Ofkoarting

In ôfkoarting (gauris ôfkoarte ta ôfk.) is yn it skriftlik taalgebrûk in ferkoarte skriuwwize foar in wurd, wurdgroep of oare oantsjutting. De beneaming 'ôfkoarting' is in sammelbegryp foar ferskate kategoryen. Yn alle gefallen binne dêrby yn it skriuwen lykwols ien of mear letters weilitten. De ferskillende soarten ôfkoartings binne:

• ôfkoartings yn 'e ingere sin, dy't by lêzing folút útsprutsen wurde en einigje op in punt om oan te jaan dat der wat weilitten is (dus by "ensfh." en "d.w.s." lêst men "ensafuorthinne" en "dat wol sizze")
• symboalen, dat wittenskiplike notaasjes en oare koarte skriuwwizen binne, lykas "g" (fan gravity, "swiertekrêft"), "km" (foar kilometer), "l" (foar "liter"), "v" (fan velocity, "faasje"), € (foar euro) en ƒ (foar gûne)
• inisjaalwurden, wêrby't de letters fan 'e ôfkoarting apart útsprutsen wurde, lykas "wc" (útsprutsen as "weesee")
• letterwurden, wêrby't de ôfkoarting útsprutsen wurdt sa't er skreaun wurdt, lykas by "pin" of "Riagg"
• akronimen, ôfkoartings dy't mei haadletters skreaun wurde; dit binne tagelyk ek inisjaalwurden, lykas "VVD" of "GGD", of letterwurden, lykas "NATO" of "HAVO"
• wurdlidwurden, dy't opboud binne út wurdlidden fan 'e oarspronklike folute namme, lykas "horeka" (fan "hotel", "restaurant", "kafee") en Benelúks (fan "Belgje", "Nederlân", "Lúksemboarch")

List fan Fryske ôfkoartings

(Hjiryn binne inkeld algemiene ôfkoartings opnomd, dus gjin nammen fan organisaasjes, wetten ensfh.)

A

• a – are
• adr. – adres
• a.j.b. – asjebleaft
• a.j.w. – as jo wolle
• apr. – april
• art. – artikel
• A$ – Australyske dollar
• A.T. – Alde Testamint
• atm. – atmosfear
• aug. – augustus

B

• b. – berne
• B. en W. – boargemaster en wethâlders
• b.g. – bygelyks
• b.g.g. – by gjin gehoar
• bgl. – bygelyks
• bh – bústehâlder
• bibl. – bibleteek
• byl. – bylage
• bys. – bysûnder
• bys.b.s. – bysûndere basisskoalle
• bys.l.s. – bysûndere legere skoalle
• bl. – bledside
• bls. – bledside
• b.l.û. – bûtengewoan leger ûnderwiis
• b.n.o. – by net opnimmen
• boarg. – boargemaster
• br. – breed, breedte of bruorren
• b.tsj. – bûten tsjinst (d.w.s. ôfswaaid út 'e kriichsmacht)
• b.û. – basisûnderwiis

C

• ¢ – dollarsint
• © – copyright

D

• dal – dekaliter
• dam – dekameter
• d.b. – deistich bestjoer
• Dep.St. – Deputearre Steaten
• dep. – departemint
• dept. – deptartemint
• des. – desimber
• dg – desigram
• dg. – dagen
• dhr. – de hear
• d.i. – dat is of dit is
• dl – desiliter
• DM – Dútske mark
• dr. – doktor
• dra. – doktoranda
• drs. – doktorandus
• ds. – dûmny (fan dominus)
• D.S. – Deputearre Steaten
• dû. – dûmny
• Dú. – Dútsk
• d.w.s. – dat wol sizze

E

• € – euro
• e. – east of easten
• EK – Europeesk kampioenskip
• e.k. – earste kertier
• eks. – eksimplaar
• ekskl. - eksklusyf
• ensfh. – ensafuorthinne
• e.o. – en oare(n) of en omkriten
• Eur. – euro

