Fontem paginae Paulus Iovius inspicere

{{L1}}
{{Capsa hominis Vicidata}}
'''Paulus Iovius''' [[Novum Comum|Novocomensis]],<ref>"Paulus Iovius Novocomensis": vide e.g. titulum libelli ''De Romanis piscibus'' (1524)</ref> [[Lingua Italiana|Italiane]] ''Paolo Giovio'' (1483–1552), litteris Latinis eruditus, artium iudex, fuit [[biographus]] et [[historicus|rerum gestarum sui temporis scriptor]]. [[Episcopus]] [[Nuceria Paganorum|Nucerinus]] anno [[1528]] creatus est.

Paulus Iovius die [[19 Aprilis]] [[1483]] anno [[Novum Comum|Novi Comi]] natus est, patre ''Luigi Zobio'' [[notarius|notario]] qui anno circiter 1500 mortuus erit. Deinde sub tutela fratris [[Benedictus Iovius|Benedicti Zobii]] philologi et archaeologi Paulus tiro litteras Graecas artemque rhetoricam Latinam [[Mediolanum|Mediolani]] didiscit iuxta senem [[Demetrius Chalcocondyles|Demetrium Chalcocondylam]] iuvenemque [[Aulus Ianus Parrasius|Ianum Parrasium]]. Anno [[1506]] studia philosophica persequebatur in universitate [[universitas Patavina|Patavina]], aemulis [[Petrus Pomponatius|Petro Pomponatio]] et {{Creanda|it|Alessandro Achillini|Alexander Achilinus|Alexandro Achilino}} doctoribus, sed anno [[1507]] medicinae studebat [[universitas Ticinensis|Papiae]] in universitate sub {{Creanda|it|Marcantonio della Torre|Marcus Antonius Turrianus|Marco Antonio Turriano}}. A quibus professoribus necessitatem accepit lecturae textuum medicorum Graecorum, quam ipse in opere adhuc inedito, ''Noctes'' intitulato, Comi anno [[1508]] coram populum lecto, suasit.

[[Fasciculus:Sebastiano del Piombo Cardinal Bandinello Sauli 1516.jpg|thumb|upright=1.5|[[Bandinellus cardinalis Saulus cum tutoribus]] a [[Sebastianus Venetus|Sebastiano Veneto]] pictus: Paulus Iovius ad dextram partem videtur<ref>{{qc|id=Zimmerman (2001)}}</ref> ([[Pinacotheca Nationalis (Vasingtonia)|Pinacotheca Nationalis]] [[Vasingtonia (D.C.)|Vasingtoniae]])]]
Papiae anno [[1511]] duplicibus lauris in medicina et philosophia laureatus, anno insequenti [[Roma]]m petivit ubi medicus et paedagogus iuxta cardinalem puerum {{Creanda|it|Bandinello Sauli|Bandinellus Saulus|Bandinellum Saulum}} receptus est. Lector [[philosophia moralis|philosophiae moralis]] iam anno [[1514]] apud [[studium Urbis]] erat. Scripturam [[Historiae sui temporis (Iovius)|historiarum sui temporis]] iam incepisse videtur ex epistula die [[30 Maii]] [[1514]] ad {{Creanda|en|Bartolomeo d'Alviano|Bartholomaeus Alvianus|Bartholomaeum Alvianum}} exercituum conductorem missa qua de proeliis recentibus quaesivit. Die [[15 Decembris]] [[1515]] eodem modo res de bellis [[Marinus Sanutus|Marini Sanuti]] postulavit. Quo anno, primis ''Historiarum'' adumbrationibus inter amicos divulgatis, admirationem papae [[Leo X|Leonis X]] meruit. Bandinello Saulo anno [[1516]] in coniuratione contra papam [[Leo X|Leonem X]] culpato et incarcerato, Paulus Iovius medicus et humanista iuxta [[Clemens VII (papa)|Iulium Medicem]] cardinalem factus est.

