90377 Sedna
 Sedna, soos deur die Hubble-ruimteteleskoop afgeneem. | |
| Ontdekking [1] | |
|---|---|
| Ontdek deur | M.E. Brown C. Trujillo David Rabinowitz |
| Datum | 14 November 2003 |
| Kleinplaneet-benaming | (90377) Sedna |
| Alternatiewe name | 2003 VB12 |
| Kleinplaneet-kategorie | TNV [2] |
| Etimologie | ’n Godin van die see en seediere van die Inuïete |
| Wentelbaaneienskappe [2] | |
| Epog 13 Januarie 2016 | |
| Afelium | ≈ 936 AE [3] 1,4×1011 km 0,015 ligjare |
| Perihelium | 76,0917±0,0087 AE 1,1423×1010 km |
| Halwe lengteas | 506,8 AE[4][3] 7,573×1010 km |
| Wentelperiode | ≈ 11 400 jaar[3] |
| Gem. omwentelingspoed | 1,04 km/s |
| Gem. anomalie | 358,163±0,0054 ° |
| Baanhelling | 11,92872° |
| Lengteligging van stygende nodus | 144,546° |
| Periheliumhoek | 311,29±0,014 ° |
Fisiese eienskappe |
|
| Afmetings | 995±80 km 1 060±100 km |
| Rotasieperiode | 10,27 uur |
| Sideriese rotasieperiode | 10,3 uur ± 30%[2][5] |
| Skynmagnitude | 21,1[6] 20,5[7] |
| Absolute magnitude | 1,83±0,05[8] 1,6[2] |
.svg){kind=small}
90377 Sedna (simbool: .svg){kind=small}
)[9] is ’n groot kleinplaneet in die buitewyke van die Sonnestelsel wat in 2015 sowat 86 AE van die Son af was, sowat drie keer so ver as Neptunus. Met spektroskopie is vasgestel Sedna se oppervlaksamestelling is soortgelyk aan dié van sommige ander trans-Neptunus-voorwerpe (TNV's), dus grootliks ’n mengsel van water-, metaan- en stikstofyse. Sy oppervlak is een van die rooistes in die Sonnestelsel. Dit is hoogs waarskynlik ’n dwergplaneet. Van die grootste agt TNV's is Sedna die enigste een wat sover bekend nie ’n maan het nie.[10][11]
Beskrywing
[wysig | wysig bron]Vir die grootste deel van sy wentelbaan is Sedna verder van die Son af as tans. Sy afelium (grootste afstand van die Son af) word geraam op sowat 937 AE[3] (31 keer so ver as Neptunus), en dit is dus een van die verste bekende voorwerpe in die Sonnestelsel benewens langperiodekomete. Eris, die dwergplaneet met die grootste massa, en 2007 OR10, die grootste voorwerp in die Sonnestelsel sonder ’n naam, is tans verder van die Son af as Sedna, teen onderskeidelik 96,4 en 87 AE.[12] Eris is naby sy verste afstand van die Son, terwyl Sedna in 2076 op sy naaste afstand van die Son sal wees.[7] Sedna sal in 2114 die verste bekende voorwerp van die Son af wees.
