Перайсьці да зьместу

Гедзімін

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
(Перанакіравана з «Гедымін»)
Гедзімін Вялікі
лац. Giedzimin[1]
Гедзімін Вялікі (уяўны партрэт)
З Коданскай галерэі, 1709 год
10-ы вялікі князь літоўскі
1316 — 1341
Папярэднік Віцень
Наступнік Яўнут
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся 23 лютага 1275,
Памёр 1341(1341),
Нашчадкі

сыны: Манівід, Нарымонт-Глеб, Альгерд, Кейстут, Любарт-Фёдар, Карыят-Міхал, Яўнут-Іван


дачкі: Альдона-Ганна, Данміла-Лізавета, Бірута (умоўнае імя), Марыя Старэйшую, Аўгуста-Анастасія, Марыя Малодшая і Яўхімія
Дынастыя Гедзімінавічы
Жонка 1-я: Віда
2-я: Вольга Ўсеваладаўна
3-я: Леанідыя

Гедзімін, Гедымін (23 лютага[3] 1275—1341) — вялікі князь літоўскі (1316—1341).

У часы Гедзіміна Вялікае Княства Літоўскае стала моцнай ўсходне-эўрапейскай дзяржавай, займела дынастычныя сувязі з амаль усімі навакольнымі краінамі — Мазоўшам, Польшчай, Галіцка-Валынскім княствам, Цьверскім княствам, Масковіяй. Апроч Вільні, мураваныя замкі зьявіліся ў Медніках, Лідзе, Крэве, Віцебску. Узмацнілася запазычаньне элемэнтаў заходне-эўрапейскай культуры. Адначасна Гедзімін паклаў падмурак рускаму вэктару палітыкі гаспадарства, які разьвіваўся ў наступныя дзесяцігодзьдзі. Яго шматлікія нашчадкі ўтварылі дынастыю Гедзімінавічаў[4].

Імя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Асноўныя артыкулы: Гедзімін (імя) і Імёны ліцьвінаў

Гідземін (адзначаецца пад 718 годам у форме Diddeminum[5], дзе першую літару трэба чытаць як G[6]) — імя германскага паходжаньня[6][7]. Іменная аснова -гед- (-гад-, -гід-) (імёны ліцьвінаў Гедзень, Гедвін, Гедмонт; германскія імёны Gedenus, Gedovin, Gadamundus) паходзіць ад старагерманскага gidd- 'пыхлівы, ганарысты', ісьляндзкага geð 'нораў, тэмпэрамэнт'[8] або гоцкага gadiliggs 'сваяк, родзіч'[9], а аснова -мін- (-мен-) (імёны ліцьвінаў Мінят, Асьміна, Гальмін; германскія імёны Miniatus, Osminna, Galmin) — ад гоцкага minan 'менаваць, памятаць, любіць'[10], minthi 'памяць'[11]. Такім парадкам, імя Гедзімін азначае «пыхлівы думкамі»[12].

Адпаведнасьць імя Гедзімін старажытнаму германскаму імю Diddeminum — як і правільнае прачытаньне першай літары гэтага імя — сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[6][7][13].

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Gedeminne (1322 год[14], 25 студзеня 1323 году[15], 26 траўня 1323 году[16][17][18], 2 кастрычніка 1323 году[19]); Gedemynde (29 лістапада 1322 год)[20]; Gedemini (31 жніўня 1324 году)[21]; Godeminnus (2 чэрвеня 1325 году)[22]; Кедименъ (1330—1359 гады)[23]; Ghodemi(n)ne (1 лістапада 1338 году)[24]; Ghedemynne (1 лістапада 1338 — 1341 гады)[25]; братъ Гедиминовъ, князя Литовъского, Воини Полотскыи князь[26], великого князя Литовскаго Гедемина[27] (Наўгародзкі першы летапіс); Гедименъ (Сафійскі першы летапіс)[28]; Gidymin (Хроніка Быхаўца)[29]; Гедименъ[30], Гедиманъ[31] (Ніканаўскі летапіс); Gidzimin Witennowic (Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсёй Русі)[32].

Жыцьцяпіс

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Паходжаньне і радавод

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Гедзімін. К. Віткоўскі, XIX ст.