F

• ƒ – gûne (fan floryn)
• ₣ – Frânske frank
• fa. – firma
• febr. – febrewaris
• ferl. – ferlykje
• fgl. – fergelykje
• fig. – figuerlik
• F.K. – Feriene Keninkryk
• f.Kr. – foar Kristus
• fl. – gûne (fan floryn)
• f.l.n.rj. – fan lofts/links nei rjochts
• f.m. – folle moanne
• F.N. – Feriene Naasjes
• foars. – foarsitter
• fr. – franko, frou (oansprektitel), froulik
• Fr. – Frysk of Frânsk
• f.rj.n.l. – fan rjochts nei lofts/links
• Frl. – Fryslân
• fs. – fers
• F.S. – Feriene Steaten
• F.S.A. – Feriene Steaten fan Amearika

G

• g – gram of swiertekrêft (fan gravity)
• GB – Grut-Brittanje
• G.B. – Grut-Brittanje
• gem. – gemeente
• ges. – gesang
• gr. – gram of grutte
• griff. – grifformeard

H

• h – oere (fan heur)
• h. – heech of hichte
• H. – Hillige
• ha – hektare
• haadred. – haadredaksje
• h.b. – haadbestjoer
• herf. – herfoarme
• h.f.s. – haad fan de skoalle
• hg – hektogram
• hist. – histoarje
• hl – hektoliter
• hm – hektometer
• horeka – hotel-restaurant-kafee-sektor
• hr. – hear
• h.û – heger ûnderwiis

I

• ¥ – Japanske yen
• i.b.s. – iepenbiere basisskoalle
• id. – idem
• ient. – iental
• iep. – iepenbier
• ierdr. – ierdrykskunde
• y.f.m. – yn ferbân mei
• y.g.m. – yn gearwurking mei
• i.l.s. – iepenbiere legere skoalle
• ynf. – ynfinityf
• Ing. – Ingelsk
• ynkl. - ynklusyf
• ynsp. – ynspeksje of ynspekteur
• ynst. – ynstelling of ynstitút
• ynstj. – ynstjoerder
• y.o. – yn opdracht
• y.o.f. – yn opdracht fan
• y.p.f. – yn pleats fan
• y.pl.f. – yn pleats fan
• y.s.f. – yn stee fan
• y.st.f. – yn stee fan
• it. – inkeltal
• its. – itselde

J

• jann. – jannewaris
• jg. – jiergong
• jn. – juny
• jl. – july
• jr. – jier of junior
• jrg. – jiergong

K

• K.B. – Keninklik Beslút
• ken. – keninklik
• keiz. – keizerlik
• kg – kilogram
• kl – kiloliter
• kl. – klasse
• km – kilometer
• ko. – kompanjon
• komp. – kompanjon
• k.p. – knokploech
• K$ – Kanadeeske dollar

L

• l – liter
• l. – lang of lingte; lofter/linker of lofts/links
• £ – Britske pûn (fan livre)
• ₤ – Italjaanske lire
• lett. – letterlik
• l.k. – lêste kertier of likernôch
• l.l. – lêstlyn (foar data; Nederlânsk: jongstleden)
• l.û. – leger ûnderwiis
• lut. – luthersk

M

• m – meter
• M. – Mynhear (yn oanhef, boppe oan brief)
• µ – mikro (µg, µl, µm)
• maks. – maksimaal of maksimum
• manl. – manlik
• meart. – meartal
• m.d. – mei dielnimming
• mfr. – mefrou
• m.fr.g. – mei freonlike groetnis
• m.fr.gr. – mei freonlike groetnis
• mg – miligram
• m.g. – mei groetnis
• m.gr. – mei groetnis
• m.h.d. – mei hertlike dielnimming
• m.h.f. – mei help fan
• m.h.g. – mei hertlike groetnis
• m.h.gr. – mei hertlike groetnis
• m.h.l. – mei hertlike lokwinske(n)
• m.h.t. – mei hertlike tank
• m.y.d. – mei ynlike dielnimming
• m.y.f. – mei yngong fan
• mij. – maatskippij
• mil. – militêr
• min. – minimaal, minimum, minister, ministearje of minuten
• minn. – minnist of minnistysk
• ml – mililiter
• m.l. – mei lokwinske(n)
• mm – milimeter
• m.o.w. – mei oare wurden
• mrt. – maart
• mt. – meartal
• m.t. – mei tank
• m.t.o. – mei tank oan
• m.û. – middelber ûnderwiis