Annis insequentibus partim in proximitate [[Curia Romana|Curiae Romanae]], partim [[Florentia]]e degebat ad quam urbem Iulius Medices gubernator a papa missus est. Florentiae particeps erat colloquiis illius "{{Creanda|it|Accademia neoplatonica|Academia litteratorum (Florentia)|literatorum academiae}}", olim a [[Marsilius Ficinus|Marsilio Ficino]] aliisque [[Plato]]nicis inceptae, quae his annis in {{Creanda|it|Orti Oricellari|Horti Oricellarii|hortis}} [[Bernardus Oricellarius|Bernardi Oricellarii]] rerum gestarum scriptoris tenebantur. Opera huius non iam impressa ''De bello Italico'', ''De urbe Roma'' cum aliis historiis stylo Florentino scriptis ibi perlegit. Schema picturarum muralium [[villa Medicea (Carianum)|villae Mediceae ad Podium Cariani]], iussu Leonis X cardinalisque Iulii Medicis ab artificibus [[Andreas Sartius|Andrea Sartio]] et {{Creanda|it|Franciabigio|Franciscus de Giudicis|Francisco de Giudicis}} anno [[1519]] inceptarum, designavit. Iulio ad exercitus Italicos contra [[Francia|Francicos]] bellantes legato, Iovius iuxta [[Ferdinandus de Aquino (marchio Piscariae)|Ferdinandum Piscariae marchionem]] missus est quo tempore milites huius urbem [[Novum Comum|Novocomensem]] vastabant. Annis 1522 et [[1523]], Leone nuper mortuo, cum [[Hieronymus Adorno|Hieronymo Adorno]] delegato papae [[Hadrianus VI|Hadriani VI]] [[Venetiae|Venetias]] properavit ut [[Respublica Veneta|rem publicam serenissimam]], societate regis Francici renuntiata, se cum imperatore sacro coniungere suaderet.

[[Fasciculus:Paulus Iovius woodcut 1560.jpg|thumb|Effigies Pauli Iovii in praefatione ''Operum omnium'' (Basileae, 1578) divulgata]]
[[Clemens VII|Iulius Medices]] [[papa|episcopus Romanus]] die [[19 Novembris]] [[1523]] electus est. Iovius papae cliens consiliariusque Romam reveniens in [[civitas Vaticana|civitate Vaticana]] habitare coepit. Diaeta eius, "paradisus" nuncupata, a legatis principum frequentabatur. E confabulationibus ibi habitis res historiarum vitarumque temporis sui congerebat. Primitias litterarias, videlicet paginas [[De Romanis piscibus libellus|de Romanis piscibus]] e cenis pontificiis destillatas, cardinali {{Creanda|fr|Louis de Bourbon-Vendôme|Ludovicus Borbonius (cardinalis)|Ludovico Borbonio}} dicatas, anno [[1524]] imprimere iussit.

[[Sacerdos]] et canonicus, deinde [[Dioecesis Nucerina Paganorum-Sarnensis|episcopus]] [[Nuceria|Nucerinus]] fuit. Nihilo minus, eius praecipuum studium incubuit in notitiam rerum gestarum et hominum memoria dignorum: imperatorum, pontificum, nobilium, litteratorum, ducum et artificum. Familiaritas et amicitia cum quinque pontificibus invidiam ac reprehensiones in eum converterunt, sed etiam famam ac legati mandata quae itinera et lautos occursus favebant. Die [[11 Decembris]] [[1552]] anno [[Florentia]]e mortuus est.