Пастава сёньняшняй афіцыйнай навукі што да паходжаньня Гедзіміна дужа розьніцца ад зьвестак летапісаў і хронік ВКЛ. Гэтак, летапісы ВКЛ аднастайна сьведчаць, што Гедзімін быў сынам Віценя. Але сёньняшняя навука, на груньце адно ліста рыскае рады, лічыць Гедзіміна братам Віценя[33]. Таксама існуе меркаваньне (на груньце слоў «Задоншчыны»: «правнуки есми Сколомендовы»), што продкам Гедзіміна быў яцьвяскі князь Скаламенд.

Падрабязны аповед Раўданскага рукапісу сьведчыць, што Гедзімін быў старэйшым сынам вялікага князя літоўскага Віценя, нарадзіўся ў вотчыннай сядзібе Віценя Эйраголе ў 1257 г. і там жа жыў да займаньня вялікакняскага стальца (1316 г.). Гэтыя зьвесткі пацьвярджаюць і шматлікія летапісы ВКЛ, якія згодны, што Гедзімін быў сынам Віценя, а род Віценя быў «з рожаю Колюмнов» і меў вотчынай Эйраголу. Таксама «замак Гедзіміна» на Дубісе (відавочна, Эйраголу) ведаў і сучасьнік падзей Пётр з Дусбургу. Такім парадкам, сьведчаньні розных крыніц пацьвярджаюць аўтэнтычнасьць зьвестак Раўданскага рукапісу.

Гедзімін. М. Барвіцкі, 1908 г.

Раўданскі рукапіс таксама паведамляе аб трох шлюбах Гедзіміна — з швэдкай Відай (сыны ад яе — Монтвід (нарадзіўся ў 1276 г.) і Нарымунт (1277 г.)), з смаленскай княжной Вольгай Усеваладаўнай (сыны ад яе — Альгерд (1296 г.) і Кейстут (1297 г.)) і з полацкай княжной Еўнай Іванаўнай (сыны ад яе — Любарт (1299 г.), Яўнут (1301 г.) і Карыят (1306 г.)). Іхныя шматлікія нашчадкі ўтварылі дынастыю Гедзімінавічаў. Таксама Гедзімін меў 7 дачок — Альдону-Ганну, Данмілу-Елізавету, Біруту (умоўнае імя), Марыю Старэйшую, Аўгусту-Анастасію, Марыю Малодшую і Яўхімію.

Валадараньне

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Паводле Раўданскага рукапісу літоўскія паны паднесьлі Гедзіміна на вялікае княжаньне ў студзені 1316 году. Пачатак валадараньня Гедзіміна вызначыўся ўтварэньнем у Вялікім Княстве Літоўскім самастойнай Літоўскай праваслаўнай мітраполіі, падпарадкаванай беспасярэдне канстантынопальскаму патрыярху (існавала ў 1317—1330 гадох, цэнтар — Наваградак), і спробай нармалізаваць дачыненьні з каталіцкім Захадам.

Не пазьней за 1320 год Гедзімін заснаваў мураваны замак у Вільні, які стаў яго галоўнай рэзыдэнцыяй (фактычна перанёс сталіцу Вялікага Княства Літоўскага з Наваградку ў Вільню[34][35]). Таксама таго ж году ён заснаваў Беласток. Каля 1321 году Гедзімін збудаваў у Вільні касьцёл для манахаў-францішканаў і аднавіў іх касьцёл у Наваградку, збудаваны яшчэ Віценем і спалены ў выніку нападу крыжакоў.

У 1318 годзе сын Гедзіміна Альгерд ажаніўся з дачкой апошняга віцебскага князя з Рагвалодавічаў, а ў 1320 годзе пачаў княжыць у Віцебску. У 1320 годзе шлюбам дачкі Гедзіміна Марыі зь вялікім князем цьвярскім Дзьмітрыем Міхайлавічам быў замацаваны хаўрус зь Вялікім княствам Цьвярскім. У 1322 годзе другі зяць Гедзіміна і яго намесьнік у Горадні Давыд Даўмонтавіч быў кароткі час князем Пскова, што прывяло да выхаду Пскова з-пад кантролю Ноўгараду. Каля 1322 году пад уладу Вялікага Княства Літоўскага перайшлі Берасьцейшчына і Падляшша, пра што паведамляюць позьнія літоўскія (беларускія) летапісы (ускосна пацьвярджаецца пералікам ваяводаў Галіцка-Валынскага княства 1335 году, дзе няма ваяводаў з гэтых зямель). У 1323 годзе адбыўся набег літоўскага войска на наўгародзкую воласьць Вялікія Лукі. Пад беспасярэднюю ўладу Гедзіміна адыйшлі ў 1320-я гады Таропецкае і Ржэўскае княствы на поўначы Смаленскай зямлі.

