Fontem paginae Saturnus (planeta) inspicere

{{Videdis|Saturnus (discretiva)}}
{{L|?}}

{{Capsa tabellaria | titulus = Saturnus ♄

	| : [[Fasciculus:Saturn (planet) large.jpg|250px|Saturnus]]

	| ; Inventio
	| Inventus a: ''notus ab antiquis''
	| Inventionis annus: ''notus ab antiquis''

	| ; Indicia orbitalia
	| [[Axis semimaior]]: 9.582 [[UA]]
	| [[Radius]]: {{Num|1 433 530 000}} [[chiliometrum|km]]
	| [[Perihelion]]: {{Num|1 352 550 000}} [[chiliometrum|km]]
	| [[Aphelion]]: {{Num|1 514 500 000}} [[chiliometrum|km]]
	| [[Excentricitas]]: 0.0565
	| [[Periodus orbitalis]]: 29.457 [[annus|a]]
	| [[Inclinatio orbitalis]]: 2.485°
	| [[Satelles|Satellites]]: 34 nominatae (49)
	| [[Satelles|Satellitum]] nomina: [[Rhea (satelles)|Rhea]], [[Titan (satelles)|Titan]], eqs.

	| ; Indicia physica
	| [[Diametrus]]: {{Num|120 536}} km
	| [[Area (geometria)|Area]]: {{Num|42 610 000 000}} [[chiliometrum quadratum|km<sup>2</sup>]]
	| [[Massa]]: 5.6846 * 10<sup>26</sup>[[chiliogramma|kg]]
	| [[Densitas]]: [[gramma|g]]/cm<sup>3</sup>
	| [[Gravitas|Gravitatis]] acceleratio: 10.44 m/s<sup>2</sup>
	| [[Periodus rotationis]]: 10 h 39 min 22 sec
	| [[Inclinatio axialis]]: 26.73°
	| [[Albedo]]: 0.47
	| [[Temperatura]]: 100&nbsp;[[Kelvin|K]] (min), 120&nbsp;[[Kelvin|K]] (med), ?&nbsp;[[Kelvin|K]] (max)

	| ; Indicia atmospherica
	| [[Pressio atmosphaerica]]: ? [[Paschalis|kPa]]
	| [[Carbonium]]: ?
	| [[Nitrogenium]]: ?

}}

{{Res|Saturnus}} (symbolus: [[File:Saturn symbol (fixed width).svg|16px|♄]]) est [[planeta]] a [[Sol]]e sextus, [[gigas gasosus]] ("iovialis" e planeta [[Iuppiter (planeta)|Iove]] nuncupatus) et amplitudine secundus in [[systema solare|systemate solari]] post Iovem. A [[Saturnus (deus)|Saturno]] [[mythologia Romana|Romano deo]] nominatur, [[mythologia Graeca|Graeco]] [[Cronus|Croni]] ([[titanes|titanum]] [[pater|patris]] [[Zeus|Dios]]) et [[Babylonia|Babylonii]] [[Ninurta]]e pare. Saturni symbolus [[astrologia|astrologicus]] est '''♄'''.

Planeta Saturnus praecipue [[hydrogenium|hydrogenio]], cum parva [[helium|helii]] et vestigialium [[elementum chemicum|elementorum]] portione componitur. Intestina e [[lapis|saxoso]] [[glacies|gelidoque]] [[nucleus planetarius|nucleo]] tenue [[hydrogenium metallicum|metallici hydrogenii]] lamina et [[gas]]iosa externa altera circumdato consistunt. Externa [[atmosphaera]] generatim in apparentia infacetus est, quamquam longiquae durationis lineamenta apparere possunt. [[Velocitas]] [[ventus|ventorum]] in Saturno attingere 1800 km/h potest, significative celeriores quam in Iove. Saturnus planetarium [[campus magneticus|campum magneticum]] habet, qui [[vis|vim]] inter [[tellus (planeta)|telluricum]] et potentiorem circum Iovem campum intermedius est.

Saturnus prominens [[anuli Saturni|anulorum]] systema habet, praecipue e [[glacies|gelidis]] particulis cum parva [[ruina]]rum et [[pulvis cosmicus|pulveris]] quantitate consistens. Saltem sexaginta-duo [[satelles naturalis|satellites]] sunt, inter quos [[Titan (satelles)|Titan]] maximus. Titan est maior quam planeta [[Mercurius (planeta)|Mercurio]] et unus [[satelles]] in [[Systema solare|Systemate solari]] significativam atmosphaeram possidens.

==Proprietates physicae==
Saturnus est [[sphaeroides]] [[oblatus]], in [[polus geographicus|polis]] planus, ad [[Linea aequatorialis|lineam aequatorialem]] concavus. Suum aequatoriale et polare [[diametrum|diametra]] fere 10 centesimis (120.536 km vs. 108.728) differunt. Magnae amplitudinis sed valde minoris massae quam Iovianae parvae densitati, rapidae rotationi et fluido statu coniunctarum est resultatio. Alii gasiosi planetae etiam oblati sunt, sed cum minore latitudine. Saturnus est singulare planeta in systemate solare qui minus [[densitas|densus]] quam [[aqua]] est. Etsi Saturni [[nucleus planetarius|nucleus]] considerabiliter quam aqua densior est, planetaria est media [[densitas relativa|specifica densitas]] 0.69g/cm<sup>3</sup> propter gasiosam atmosphaeram. Saturnus solum 95 Telluricae massae est collatus Iovi qui 317 Telluricae massae est (fere 15% major).