N

• n. – noard of noarden
• nas. – nasjonaal of nasjonaliteit
• nasj. – nasjonaal of nasjonaliteit
• nat. – natuerlik(e)
• n.e. – noardeast of noardeasten
• Ned. – Nederlân of Nederlânsk
• Ned. herf. – Nederlânsk-herfoarme
• NK – Nederlânsk kampioenskip
• n.Kr. – nei Kristus
• nl. – nammentlik
• n.m. – nije moanne
• n.o.f. – nei oanlieding fan
• n.o.t.k. – neier oerien te kommen
• nov. – novimber
• n.p. – net parkearje
• nr. – nûmer
• n.s. – neiskrift
• N.T. – Nije Testamint
• ntl. – nammentlik
• nû – nûmer
• n.w. – noardwest of noardwesten
• NZ$ – Nijseelânske dollar

O

• oanl. – oanlieding
• o.b. – oan board
• o.e.m. – oant en mei
• ôfb. – ôfbylding
• ôfk. – ôfkoarting
• ôfl. – ôflevering of ôflieding
• ôfl.f. – ôflaat fan
• ôfstj. – ôfstjoerder
• okt. – oktober
• o/m – oant en mei
• ^o/_m – oant en mei
• opm. – opmerking
• o.s. – oansteande

P

• p.a. – per adres
• ^p/_a – per adres
• par. – paragraaf
• p.b. – provinsjale bibleteek
• pmt. – pûnsmjit
• pn. – pûn
• pongh. – ponghâlder
• prof. – professor
• prot. – protestantsk
• prov. – provinsjaal of provinsje
• Prov. St. – Provinsjale Steaten
• ps. – psalm
• P.S. – post skriptum
• pst. – persint
• ₧ – Spaanske peseta

R

• ® – registered trademark
• red. – redaksje of redakteur
• rel. – relaasje of relatyf
• rem. – remonstrantsk
• resp. – respektivelik
• rj. – rjochter of rjochts
• r.k. – roomsk-katolyk
• ₨ – Yndiaaske rûpy

S

• $ – Amerikaanske dollar
• s. – (bled)side, sint (munt), súd of suden
• sa – sintiare
• san. – saneamd
• s.e. – súdeast of súdeasten
• sek. – sekonde
• sept. – septimber
• sg – sintigram
• s.g.a.n. – sa goed as nij
• sikt. – siktaris
• sj. – sjoch
• s.j. – sûnder jiertal
• sj.d. – sjoch dêr
• sj. ek – sjoch ek
• sj.o.k. – sjoch oare kant
• sj.o.s. – sjoch oare side
• skath. – skathâlder
• skr. – skriuwer (siktaris)
• sl – sintiliter
• sm – sintimeter
• s.m. - sadomasogisme
• sn. – soan
• s.n. – saneamd
• spr. – sprekker
• sr. – senior of suster (ferpleechster)
• St. – Sint (hillige) of Steaten
• s.t. – simmertiid
• sust. – susters
• s.v.p. – s'il vous plaît (Frânsk): asjebleaft
• s.w. – súdwest of súdwesten

T

• tab. – tabel
• tah. – taheakke
• tak. – takommende (tiidsoantsjutting)
• t.b. – tuberkuloaze
• t.b.c. – tuberkuloaze
• tel. – telefoan
• temp. – temperatuer
• test. – testamint
• till. – tillefoan
• t.k. – takommende (tiidsoantsjutting)
• t.s. – te sizzen (op kwitânsje folge troch bedrach)
• t.w. – te witten

U

• û. haadred. f. – ûnder haadredaksje fan
• û.l.f. – ûnder lieding fan
• û.m. – ûnder mear
• ûng. – ûngefear
• û.o. – ûnder oare(n)
• û. red. f. – ûnder redaksje fan

V

• v – faasje (fan velocity)

W

• w. – west of westen
• wc – húske (fan water closet, "wetterkast")
• widd. – widdo
• WK – wrâldkampioenskip
• w.t. – wie tekene (Nederlânsk: was getekend) of wintertiid

Y

sjoch: i

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side.