Fontem paginae Guatimala inspicere

{{Capsa civitatis Vicidata}}
{{FA stella}}
{{Latinitas|-2}}
'''Guatimala''',<ref>[[Carolus Egger]], ''Regionum et urbium Americae Mediae et Meridianae nomina Latina''. In ''[[Latinitas (periodicum)|Latinitas]]'' 1972, 2, [https://books.google.de/books?id=0WdfAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22Guatemala+:+Guatimala,+ae,+f%22 p. 112].</ref><ref>[[Ioannes Georgius Theodorus Graesse|Graesse]], ''[[Orbis Latinus]]'', [http://daten.digitale-sammlungen.de/bsb00050913/image_194 vol. 2 (1972), p. 192]</ref><ref>[http://www.vatican.va/news_services/press/sinodo/documents/bollettino_20_x-ordinaria-2001/xx_plurilingue/b01_xx.html Synodus Episcoporum Bollettino 2001]/[http://www.vatican.va/news_services/press/sinodo/documents/bollettino_25_xiii-ordinaria-2012/xx_plurilingue/b01_xx.html 2012], e situ interretiale [[Vaticanus|Vaticani]].</ref> '''Guatimalia''',<ref>{{Egger SL|43}}</ref> seu '''Guatemala,'''<ref>"Guatemala" lingua Latina botanica [http://www.jstor.org/stable/3760775?seq=7]: confer descriptionem [[holotypus|holotypi]]. Ita etiam Hispanice.</ref> plenius '''res publica Guatimalensis''',<ref>"Respublica Guatimalensis a Mexicana vix secessisset" (Carolus Henricus Rau, ''De vi naturae in rempublicam'', [https://books.google.de/books?id=Yg1fAAAAcAAJ&pg=PA21&dq=%22Respublica+Guatimalensis+a+Mexicana+vix+secessisset%22 p. 21 nota 35]).</ref> est [[civitas sui iuris]] [[Media America|Mediae Americae]] 110 000 [[chiliometrum quadratum|chiliometra quadrata]] in [[latitudo|latitudinem]]. Circiter 14&thinsp;000&thinsp;000 incolarum habet. [[Caput (urbs)|Caput]] [[Urbs Guatimalensis]] est. A [[septentrio]]ne [[occidens|occidenteque]] [[Mexicum|Mexico]], ab occidente [[meridies|meridieque]] [[Oceanus Pacificus|Oceano Pacifico]], a septentrione [[oriens|orienteque]] [[Beliza]], ab oriente [[Mare Caribicum|Caribico mari]], a meridie orienteque [[Honduria]] et [[Salvatoria]] includitur.

Res publica Guatimalensis est [[democratia repraesentativa]]. Guatimalensis [[biologia|biologice]] significativorum et unicorum [[oecosystema]]tum copia ad [[Mesoamerica]]nam designationem velut [[punctum calidum biodiversitatis]] affert.

== Etymologia ==
Origo [[nomen proprium|nominis]] ''Guatimaliae'' est obscura. Nonnulli nomen 'terram [[arbor]]um' [[Linguae Mayanae|Mayano]]-[[Lingua Navatlaca|Toltece]] significare adserunt. Alii [[Lingua Navatlaca|Navatlacam]] locutionem ''Quauhtitlan'' 'inter arbores' alium fontem qui fieri potest putant. Istud nomen [[Tlascala|Tlascalenses]] [[miles|milites]] qui [[Petrus de Alvarado|Petrum de Alvarado]] comitabantur per [[Hispania|Hispanicam]] occupationem huic terrae dedere, fortasse in [[lingua Quicensis|Quicense]], suam [[lingua]]m, [[vocabulum]] 'multas arbores' significans vertentes.

== Historia ==
[[Fasciculus:Tikal.jpg|thumb|upright=0.8|left|Ruinae [[Populus Mayanus|Mayanae]] [[Tical]]enses, Templum II.]]

=== Praecolumbiana aetas ===
Prima [[homo|humanorum]] [[colonia|colonorum]] indicia in terris Guatimaliensibus a saltem anno 12&thinsp;000 a.C.n. originem trahit. Indicia sunt quae hanc originem retro in 18&thinsp;000 a.C.n. ponere potest, velut [[obsianus lapis|obsianas]] [[sagitta]]e cuspides in varias [[civitas|civitatis]] partes inventas. [[Archaeologia|Archaeologica]] monstratio ut primi Guatimalenses [[venatio et collectio|venatores et collectores]] essent est, sed [[pollen|pollinis]] specimina e [[Sinus Petenensis|Petene]]<!--El Petén--> et [[Oceanus Pacificus|Pacifico]] litore [[maizum|maizi]] [[cultura]]m evolutam circiter [[3500 a.C.n.]] esse indicant. Archaici loci in [[Departimentum Quicense|Departimento Quicensi]]<!--El Quiché-->, in Terra Superiori et in [[Sicapate]], in [[Departimentum Escuintlense|Escuintla]] iuxta medio Pacifico litore, documentati{{dubsig}} sunt ([[6500 a.C.n.]]).

Archaeologi [[Mesoamerica]]nam [[America praecolumbiana|Praecolumbianam]] in periodus tres historiam dividunt: Praeclassicum, e [[2000 a.C.n.]] in [[250]] p.C.n., Classicum e [[250]] in [[900]] et Calisticum e [[900]] in [[1500]]. Usque ad recens tempus, Praeclassicum pro formativa periodo cum parvis pagis [[agricola]]rum qui casulas et pauca continua [[aedificium|aedificia]] habitabant habitum est, sed haec notio recentibus monumentalis ex ista periodo architecturae inventionibus provocata est, velut ara in [[Alba (Guatimala)|Alba]]<!--La Blanca-->, in [[Departimentum Sancti Marci|Sancto Marco]]<!--San Marcos-->, ex [[1000 a.C.n.]]; caerimoniales loci in [[Miraflores (Guatimalia)|Mirafloribus]]<!--Miraflores--> et [[Citropolis (Guatimalia)|Citropole]]<!--El Naranjo--> ex 801 a.C.n.; primae monumentales mascae; et [[Sinus Miradorensis]] urbes [[Nacbe|Nacbis]], [[Xulnal]]is, [[Tintal]]is, [[Vacna]]e, et [[Mirador]]is<!--Nakbé, Xulnal, El Tintal, Wakná et El Mirador-->.

[[Mirador]] facile praecolumbiana urbs cum maximo incolarum numero fuit. Ambae [[pyramis (aedificium)|pyramides]] Tigris et Simiarum<!--''El Tigre'' et ''Monos''--> volumen amplius 250 000 [[metrum cubicum|metrorum cubicorum]] conplectuntur. Mirador prima politice instructa civitas in America, Regnum Canicum in antiquiis textibus nuncupata, videtur. Viginti sex urbes fuerunt, [[leuchodos|leuchodis]] (viae) conexae, quae varia chiliometra longae, usque ad 40 metra latae et duo aut quattuor metra super terram, [[albarium|albario]] constratae erant, quod clare de aere in extensissima incaedua [[zona tropica|tropica]] [[silva]] Mesoamericana distinguibilia sunt.
[[Fasciculus:Nakbe str.JPG|thumb|In [[Nacbe]] (Hispanice ''Nakbé''), Medio Praeclassici regiae reliquiae, in [[Sinus Miradorensis|Sinu Miradorensi]] (''Cuenca del Mirador''), in [[Departimentum Petenense|Peten]].]]

Classica [[Mesoamerica]]nae [[civilizatio]]nis periodos ad [[Civilizatio Maiana|Civilizationis Maianae]] splendorem respondet et innumerabilibus locis per Guatimaliam repraesentatur, quamquam praesertim in [[Sinus Petenensis|Peten]] densantur. Ad hanc periodon gravia urbana aedificia, liberarum [[polis|poleon]] evolutio, et contactus cum aliis Mesoamericanis [[cultura|culturis]] pertinent.