===Compositio===
Externa Saturni atmosphaera e fere 93.2 centesimis molecularis hydrogenii et 6.7 centesimis helii constat. [[Ammonium|Ammonii]], [[acetylenum|acetyleni]], [[ethanum|ethani]], [[phosphinum|phosphini]], et [[methanum|methani]] vestigiales summae etiam detectae sunt. Superas [[nubes]] in Saturno ammonii [[crystallum|crystallis]] componitur, dum inferioris plani nubes [[hydrosulfurum ammonii|hydrosulfuro ammonii]] (NH<sub>4</sub>SH) aut [[aqua]] componi videntur. Comparata cum elementorum in Sole abundantia, Saturni atmosphaera plerumque helio deficit.

Helio graviorum elementorum quantitas accurate nescitur, sed partes totum adaequare primordialibus de Systematis Solaris formatione abundantiis supponuntur. Totalis istorum elementorum massa undeviginti esse aestimatur, triginta-una telluricae massae cum significante parte in Saturni nucleare [[regio]]ne sita.

=== Intestina structura ===
Saturni intestina Iovis similia sunt, parvum saxosum nucleum in medio, tenuiorem [[liquidum|liquidam]] [[hydrogenium metallicum|metallici hydrogenii]] laminam supra, et [[hydrogenium moleculare|molecularis hydrogenii]] externam laminam habentia. Variarum [[glacies|glacierum]] vestigia et adsunt. Nuclearis regio fere novem esse aestimatur, viginti-duo Telluricae massae.

Saturnus formissima intestina, 12 000 K (11&thinsp;700 °C) in nucleo attingentia, habet et plus [[energia]]m [[spatium|spatio]] irradiat quam de Sole recipit. Pleraeque subsicivae energiae [[mechanema Kelviniano-Helmholtzianum|mechanemate Kelviniano-Helmholtziano]] (lenta [[gravitatio]]nale compressione) generantur, sed quod solum sufficere nequit ut Saturni [[calor]] productus explanetur. Additionale{{dubsig}} propositum mechanema propter quod Saturnus huius caloris aliquod gignere possit [[helium|helii]] guttarum "pluvia" in profunda Saturni intestina est, nam helii guttae calorem liberant gratia [[frictio]]nis dum cadentes per tenuius hydrogenium descendunt.

=== Nubilares laminae ===
Saturni [[atmosphaera corporum caelestium|atmosphaera]] cirrosam formam Iovis similem exhibet (reapse, nomenclatura eadem est), sed Saturni cirri valde ambiguiores et etiam valde ampliores prope aequatorem sunt. Saturni venti inter Systematis Solaris celerrimi sunt. [[Programma Viator|Viatoris]]{{dubsig}} data culminantes Orientales ventos 500 m/s (1116 milia passuum pro hora) indicant. Saturninarum tenuiorum nubium formae observatae sunt usque ad ''Voyager'' supervolatus. Ex illo tempore, nihilominus, [[Tellus|Telluricae]] baseos [[telescopium|telescopia]] melior facta est quadamtenus ubi regulare observationes fieri possunt. 

Saturni plerumque cirrica atmosphaera interdum longae durationis ovala et alia lineamenta Iovianarum communia exhibet. Anno [[1990]], [[Telescopium Siderale Hubbleanum]] enormem nubem [[albus|albam]] prope Saturni [[aequator]]em quae non aderat per ''Voyager'' congressus observavit, et anno [[1994]], alia procella observata est. Anni [[1990]], procella [[Magna Macula Alba|Magnae Maculae Albae]], unum sed brevis durationis Saturnina res cum ferme triginta annorum periodicitate, exemplum est. Priores Magnae Maculae Albae annis [[1876]], [[1903]], [[1933]], et [[1960]] observata sunt, anni [[1933]] procella clarissima ente. Si periodicitas servatur, alia procella eveniet fere anno [[2020]].

Recentibus in imaginibus de [[missio spatialis Cassini-Huygens|Cassini-Huygens]] navicula siderale, Saturni boreale [[hemisphaerium]] fulgide [[caeruleus|caeruleum]] apparet, [[Uranus|Urani]] similis velut superiore in imagine videri potest. Caeruleus [[color]] de Tellure usitate observari nequit, quia Saturni anuli usitate boreali hemisphaerio obstant. Color [[sparsio Rayleighiana|Rayleighiana sparsione]] effici videtur.

[[Fasciculus:Saturn_hexagonal_north_pole_feature.jpg|thumbnail|180px|left|Boreale polare [[hexagon]]ale nubilare lineamentum, percontatro ''[[Voyager]]'' inventum et anno [[2006]] percontatro [[missio spatialis Cassini-Huygens|Cassini-Huygens]] (Anglice ''Cassini-Huygens'') firmata.]]

[[Astronomus|Astronomi]] [[infraruber|infrarubra]] [[photographia]] usi Saturno temperatum polarem [[vortex|vorticem]] esse et Saturnum huius indoles in Systemate Solare notum unum planetam esse monstraverunt.