== Opera ==
[[Fasciculus:Iovius de Romanis piscibus tp.jpg|thumb|Pauli Iovii Novocomensis ''[[De Romanis piscibus libellus]]'' cardinali {{Creanda|fr|Louis de Bourbon-Vendôme|Ludovicus Borbonius (cardinalis)|Ludovico Borbonio}} dicatus (Romae, 1524): titulus ([[Institutum Smithsonianum]])]]
[[Fasciculus:Iovius Libellus de legatione 1525 tp.jpg|thumb|Pauli Iovii Novocomensis ''Libellus de legatione Basilii Magni principis Moschoviae'' (Romae, 1525): titulus ([[Bibliotheca publica Bavarica]])]]
[[Fasciculus:Paulus Iovius Veri particolari 1528 tp.jpg|thumb|''Li veri particulari de la felice vittoria de illustre signor conte [[Philippinus Doria|Philippino Doria]] contra l'armata cesarea sopra [[Salernum|Salerno]]'', epistula Pauli Iovii ad [[Clemens VII|Clementem VII]] anno 1528 divulgata ([[Bibliotheca Nationalis Austriaca]])]]
[[Fasciculus:Giovio Comentario de le cose de Turchi 1535 tp.jpg|thumb|''Comentario de le cose de Turchi'', imperatori [[Carolus V|Carolo V]] dicatus (editio 1535): titulus ([[Bibliotheca Nationalis Neapolitana]])]]
* 1524 : ''De Romanis piscibus libellus''. Romae: F.M. Calvo [http://archive.org/details/pauliiouiinouoco00giov Textus] apud ''Internet Archive'' {{GB|yW08AAAAcAAJ|ed. 1527 titulo ''De piscibus marinis, lacustribus, fluviatilibus, item de testaceis et salsamentis liber''}} {{GB|yzBOAAAAcAAJ|ed. 1531}}
** Carlo Zancaruolo, interpr., ''Libro ... de' pesci romani''. Venetiis, 1560 [https://archive.org/details/bub_gb_9O5eSH2-bTgC Textus] apud ''Internet Archive'' [https://archive.org/details/depesciromani00giov Textus]
* 1525 : ''Libellus de legatione Basilii Magni principis Moschoviae''. Romae: F.M. Calvo {{Google Books|3gJLAAAAcAAJ}} {{Google Books|snJTAAAAcAAJ|Editio 1527}}; "[https://archive.org/details/ARes30511/page/n335 De legatione Basilii magni principis Moschoviae ad Clementem VII Pontificem Max. liber]" in [[Sigismundus de Herberstein]], ''[[Rerum Moscoviticarum commentarii]]'' (Antverpiae, 1557) f. 163 sqq.
** F. Negri, interpr., ''Operetta dell'ambascieria de Moschoviti''. Venetiis: Bartolomeo detto l'Imperatore, 1545 [https://www.jstor.org/stable/60232856 Textus apud JSTOR]
* 1528 : ''Li veri particulari de la felice vittoria de illustre signor conte Philippino Doria contra l'armata cesarea sopra Salerno'' {{Google Books|wNFUAAAAcAAJ}}
* 1532 : ''[[Turcicarum rerum commentarius|Commentario de le cose de' Turchi]]''. Romae: A. Blado [https://archive.org/details/bub_gb_rvcZNdMyHLEC Editio 1535] apud ''Internet Archive'' {{Google Books|khY8AAAAcAAJ|Editio 1537}} [https://mazarinum.bibliotheque-mazarine.fr/viewer/2907/ Editio 1537] apud Mazarinum {{Google Books|MdOAAAAcAAJ}}
** ''Commentario de le cose de Turchi et del S. Georgio Scanderbeg, principe di Epyrro, con la sua vita et le vittorie per lui fatte''. 1539 {{Google Books|Wu87AAAAcAAJ}} [http://asa.archiviostudiadriatici.it/islandora/object/libria:67320 Editio 1541] apud ''Istituto di Scienze Marine''
** F. Negri, interpr., ''Turcicarum rerum commentarius''. Parisiis: A. et C. L'Angelier, 1538 {{Google Books|_wlSAAAAcAAJ}}
* 1532 : "Vita Petri Cravinae" in S. Capece, ed., ''Petri Cravinae poemata''. Neapoli: I. Sulzbach