Haec usque ad circiter [[900]] duravit, [[Collapsus Maiensium Classicorum|Classica civilizatione Maiensi collapsa]]. [[Maia]]e suarum urbium multas media in terra inferiori reliquere aut siccitate impulsa fame interfecti sunt. Scientistae de Collapsus Maiensium Classicorum causa disceptant, sed porrectissima theoria [[siccitas|siccitatis]], a [[physica|physicis]] lacustrium fundorum, antiqui [[pollen|pollinis]] aliaeque tractabilis evidentiae{{dubsig}} studiosis inventa, est. Prolongatarum siccitatum series in eo quod secus temporaria [[deserta|regio desertica]] sit [[Maia]]s decimavisse putatur, qui praecipue e pluviis regularibus pendebant. Post-Classica periodos a regionalibus regnis repraesentatur, inter quae [[Itza]]icum [[Covoi]]cumque<!--Itzá et Ko'woj--> in [[lacus]]tribus Petenensibus areis et [[Mamis|Mamicum]], [[Quicenses|Quicense]], [[Cactsicel]]icum, [[Zutuhil]]icum, [[Pokomchi]]cum, [[Cectzi]]cum, et [[Tsortienses|Tsortienseque]]<!--Mam, Quiché, Kack'chiquel, Zutuhil, Pokom'chí, Kek'chi, Chortí-->. Haec urbes multos [[Maia]]nae culturae aspectus servant, sed numquam Classicarum urbium magnitudinis et potentiae pares essent.

=== Colonialis aetas ===
[[Fasciculus:Capuchinas.jpg|thumb|left|Cappuccinarum coenobium [[Antiqua Guatimalia|Antiquae Guatimaliae]].]]
Post suum adventum in eum qui [[Mundus Novus]] nuncupatus est, [[Hispania|Hispani]] complures expeditiones in Guatimaliam fecerunt, inceptas anno [[1519]]. Post longum tempus, cum Hispanis contactus [[epidemia]]m [[Indi Americani|Indigenas]] vastantem intulit. [[Ferdinandus Cortesius]], qui [[Hispania|Hispanicam]] [[Azteci|Imperii Azteci]] occupationem duxerat, ut Archeges [[Gundisalvum de Alvarado]] et fratrem eius [[Petrum de Alvarado]] hanc terram occuparent concessit. Alvarado primum cum [[Cactsicel]]ibus (Hispanice ''Kaqchikel'') sociavit ut contra suos solitos hostes, [[Regnum Quicense Palaeocalamopolitanum|Quicenses]] (''Quichés'') pugnarent. Alvarado postea contra [[Cactsicel]]es redivit et denique totam regionem sub Hispanico dominio subiecit.
[[Fasciculus:Political divisions of Mexico 1821 (location map scheme).svg|thumb|Guatimalia in [[Imperium Mexicanum|Imperio Mexicano]].]]

Aetate colonica, Guatimalia [[Hispania|Hispanicae]] [[Regia Audientia|Audientia]] (Hispanice ''Audiencia'') et [[Archegia|Archegia Generalis]], [[Archegia Generalis Guatimaliae]] (''Capitanía General de Guatemala''), et [[Viceregnum Novae Hispaniae|Novae Hispaniae]] (hodierni [[Mexicum|Mexici]]) pars fuit. Ex hodiernis [[Mexicum|Mexicanis]] [[Tabascum|Tabasci]] et [[Chiapae|Chiaparum]] civitatibus (inclusa tunc separata [[Soconuscum|Soconosci]] administratione) in [[Ora Opulenta|Oram Opulentam]] patebat. Haec regio mineralibus (auro et argento) non abundabat dissimiliter [[Mexicum|Mexici]] et [[Peruvia]]e, et ergo ponderis non putata est. Eius praecipui fructus [[Saccharum officinarum|saccharum]], [[Theobroma cacao|cacao]], caeruleum [[Indigofera suffruticosa|suffruticosae]] pigmentum, rubrum pigmentum e [[Dactylopius coccus|dactylopiis]] [[insecta|insectis]], et pretiosa [[lignum|ligna]] quae in [[Hispania]] [[ecclesia]]rum regiarumque operibus artificiosis usurpabantur erant.

Primum [[caput (urbs)|caput]] [[Tecpanum Guatimalia]] (Hispanice ''Tecpán Guatemala'') nuncupata est, die [[25 Iulii]] cum nomine [[Villa Sancti Iacobi Guatimaliae|Villae Sancti Iacobi Guatimaliae]] (''Villa de Santiago de Guatemala'') condita et sita prope [[Alicastropolis|Alicastropolin]] (Hispanice ''Iximché''), [[Cactsicel]]icam [[caput (urbs)|urbem capitalem]]. Die [[22 Novembris]] anni [[1527]] [[Urbs Vetus|Urbem Veterem]] mutatum est, ubi [[cactsicel]]es impetum in urbem fecere. Die [[11 Septembris]] anni [[1541]] urbs inundata est, lacuna in [[Vulcanus Aquae|Vulcani Aquae]] [[Crater vulcanicus|cratere]] concidente propter copiosas pluvias et terrae motus, et sex chiliometra [[Antiqua Guatimalia|Antiquam]], (''Antigua''), in valle Pantsoyensi (''Valle de Panchoy'') et hodie [[Patrimonium Mundanum]] [[Societas Educativa, Scientifica, et Culturalis Consocietatis Nationum|Societatis Educativae, Scientificae, et Culturalis Consocietatis Nationum]], mutata est. Haec urbs compluribus terrae motibus inter annos [[1773]] et [[1774]] destructa est et Rex Hispaniae caput in Vallem Eremiterii (''Valle de la Ermita'') mutare concessit, ex ecclesia Catholica Romana Virginis Carminis nuncupatum et in suo praesenti loco, die [[2 Ianuarii]] anni [[1776]] conditum.

=== Libertas et saeculum XIX ===
[[Fasciculus:Flag of the Federal Republic of Central America.svg|thumb|Res Publica Foederalis Mediae Americae.]]
[[Fasciculus:Flag of the United Provinces of Central America.svg|thumb|Coniunctae Mediae Americae Provinciae.]]
Die [[15 Septembris]] anni [[1821]], Archegia Generalis Guatimaliae (a [[Chiapae|Chiapis]], Guatimalia, [[Salvatoria]], [[Nicaragua]], [[Ora Opulenta]] et [[Honduria]] formata) libertatem ab [[Hispania]] et suam incorporationem in [[Imperium Mexicanum]], duobus annis postea solutum, officialiter proclamavit. Regio formaliter Hispaniae per colonialem periodon subiecta erat, sed modo practico separatim administrabatur. Omnes, exceptis [[Chiapae|Chiapis]], e [[Mexicum|Mexico]] mox separavere, [[Agustínus de Iturbide|Augustino I]] abdicare coacto.
[[Fasciculus:Independence Day Guatemala.jpg|thumb|upright=0.8|left|Diei Libertatis pompa [[Sanctus Petrus Lacuna|Sancti Petri Lacunae]] in Guatimalia.]]

Guatimalenses provinciae [[Res Publica Foederalis Mediae Americae|Coniunctas Mediae Americae Provincias]], etiam Foederationem Civitatum Mediae Americae ([[Hispanice]] ''Federación de Estados Centroamericanos'') nuncupatas formavere. Haec foederatio bello civili inter annos [[1838]] et [[1840]] soluta est. Guatimalensis [[Raphael Carrera]] instrumentalis in ducendo tumulto contra foederalem gubernationem et in rumpenda Unione fuit. Per hoc periodon, [[Terra Superior (Media America)|Terrae Superioris]] (''Los Altos'') regio suam libertatem e Guatimalia declaravit, sed denuo a Carrera annexa est qui in Guatimalensi civilitate usque ad annum [[1865]], a conservativis, a latifundiorum dominis et ab ecclesia sustentus, dominatus est.

Guatimalenses "Res Novae Liberales" anno [[1871]] acciderunt, duce [[Iustus Rufinus Barrios|Iusto Rufino Barrio]], qui ad renovandam civitatem, ad admeliorandum commercium et ad introducendas novas agriculturas et manufacturas laboravit. Per hanc aeram [[coffeum]] ponderis cultura in Guatimalia factum est. Iustus Rufinus Barrios rursum Mediam Americam unificare appetebat et civitatem in bellum attulit in infelici conatu attingendi eius, suam vitam in campo proelii anno [[1885]] contra [[Salvatoria]]e vires amittens.

Inter [[1898]] et [[1920]], Guatimalia a dictatore [[Manuel Estrada Cabrera|Manuele Estrada Cabrera]] recta est, cuius accessus in praesidatum a societate [[United Fruit Company]] adiutus est. Per longum praesidatum, United Fruit Company ponderis vis in Guatimalia facta est.

