Адамзатқа қарсы қылмыстар бетінің кодын көру

'''Адамзатқа қарсы қылмыстар'''<ref>[http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml Конвенция о неприменимости срока давности к военным преступлениям и преступлениям против человечества] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130201205427/http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml |date=2013-02-01 }} Русский текст Конвенции на сайте [[ООН]]</ref> немесе '''адамгершілікке қарсы қылмыстар'''<ref>{{Cite web|url=https://doi.org/10.1093/jicj/mqy059|title=Crimes Against ‘Humaneness’? The Russian Interpretation of Crimes Against Humanity|lang=en|author=V. Tochilovsky|website=Oxford Academic, Journal of International Criminal Justice|date=6 (5), 2018|publisher=Oxford Academic}}</ref> ({{lang-en|crimes against humanity}}) – қазіргі [[халықаралық құқық]]та өмірге қарсы жасалатын, жаппай сипатқа ие қылмыстар санаты.

Адамзатқа қарсы қылмыстардың қолданыстағы анықтамасы [[Халықаралық қылмыстық сот]]тың [[Рим статуты]]нда белгіленген<ref>{{Cite web |url=http://legislationline.org/ru/documents/action/popup/id/14734 |title=Римский статут Международного уголовного суда, ст. 7 «Преступления против человечности» |access-date=2013-03-14 |archive-date=2014-08-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140830201116/http://legislationline.org/ru/documents/action/popup/id/14734 |deadlink=no }}</ref>.

==Терминнің пайда болуы==
«Адамгершілікке қарсы қылмыстар» термині алғаш рет 1915 жылғы 24 мамырда [[Антанта|Антанта елдерінің]] [[армяндар геноциді]]не арналған бірлескен декларациясында қолданылған деп есептеледі. Бұл декларацияда [[Осман империясы]]ның әрекеттері «адамгершілікке және өркениетке қарсы қылмыстар» деп сипатталған<ref>{{Cite web |url=http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.160/current_category.7/affirmation_detail.html |title=France, Great Britain and Russia Joint Declaration. May 24, 1915 |access-date=2009-08-06 |archive-date=2016-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160414183759/http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.160/current_category.7/affirmation_detail.html |deadlink=no }}</ref>.

==Халықаралық әскери трибуналдың Жарғысындағы анықтама==
Халықаралық әскери трибуналдың Жарғысы [[антигитлерлік коалиция|Гитлерге қарсы коалиция]] елдерінің өкілдерімен 1945 жылғы 8 тамызда [[Лондон]]да қабылданды. Жарғының 6-бабында трибунал юрисдикциясына жататын қылмыстар анықталған: бейбітшілікке қарсы қылмыстар (a), әскери қылмыстар (b) және адамзатқа қарсы қылмыстар (c). Атап айтқанда:

{{cquote
|Бейбіт тұрғындарға соғысқа дейін немесе соғыс кезінде жасалған өлтіру, қырып-жою, құлдыққа салу, жер аудару және басқа да қатыгездік әрекеттер, сондай-ақ саяси, нәсілдік немесе діни себептермен қудалау – мұның барлығы Трибунал юрисдикциясына жататын кез келген қылмысты жүзеге асыру мақсатында немесе онымен байланысты жасалған жағдайда, бұл әрекеттер жасалған елдің ішкі заңнамасын бұзды ма, жоқ па, маңызды емес.
|author= Халықаралық әскери трибунал Жарғысының [http://ww2.kulichki.ru/ustav_tribunal.htm 6-бабы]
}}