* 1539 : ''[[Vitae (Iovius)|Vita Sfortiae clariss. ducis]]''. Romae: A. Blado [https://archive.org/details/vitasfortiaeclar00giov Textus] apud ''Internet Archive''; ''Jacobi Mutii, Attendulae Cottignolae, Sfortiae nuncupati vita [etc.]''. Basileae, 1542 [http://daten.digitale-sammlungen.de/0003/bsb00038740/images/index.html Textus]
** [[Ludovicus Dominichius|Lodovico Domenichi]], interpr., ''La vita di Sforza valorosissimo capitano''. Florentiae: Giunti, 1549
* 1546 : ''[[Series Ioviana|Elogia veris clarorum virorum imaginibus apposita]], quae in musaeo Ioviano Comi spectantur; addita in calce operis Adriani pont. vita''. Venetiis: apud Michaëlem Tramezinum [http://archive.org/details/elogiaverisclaro00giov Textus] apud ''Internet Archive''
* 1547 : ''Epistola ... ad Iohannem Fridericum Saxonum et Philippum Chattorum principes; Dialogus de bello Germanico'' [http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10178380-6 Textus]
* 1548 : ''Descriptio Britanniae, Scotiae, Hyberniae, et Orchadum''. Venetiis [http://archive.org/details/descriptiobritan00giov Textus] apud ''Internet Archive''
* 1548 : ''[[Vitae (Iovius)|De vita Leonis Decimi pont. max. libri IIII; Hadriani sexti pont. max. et Pompeii Columnae cardinalis vitae]]''. Florentiae: L. Torrentino. [http://archive.org/details/pavliioviinovoco00giov Editio 1551] apud ''Internet Archive''; [http://www.tertullian.org/rpearse/scanned/paulo_giovio_de_leonis_x.htm apud Tertullian.org]
** [[Ludovicus Dominichius|Lodovico Domenichi]], interpr., ''Le Vite di Leon Decimo et d'Adriano Sesto sommi pontifici et del Cardinal Pompeo Colonna''. Florentiae: L. Torrentino, 1549 [http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10206559-3 Textus] [https://archive.org/details/bub_gb_2HSyFLjS03wC Editio 1551] apud ''Internet Archive''
* 1549 : ''[[Vitae (Iovius)|Vitae duodecim Vicecomitum Mediolani principum]]'' [http://archive.org/details/ioviinovocomensi00giov Textus] apud ''Internet Archive''
** [[Ludovicus Dominichius|Lodovico Domenichi]], interpr., ''Le vite dei dodeci Visconti prencipi di Milano''. Venetiis, 1549 [http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10180741-5Textus]; Mediolani, 1626? [https://archive.org/details/imageMA173NarrativaOpal Textus] apud ''Internet Archive''; ''Le vite de i dodeci Visconti che signoreggiarono Milano''. 1645 [https://archive.org/details/gri_33125008530236 Textus] apud ''Internet Archive''
* 1549-1552 : ''[[Historiae sui temporis (Iovius)|Historiarum sui temporis]]'' tomi I-II {{Google Books|INJJ14l9qFUC|vol. 1 (ed. 1549)}} {{Google Books|w0BoyFIX2uUC|vol. 1 (ed. 1556)}} {{Google Books|MCJ3o35YYCcC|vol. 2 (ed. 1555)}} {{Google Books|TtFPAAAAcAAJ|vol. 2 (ed. 1560)}}