Persistens [[hexagonum|hexagonalis]] [[unda|undularis]] forma circum borealem polarem vorticem in atmosphaera in fere 78ºN in ''Voyager'' imaginibus primum nota est. Borealis poli dispar, Meridionalis polaris regionis HST photographema "iactuosi rivi" praesentiam indicat, sed non fortem polarem vorticem nec ullam "hexagonalem permanentem undam." Verumtamen, [[NASA]] Novembri mense anni [[2006]] [[missio spatialis Cassini-Huygens|Cassini-Huygens]] naviculam sideralem "typhonoidem" procellam in meridiano polo nexam cum clare definito [[oculus typhonalis|oculo typhonale]] observare retulit. Haec observatio praecipue nota est, quia [[oculus|oculi]] typhonalis nubes visae non sunt in ullo planeta, excepta Tellure (inclusa in oculo typhonali in Iovis [[Magna Macula Rubra]] observando defectione naviculae ''[[Galilaeus (navicula sideralis)|Galilaei]]'' (Anglice ''Galileo'')). Recta borealis polaris [[hexagon]]i latera ambo 13 800 chiliometrorum [[longitudo|longitudinis]] sunt. Tota structura cum periodo 10 horarum 39 minutarum et 24 secundarum rotatur, eadem etiam planetariis radioemissionibus periodo, quae Saturninorum intestinorum rotationalis periodi aequalis esse supponitur. Hexagonale lineamentum in longitudine velut aliae nubes se in atmosphaera aspectabile non movet.

Lineamenti origo est multae speculationis materia. Plerique astronomi quaedam permanentis undae formae in atmosphaera favere videntur; sed hexagonum insolita quaedam aurora potest. Extremissima speculatio Saturni radioemissiones ex hexagono (quod videre possumus rectam rotationalem periodum habens) emanantes potius quam e planetariis intestina (quod videre nequimus) habet. Polygonales formae in fluidorum revolutoriis cistis in laboratorio refectae sunt.

=== Magnetosphaera ===
Saturnus intrinsicum [[megnetismus|magneticum campum]] cum simplici, [[symmetria|symmetrica]] forma, magnetico [[dipolus|dipolo]], habet. Debilior circum Iovem campo est (quamquam fortior Tellurico magnetico campo), Saturno minorem magnetosphaeram dans. Satelles Titan externa in Saturninae magnestosphaerae parte orbitat et [[plasma]] in Titanis externa atmosphaera iontificatis particulis contribuit.

== Modus rotationis ==
[[Fasciculus:Rotatingsaturnhexagon.gif|thumbnail|180px|Hexagonalis nubilaris lineamenti animatio.]]
Quandoquidem Saturnus super suum axem cum uniforme ratione non rotatur, multiplices rotationales periodi ei assignatae sunt (sicut in Iovis casu): "Systema I" periodum 10 horarum, 14 minutarum et nullius secundae (844,3º/d) habet et Aequatoriali Zonae, de boreali meridiani Aequatorialis Baltei<!--?--> margine ad meridiani borealis Aequatorialis Baltei margine patenti, coit. Omnibus relictis Saturniis latitudinibus assignata est rotationalis periodus 10 horarum, 39 minutarum, 24 secundarum (810,8º/d), quae "Systema II" est. "Systema III," in [[radioastronomia|radioemissionibus]] de planeta, periodum 10 horarum, 39 minutarum, 22.4 secundarum (810,8º/d) habet; quia Systematis II valde proximus, generatim id supersessit.

Per in Saturnum appropinquationem anno [[2004]], [[missio spatialis Cassini-Huygens|Cassini-Huygens]] navicula sideralis Saturniam radiorotationalem periodum parum crevisse ad fere 10 horas, 45 minutas, 45 secundas invenit. Mutationis causa nescitur; nihilominus, haec radiofontis motui in dissimilem latitudinem in Saturno, cum dissimile rotationale tempore, potius quam reali mutationi in Saturnia rotatione, deberi putantur.

Martio anni [[2007]], inventio ut radioemissionum rotatio planetariam rotationem reapse non describeret, sed potius plasmatici disci convectione, a rotatione libera, producatur, nuntiata est. Discordia in [[mensis]] rotationalibus periodis [[geiser]]ica{{dubsig}} activitate in Saturnio satellite [[Enceladus (satelles)|Encelado]] effici posse relata est. Aquarius vapor Saturniam in orbitam hac activitate emissus oneratur, et Saturnium campum magneticum superonerat, parum eius rotationem lentiorem comparatam cum ipsius planetae rotatione faciens. Si vera, haec in praesenti notam methodum realis rotationalis rationis Saturnio nucleo determinandae non esse significant.

== Anuli planetarii ==
[[Fasciculus:Saturn from Cassini Orbiter (2007-01-19).jpg|thumbnail|left|200px|Saturni anuli, secundum percontatri [[missio spatialis Cassini-Huygens|Cassini-Huygens]] photographiam anno 2007]]
Saturnus veri simile ob [[anulus planetarius|planetariorum anulorum]] systema optime notus est, quod eum visualiter{{dubsig}} insignissimam rem in Systemate Solare facit.