Дуб каля Баэрбургу, пры якім, паводле паданьня, загінуў Гедзімін

У траўні 1323 году Гедзімін праз Рыгу зьвярнуўся з шэрагам лістоў да Рымскай Курыі, Ганзейскага хаўрусу, саксонскіх рэзыдэнцыяў францішканскага і дамініканскага ордэнаў. У гэтых лістах Гедзімін, тытуляваны як «кароль Літвы і Русі, уладар і князь Жамойці», запрашаў у Вялікае Княства Літоўскае манахаў і майстроў розных спэцыяльнасьцяў, гарантаваў ім розныя прывілеі. 20 кастрычніка 1323 году Гедзімін склаў мір з рыскім арцыбіскупам і магістратам Рыгі (гэтак званая Дамова 1323 году). Межы Вялікага Княства Літоўскага і Лівонскага ордэна абвяшчаліся адкрытымі для гандлю і вольнага перамяшчэньня людзей. Дачыненьні з Тэўтонскім ордэнам на прускай мяжы засталіся варожымі, у пачатку 1324 адбыўся шэраг нападаў на Жамойць, у ліпені — аблога войскамі Вялікага Княства Літоўскага ордэнскага замка Хрыстмэмэль. У кастрычніку 1324 году рымскі папа Ян XXII накіраваў сваіх легатаў, упаўнаважаных ахрысьціць Гедзіміна. Аднак у апошні момант Гедзімін адмовіўся ад прыняцьця каталіцтва, бо задаволіўся мірам з Тэўтонскім ордэнам, складзеным у лістападзе 1324 году з дапамогай легатаў. Адначасна вялікі князь наладзіў добрыя стасункі з Польшчай і ў 1325 годзе выдаў сваю дачку Альдону-Ганну за Казімера, сына караля Ўладзіслава Лакетка.

У 1326 годзе Гедзімін даслаў свайго брата полацкага князя Воіна, менскага князя Васіля і дарагабужскага князя Фёдара пасольствам да Ноўгарада, вынікам якога было складаньне міру з Ноўгарадам і аднаўленьне міру зь Інфлянтамі. Сфэра ўплыву Гедзіміна на Русі няўхільна пашыралася. У 1327—1329 гадох у Пскове па Давыдзе княжыў цьвярскі князь Аляксандр Міхайлавіч, які абапіраўся на падтрымку Гедзіміна.

Дынастыя Гедзімінавічаў-Ягелонаў. Л. Дыцэюс, 1521 г.

У 1326 годзе Гедзімін накіраваў войска ў 1200 вершнікаў на чале з Давыдам Гарадзенскім, якое спустошыла зямлю варожага Польшчы Брандэнбурскага маркграфства. А ў 1328 годзе ўмяшаўся ў канфлікт паміж рыскім магістратам і Лівонскім ордэнам, напэўна, спадзеючыся, што гэта прывядзе да ліквідацыі ордэна. Увосень 1329 году ён на просьбу рыжанаў спустошыў уладаньні ордэна, а ўвесну 1330 году — уладаньні рыскага арцыбіскупа. Аднак закалот скончыўся паразай месьцічаў і дакананьнем імі міру з ордэнам (30 сакавіка 1330 году), што прывяло да аднаўленьня вайны паміж Вялікім Княствам Літоўскім і крыжакамі. Супольны напад прускай і лівонскай галін ордэна на Жамойць адбыўся ўжо ў сакавіку 1330 году. У адказ у верасьні таго ж году Гедзімін паслаў войска на дапамогу польскаму каралю, які ажыцьцявіў напад на Прусію. У далейшым напады ордэнскіх рыцараў на Вялікае Княства Літоўскае сталі рэгулярнымі: яны адбываліся ў 1332, 1333 (да Полацку), 1334 (да Полацку), 1339, 1340 гадох.