** [[Ludovicus Dominichius|Lodovico Domenichi]], interpr., ''Historie del suo tempo''. Venetiis [https://archive.org/details/laprimasecondapa01giov Pars 1 (ed. 1555)] [https://archive.org/details/bub_gb_V78YGblIEYoC (ed. 1558)] [https://archive.org/details/bub_gb_NaNZEZZKVaoC (ed. 1560)] [https://archive.org/details/bub_gb_jBfgGLlQfWkC pars 2 (ed. 1555)] [https://archive.org/details/laprimasecondapa02giov (ed. 1556)] [http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10905413-9 ''Tavola delle provincie'' Textus]
** {{Creanda|fr|Denis Sauvage|Dionysius Sauvage|Denis Sauvage, signeur du Parq-Champenois}}, interpr., ''Histoires de Paolo Iovio Comois, evesque de Nocera, sur les choses faictes et avenues de son temps''. Lugduni: Guillaume Rouille, 1552-1555 {{Google Books|tk5RAAAAcAAJ|vol. 1}} {{Google Books|TdlPAAAAcAAJ|vol. 2}}
* 1550 : ''[[Vitae (Iovius)|Liber de vita et rebus gestis Alphonsi Atestini Ferrariae principis]]''. Florentiae: Laurentius Torrentinus [http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10139776-7 Textus]
** G. B. Gelli, interpr., ''La vita di Alfonso da Este''. Florentiae: L. Torrentino, 1553 [http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10180748-3 Editio 1597]
* 1551 : ''[[Series Ioviana|Elogia virorum bellica virtute illustrium]]''. Florentiae [https://archive.org/details/pavliioviinovoco02giov Textus] [https://www.e-rara.ch/zuz/content/titleinfo/14224768 Editio 1572] apud ''e-Rara'' [https://archive.org/details/pavliioviinovoco00giov_0 Editio 1575] [https://archive.org/details/imgAI730MiscellaneaOpal aliud exemplar] apud ''Internet Archive''
** [[Ludovicus Dominichius|Lodovico Domenichi]], interpr., ''Gli elogi'' [https://archive.org/details/bub_gb_TrLpjqOOCMwC Editio 1559] [https://archive.org/details/bub_gb_fkbklkbjYJoC alia] apud ''Internet Archive''
* 1551 : ''[[Vitae (Iovius)|Illustrium virorum vitae]]''. Florentiae, 1551 [http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10141565-2 Textus]; editio aucta, Basileae, 1567 [http://daten.digitale-sammlungen.de/0001/bsb00017806/images/index.html vol. 1] [http://daten.digitale-sammlungen.de/0001/bsb00017807/images/index.html vol. 2]; editio 1578 [http://trobes.uv.es/record=b1354991~S9*spi textus]{{Nexus deficitur|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
** [[Ludovicus Dominichius|Lodovico Domenichi]], interpr., ''La vita di Consalvo Ferrando di Cordova detto il Gran Capitano''. Florentiae: L. Torrentino, 1550 [https://archive.org/details/imagePIII443NarrativaOpal Editio 1552] apud ''Internet Archive''; Lodovico Domenichi, interpr., ''La Vita del signor don Ferrando Daualo marchese di Pescara''. 1551 [https://archive.org/details/bub_gb_TxRdozpikf8C Editio 1557] apud ''Internet Archive''; ''Le Vite di dicenove huomini illustri''. Venetiis, 1561 [https://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10152692_00005.html Textus]
** P. Blas Torrellas, interpr., ''Libro de la vida y chrónica de Gonçalo Hernándes Córdoba ... el gran capitan''. Caesaraugustae: E. G. de Nagera, 1553; P. Blas Torrellas, interpr., ''La vida del marqués de Pescara''. 1555
* 1552 : Hippolito Orio, interpr., ''[[Series Ioviana|Le iscrittioni poste sotto le vere imagini de gli huomini famosi]], le quali à Como nel museo del Giovio si veggiono''. Florentiae [https://archive.org/details/leiscrittionipos00giov_0 Textus] [https://archive.org/details/leiscrittionipos00giov editio 1558] [https://archive.org/details/bub_gb_oGZoSXUFkAUC alia] apud ''Internet Archive''