=== Ex 1944 in praesens ===
Die [[4 Iulii]] anni [[1944]], dictator [[Georgius Ubico|Georgius Ubico Castañeda]] e suo munere abdicare coactus est post recusationum undam et [[operistitium generale]]. Eius substitutus, Generalis [[Ioannes Fridericus Ponce Vaides]], postea etiam suum officium relinquere die [[20 Octobris]] anni [[1944]] coactus est propter [[Subitanea rerum conversio|subitaneam rerum conversionem]] a Maiore [[Franciscus Xaverius Arana|Francisco Xaverio Arana]] et a Capitaneo [[Iacobus Arbenz Guzmán|Iacobo Arbenz Guzmán]] ductam. Circiter [[centum]] homines in conversione interfecti sunt. Civitas a consilio militari sive [[iuncta militaris|iuncta]] (''junta'') ab Arana, Arbenz, et [[Georgius Toriello Garrido|Georgio Toriello Garrido]] constituto recta est. Iuncta prima Guatimalensia comitia tulit in quibus cum maxima 85 centesimae parte celsus scriptor magisterque [[Ioannes Iosephus Arévalo]] vicit qui in exilio in [[Argentina]] per quattuordecim annos vixerat. Ioannes Iosephus Arévalo primus democratice praeses Guatimalensis fuit qui munus implevit cui electus erat. Eius propositum [[Socialismus Christianus|Socialismi Christiani]], a [[Negotium Novum|Negotione Novo]] [[Civitates Foederatae|Civitatum Foederatarum]] motum, a fundorum proprietariis et classe superiori, velut [[Communismus|communisticum]], impugnatum est.
[[Fasciculus:1920UnitedFruitCompanyEntrance.jpg|thumb|Aditus sedis societatis [[United Fruit Company]]. Fructuaria multinationalis subitaneam rerum conversionem ob terrarum vastarum partitionem impulsit.]]

Hoc tempus etiam [[Bellum Frigidum|Belli Frigidi]] principium inter Civitates Foederatas et [[URSS|Unionem Sovieticam]] fuit, quod maxime Guatimalensem historiam affecit. Inter [[decennium 196|decennia 196]] et [[decennium 200|200]] Civitates Foederatas gubernatio Guatimalensem exercitum cum exercitatione, [[arma|armis]] et [[pecunia]] aluit.

Anno [[1954]], Ioannis Iosephi Arévalo libere electus Guatimalensis successor, [[Iacobus Arbenz Guzmán]], [[Subitanea rerum conversio|subitanea conversione]] prostratus est quae a Civitatum Foederatarum [[Central Intellegence Agency|Centrali Intellegentiae Agentura]] moderata est. Colonellus{{dubsig}} [[Carolus Castillo Armas]] velut praeses anno [[1954]] conlocatus est et usque ad suam occisionem a personalis custodiae sodali anno [[1957]] gubernavit. Solida evidentia{{dubsig}} Civitatum Foederatarum [[United Fruit Company]] societatis munus velut instrumentale in hac conversione monstrat, quia agrorum reformationes a Iacobo Arbenz huius societatis fructus in Guatimalia comminabantur et aliquot vincula cum [[Domus Alba|Domo Alba]] et Centrali Intellegentiae Agentura habebat.

Secutis in comitiis, Generalis [[Michael Ydígoras Fuentes]] potestatem recipit. Praesertim sollemnizatur quia [[Mexicum|Mexicanum]] praesidem ad [[certamen singulare]] super pontem in Meridionalibus finibus provocavit ad finiendam guerram de illegali piscatione Mexicanarum navium iuxta Guatimalense Pacificum litus, quarum a Guatimalensi Aeria Vire demersae sunt. [[Michael Ydígoras Fuentes]] 5000 [[Cuba]]norum exercitationem contra [[Fidelis Castro|Fidelem Castro]] in Guatimalia auctorizavit. Etiam aeroplanorum portus temporarios in regione [[Departimentum Petenense|Petenense]] praebuit per quam postea infelix [[Irruptio Sinus Suum]] (Hispanice ''Invasión de Bahía de Cochinos'') anno [[1961]] facta est. Michaelis Ydígoras gubernatio anno [[1963]] depulsa est cum Vis Aeria impetum contra aliquot militares stationes fecit. Subitanea conversio ab eius Ministro Defensionis, Colonello [[Henricus Peralta Azurdia|Henrico Peralta Azurdia]], ducta est.

Anno [[1966]], [[Iulius Caesar Méndez Montenegro]] praeses Guatimaliae cum lemmati "Aperturae Democraticae" electus est. [[Iulius Caesar Méndez Montenegro]] Factionis Revolutionarii, mediae sinistrae factionis in [[Georgius Ubico|Post-Ubicana]] aera ortae, candidatus fuit. Eodem tempore dexteristicae [[paramilitaris]] societates formatae sunt, inter quas [[Manus Alba]] (Hispanice ''Mano Blanca'') et Exercitus Secretus Anticommunisticus (''Ejército Secreto Anticomunista''). Haec societates infamium [[Turma Mortis|Turmarum Mortis]] praecursores fuerunt. Militares assessores e [[Vires Speciales (Exercitus Statunitensis)|Statunitensis Exercitus Viribus Specialibus]] sive Pilei Virides ([[Anglice]] ''United States Army Special Forces'' sive ''Green Berets,'' proprie) in Guatimaliam copias missi sunt ut copiae exercitarentur et exercitum convertere in modernam vim contra insurgentiam adiuvarent, qui denique eum sophisticatissimum in [[America Media]] fecit.

Anno [[1970]], Colonellus [[Carolus Manuel Arana Osorio]] praeses electus est. Novus belli clandestini motus in natione e Mexico versus Terram Superiorem anno [[1972]] intravit. Controversis in [[Comitia Generalia Guatimalensia (1974)|comitiis]] anni [[1974]], Generalis [[Cetillus Eugenius Laugerud García]] Generalem [[Ephraim Ríos Montt]], Factionis Democraticae Christianae candidatum qui eum victoriam per fraudem assecutum esse asseruit, vicit. Die [[4 Februarii]] anni [[1976]] magnus terrae motus plurimas urbes delevit et amplius 25&thinsp;000 mortalium effecit. Anno [[1978]], fraudulentis in comitiis, Generalis [[Ferdinandus Romaeus Lucas García]] potestatem consecutus sunt. [[Decennium 198]] duarum belli clandestini societatum partum vidit. Exercitus Clandestinus Pauperum (Hispanice ''EGP''), et Societas Populi in Armis (''ORPA''), qui exeunte [[decennium 198|decennio 198]] belli clandestini impetus inceperunt et incensi sunt, urbanos ruralesque impetus fecere, praecipue contra militares et aliquos civilium exercitum adiuvantium. Anno [[1979]], [[Iacobus Earl Carter]], [[Praeses Civitatum Foederatarum Americae|Praeses Civitatum Foederatarum]], omnium militarum auxiliorum interdictionem Guatimalensi Exercitui iussit propter pervulgatum et systematicum iurum humanorum abusum.

Anno [[1980]], indigenarum [[Quicenses|Quicensium]] circulus Legationem [[Hispania|Hispanicam]] ceperunt ut contra exercitus trucidationum ruri reclamarent. Guatimalensis gubernatio eam oppugnavit fere omnes intra necans velut resultatio [[Trucidatio in Legatione Hispanica Guatimaliae|ignis qui aedificium devoravit]]. Guatimalensis gubernatio activistas incendium facere et sibi mortem modo [[bonzius|bonzii]] consciscere asseruit. Nihilominus, Hispanicus ambasciator, qui igni superfuit, contra hanc assertionem altercatus est, Guatimalenses [[vigil]]es consulto fere omnes intra necare et eos incendere ad eradenda suorum actorum vestigia asseverans. Velut resultatio huius incidentiae, gubernatio Hispanica publicas rationes cum Guatimalia fregit. Gubernatio anno [[1982]] depulsa est. Generalis [[Ephraim Ríos Montt]] Praeses militaris [[iuncta militaris|iunctae]] nominatus est, cruentam cruciatus ambitionem, [[abitus coactus|abitus coactos]] et [[vastatio]]nis bellum continuans. Natio se in internationaliter [[civitas paria|civitatem pariam]] convertit. [[Ephraim Ríos Montt]] a Generali [[Anscharius Humbertus Mejía Victores|Anschario Humberto Mejía Victores]] depulsus est, qui comitia fecit ad eligendum nationalem conventum constituentem qui novam constitutionem scriberet, quod in liberis comitiis anno [[1986]] induxit, in quibus [[Vinicius Cerezo]], Factionis Democraticae Christianae candidatus, vicit.
[[Fasciculus:Alvaro arzu irigoyen.jpg|thumb|upright=0.8|left|[[Alvarus Arzú Yrigoyen]] die [[29 Decembris]] anni [[1996]] pacis foedera obsinavit secundum conflictum armatum longissimum in [[America]] finiens.]] 