Аднаўленьне вайны на захадзе не спыніла рускіх справаў Гедзіміна, хоць і ўскладніла іх. Хаўрусьнік Гедзіміна цьвярскі князь Аляксандар у 1329 годзе страціў Пскоў, але ў 1331 годзе ў другі раз атрымаў яго пры дапамозе Гедзіміна і заставаўся пскоўскім князем да 1337 году. У 1331 годзе Гедзімін зрабіў няўдалую спробу правесьці на вакантную пасаду пскоўскага япіскапа свайго вылучэнца Арсенція. Пра памер уплыву Гедзіміна на Русі ў гэты час сьведчыць тое, што другі кандыдат у япіскапы, якога Гедзімін імкнуўся захапіць, праехаў у Ноўгарад з Валыні толькі вакольным шляхам праз Бранск і Таржок, прычым ля Кіева яго ледзь не захапіў кіеўскі князь Фёдар.

Хаўрусьнікамі Гедзіміна ў той час былі смаленскі князь Іван Аляксандравіч (называў Гедзіміна «братъ мой стареиший Кедименъ»[a]), казельскі князь Аляксандар Мсьціслававіч — зяць Гедзіміна. У 1331 годзе Гедзімін аддаў сваю дачку Яўфімію за галіцка-валынскага князя Баляслава-Юрыя. У 1333 годзе сын Гедзіміна Нарымонт-Глеб быў запрошаны князем у Ноўгарад, што было праявай палітычнага зьвязу паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Ноўгарадам, накіраванага супраць маскоўскага валадара Івана Каліты. Аднак Гедзімін пазьбягаў наўпростага супрацьстаяньня з Масквой і ў 1333 годзе аддаў дачку Аўгусту за Сямёна Гордага, сына Каліты. Да 1338 году Нарымонт зьехаў з Ноўгараду і пачаў княжыць у Полацку і, магчыма, таксама ў Пінску, але захаваў сваіх намесьнікаў у некалькіх воласьцяў, падараваных яму ноўгародцамі (Ладазе, Арэшку, Карэле і палове Капор’я).

Літоўскія летапісы паведамляюць пра заваяваньне Гедзімінам Кіеўскай зямлі, але гэты сюжэт большасьць дасьледнікаў лічыць мітычным. Тым часам у Кіеве ў 1322—1363 гадох княжыў Фёдар — хутчэй за ўсё брат Гедзіміна (роднае імя Фёдара было, імаверна, Міндоўг). Запісы канцылярыі маскоўскага мітрапаліта Феагноста называюць князя Фёдара «братам Гедзіміна»[36]. Існуюць зьвесткі, што князь Фёдар падпарадкоўваўся татарскаму баскаку. У 1340 годзе памёр апошні галіцка-валынскі князь Баляслаў-Юры, што дазволіла ўладкавацца на Валыні малодшаму сыну Гедзіміна Любарту. Канчатковы падзел галіцка-валынскай спадчыны паміж Вялікім Княствам Літоўскім, Ардой і Польшчай адбыўся ўжо па сьмерці Гедзіміна. Ён загінуў узімку 1341—1342 гадоў, напэўна, пры аблозе ордэнскага замка Баэрбург. На падставе чэскай крыніцы існуе вэрсія пра атручваньне Гедзіміна[37].

Мова і культура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Асноўныя артыкулы: Ліцьвіны і Русіны

Вялікі князь Гедзімін у сваім лісьце-пасланьні да манахаў-францішканаў Саксоніі, датаваным 26 траўнем 1323 году, запрашаў у Вялікае Княства Літоўскае чатырох прапаведнікаў, каб яны маглі апеквацца двума касьцёламі, збудаванымі ў Вільні і Наваградку. Гедзімін ставіў умову і пажаданьне, каб місіянэры абавязкова ведалі польскую, зэмгальскую (у 1289—1290 гадох па паразе паўстаньня супраць Лівонскага ордэну у ВКЛ перасялілася каля 100 тысячаў зэмгалаў) і рускую мовы. У пасланьні таксама дадавалася, што гэтымі мовамі валодалі іншыя місіянэры, якія дагэтуль былі або яшчэ знаходзіліся ў Вялікім Княстве Літоўскім[38]. Гісторык Анатоль Астапенка (сьледам за Паўлам Урбанам) зьвяртае ўвагу на тое, што гэты ліст Гедзіміна ёсьць сьведчаньнем вынятковага ўжытку тагачаснымі ліцьвінамі славянскай беларускай мовы, тым часам брак патрэбы ў жамойцкай (летувіскай) мове тлумачыцца тым, што Жамойць доўгі час не ўваходзіла ў склад Вялікага Княства Літоўскага[39].