=== Historia ===
Anuli primum [[Galilaeus Galilaei|Galilaeo Galilaei]] anno [[1610]] cum [[telescopium|telescopio]] observati sunt, sed velut talem identificari nequiebat. [[Cosimus II Medices|Duci Tusciae]] scripsit: "Planeta Saturnus solus non est, sed tribus componitur, qui fere se unus alio tangunt et nunquam se movent nec mutat respectu uni alteri. In linea [[zodiacus|zodiaco]] parallela coordinantur, et in medio unus (Saturnus ipse) ferme ter lateralium [anularium marginum] magnitudo est." Etiam Saturnum velut "aures" habentem descripsit. Anno [[1612]], anulorum planum directe ad Tellurem vergebant et anuli abire videbantur, et tunc anno [[1613]], denuo apparuerunt, longius Galilaeum confundentes.

Anno [[1655]], [[Christianus Hugenius]] fuit primus homo Saturnum anulo circumdari suggerens. Telescopio valde meliore quam Galilaeo disponibili usus, Hugenius Saturnum observavit et scripsit: "Is [Saturnus] tenue, plano anulo nihil tangente et ad eclipticam prono circumdatur."

Anno [[1675]], [[Ioannes Dominicus Cassinus]] Saturni anulum reapse multiplicibus minoribus anulis cum hiatibus inter eos componi determinavit{{dubsig}}; Horum hiatuum latissimus serius nominatus est Divisio Cassinia.

Anno [[1859]], [[Iacobus Clerk Maxwell]] ut anuli solidi nequirent aut instabiles fierent et seorsum rumperentur demonstravit. Anulos numerosis parvis particulis, omnibus liberis Saturnum orbitantibus, componendos esse proposuit. Maxwelliana theoria correcta anno [[1895]] per spectroscopica anulorum studia a [[Iacobus Keeler]] [[Observatorium Lickanum|Lickani Observatorii]] effecta firmata est.

=== Physica characteristica ===
[[Fasciculus:PIA08235.jpg|thumbnail|300px|Saturni anuli tremendam scaenam secantes transiunt quae luminose lunato Titane et globum circumdante caligine gubernatur rupta parvo satellite [[Enceladus (satelles)|Encelado]], cuius [[cryovulcanus|cryovulcani]] vix visibiles sunt Meridionale in polo. Septemtrio supra est. Photographema a navicula [[missio spatialis Cassini-Huygens|Cassini-Huygens]] photographia (2006).]]

Anuli videri possunt cum satis modesti [[telescopium|telescopii]] aut bonorum [[binoculi|binoculorum]] usu. De 6630 chiliometrorum ad 120&thinsp;700 chiliometrorum supra Saturni aequatorem patent, cum media fere chiliometri tenuitate et [[silica|silicoso]] [[saxum|saxo]], [[oxydum ferri|oxydo ferri]], et glaciei particulis, quarum [[magnitudo]] de pulverea particula ad parvum autocinetum variat, componuntur. Duae praecipuae doctrinae Saturniorum anulorum originem respicientes sunt. Altera doctrina, initio ab [[Eduardus Rocheus|Eduardo Rocheo]] [[saeculum 19|saeculo XIX]] proposita, ut anuli semel Saturnius satelles essent cuius orbita satis prope ut [[vis aestuosa|vi aestuosa]] laniaretur prolapsa sit est (vide [[limes Rocheanus|limitem Rocheanum]]). Huius doctrinae variatio ut satelles post magni [[cometes|cometae]] aut [[asteroides|asteroidis]] impactum dissolutus sit est. Secunda doctrina ut anuli nunquam satellites partem essent, sed in vicem primae [[nebula]]ris materiae e qua Saturnus formatus sit redundantia sint est. Quae doctrina ample accepta hodie non est, quia Saturni anuli instabiles per milionum annorum periodos et itaque recentis originis putantur.

Quamvis maximus hiatus in anulis, velut [[anuli Saturni|Divisio Cassiniana]] videri possunt de Tellure, ''Voyager'' anulos intricatam milium tenuum hiatuum et helicum structuram habere invenerunt. Quae structura e Saturniorum satellitum gravitationale attractione in aliquot dissimilibus modis oriri putatur. Aliqui hiatus deminutarum lunularum velut [[Pan (satelles)|Panis]] transitu vacuantur, quorum multo plures inveni iam possunt, et aliquae helices parvorum [[satelles pastoralis|pastoralium satellitum]] sicut [[Prometheus (satelles)|Promethei]] et [[Pandora (satelles)|Pandorae]] gravitationalibus effectibus maneri videntur. Alii hiatus e [[resonantia orbitalis|resonantiis]] inter orbitales particularum periodos in hiatu et massiviorum longiorum lunarum istius; [[Mimas (satelles)|Mimas]] Divisionem Cassinianam hoc modo sustinet. Adhuc plus in anulis structura re vera e spiralibus undis satellitum periodicis gravitationalibus perturbationibus elevatis consistit.