Anno [[1982]], quattuor belli clandestini circuli, EGP, ORPA, FAR et PGT, commixti sunt et [[Unitas Revolutionaria Nationalis Guatimalensis|Unitatem Revolutionariam Nationalem Guatimalensem]] (Hispanice ''Unidad Revolucionaria Nacional Guatemalteca'') formavere, a [[Salvatoria|Salvatoriensi]] exercitu clandestino [[Frons Farabundi Martí pro Liberatione Nationale|FMLN]], a [[Nicaragua|Nicaraguensi]] [[Frons Sandinistica Liberationis Nacionalis|FSLN]] et a [[Cuba]]na gubernatione adfectam ut fortior fieret. Velut resultatio Exercitus "[[vastatio|vastatoriarum]]" tacticarum ruri, amplius 45 000 Gutimaliensium per fines in [[Mexicum]] fugere. Mexicana gubernatio profugos in campis in [[Chiapae|Chiapis]] et [[Tabascum|Tabasco]] conlocaverunt.

Anno [[1992]], [[Praemium Nobelianum pacis componendae|Praemium Nobelianum Pacis]] [[Rigoberta Menchú Tum|Rigobertae Menchú]] assignatum est quia attentionem ad [[genocidium]] a gubernatione sustentum contra [[Indi Americani|Indigenas]] dirigere enisa est.

[[Bellum Civile Guatimalense]] anno [[1996]] cum pacis foedere inter exercitus clandestinos et gubernationem finem cepit, quod a [[Consociatio Nationum|Consociatione Nationum]] per magnum actum est, intermediantibus nationibus velut [[Norvegia]] et [[Hispania]]. Ambae partes praecipuas concessiones fecerunt. Bellatores clandestini arma deposuere et terras ad colendum accepere. Secundum [[Consilium Veritatis et Reconciliationis|Consilium Veritatis]] a [[Consociatio Nationum|Consociatione Nationum]] sustentum ([[Consilium pro Explicatione Historica]], Hispanice ''Comisión para el Esclarecimiento Histórico''), gubernativae vires et a civitate sustenti paramilitares circiter 93 centesimae humanorum iurum violationum responsales{{dubsig}} per bellum fuerunt. Per primum decennium ab ipsa civitate imprimis studentes, operarii, professionales<!--???--> et dissidentium clarissimi, ultimis vero annis milia rusticorum [[Maia]]norum agricolarum et haud<!--???--> militum oppressi sunt. Amplius 450 Maianorum pagorum destructi sunt et circiter [[millio]] in intestinos aut externos profugos se convertere. Circa 200&thinsp;000 hominum, praecipue [[Maia]]e, per bellum civile interfecti sunt. Aliquibus in regionibus, sicut in [[Vera Pax Inferioris|Vera Pace Inferiori]] (''Baja Verapaz''), Consilium Veritatis Guatimalensem civitatem in parato programmate contra particulares ethnicos circulos per bellum civile implicatam esse consideravit. Anno [[1999]], [[Gulielmus Clinton]], [[Praeses Civitatum Foederatarum Americae|Praeses Civitatum Foederatarum]] erravisse affirmavit cum adiumentum Guatimalensibus militaribus viribus feras civium occisiones participantibus suppeditavissent.

E pacis foederibus, Guatimalia testis pro plurimmis continuis democraticis comitiis fuit, recentissima anno [[2007]]. Praeterita gubernatio foedera cum [[Civitates Foederatae|Civitates Foederatas]] et reliqua Media America per [[Foedus Liberi Commercii inter Civitates Foederatas, Mediam Americam, et Rempublicam Dominicanam]] (Hispanice ''Tratado de Libre Comercio entre Estados Unidos, Centroamérica y República Dominicana'') et alia foedera cum Mexico obsignavit. Anno [[2007]] comitia in Guatimalia facta sunt. [[Factio Nationalis Spei]] (''El Partido Nacional de la Esperanza'') et suus praeses candidatus [[Alvarus Colom]] praesidatum quoque et plerasque sedes in [[congressus|congressu]] consecuti sunt.

== Civilitas ==
Guatimalia est [[systema praesidiale|praesidialis]]{{dubsig}} [[democratia repraesentativa|repraesentativa]] [[democratia|democratica]] [[res publica|respublica]], qua ratione [[Praeses Guatimaliae]] non solum [[dux civitatis]], sed etiam [[dux gubernationis]] [[systema multifactionale|systematisque multifactionalis]]. [[Potestas exsecutiva]] a gubernatione exercetur. [[Potestas legisfera]] non solum gubernationi, sed etiam [[Congressus Guatimaliae|Congressui Reipublicae]] conceditur. [[Potestas iudicialis]] est exsecutiva legisferaque libera. [[Alvarus Colom]] est praeses a die [[14 Ianuarii]] anni [[2008]].

== Divisiones administrativae ==
[[Fasciculus:GuatemalaProvs.PNG|thumb|Departimenta Guatimaliae.]]
Guatimalia in viginti duo [[departimentum|departimenta]] divisa est, et in 332 [[commune|municipia sive communia]] subdivisa. Departimenta inferiora sunt:

{| class="wikitable"
! Numero in tabula
! Departimentum [[Latine|Latinizata]]
! Departimentum [[Hispanice]]
! Caput Latinizatum
! Caput Hispanice
|-
| 1
| [[Vera Pax Superior]] <ref>{{CathHierDiocese|verp}}</ref>
| ''Alta Verapaz''
| [[Cobanum]]
| ''Cobán''
|-
| 2
| [[Vera Pax Inferioris]]
| ''Baja Verapaz''
| [[Salama (Vera Pax Inferioris)|Salăma]]
| ''Salamá''
|-
| 3
| [[Departimentum Chimaltenangense]] <ref>{{CathHierDiocese|solo}}</ref>
| ''Chimaltenango''
| [[Chimaltenangum]]
| ''Chimaltenango''
|-
| 4
| [[Departimentum Chiquimulense]]
| ''Chiquimula''
| [[Chiquimula]]
| ''Chiquimula''
|-
| 5
| [[Departimentum Petenense]]
| ''El Petén''
| [[Flores (Departimentum Petenense)|Flores]]
| ''Flores''
|-
| 6
| [[Progressus (Departimentum)|Progressus]]
| ''El Progreso''
| [[Guastatoya]]
| ''Guastatoya''
|-
| 7
| [[Departimentum Quicense]] <ref>{{CathHierDiocese|quic}}</ref>
| ''El Quiché''
| [[Sancta Crux Quicensis]]
| ''Santa Cruz del Quiché''
|-
| 8
| [[Departimentum Escuintlense]] <ref>{{CathHierDiocese|escu}}</ref>
| ''Escuintla''
| [[Escuintla]]
| ''Escuintla''
|-
| 9
| [[Departimentum Guatimalense]]
| ''Guatemala''
| [[Urbs Guatimalensis]]
| ''Ciudad de Guatemala''
|-
| 10
| [[Departimentum Gerontopolitanum]] <ref>{{CathHierDiocese|hueh}}</ref>
| ''Huehuetenango''
| [[Gerontopolis]]
| ''Huehuetenango''
|-
| 11
| [[Departimentum Izabalense]] <ref>{{CathHierDiocese|izab}}</ref>
| ''Izabalensis''
| [[Portus Barrios]]
| ''Puerto Barrios''
|-
| 12
| [[Departimentum Ialapense]]<ref>{{CathHierDiocese|jalg}}</ref>
| ''Jalapa''
| [[Ialapa (Guatimalia)|Ialapa]]
| ''Jalapa''
|-
| 13
| [[Departimentum Iutiapense]]
| ''Jutiapa''
| [[Iutiapa]]
| ''Jutiapa''
|-
| 14
| [[Departimentum Quetzaltenangense]]
| ''Quetzaltenango''
| [[Quetzaltenangum]]
| ''Quetzaltenango''
|-
| 15
| [[Departimentum Retalhulense]] <ref>{{CathHierDiocese|such}}</ref>
| ''Retalhuleu''
| [[Urbs Retalhulensis]]
| ''Retalhuleu''
|-
| 16
| [[Departimentum Sacatepequense]]
| ''Sacatepéquez''
| [[Antiqua Guatimalia]]
| ''Antigua Guatemala''
|-
| 17
| [[Departimentum Sancti Marci]] <ref>{{CathHierDiocese|snma}}</ref>
| ''San Marcos''
| [[Sanctus Marcus (Guatimalia)|Sanctus Marcus]]
| ''San Marcos''
|-
| 18
| [[Departimentum Sanctae Rosae (Guatimalia)|Departimentum Sanctae Rosae]] <ref>{{CathHierDiocese|snrl}}</ref>
| ''Santa Rosa''
| [[Cuilapa]]
| ''Cuilapa''
|-
| 19
| [[Departimentum Sololense]] <ref>{{CathHierDiocese|solo}}</ref>
| ''Sololá''
| [[Solola|Solŏla]]
| ''Sololá''
|-
| 20
| [[Departimentum Suchitepequense]] <ref>{{CathHierDiocese|such}}</ref>
| ''Suchitepéquez''
| [[Mazatenangum]]
| ''Mazatenango''
|-
| 21
| [[Departimentum Totonicapense]] <ref>{{CathHierDiocese|lsal}}</ref>
| ''Totonicapán''
| [[Urbs Totonicapensis]]
| ''Totonicapán''
|-
| 22
| [[Departimentum Zacapense]] <ref>{{CathHierDiocese|zacg}}</ref>
| ''Zacapa''
| [[Zacapa]]
| ''Zacapa''
|}