* 1555 : ''[[Dialogo dell'imprese militari et amorose]]'' [https://archive.org/details/dialogomilitarie00giov Textus] [http://archive.org/details/impresemilitarie00giov Editio 1559] [https://archive.org/details/impresemilitarie00giov editio Lugdunensis 1559] apud ''Internet Archive''
** Editio 1556 titulo ''[[Dialogo dell'imprese militari et amorose|Ragionamento sopra i motti e disegni d'arme et d'amore che comunemente chiamano imprese]]'' [http://archive.org/details/ragionamentodimo00giov Textus] apud ''Internet Archive'' [https://archive.org/details/hin-wel-all-00001011-001 Editio 1560] apud ''Internet Archive''
* 1557 : ''[[Series Ioviana|Elogia doctorum virorum ab avorum memoria publicatis ingenii monumentis illustrium]]''. Antverpiae [http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10169899-4 Textus] [https://www.e-rara.ch/zuz/content/titleinfo/14227000 Editio 1571] apud ''e-Rara''
* 1559 : ''Descriptio Larii Lacus''. Venetiis: ex officina Stellae [http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10860279-7 Textus]
* 1560 : [[Ludovicus Dominichius|Lodovico Domenichi]], ed., ''Lettere volgari di mons. Paolo Giovio di Como''. Venetiis [https://archive.org/details/bub_gb_E8fv3Ex5VmkC Textus] apud ''Internet Archive''
* 1560 : ''Consiglio di monsignor Giovio raccolto dalle consulte di papa Leone decimo per far l'impresa contra infideli''. Venetiis: G. M. Bonelli
* 1577 : ''[[Series Ioviana|Elogia virorum literis illustrium]]''. Basileae: Petri Pernae [http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb11056139-2 Textus] [http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10141561-1 aliud exemplar] [https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k111561p.image Textus] apud ''Gallica''
* 1577 : ''[[Series Ioviana|Musaei Ioviani imagines]]''. Basileae [http://daten.digitale-sammlungen.de/0006/bsb00069850/images/index.html Textus]
* 1781 : "Fragmentum trium dialogorum: Dialogus de viris litteris illustribus, cui in calce sunt additae Vincii, Michaelis Angelis, Raphaelis Urbinatis vitae" in [[Hieronymus Tiraboschi|Girolamo Tiraboschi]], ''Storia della letteratura italiana" vol. 9 (Mutinae: Società Tipografica) [https://archive.org/details/bub_gb_LXpP3HsZaHcC/page/n95 Editio 1785] [https://archive.org/details/bub_gb_rA2wQHSOdPAC/page/n307 Editio 1786 aegre legibilis]
* 1808 : Giambattista Giovio, ed., ''Pauli Jovii epis. Nucer. de humano victu epistola ad Felicem Trophinum. Lettera di Paolo Giovio vescovo di Nocera sul vitto umano a Felice Trofino''. Novo-Comi: typis Caroli Antonii Ostinelli {{Google Books|6mS6nQEACAAJ}}