[[Data]] e [[Speculatrum spatiale|speculatro spatiali]] [[missio spatialis Cassini-Huygens|Cassini-Huygens]] anulos Saturni suam propriam atmosphaeram, planetae ipsius istius liberam, possidere indicant. Atmosphaera molecularis [[oxygenium|oxygenii]] gasio (O<sub>2</sub>), [[perviolaceus|perviolacea]] e Sole luce aquariam glaciem in anulis dissolvente, producto componitur. [[Reactio chemica|Chemicae reactiones]] inter aquariae moleculae fragmenta et plurimam [[perviolaceus|perviolaceam]] stimulationem inter alia O<sub>2</sub> creant eiciuntque. Iuxta huius atmosphaerae exemplaria, H<sub>2</sub> quoque adest. O<sub>2</sub> et H<sub>2</sub> atmosphaera sic parca est ut si super anulos quoquomodo tota atmosphaera condensaret, crassitudinem unius atomi ordinis esset.

Anuli etiam similiter parcam hydroxydi (OH) atmosphaeram habent. Velut O<sub>2</sub>, haec atmosphaera [[aqua]]riarum molecularum dissolutione producitur, quamquam hoc casu dissolutio energeticis [[ion]]ibus aquarias moleculas Saturnio satellite [[Enceladus (satelles)|Encelado]] eiectas coniicientibus fit. Haec atmosphaera quamquam summe parca sit, de Tellure Hubbleano Siderale Telescopio detectus est.

Saturnus complexas in suo nitore regulas ostendit. Variabilitatis plurimum mutanti anulorum aspectu debetur, et haec duo cyclos quaque orbita experitur. Nihilo minus, imposita super hanc est variabilitas propter planetariae orbitae eccentricitatem quae efficit, ut planeta nitidiores oppositiones in [[septentrio]]nali hemisphaerio quam in [[meridies|meridiano]] exhibeat.

Anno [[1980]], ''Voyager I'' supervolatus fecit ubi anulus F tribus strictis anulis componi exhibitus est qui in complexa structura intexi videbantur; externi duo anuli e tuberibus, plicaturis et massis intectus illusionem, cum minime nitido tertio anulo inter eos dantibus, consistere hodie sciuntur.

=== Anulorum radii ===
[[Fasciculus: Voyager 2 - Saturn Rings - 3085 7800 2.png|thumbnail|Radii in anulo B, photographato ''Voyager 2'' anno 1981]]

Usque ad annum [[1980]], Saturni anulorum structura exclusive propter [[gravitatio]]nalium virum actionem explanabatur. ''Voyager'' navicula sideralis radialia lineamenta in anulo B invenit, nominata "radios", qui explanari hoc modo nequiebant, quia persistentia et rotatio circum anulos consentanei [[mechanica orbitalis|orbitali mechanicae]] non erant. Radii obscuri contra illustratum anulorum latum apparent, et collustrati cum contra haud illustratum latus videntur. Qui cum [[electromagnetismus|electromagneticis]] interactionibus conecti supponuntur, quia fere synchrone cum Saturni [[magnetosphaera]] rotant. Nihilominus, exactum mechanema radios gignens etiam nescitur.

Post vicessimum quintum annum, [[missio spatialis Cassini-Huygens|navicula Cassini-Huygens]] denuo radios observavit. Qui annitemporale phaenomenon esse videntur, medio Saturnio hieme et media Saturnia aestate abeuntes et denuo apparentes, Saturno aequinoctio appropinquante. Radii non videbantur, Cassiniana Saturnum principiis anni [[2004]] venta. Aliqui scientistae anulos non videndos esse usque ad annum [[2007]] speculati sunt, in exemplaribus radiorum formationem describere conatis fulcientes. Verumtamen, [[missio spatialis Cassini-Huygens|naviculae Cassini-Huygens]] photographationis grex radios in anulorum imaginibus quaerentes manet, et anuli in imaginibus [[5 Septembris]] [[2005]] captis denuo apparent.

== Naturales satellites ==
Saturnus magnum [[satelles naturalis|satellitum]] numerum habet. Exacta quantitas est incerta, quia orbitantia glacialia fragmina in Saturniis anulis omnia technice satellites sunt, et difficile est inter magnam anularem particulam et deminutam lunam discernere. De anno [[2007]], 59 individualium satellitum summa inventa erat, cum plurimis tribus incompertis lunis quae parvi pulverei cumuli in anulis poterant. 48 satellites nominati erant, quorum aliqui deminutissimi sunt: e 59, 33 minorem diametrum quam 10 chiliometra habent, et alii 13 minorem quam 50 chiliometra. Solum quorum septem satis massivi sunt ut sphaeroides propter suam propriam gravitationem collapsi sint. Qui ultimi cum Tellurica luna comparantur in inferiore tabella. Saturni notatu dignus satelles [[Titan (satelles)|Titan]] est unus satelles in Systemate Solare densam atmosphaeram habens.

Ut est consuetudo, plerique Saturni satellites e veris [[mythologia Graeca|mythologiae Graecae]] [[Titanes|Titanibus]] nominantur. Quod coepit quia [[Johannes Herschelus]]—[[Guillermus Herschelus|Guillermi Herscheli]] [[filius]], Mimantis et Enceladi inventoris—hoc facere in sua editione anni [[1847]], cuius [[nomen proprium|nomen]] est ''Resultatio Astronomicarum Observationum factarum in Prumuntorio Bonae Spei,'' suggessit quia ei [[Cronos|Croni]] (Graeci Saturni) erant [[soror]] et [[frater|fratres]].