Guatimalia a media civitate temperatur. [[Vectura]], [[communicatio]]nes, [[negotium|negotia]], [[civilitas]], et pleraeque maximi ponderis urbanae "activitates"{{dubsig}} in [[Urbs Guatimalensis|Urbe Guatimalensi]] fiunt. [[Urbs Guatimalensis]] viciens centena milia incolarum intra urbanos fines et amplius quinquies centena milia in territorio urbis habet. Quod significativae incolarum percentationis{{dubsig}} est.

== Geographia ==
[[Fasciculus:Guatemala-CIA WFB Map.png|thumb|upright=0.8|left|Tabula Guatimaliae.]]
[[Fasciculus:Guatamala Highlands 2006 08.JPG|thumb|Guatimalensis terra superior.]]
[[Fasciculus:Usumacinta.jpg|thumb|[[Usumacinta]], limes inter [[Mexicum]] (vicina ora), et Guatimalia (longiqua ora).]]
Guatimalia montuosa est, [[regio]]ne meridionali litorali vastaque septemtrionali [[Departimentum Petenense|Departimenti Petenensis]] terra inferiori exceptis. Duo montuosa iuga in Guatimaliam ex occidente in orientem intrant, civitate dividenda in tres praecipuas [[regio]]nes: terram superiorem, ubi montes siti sunt; litus [[Oceanus Pacificus|Pacificum]], montium meridie; et regionem Petenensem, montium septemtrione. Omnes praecipuae urbes in terra superiori et litoris Pacifici regionibus sitae sunt; comparate, Regio Petenensis exigue incolitur. Haec tres regiones climate, elevatione, topiisque variantur, quae ingentes discrepantias inter [[calor|calidam]] umidamque [[zona tropica|tropicam]] terram inferiorem et frigidiora et sicciora terrae superioris cacumina praebent. [[Volcanus Taiumulcum]] (Hispanice ''Volcán Tajumulco''), 4220 metra altum, altissimus [[America Centralis|Mediarum Americarum]] civitatum locus est.

Flumina brevia et angusta in sinu fundente [[Mare Pacificum|Pacifici]], latiora et profundiora in [[Mare Caribicum|Caribici]] et [[Sinus Mexicanus|Sinus Mexicani]] sinibus fundentibus sunt, qui flumina [[Polotsicum]] [[Flumen Dulce (Guatimalia)|Dulceque]] (''Potochic'' et ''Dulce,'' proprie), in [[Lacus Izabalensis|Lacum Izabalensem]] (''Lago Izabal'') influentia, flumen [[Montagua]]m, flumen [[Sarstunum]] (''Sarstún''), fines cum [[Beliza]] formans, et flumen [[Usumacinta]]m, fines inter [[Departimentum Petenense]] et [[Chiapae|Chiapas]] (in [[Mexicum|Mexico]]) formans, comprehendunt.

Guatimalia diu tempore totum aut pars territorii vicinae [[Beliza]]e, antiquae [[Hispania|Hispanicae]] coloniae et praesentis liberi [[Regnum Consortionis|Regni Consortionalis]] qui [[Elizabeth II (regina Britanniarum)|Reginam Elizabeth II]] velut [[dux civitatis]] agnoscit, exegit. Guatimalia Belizae libertatem anno [[1990]] agnovit, sed earum territorialis controversia adhuc non solvitur. Negotiationes in praesenti in cursu sub [[Consociatio Civitatum Americanarum|Consociationis Civitatum Americanarum]] et [[Consortio Populorum|Consotionis Popoulorum]] auspiciis ad eam finiendam est.

=== Calamitates naturales ===
Guatimaliae conlocatio inter [[Mare Caribicum]] et [[Oceanus Pacificus|Oceanum Pacificum]] eam [[huracanum|huracanorum]] scopum facit, velut [[Huracanum Mitch]] anni [[1998]] et [[Huracanum Stan|Huracani Stan]] [[October|Octobris]] anni [[2005]], quod amplius 1500 hominum occidit. Damnum non conexum vento fuit, sed potius propter maiores [[inundatio]]nes et [[pelorrhoea]]m resultantem.

Guatimaliae terra superioris praeter [[Falla Montaguae|Fallam Montaguae]], inter [[Lamina Caribica|Caribicam]] et [[Lamina Americae Septemtrionalis|Boreoamericanam]] [[tectonica laminarum|laminas tectonicas]] limitum partem, sita est. Haec [[falla]] aliquot maximorum [[terrae motus|terrae motorum]] responsalis historicis in temporibus fuit, incluso 7,5 magnitudinis tremore die [[4 Februarii]] anni [[1976]] qui amplius 25&thinsp;000 hominum occidit. Praeterea, [[Fossa Mesoamericana]], maxima [[subductio|zona subductionis]], iuxta [[Oceanus Pacificus|Pacificum]] litus sita est. Ibi, [[lamina Cocois]] sub lamina Caribica demergit, [[mons ignifer|vulcanicam]] activitatem intestino in litore producens. Guatimalia 37 [[mons ignifer|vulcanos]] habet e quibus quattuor activi; [[Pacaya (vulcanus)|Pacaya]], [[Sancta Maria (vulcanus)|Sancta Maria]], [[Ignis (vulcanus)|Ignis]] et [[Tacana (vulcanus)|Tacăna]] (Hispanice ''Pacaya, Santa María, Fuego,'' et ''Tacaná,'' proprie).

Naturales calamitates longam historiam in hac parte mundi habent, cuius [[solum]] motibus expositum est. Exempli gratia, duo trium motuum capitis Guatimalensis [[pelorrhoea|pelorrhoeis]] anno [[1541]] et terra motibus anno [[1773]] adlati sunt.

=== Biodiversitas ===
Civitas quattuordecim [[oecoregio]]nes e [[Mangle|manglicis]] silvis in ambo oceanica litoralia cum quinque dissimilibus oecosystematis complectentes habet. Guatimalia 252 umidos locos habet inter quos quinque lacus, sexaginta una lacunae, centum flumina et tres paludes. Consaeptum Nationale [[Tical]]ense, primus mixtus [[Societas Educativa, Scientifica, et Culturalis Consocietatis Nationum|Societatis Educativa, Scientifica, et Culturalis Consocietatis Nationum]] [[Patrimonium Mundanum|Patrimonii Mundani locus]] fuit. Guatimalia est diversae [[fauna]]e civitas, cui 1246 notae [[species]] sunt, e quarum 6.7 centesimae [[endemismus|endemicae]] et 8.1 centesimae in periculo sunt. Guatimalia saltem 8681 specierum vascularium plantarum domus est e quarum 13.5 centesimae [[endemismus|endemicae]] sunt. Fere 5.4 centesimae Guatimaliae sub [[Internationalis Unio pro Conservatione Naturae|IUCN]] categoriis I–V proteguntur.