Адзначаецца[38], што дзеля фальсыфікацыі гісторыі ВКЛ на карысьць летувізацыі расейскі гісторык Уладзімер Пашута, сябра-карэспандэнт АН СССР, у сваёй манаграфіі «Образование Литовского государства» (Масква, 1959 год) сфальсыфікаваў зьмест памянёнага ліста Гедзіміна ад 26 траўня 1323 году: Пашута заявіў, што Гедзімін у гэтым сваім лісьце нібы казаў пра валоданьне «летувіскай, польскай і зэмгальскай мовамі»[40].

Гандлёвае пагадненьне Гедзіміна з магістрам Лівонскага ордэну і Радай месьцічаў Рыгі, як і папярэдняе мірнае пагадненьне 1323 году, змацоўвалася цалаваньнем крыжа — добра вядомым рытуалам, які належаў да славянскай традыцыі. Такім рытулам карысталіся яшчэ кіеўскія князі (у тым ліку, калі здрадным чынам паланілі Ўсяслава Чарадзея ў 1067 годзе), ім жа змацоўваліся граматы вядомых гандлёвых пагадненьняў XIII ст. князёў Смаленскага, Полацкага і Віцебскага княстваў з Рыгай і «Гоцкім берагам». Апроч таго, у лацінскім тэксьце памянёнага гандлёвага пагадненьня ўжываўся славянскі тэрмін «баяры» караля Гедзіміна[41]. Таксама ў 1326 годзе дыплямат Гедзіміна Лесій, які ўважаў сябе за ліцьвіна, ужыў славянскае ўдакладеньне «ладзьдзі» да адпаведнай лацінскай назвы караблёў у зробленай пад прысягай у Рызе заяве, у якой зьвінавачваў крыжакоў у парушэньні ўмоваў мірнага пагадненьня 1323 году[42].

Паводле Каспара Нясецкага (1682—1744), за яго часам у польскім каронным архіве захоўвалася пячаць вялікага князя Гедзіміна з выявай анёла. Гэтыя зьвесткі пацьвярджаў Мікалай Карамзін. Калі адзін адбітак вялікакняскай пячаці ў пачатку 1323 году спалілі крыжакі, то Гедзімін у сваім наступным лісьце ганіў іх як «паклёпнікаў, супольнікаў д’ябла, разбуральнікаў веры і бязбожных гарэтыкоў». Гедзімін пісаў: «Тых, хто зьневажае гэтую пячаць, мы ў гэтым лісьце адхіляем як зласьлівых разбуральнікаў веры, хлусьлівых і нязбожных гарэтыкоў». Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, застаецца мала сумневаў, што мова была пра пячаць з хрысьціянскай сымболікай[43]. Пагатоў лацінская пячаць Гедзіміна месьціла тытулятуру «Dei gracia Gedemini Lethvinorvm et Rvthenor. reg.» («Божай міласьцю Гедзімін гаспадар ліцьвінаў і русінаў») і выяўляла Гедзіміна ў тыпова рускай княскай чапцы, падобнай да мітры[44]. Апроч таго, у грамаце да папы Яна XXII Гедзімін пісаў, што верыць у Тройцу і карыстаўся хрысьціянскімі выразамі, на пячацях гэтай граматы былі анёлы<ref>Чаропка В. Гісторыя нашага імя: Гіст. даслед. — Менск, 1995. С. 24.</ref.

Галерэя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Уяўныя партрэты

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Праект для Коданскай галерэі, 1709 г.
    Праект для Коданскай галерэі, 1709 г.
  • J. Fleck, 1856 г.
    J. Fleck, 1856 г.
  • A. Bozza, 1831 г.
    A. Bozza, 1831 г.
  • Невядомы аўтар, 1835 г.
    Невядомы аўтар, 1835 г.
  • Я. Лоскі, 1855 г.
    Я. Лоскі, 1855 г.
  • Невядомы аўтар, 1883 г.
    Невядомы аўтар, 1883 г.
  • Невядомы аўтар, 1906 г.
    Невядомы аўтар, 1906 г.
  • Невядомы аўтар, 1911 г.
    Невядомы аўтар, 1911 г.