Sedna het ’n besonder langwerpige wentelbaan – dit neem sowat 11 400 jaar om ’n omwenteling te voltooi en is op 76 AE op sy naaste aan die Son. Hierdie feite het tot groot bespiegeling oor sy oorsprong gelei. Die Kleinplaneetsentrum plaas Sedna tans in die verstrooide skyf, ’n groep voorwerpe wat deur die swaartekraginvloed van Neptunus in hoogs langwerpige wentelbane gestuur word. Hierdie klassifikasie word deur sommige wetenskaplikes betwis, want Sedna kom nooit naby genoeg aan Neptunus dat dit deur die planeet verstrooi kon gewees het nie. Dit laat sommige sterrekundiges informeel daarna verwys as die eerste bekende lid van die binneste Oortwolk. Ander vermoed ’n verbygaande ster het dit in sy huidige wentelbaan geruk – dalk ’n ster in die sterreswerm waarin die Son ontstaan het – of selfs dat dit uit ’n ander sterstelsel aangetrek en vasgevang is. Volgens nog ’n hipotese is sy wentelbaan bewys van die bestaan van ’n groot planeet anderkant Neptunus.[13]
Die sterrekundige Michael Brown, mede-ontdekker van Sedna en die dwergplanete Eris, Haumea en Makemake, dink dit is die wetenskaplik belangrikste TNV wat nog ontdek is, omdat ’n begrip van sy buitengewone wentelbaan lig kan werp op die oorsprong en vroeë evolusie van die Sonnestelsel.[14][15]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "Discovery Circumstances: Numbered Minor Planets (90001)–(95000)". IAU: Minor Planet Center. Besoek op 23 Julie 2008.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 "JPL Small-Body Database Browser: 90377 Sedna (2003 VB12)" (2012-10-16 last obs). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Maart 2016. Besoek op 12 April 2016.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3
Horizons output. "Barycentric Osculating Orbital Elements for 90377 Sedna (2003 VB12)". Besoek op 30 April 2011. (Solution using the Solar System Barycenter and barycentric coordinates. Select Ephemeris Type:Elements and Center:@0) (Saved Horizons output file 2011-Feb-04 "Archived copy". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 November 2012. Besoek op 16 Januarie 2012.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)) In the second pane "PR=" can be found, which gives the orbital period in days (4.15E+06, which is ~11400 Julian years). - ↑ Malhotra, Renu; Volk, Kathryn; Wang, Xianyu (2016). "Corralling a distant planet with extreme resonant Kuiper belt objects". The Astrophysical Journal Letters. 824 (2): L22. arXiv:1603.02196. Bibcode:2016ApJ...824L..22M. doi:10.3847/2041-8205/824/2/L22.
- ↑ "Case of Sedna's Missing Moon Solved". Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. 5 April 2005. Besoek op 7 April 2005.
- ↑ "AstDys (90377) Sedna Ephemerides". Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. Besoek op 5 Mei 2011.
- ↑ 7,0 7,1 JPL Horizons On-Line Ephemeris System (18 Julie 2010). "Horizons Output for Sedna 2076/2114". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Februarie 2012. Besoek op 18 Julie 2010. Horizons
- ↑ Pál, A.; Kiss, C.; Müller, T. G.; Santos-Sanz, P.; Vilenius, E.; Szalai, N.; Mommert, M.; Lellouch, E.; Rengel, M.; Hartogh, P.; Protopapa, S.; Stansberry, J.; Ortiz, J. -L.; Duffard, R.; Thirouin, A.; Henry, F.; Delsanti, A. (2012). ""TNOs are Cool": A survey of the trans-Neptunian region. VII. Size and surface characteristics of (90377) Sedna and 2010 EK139". Astronomy & Astrophysics. 541: L6. arXiv:1204.0899. Bibcode:2012A&A...541L...6P. doi:10.1051/0004-6361/201218874.
- ↑ U+2BF2 ⯲. David Faulks (2016) 'Eris and Sedna Symbols,' L2/16-173R, Unicode Technical Committee Document Register
- ↑ Porter, Simon (27 Maart 2018). "#TNO2018". Twitter. Besoek op 27 Maart 2018.
- ↑ Lakdawalla, E. (19 Oktober 2016). "DPS/EPSC update: 2007 OR10 has a moon!". The Planetary Society. Besoek op 19 Oktober 2016.
- ↑ "AstDys (136199) Eris Ephemerides". Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Junie 2011. Besoek op 5 Mei 2011.
- ↑ Mike Brown; David Rabinowitz; Chad Trujillo (2004). "Discovery of a Candidate Inner Oort Cloud Planetoid". Astrophysical Journal. 617 (1): 645–649. arXiv:astro-ph/0404456. Bibcode:2004ApJ...617..645B. doi:10.1086/422095.
- ↑ Cal Fussman (2006). "The Man Who Finds Planets". Discover. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Junie 2010. Besoek op 22 Mei 2010.
- ↑ Chang, Kenneth, '’ninth Planet May Exist Beyond Pluto, Scientists Report, New York Times, 21 Januarie 2016, bl. A1
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- 90377 Sedna by die JPL Small-Body Database
- "How Sedna and family were captured in a close encounter with a solar sibling" (9 Junie 2015)
- Nasa se webblad oor Sedna (ontdekkingsfoto's)
- Mike Brown se webblad oor Sedna
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie 90377 Sedna.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
 | |
| Son | |
| Planete | |
| Dwergplanete | |
| Mane en ringe | |
| Klein liggame | |
| Gordels en wolke | |