In [[Departimentum Petenense|departimento Petenensi]] [[Reservatio Biosphaeriae Maianae]] (Hispanice ''Reserva de la Biosfera Maya''), 2 112 940 hectares lata, est, quod eam secundam maximam [[silva]]m in [[America Media]] post [[Reservatio Biosphaerae Bosavasensis|Reservationem Biosphaerae Bosavasensem]] (''Reserva de Bosawás'') facit.

== Demographia ==
[[Fasciculus:Chichicastenango-004.jpg|thumb|upright=0.6|Guatimalenses puellae in [[Acalephepolis|Acalephepoli]] (Hispanice ''Chichicastenango'').]]
Secundum [[Centralis Intellegentiae Agentura]]e [[Liber Factorum Mundanorum CIA|Librum Factorum Mundanorum]], Guatimalia 12 728 111 incolarum (fere anno [[2007]]) habet. Plerique incolae [[Mixticius|Mixticii]] 41 centesimae ([[Amerindi|Amerindorum]] et [[Hispania|Hispanorum]] filii) et Caucasii (praesertim [[Hispania|Hispaniorum]] sed etiam [[Italia|Italorum]], [[Germania|Theodiscorum]], [[Britanniarum Regnum|Britannorum]], [[Francia|Francicos]], et [[Scandinavia|Scandinavorum]]) prognati sunt, qui 18.4 centesimas constituunt. Inter [[Amerindi|Amerindos]] [[Quicenses]] 9.1 centesimae, [[Cactsicel]]es 8.4 centesimae, [[Mamis|Mames]] 7.9 centesimae, et [[Cectzi]] 6.3 centesimae (''Quichés, Kack'chiquel, Mam,'' ''Kek'chi,'' proprie) sunt. Centesimae 8.6 incolarum "aliarum [[Maia]]narum tribuum" est quod Indigenicam communitatem in Guatimalia maximam inter incolas facit, 0.2 centesimae haud Maianorum [[Indi Americani|Indigenarum]] et 0.1 centesimae "aliorum". Minores communinates adsunt. [[Garifunus|Garifuni]], qui [[Africa|Afrorum]] et [[Indi Americani|Indigenarum]] prognati e [[Sanctus Vincentius (insula)|Sancto Vincentio]] sunt, et alii [[Nigrita]]e et [[Mulatus|Mulati]] praecipue [[Livingstonia (Guatimalia)|Livingstoniam]] et [[Portus Barrios|Portum Barrios]] (Hispanice ''Lívingston'' et ''Puerto Barrios,'' proprie) incolunt. Etiam [[Arabes]], [[Libanus|Libanensium]] et [[Syria]]corum prognati, et [[Asia]]ni, praesertim [[Seres|Serium]] prognati, sunt. Quoque crescens [[Corea]]na communitas in [[Urbs Guatimalensis|Urbe Guatimalensi]] et prope [[Mixcum]] (Hispanice ''Mixco'') est, in praesenti circiter mille hominum attingens. Guatimalae [[Germania|Germani]] (3%) incolae in civitatem [[arbor Saturnalicia|arboris Saturnaliciae]] [[traditio]]nem tulisse creduntur.

Anno [[1900]] Guatimalia 885 000 incolarum habebat. Per [[saeculum 20|saeculi vicensimi]] cursum incolarum numerus crevit, rapidissimum incrementum in [[Hemisphaera Occidentalis|Hemisphaera Occidentali]]. Semper crescens emigrationis modus in [[Civitates Foederatae Americae|Civitates Foederatas]] in incrementum Guatimalensium communitatum praecipue in [[California]], [[Florida]], [[Illinoesia]], [[Novum Eboracum|Novo Eboraco]], [[Texia]] et [[Rhodensis Insula|Rhodensi Insula]], et passim e [[decennium 198|decennio 198]] induxit.

=== Diaspora ===
Bellum civile multos Guatimalenses extra rempublicam coegit. Guatimalensis [[diaspora]]e plerique praesertim in Civitatibus Foederatis est, quarum valores propinqui e 480 665 in 1489.42 hominum variant. Difficultas dandae accuratae computationis Guatimalensibus foras est quia eorum multi [[profugus|profugi]] postulantes sui status determinationem exspectantes sunt. Infra valores propinqui aliquibus civitatibus:
{| class="wikitable"
|-
!Natio
!Computatio
|-
|border = "1"|[[Civitates Foederatae]]
|align="right"|480 665<ref>"US_Census_2000"</ref>–1 489 426<ref>"MigrationDC_2006" </ref>
|-
|border = "1"|[[Mexicum]]
|align="right"|23 529<ref>"MigrationDC_2006"</ref>–190 000
|-
|border = "1"|[[Beliza]]
|align="right"|14 693<ref>"MigrationDC_2006"</ref>
|-
|border = "1"|[[Canada]]
|align="right"|14 256<ref>"MigrationDC_2006"</ref>–34 665<ref>[http://www.yorku.ca/cohesion/LARG/PDF/Guatemala-WWD-2002.pdf versio interretialis (pdf) apud www.yorku.ca].</ref>
|-
|border = "1"|[[Germania]]
|align="right"|5989<ref>"MigrationDC_2006"</ref>
|-
|border = "1"|[[Honduria]]
|align="right"|5172<ref>"MigrationDC_2006"</ref>
|-
|border = "1"|[[Salvatoria]]
|align="right"|4209<ref>"MigrationDC_2006"</ref>
|-
|border = "1"|[[Hispania]]
|align="right"|2 491<ref>"MigrationDC_2006"</ref>–5000<ref>[https://web.archive.org/web/20190425195418/https://embajadaguatemala.es/ ''Embajada de Guatemala en Espa+¦a'' apud www.embajadaguatemala.es].</ref>
|}

== Oeconomia ==
[[Fasciculus:Guatemala market.jpg|Mercatus in Guatimalia.|thumb|upright]]
Secundum [[Media Intellegentiae Agentura|Mediae Intellegentiae Agenturae]] ''[[Liber Factorum Mundanorum|Librum Factorum Mundanorum]],'' Guatimalensis [[Productus Domesticus Grossus]] pro capite set 5000 [[dollarium (CFA)|dollariorum CFA]]; nihilominus, haec [[civitas evolvens]] adhuc multis societatis problematibus obviam it, et inter decem pauperrimas [[America Latina|Latinamericanas]] cvitates est. Redituum distributio valde dispar cum fere 55 centesimae incolarum sub [[paupertas|paupertatis]] limine viventium et cum fere 400 000 (3.2%) [[Inopia operarum|opere destitutorum]] manet. [[Argentaria Mundana]] tres Guatimalensium partes [[paupertas|pauperes]] vivere considerat.

[[Remittentia]]e e Guatimalensibus qui in Civitates Foederatas per [[bellum civile]] effugerunt nunc praecipuum peregrinorum redituum fontem constituunt (magis exportationum periegeseosque coniunctarum valore).

Recentibus annis exportatorius haud traditionalium rerum confectarum campus dynamice plus quam 53 centesimae totarum exportationum repraesentans crevit. Exportatarum rerum confectarum aliquae [[fructus]], [[holus|holera]], [[flos|flores]], [[opera manualia]], [[textile|textilia]], etc., sunt.

[[Productus Domesticus Grossus]] in [[Par acquirendi potestas|pari acquirendi potestate]] anno [[2006]] valorem propinquum 6138 [[miliardum|miliarda]] [[dollarium (CFA)|dollariorum CFA]] habebat. Diaconiarum campus praecipuum [[Productus Domesticus Grossus|Productus Domestici Grossi]] componens cum 58.7% est eum [[agricultura]]e campus cum 22.1% (fere anno [[2006]]) sequitur. [[Industria]]lis campus solum 19.1% [[Productus Domesticus Grossus|Productus Domestici Grossi]] (fere anno [[2006]]) repraesentat. [[Agricultura]]lis campus circiter quartae [[Productus Domesticus Grossus|Productus Domestici Grossi]] partis, duarum quintarum partium exportationum et vis operariae dimidii rationem reddit. Organicum [[coffeum]], [[saccharum]], [[textile|textilia]], viridia [[holus|holera]], et [[banana]]e praecipuae Guatimalenses exportationes sunt. [[Inflatio]] 5.7% anno [[2006]] erat.