== Notae ==
<references />

== Bibliographia ==
[[Fasciculus:PaoloGiovio2.JPG|thumb|Statua Paulo Iovio dicata apud [[Bibliotheca Laurentiana|Bibliothecam Laurentianam]] [[Florentia|Florentinam]]]]
[[Fasciculus:PaoloGiovio.JPG|thumb|Inscriptio infra simulacrum Pauli Iovii ibidem posita]]
; Fontes coaevi
* ante 1535 : "[[s:it:Rime (Berni)/XLIII. Descrizione del Giovio|Descrizione del Giovio]]" in [[Franciscus Berni|Francesco Berni]], ''Rime''

; Editiones operum selectae
* ''Pauli Iovii Novocomensis Opera quotquot extant omnia''. Basileae: Petri Pernae, 1578
** Voll. 1-2: ''Historiae sui temporis''; vol. 3: ''Regionum et insularum atque locorum descriptiones'' [https://archive.org/details/imgAI729MiscellaneaOpal Vol. 1] apud ''Internet Archive''; [https://archive.org/details/imgAI730abbbMiscellaneaOpal vol. 3] apud ''Internet Archive'', [https://www.e-rara.ch/doi/10.3931/e-rara-12936 vol. 3] apud ''e-Rara''
* Giuseppe Guido Ferrero, Dante Visconti et al., edd., ''Pauli Iovii Opera a cura della Società Storica Comense'' (edizione nazionale). Romae: Istituto Poligrafico dello Stato, 1956-
** Voll. 1-2: ''Lettere'', 1958; voll. 3-5: ''Historiae sui temporis'', 1957-1985; vol. 6: ''Vitae'' pars 1, 1987; vol. 8: ''Gli elogi'', 1972; vol. 9, ''Dialogi et descriptiones'', 1984
* Kenneth Gouwens, ed. et interpr., ''Paolo Giovio: Notable Men and Women of Our Time''. Cantabrigiae Mass.: Harvard University Press, 2013
* Lara Michelacci, ed., ''Paolo Giovio: Vita di Adriano VI''. La Scuola di Pitagora, 2015. ISBN 978-88-654-2333-2
* Lara Michelacci, ed., ''Paolo Giovio: Commentario de le cose de' Turchi''. Clueb, 2005. ISBN 978-88-491-2570-2
* Franco Minonzio, ed., ''Paolo Giovio: La descrizione del Lario''. Il Polifilo, 2007. ISBN 978-88-705-0336-4
* Franco Minonzio, ed., ''Paolo Giovio: Dialogo sugli uomini e le donne illustre del nostro tempo''. Taurinis: Aragno, 2011. ISBN 978-88-841-9516-6

; Eruditio
* ''Paolo Giovio, il Rinascimento e la memoria. Atti del Convegno ... 1983''. Comi, 1985
* C. Dionisotti, "Machiavelli e il Giovio" in C. Dionisotti, ''Machiavellerie'' (Taurinis, 1980) pp. 411-44
* Franco Minonzio, ''Studi gioviani. Scienza, filosofia e letteratura nell’opera di Paolo Giovio''. 2 voll. Comi, 2002
* R. Pavoni, ed., ''Collezioni Giovio, le immagini e la storia. Guida alla mostra''. Comi, 1983
* T. C. Price Zimmerman, "Francesco Guicciardini and Paolo Giovio" in ''Annali d’italianistica'' vol. 2 (1984) pp. 34-52
* T. C. Price Zimmerman, ''Paolo Giovio the Historian and the Crisis of Sixteenth-Century Italy''. Princetoniae: Princeton University Press, 1995 {{Google Books|sXrVSfSMu9gC|Paginae selectae}}

; Aliae encyclopaediae
* "[https://www2.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/hofmann/hof3/s0622b.html Paulus Jovius]" in {{Hofmannus}}
* Linda S. Klinger, "Giovio, Paolo" (2003) apud ''Grove Art Online'' [http://www.oxfordartonline.com/groveart/view/10.1093/gao/9781884446054.001.0001/oao-9781884446054-e-7000032561 Situs venalis]
* Franco Minonzio, "[http://www.treccani.it/enciclopedia/paolo-giovio_%28Il-Contributo-italiano-alla-storia-del-Pensiero:-Storia-e-Politica%29/ Giovio, Paolo]" in ''Il Contributo italiano alla storia del Pensiero: Storia e Politica'' (Romae: Treccani, 2013)
* {{ec|id=Zimmerman (2001)|c={{DBI|http://www.treccani.it/enciclopedia/paolo-giovio_(Dizionario-Biografico)/|Giovio, Paolo|T. C. Price Zimmerman|2001}}}}

{{NexInt}}
* [[Series Ioviana]]

== Nexus externi ==
{{CommuniaCat|Paolo Giovio|Paulum Iovium}}
{{Fontes biographici}}

{{Lifetime|1483|1552|Iovius, Paulus}}

[[Categoria:Paulus Iovius| ]]
[[Categoria:Alumni Universitatis Patavinae]]
[[Categoria:Alumni Universitatis Ticinensis]]
[[Categoria:Amatores artium]]
[[Categoria:Auctores Latini Renascentiae]]
[[Categoria:Auctores Italiani]]
[[Categoria:Biographi]]
[[Categoria:Episcopi Ecclesiae Catholicae]]
[[Categoria:Episcopi Nucerini Paganorum]]
[[Categoria:Historici Italiae]]
[[Categoria:Medici Italiae]]
[[Categoria:Professores Studii Urbis]]
[[Categoria:Scriptores Italiae]]