{| border="border"
|-
! Nomen
! Diameter (km)
! Massa (kg)
! Orbitalis radius
! Orbitalis periodus
|-
| [[Mimas (satelles)|Mimas]] 
| 400 (10% Lunae) 
| 0,4x10<sup>20</sup> (0,05% Lunae) 
| 185.000 (50% Lunae) 
| 0,9 (3% Lunae) 
|-
| [[Enceladus (satelles)|Enceladus]] 
| 500 (15% Lunae) 
| 1,1x10<sup>20</sup> (0,2% Lunae) 
| 238.000 (60% Lunae) 
| 1,4 (5% Lunae) 
|-
| [[Tethys (satelles)|Tethys]] 
| 1060 (30% Lunae) 
| 6,2x10<sup>20</sup> (0,8% Lunae) 
| 295.000 (80% Lunae) 
| 1,9 (7% Lunae) 
|-
| [[Dione (satelles)|Dione]] 
| 1120 (30% Lunae) 
| 11x10<sup>20</sup> (1,5% Lunae) 
| 377.000 (100% Lunae) 
| 2,7 (10% Lunae) 
|-
| [[Rhea (satelles)|Rhea]] 
| 1530 (45% Lunae) 
| 23x10<sup>20</sup> (3% >Lunae) 
| 527.000 (140% Lunae) 
| 4,5 (20% Lunae) 
|-
| [[Titan (satelles)|Titan]] 
| 5150 (150% Lunae) 
| 1350x10<sup>20</sup> (180% Lunae) 
| 1.222.000 (320% Lunae) 
| 16 (60% Lunae) 
|-
| [[Iapetus (satelles)|Japetus]] 
| 1440 (40% Lunae) 
| 20x10<sup>20</sup> (3% Lunae) 
| 3.560.000 (930% Lunae) 
| 79 (290% Lunae) 
|}

== Saturni exploratio ==

=== Praecursoris 11 supervolatus ===
Saturnus primum [[Praecursore 11]] (Anglice ''Pioneer 11) Septembri mense anni [[1979]] visitatus est. Inter 20 000 chiliometrorum planetariarum [[nubes|nubium]] summorum volavit. Parvae resolutionis imagines planetae et paucae satellitum acquisitae sunt; imaginum resolutio satis bonae non fuerunt ut superficialia lineamenta discernerentur. Sideralis navicula etiam anulis studuit; inter inventiones fuerunt tenuis anulus F et factum ut obscuri hiatus in anulis nitidis adversus Solem visis essent, aut cum aliis verbis, ut non essent materiae vacui. Praecursor undecim etiam [[Titan (planeta)|Titanis]] temperaturam mensus est.

=== Voyager supervolatus ===
Novembri anni [[1980]], ''[[Voyager 1]]'' speculatrum Saturnium systema visitavit. Primas magnae resolutionis imagines planetae, anulorum et satellitum remisit. Superficialia variorum satellitum lineamenta primum visa sunt. ''Voyager 1'' proximum Titani supervolatum effecit, tantopere nostram de satellitis atmosphaera notitiam augens. Nihilominus, Titanis atmosphaera impenetrabilis in visibilibus undae longitudinibus esse etiam probata est, ergo superficialia singula non visi sunt. Supervolatus naviculae sideralis traiectoriam, Systemate Solare eiecta, etiam mutavit.

Fere post annum, Augusto anni [[1981]], ''[[Voyager 2]]'' de Saturni systemate studium continuavit. Plurimae scrutationis imagines de Saturni satellitibus acquisitae sunt, non minus quam de mutationum indiciis in atmosphaera anulisque. Infortunate,{{dubsig}} per supervolatus, speculatri versatilis photomachinae pulpitum per dierum parem haesit et aliquae destinatae photographiae amissae sunt. Saturni gravitate usi sunt ut naviculae traiectoria versus [[Uranus (planeta)|Uranum]] dirigeretur.

Speculatra varios novos satellites prope aut inter planetae anulos orbitantia invenerunt firmaveruntque. Etiam parvos [[hiatus Maxwellianus|Maxwellianum]] et [[hiatus Keeleranus|Keeleranum]] hiatus invenerunt.

=== Orbitatrum Cassini ===
[[Fasciculus:Saturn eclipse.jpg|thumb|Saturnus Solem eclipsat, visus de percontatro Cassini<ref>Vide situm interretialem [http://www.lavocedelfiani.com/huygenstitan.html ''lavocedelfiani''], ubi dicitur "Modulus spatialis Huygens, quem percontatrum Cassini in spatium cosmicum portaverat, postridie Idus Ianuarias in Titanem appulsus est, quae maxima luna est Saturni", e ''Nuntii Latini - Programma Radiophoniae Finnicae Generalis in terrarum orbe unicum. -21.1.2005''.</ref>.]]
[[Fasciculus:Looking saturn in the eye.jpg|thumb|Magnae typhonoidis procellae in meridiano Saturni [[polus|polo]] pictura.]]
Iuliis Kalendis anni [[2004]], [[missio spatialis Cassini-Huygens|Cassini-Huygens]] sideralis [[navicula]] in Saturni Orbitam Insertionis decursionem effecit et orbitam circum Saturnum intravit. Ante in Saturni Orbitam Insertionem, percontatrum Cassini iam ample systemate studuit. Iunio anni [[2004]], proximum supervolatum [[Phoebe (satelles)|Phoebae]] gesserat, magnae resolutionis imagines dataque remittens.