Anni [[1996]], foedera pacis quae aliquot decenniorum Bellum Civile finiverunt praecipuum obicem ad peregrinam pecuniae conlocationem abstulerunt. Periegesis crescens redituum fons Guatimaliae facta est.

[[Martius|Martio]] anni [[2005]] Guatimalensis [[Congressus]] [[Foedus Liberi Commercii inter Civitates Foederatas, Mediam Americam, et Rempublicam Dominicanam]] (Hispanice ''Tratado de Libre Comercio entre Estados Unidos, Centroamérica y República Dominicana'') inter aliquot [[Media America|Mediae Americae]] civitates et [[CFA|Civitates Foederatas]] sanxit. Guatimalia etiam liberi commercii foedera cum [[Taivania]] et [[Columbia]] habet.

== Cultura ==
[[Fasciculus:AntiguaGuatemala.jpg|thumb|220px|Musici [[Antiqua Guatimalia|Antiquae Guatimaliae]].]]
[[Urbs Guatimalensis]] hospitio civitatum [[bibliotheca]]rum [[museum|museorumque]] multa accipit, inter quae Archiva Nationalia, Bibliotheca Nationalis et Museum Archaeologiae et Ethnologiae quod immensam [[Maia]]narum rerum conlectionem habet. Etiam privata musea sunt inter quae [[Ixchel]]is textilia examinans et [[Liber Consilii|Libri Consilii]] (Hispanice et [[Lingua Quicensis|Quicensiter]] ''Popol Vuh'') [[Maia]]nam [[archaeologia]]m examinans. Ambo musea intra [[Universitas Francisci Marroquín|Universitatis Francisci Marroquín]] panepistemiopolin sunt. Plerique e 329 [[commune|municipiorum]] in civitate parvum museum habent.

=== Ars ===
Guatimalia multos [[Amerindi|Indigenicos]] artifices produxit qui Praecolumbianas traditiones sequuntur. Attamen, Guatimalenses colonialem et postcolonialem historias reflectentes, occursus cum multiplicibus globalibus{{dubsig}} artis motibus artificum ubertatem quoque produxere qui traditionaliter nuncupatum "primitivismum" sive aestheticam "ingenuam" [[Europa]]eae, [[America Septemtrionalis|Boreoamericanae]], et aliis traditionibus coniunxere. [[Schola Nationalis Artium Plasticarum Raphaelis Rodríguez Padilla]] (Hispanice ''Escuela Nacional de Artes Plásticas Rafael Rodríguez Padilla'') est civitatis principalis artis schola et aliquot praecipui indigenae artifices, etiam istius scholae gradu ornati, in permanente conlectione Musei Nationalis Artis Modernae (''Museo Nacional de Arte Moderno'') in [[Urbs Guatimalensis|capitali urbe]] sunt. Praesentes Guatimalenses artifices extra Guatimaliam agnoti sunt [[Dagobertus Vásquez]], [[Ludovicus Rolandus Ixquiac Xicara]], [[Carolus Mérida]], [[Hannibal López]] et [[Elmarus René Rojas]].

=== Litterae ===
[[Praemium Nationale Litterarum Michaelis Angeli Asturias|Praemium Nationale Guatimalense Litterarum]] unum praemium est quod corpus operum unius scriptoris agnoscitur. Anniverse ex anno [[1988]] a Ministerio Culturae et Disportus concessum est.

[[Michael Angelus Asturias|Michaeli Angelo Asturias]] [[Praemium Nobelianum Litterarum]] anno [[1967]] concessum est, inter cuius praeclaros libros est ''Dominus Praeses'' (Hispanice ''El Señor Presidente''), mythistoria in [[Manuel Estrada Cabrera|Manuelis Estrada Cabrera]] gubernatione fundata.

Inter scriptores carminum [[Latine]], Guatimalensis [[Raphael Landívar]] a nonnullis excellere habetur.

=== Musica ===
[[Musica Guatimalensis]] numerosos modos expressionesque comprehendit. [[Maia]]e intensam [[musica]]m praxin habebant, sicut [[iconographia]] documentat. Guatimala etiam primarum regionum una in [[Mundus Novus|Mundo Novo]] fuit quae [[Europa]]eam [[musica]]m ex anno [[1524]] introduxit. Plurimi compositores e [[Renascentia litterarum|Renascentia]], [[Barocus|Baroco]], [[Musica Classica|Classica]], [[Motus Romanticus|Motu Romantico]], et [[Musica Praesens|Praesentibus musicis modis]] omnium generum opera contribuerunt. [[Marimba]] est civitatis [[instrumentum musicum|instrumentum]] quod magnum attractivissimorum{{dubsig}} operum repertorium evolvit quae popularia per amplius saeculum fuerunt. ''Historia Generalis Guatimaliae'' (Hispanice ''Historia General de Guatemala'') [[compactus discus|compacti disci]] seriem de historica [[Musica Guatimaliae]] edidit, in qua omni modi adsunt, e Maianis, colonialibus, liberis, et respublicanis aeris in praesentia tempora. Multi praesentis musicae greges in Guatimalia sunt quorum genera [[musica Caribica]], [[salsa]], [[punta (musica)|punta]] (a [[Garifunus|Garifunis]] adfecta), [[musica popularis Latina]], [[musica Mexicana]], et [[mariachi]]. Etiam vibrans scaena ei quod tota in [[Hispanophonia]] [[musica rockica Hispanice]] (''Rock en Español'') nuncupatur est.

=== Lingua ===
[[Fasciculus:Idiomasmap Guatemala.svg|thumb|Linguistica tabula Guatimaliae, secundum [[Commissio Officializationis Linguarum Indigenarum Guatimaliae]] (Hispanice ''Comisión de Oficialización de los Idiomas Indígenas de Guatemala'').]]
Quamquam [[Lingua Hispanica|Hispanica]] est publica lingua, nec omnes [[Amerindi|indigenae]] Hispanice loquuntur, nec ea secunda lingua utuntur. Viginti unis dissimilibus [[Linguae Mayanae|linguis Maianis]] utuntur, praesertim ruralibus in regionibus dum duae haud Maianae [[linguae Amerindae]] etiam sunt: [[lingua Xinca|Xinca]], indigenica lingua, et [[lingua Garifuna|Garifuna]], [[Linguae Aravacanae|Aravacana]] lingua iuxta [[Mare Caribicum|Caribicum]] litus. Secundum Decreto Numero 19-2003, viginti tres linguae Civitatis Linguae agnoscuntur. Velut prima aut secunda lingua, [[Hispanice|Hispanica]] 93% incolarum utitur. Foedera Pacis [[December|Decembri]] mense anni [[1996]] obsignata aliquot publicorum documentorum et comitialium materiarum versioni in aliquas linguas provident et interpretum provisionem legum in casibus haud Hispanophonis iubent. Foedus etiam bilinguem educationem Hispanice et in sermonibus [[Indi Americani|Indigenicis]] sancit. Communis [[Amerindi|Indigenis]] Guatimalensibus inter duas et quinque aliarum nationis linguarum, inclusa{{dubsig}} Hispanica, discere est.

=== Religio ===
[[Fasciculus:Catedral Metropolitana, Guatemala City.jpg|thumb|upright=0.8|left|[[Cathedralis Metropolitana (Urbs Guatimalensis)|Cathedralis Metropolitana]] in [[Urbs Guatimalensis|Urbe Guatimalensi]].]]
Homines inter 50 et 60 centesimas incolarum [[Ecclesia Catholica|Catholici]], 40% [[Protestantes]] et 1% [[Amerindi|Indigenicam]] [[Maia]]nam fidem colunt. [[Catholicismus]] per colonialem aeram fuit religio publica. Attamen, [[Protestantismus]] significative{{dubsig}} recentibus decenniis crevit. Amplius una tertia Guatimalensium pars Protestans, praesertim [[Ecclesia Evangelica|Evangelicus]] et [[Ecclesia Pentecostalis|Pentecostalis]] est. [[Protestantismus]] et veteres religiones [[Maia]]nae fere a 40% et 1% Guatimalensium, respective, coluntur. Veteres Maianorum praxes in Catholicas caerimonias cultumque commune incorporantur—res [[syncretismus]] nuncupata. Vetus Maiana religio cultus propter culturae proctetiones{{dubsig}} foederibus pacis statutas crescit. Gubernatio programma providendarum ararum in omnibus Maianis ruinis in civitate inventis instituit ut veteres caerimoniae illic perfici possint.