[[Нюрнберг процесі]]нде айыпталғандардың ішінен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін 16 адам кінәлі деп танылды: [[Мартин Борман|Борман]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/12.htm |title=Мартин Борманға үкім. II том, 1105—1107 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2009-05-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090514072528/http://nurnbergprozes.narod.ru/022/12.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Герман Вильгельм Геринг|Геринг]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Герман Герингке үкім. II том, 1045—1048 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Фриц Заукель|Заукель]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Фриц Заукельге үкім. II том, 1086—1088 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Артур Зейсс-Инкварт|Зейсс-Инкварт]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Артур Зейсс-Инквартке үкім. II том, 1094—1096 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альфред Йодль|Йодль]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альфред Йодльге үкім. II том, 1088—1091 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Эрнст Кальтенбруннер|Кальтенбруннер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Эрнст Кальтенбруннерге үкім. II том, 1057—1059 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вильгельм Кейтель|Кейтель]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вильгельм Кейтельге үкім. II том, 1054—1057 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Константин фон Нейрат|Нейрат]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Константину фон Нейратке үкім. II том, 1100—1102 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Иоахим фон Риббентроп|Риббентроп]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Иоахим фон Риббентропке үкім. II том, 1050—1053 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альфред Розенберг|Розенберг]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альфред Розенбергке үкім. II том, 1059—1062 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Ганс Франк|Франк]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Ганс Франкке үкім. II том, 1062—1064 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вильгельм Фрик|Фрик]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вильгельм Фрикке үкім. II том, 1064—1067 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вальтер Функ|Функ]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вальтер Функке үкім. II том, 1070—1072 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Бальдур фон Ширах|фон Ширах]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Бальдур фон Ширахке үкім. II том, 1083—1086 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альберт Шпеер|Шпеер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альберт Шпеерге үкім. II том, 1096—1100 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref> және [[Юлиус Штрейхер|Штрейхер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Юлиус Штрейхерге үкім. II том, 1067—1070 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>.

Халықаралық келісімдерге сәйкес, әскери қылмыстар мен адамгершілікке қарсы қылмыстарға ескіру мерзімі қолданылмайды.

==Рим статутындағы адамгершілікке қарсы қылмыстардың анықтамасы==
Халықаралық қылмыстық сотты құрған Рим статуты 2002 жылғы 1 шілдеде күшіне енді. Ол Сот юрисдикциясына жататын төрт санаттағы қылмыстарды қамтиды: [[геноцид]], [[әскери қылмыс]]тар, [[Агрессия (саясат)|агрессия]] және адамгершілікке қарсы қылмыстар. Соңғысы келесідей анықталады:
* а) [[өлтіру]]; 
* b) қырып-жою; 
* с) [[Құлдық|құлдыққа салу]]; 
* d) халықты күшпен көшіру немесе [[Депортация|жер аудару]]; 
* e) халықаралық құқықтың негізгі нормаларын бұза отырып, түрмеге қамау немесе еркіндіктен айыру; 
* f) [[азаптау]]; 
* g) [[зорлау]], [[жыныстық құлдық]], [[жезөкшелік]]ке мәжбүрлеу, мәжбүрлі жүктілік, [[мәжбүрлі стерилизация]] немесе осыған ұқсас басқа да ауыр жыныстық зорлық түрлері; 
* h) кез келген топты немесе қауымдастықты саяси, нәсілдік, ұлттық, этникалық, мәдени, діни немесе гендерлік себептермен, сондай-ақ халықаралық құқыққа сәйкес тыйым салынған басқа да негіздермен қудалау; 
* i) [[зорлықпен жоғалу]]; 
* j) [[апартеид]] қылмысы; 
* k) ауыр дене жарақатын, күшті азапты, психикалық немесе физикалық денсаулыққа айтарлықтай зиян келтіретін басқа да адамгершілікке жат әрекеттер.

==Басқа халықаралық сот органдары==
[[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің]] қарарлары негізінде халықаралық гуманитарлық құқықты бұзу жағдайларын қарау үшін [[Руанда жөніндегі Халықаралық трибунал]] және [[бұрынғы Югославия жөніндегі Халықаралық трибунал]] құрылды. Бұл трибуналдардың әрқайсысының жарғылары адамгершілікке қарсы қылмыстарды қарауды көздейді<ref>[http://www.un.org/ru/law/ictr/charter.shtml Статья 3] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160715050933/http://www.un.org/ru/law/ictr/charter.shtml |date=2016-07-15 }} Устава Международного трибунала по Руанде</ref><ref>[http://www.un.org/ru/law/icty/charter.shtml Статья 5] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131225103444/http://www.un.org/ru/law/icty/charter.shtml |date=2013-12-25 }} Устава Международного трибунала по бывшей Югославии</ref>.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Сыртқы сілтемелер}}


[[Санат:Адамзатқа қарсы қылмыстар|*]]
[[Санат:Адам құқықтарының бұзылуы]]