Orbitatrum duos supervolatus Titani complevit ante [[modulus spatialis Huygens|percontatrum Huygens]]<ref>Vide situm interretialem [https://web.archive.org/web/20060507141411/http://www.lavocedelfiani.com/huygenstitan.html ''lavocedelfiani''], ubi dicitur "Modulus spatialis Huygens, quem percontatrum Cassini in spatium cosmicum portaverat, postridie Idus Ianuarias in Titanem appulsus est, quae maxima luna est Saturni", e ''Nuntii Latini - Programma Radiophoniae Finnicae Generalis in terrarum orbe unicum. -21.1.2005''.</ref> liberatum [[25 Decembris]] [[2004]]. percontatrum Huygens<ref>Vide situm interretialem [https://web.archive.org/web/20060507141411/http://www.lavocedelfiani.com/huygenstitan.html ''lavocedelfiani''], ubi dicitur "Modulus spatialis Huygens, quem percontatrum Cassini in spatium cosmicum portaverat, postridie Idus Ianuarias in Titanem appulsus est, quae maxima luna est Saturni", e ''Nuntii Latini - Programma Radiophoniae Finnicae Generalis in terrarum orbe unicum. -21.1.2005''.</ref> in superficiem Titanis pridie nonas Ianuarias anni [[2005]] descendit, datorum diluvium per atmosphaericum descensum et post descensum mittens. Per annum 2005, percontatrum Cassini multiplices Titanis et gelidorum satellitum supervolatus gessit.

Decimo die Martii anni [[2006]], NASA speculatrum Cassini liquidae aquae immissariorum in [[geyserum|geyseris]] in Saturni satellite [[Enceladus (satelles)|Encelado]] erumpentium evidentiam invenire retulit. Mense Iulio, percontatrum Cassini hydrocarbonii lacuum prope Titanis Septemtrionalem polum primum argumentum vidit, Ianuario anni [[2007]] firmatum. Martio anni [[2007]], additiciae imagines prope Titanis Septentrionalem polum hydrocarbonii "[[mare|maria]]" invenerunt, amplissimum quorum fere [[mare Caspium|maris Caspii]] magnitudinem habet. [[20 Septembris|Vicensimo die Septembris]], speculatri Cassini photographia antehac haud inventum planetarium anulum revelavit, extra nitentiores praecipuos Saturni anulos et intra anulos G et E. De omni anno, speculatrum [[quattuor]] novos satellites invenit firmavitque. Sua primaria missio anno [[2008]] desinet cum navicula septuaginta quattuor orbitas circum planetam complevisse exspectabitur; speculatrum, nihilominus, saltem missionis extensionem habere exspectatur.

Percontatri Cassini supervolatus Saturnii maximi satellitis, Titanis, vasti maris et litoris cum numerosis insularibus circulis, et montibus radioelectricas imagines cepit. Percontatri Cassiniani proximus Titanis supervolatus [[28 Martii]] [[2007]] propositus est.

== Melior visio Saturni ==
Saturnus e temporibus [[praehistoria|praehistoricis]] cognoscitur. Quinque planetarum nudo oculo faciliter visibilium remotissimus est, alii quattuor [[Mercurius (planeta)|Mercurius]], [[Venus (planeta)|Venus]], [[Mars (planeta)|Mars]], et [[Iuppiter (planeta)|Iuppiter]] sunt, ([[Uranus (planeta)|Uranus]] solum in obscurissimis [[caelum|caelis]] nudo oculo videri potest), et ultimus planeta cognitus antiquis astronomis erat quoad Uranus inventus est anno [[1781]]. Saturnus nudo oculo in nocturno caelo nitens, flavescens stella e more inter magnitudinem +1 et 0 varians apparet et circa 29½ annos in faciendo completo [[ecliptica]]e contra ambitales [[zodiacus|zodiaci]] constellationes circuitu tardat. Opticum auxilium (magni binoculi aut telescopium) saltem [[viginti|vicies]] magnificans poscitur ut clare Saturni anuli plerisque [[homo|hominibus]] solventur.

Quamquam plurimi temporis observationi remuneratus scopus est, in caelo visibilis, Saturnus et sui anuli meliores videntur cum planeta in aut prope [[oppositio (astronomia)|oppositionem]], (planetae conformatio cum in 180º [[elongatio]]ne est et sic Soli oppositus in caelo apparet), est. In JInuariorum iduum anni [[2005]] oppositione, Saturnus nitentissimus usque ad annum 2031 apparuit, maxime propter secundam anulorum comparatorum cum Tellure orientationem.

== Saturnus in mythologia gentium ==
Saturnus cum nudo oculo videri possit et tamquam planeta ab aliis stellis facile distinguatur, iam antiquitus multorum attraxit hominum animadversiones mythologicas. Apud Graecos Cronus vocatus nec non apud [[Romani|Romanos]] inter [[Saturnus (deus)|deos]] habebatur. 