Etiam parvae [[Iudaismus|Iudaicae]] communitates circiter inter 1200 et 2000 fidelium, [[Musulmanus|Musulmanorum]] (1200), [[Buddhista]]rum inter 9000 et 12 000, et aliarum fiderum sodales, aut qui nullam fidem profitentur sunt. Multi [[atheismus|athei]] in civitate habitant, sed res non aperte disseritur et non fida data statistica prompta his incolis sunt.

[[Ecclesia Iesu Christi Sanctorum in Novissimis Diebus]] in praesenti circiter 215 000 fidelium in Guatimalia habet, fere 1.65% nationis aestimatarum incolarum anni [[2008]] attingens. Primus ecclesiae sodalis in Guatimalia anno [[1948]] [[baptismus|baptizatus]] est. Sodalitas ad 10 000 hominum anno [[1966]] crevit et 18 annos postea, dedicato Templo Urbis Guatimalensis anno [[1984]], sodalitas 40 000 hominum assecuta erat. Anno [[1998]] sodalitas denuo ad 164 000 quadruplicata erat. Ecclesia adhuc in Guatimalia crescit; qui Templi Guatimalensis Quetzaltenangensis, secundum ecclesiae templum in civitate, aedificationem nuntiavit et coepit.

== Educatio ==
Gubernatio ut numerosae publicae elementariae secundariique gradus scholae operentur facit. Haec scholae gratuitae sunt, quamquam vestium scholarium, librorum, supplementorum et vecturae impensa eas minus pervias pauperrimis societatis classibus facit et significativus pauperum puerorum numerus scholae non intersunt. Multi mediae superiorisque classium pueri privatas scholas eunt. Civitas etiam unam publicam [[universitas|universitatem]], [[Universitas Sancti Caroli Guatimaliae|Universitatem Sancti Caroli Guatimaliae]] (Hispanice ''Universidad San Carlos de Guatemala''), et novem privatas habet. Universitas Sancti Caroli Guatimaliae e primis [[America]]nis universitatibus una fuit. [[Universitas]] diei [[31 Ianuarii]] anni [[1676]] regio iusso [[Carolus II (rex Hispaniae)|Regis Caroli II Hispaniae]] rite declarata est. Solum 69.1 centesimae incolarum quindecim annos et plurimos natorum litterati sunt, minimus [[alphabetismus|alphabetismi]] index in [[Media America]]. Quamquam minimum alphabetismi indicem habet, Guatimalia hunc intra proximos decem annos mutatura esse exspectatur.

== Diurnarismus ==
In Guatimalia, sex [[diarium|diaria]] civitatis, duo [[televisio|televisifica]] nuntiorum programmata, duo caplaria{{dubsig}} nuntiorum programmata, et plurima loci et civitatis [[radio]]phonica nuntiorum programmata sunt. Inter celeberrima radiophonica nuntiorum programmata sunt [https://web.archive.org/web/20100504184017/http://radio.emisorasunidas.com/noticias.php ''Patrullaje Informativo''] et [http://www.sonora.com.gt/ ''Radio Sonora''] sunt. Diaria ''Al Día,'' [http://www.elperiodico.com.gt ''El Periódico,''] [http://lahora.com.gt, ''La Hora,''] ''Nuestro Diario,'' [http://www.prensalibre.com.gt ''Prensa Libre,''] et [http://www.sigloxxi.com ''Siglo Veintiuno.''] Televisifica nuntiorum programmata [https://web.archive.org/web/20111007052147/http://noti7.com.gt/ ''Noti7''] et ''Telecentro Trece'' sunt; et caplaria{{dubsig}} nuntiorum programmata [https://web.archive.org/web/20090909053929/http://www.guatevision.com/index.cfm?MainSection=noticiero ''Guatevisión''] et [http://www.youtube.com/watch?v=4hSNGwHxcXI ''Hechos Guatemala''] sunt.

Praesentes Guatimalenses diurnarii sunt: [[Hellena Alamilla]], [[Anna Carolina Alpírez]], [[Franciscus Ancheyta]], [http://es.wikipedia.org/wiki/Manuel_Ayau Manuel Ayau], [[Fridericus Bauer]], [[Catharina Cancinos]], [[Carolus Castañaza]], [[Alvarus Castellanos Howell]], [[Anna Beatrix Colmenares]], [[Samuel Colop]], [http://es.wikipedia.org/wiki/Marta_Yolanda_D%C3%ADaz-Dur%C3%A1n Martha Iolanda Díaz-Durán], [[Carolina Escobar]], [https://web.archive.org/web/20091124065718/http://dinafernandez.com/ Dina Fernández], [http://www.luisfi61.com Ludovicus Figueroa], [[Ioannes Ludovicus Font]], [[Marius Fuentes Destarac]], [[Marius David García]], [[Silvia Gereda]], [[Iosephus Radulphus González]], [[Maricela Herrera]], [[Gundisalvus Marroquín Godoy]], [[Ludovicus Marroquín Godoy]], [[Anscharius Clemens Marroquín Godoy]], [[Eduardus Mayora]], [[Caesar Montes]], [[Marielus Monzón]], [[Ludovicus Morales Chúa]], [[Raimundus Parellada]], [http://es.wikipedia.org/wiki/Jorge_Jacobs Georgius Jacobs], [[Alfredus Kaltschmitt]], [[Carrollus de Rodríguez]], [[Hector Salvatierra]], [[Haroldus Sánchez]], [[Haroldus Shetemul]], [[Marius Antonius Sandoval]], [[Armandus de la Torre]], [http://www.miradorprensa.blogspot.com/ Petrus Trujillo], [[Miriam Valdéz]], [http://es.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_Eduardo_Valdiz%C3%A1n_Mendoza Iosephus Eduardus Valdizán], [[Philippus Valenzuela]], [[Dominica Velásquez]], [[Irmalicia Velásquez]], [[Iosephus Ruben Zamora]], [[Hadrianus Zapata]], [[Stuartus Zapeta]].

Historici diurnarii Guatimalenses sunt: [[Hugus Arce]], [[Manuel Iosephus Arce]], [[Raimundus Blanco Castañeda]], [[Iosephus Calderón Salazar]], [[Georgius Carpio Nicolle]], [[Alvarus Contreras Vélez]], [[Alexander Córdoba]], [[Petrus Iulius García]], [[Salvator Girón Collier]], [[Marina Marroquín Milla]], [[Clemens Marroquín Rojas]], [[Antonius Nájera Saravia]], [[Hector Ramírez]], [[Marius Sandoval Figueroa]], [[David Vela Salvatierra]], [[Iosephus Eduardus Zarco]].

== Nexus externi ==
* [http://www.guatemala.gob.gt Gubernatio Guatimalensis] 
* [https://web.archive.org/web/20081210073759/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-g/guatemala.html Dux Civitatis et Consilii Sodales]
* [https://web.archive.org/web/20080607084913/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/guatemala.htm Guatimalia] in ''UCB Libraries GovPubs''
* [https://web.archive.org/web/20081202155955/http://www.guate4travel.com/index.html Guatimaliae tabulae]
* [http://www.ghrc-usa.org/ Guatimalensis Humanorum Iurum Commissio/CFA] inclusis specialibus relationibus de humanis iuribus, genocidii conatibus, impunitate, Emeritensi Initiativa, femicidii, Episcopi Gerardi caedi, et magis

== Notae ==
<references/>

{{America}}
{{Capsae collectae|Guatimala|politica|{{Praesides Guatimaliae}}{{Ministri rerum externarum Guatimalenses}}}}

[[Categoria:Guatimalia]]
[[Categoria:Condita 1821]]
[[Categoria:Civitates sui iuris]]
{{Myrias|Geographia}}