У мастацтве

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Вялікі князь Гедзімін у мастацтве
  • Сьмерць Гедзіміна. Маскоўскі Ліцавы звод, XVI ст.
    Сьмерць Гедзіміна. Маскоўскі Ліцавы звод, XVI ст.
  • Уваход Гедзіміна ў Кіеў. З кнігі Л. Ходзькі «La Pologne», 1824 г.
    Уваход Гедзіміна ў Кіеў. З кнігі Л. Ходзькі «La Pologne», 1824 г.
  • Каляровая вэрсія папярэдняй выявы
    Каляровая вэрсія папярэдняй выявы
  • Сон Гедзіміна. A. Lesser, 1835 г.
    Сон Гедзіміна. A. Lesser, 1835 г.
Папярэднік
Віцень 		Вялікі князь літоўскі
1316—1341 		Наступнік
Яўнут

Глядзіце таксама

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Заўвагі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Liv-, Est-, und Kurlandisches Urkundenbuch. T. 2, №746. P. 332.

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Слоўнік беларускай мовы (клясычны правапіс) / Уклад. калектыў супрацоўнікаў выдавецтва «Наша Ніва». — Наша Ніва, 2001.
  2. ^ а б Gediminas // Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
  3. ^ Дзьве даты: 23 лютага // Чырвоная зьмена. — 23 лютага 2011. — № 7 (15658). — С. 2.
  4. ^ Насевіч В. Гедзімін // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 520.
  5. ^ Diplomata chartae, epistolae, leges aliaque instrumenta ad res Gallo- Francicas spectantia. T. 2. — Lutetia Parisiorum, 1849. P. 450.
  6. ^ а б в Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1964. P. 83.
  7. ^ а б Schmittlein R. Les noms d'eau de la Lituanie // Proceedings of the Eighth International Congress of Onomastic Sciences. — De Gruyter Mouton, 1966. P. 479.
  8. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
  9. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 97.
  10. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
  11. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 169.
  12. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17—18, 21.
  13. ^ Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 3, 1964. P. 166.
  14. ^ Первое послание Гедимина папе Иоанну XXII (1322), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  15. ^ Послание Гедимина жителям Любека, Штральзунда, Бремена, Магдебурга и Кельна (1323), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  16. ^ Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 2. — Reval, 1855. S. 143.
  17. ^ Послание Гедимина жителям Любека, Ростока, Штральзунда, Грейфсвальда, Штеттина и Готланда (1323), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  18. ^ Послание Гедимина монахам Ордена францисканцев (1323), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  19. ^ Мирный договор Гедимина с Ливонией и Эстонией (1323), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  20. ^ Послание Риги Гедимину о незаключении договора с Тевтонским орденом (1322), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  21. ^ Послание папы Иоанна XXII к Тевтонскому ордену о соблюдении договора с Гедимином (1324), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  22. ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 67.
  23. ^ Смоленские грамоты XIII—XIV вв. — М., 1963. С. 64.
  24. ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 67.
  25. ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 667.
  26. ^ ПСРЛ. Т. 3. — СПб., 1841. С. 73.
  27. ^ ПСРЛ. Т. 3. — СПб., 1841. С. 77.
  28. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 219, 223.
  29. ^ ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 136—138.
  30. ^ ПСРЛ. Т. 10. — СПб., 1885. С. 187, 204.
  31. ^ ПСРЛ. Т. 10. — СПб., 1885. С. 213.
  32. ^ Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiej Rusi Maciejá Stryjkowskiego. T. 1. — Warszawa, 1846. S. 357.
  33. ^ Насевіч В. Гедзімін // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 519.
  34. ^ Чаропка В. Хто такі Гедзімін? // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Менск, 1993. С. 11.
  35. ^ Арлоў У. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. — KALLIGRAM, 2012. С. 44.
  36. ^ Шабульдо Ф. Земли Юго-Западной Руси в составе Великого княжества Литовского. — Киев: «Наукова Думка», 1987. [1]
  37. ^ Ермаловіч М. Гедзімін // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 502.
  38. ^ а б Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 102.
  39. ^ Остапенко А. В. Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук : [спец. 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка]. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 215.
  40. ^ Пашуто В. Т. Образование Литовского государства. — М., 1959. С. 412.
  41. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 38.
  42. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 39.
  43. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 77—78.
  44. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 78.

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Спадчынныя
Герб Вялікага Княства Літоўскага «Пагоня»
Выбарныя
* — вялікія князі літоўскія, якія паводле тагачаснай практыкі абіраліся зь ліку толькі Ягайлавічаў, галіны дынастыі Гедзімінавічаў
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Гедзімін&oldid=2570662»