[[Iotisha|Indica astrologia]] novem cognoscit planetas secundum scripta [[Navagraha]]e. Saturnus ''Sani'' aut ''[[Shani]]'' appellatur, qui inter omnes planetas iudicis partes agit et omnes secundum mala aut bona eorum propria effecta magnalia determinat.

[[Sina|Sinici]] et [[Iaponia|Iaponici]] planetam Saturnum "stellam terream" esse ducunt. Quod doctrina [[Quinque Elementa (Sinica philosophia)|Quinque Elementorum]] nititur, qua orientales [[mos|more]] suo elementa naturalia classificant.

[[Lingua Hebraica|Hebraice]] Saturnus Shabbathai nominatur. Cuius angelus est [[Cassiel]]. Cuius animus aut beneficus spiritus est [[Agiel]] (layga); spiritus (obscurior aspectus), Zazel (Izaz).

[[Turcus Ottomanus|Ottomani Turci]] et [[lingua Malaya|Malayi]] Saturnum Zuhal dicunt, quod nomen a [[vocabulum|vocabulo]] [[lingua Arabica|Arabico]] voce زحل ''zaḥul'' deducitur.

Saturnus a [[Graeci|Graecis]] etiam Φαίνων ''Phainōn'' ("nitens") appellari solebat.

Conradinus Ferrari d'Orchieppo iam anno [[1965]] suspicatus est, eam, quae Magos ad [[Bethlehem]] puerumque [[Iesus|Iesum]] perduxit, stellam fuisse rarissimam coniunctionem triplicem planetarum Saturni et Iovis in signo [[Pisces (zodiacus)|Piscium]]. Constat enim ambas planetas anno [[7]] ante [[Christus|Christum]] natum ter convenisse, diebus [[27 Maii]], [[6 Octobris]], et [[1 Decembris]]. Hic annus optime congruit cum tempore [[nativitas Christi|nativitatis Christi]] quod chronographia ecclesiastica nobis tradidit. Non absurdum videtur astronomos Babylonicos hunc planetarum Saturni et Iovis conventum interpretavisse ut signum novae aetatis salvatorisque adventi.

Dicitur nonnullis sermonibus, non solum Latino, septimus hebdomadis dies Saturni: sicut [[lingua Anglica|Anglice]] ''Saturday,'' [[Lingua Batava|Batave]] ''Zaterdag,'' [[Lingua Cambriana|Cambrice]] ''Dydd Sadwrn.''

==Notae==
<references />

==Bibliographia==
*Alexander, Arthur Francis O'Donel. 1962. ''The Planet Saturn: A History of Observation, Theory and Discovery.''
*Chang, Kenneth. [[2017]]. "[https://www.nytimes.com/2017/09/14/science/cassini-grand-finale-saturn.html Cassini Vanishes Into Saturn, Its Mission Celebrated and Mourned.]" ''[[New York Times]],'' 14 Septembris 2017.
*Gore, Rick. 1981. "Voyager 1 at Saturn: Riddles of the Rings." ''National Geographic,'' Iulio, 160 (1): 3–31. ISSN 0027-9358. OCLC 643483454.
*[[Christianus Hugenius|Hugenius, Christianus]]. 1656. ''De Saturni luna observatio nova.'' [http://www.phys.uu.nl/~huygens/saturni_luna_en.htm Versio Anglica.]
*[[Christianus Hugenius|Hugenius, Christianus]]. 1659. ''Systema Saturnium.'' [http://www.sil.si.edu/DigitalCollections/HST/Huygens/huygens.htm Textus.]
*Lovett, L., et al. 2006. ''Saturn: A New View.'' Novi Eboraci: Harry N. Abrams, Inc. ISBN 9780810930902.
*Karttunen, H., et al. [[2007]]. ''Fundamental Astronomy.'' Ed. quinta. Novi Eboraci: Springer. ISBN 9783-540341437.

== Nexus externi ==
* [http://www.astronomycast.com/astronomy/episode-59-saturn/ "Astronomy Cast": Saturnus], www.astronomycast.com
* [http://saturn.jpl.nasa.gov/home/index.cfm Cassini-Huygens missio] ad Saturnum, saturn.jpl.nasa.gov (NASA)
* [http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Saturn Introductio ad Saturnum], solarsystem.nasa.gov (NASA's Solar System Exploration)
* [http://www.sciencedaily.com/news/space_time/saturn/ Nuntii investigationum] de Saturno, www.science.daily.com
* [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html Res de Saturno], nssdc.gsfc.nasa.gov (NASA)
* [http://www.solarviews.com/eng/saturn.htm Scientia generalis] de Saturno, www.solarviews.com
* [https://web.archive.org/web/20160611212635/http://www.affs.org/html/studies_on_the_rings_of_saturn.html Studia de anulis] Saturni, www.affs.org

{{Systema solare nostrum}}

[[Categoria:Corpora astronomica speculatris visitata]]
[[Categoria:Res astronomicae nominibus antiquis agnitae]]
[[Categoria:Saturnus|!]]
{{1000 paginae}}
{{Myrias|Physica}}
{{FA stella}}