နဲကဲဂွံစဵုဒၞာဘဝပိုဲဂွံတိတ်ဗၠးနူဝါယ်ရာတ်သ်ခဝ်ရဝ်နာ(COVID 19)
[၁](၁၀)နဲကဲစဵုဒၞာဘဝပိုဲဂွံတိတ်ဗၠးနူဝါယ်ရာတ်သ်ခဝ်ရဝ်နာ COVID_19
နူကဵုစဆဵုညးယဲကၠောံဒှ်ဝါယ်ရာတ်ခဝ်ရဝ်နာပ္ဍဲကဵုသၞာံအိုတ်(2019)ကၠောံ(2020)ဂှ်တုဲ စဵုကဵုတ္ၚဲဏံ(1-3-2020)ဂှ်တှ်ေ စၟယဲခဝ်ရဝ်နာဏံဂွံအောန်စှ်ေအာဂှ်ဟွံမွယ်တုဲ ဂၠိုၚ်တိုန်လၟိဟ်ဂၞန်သၚ်္ချာကီုရ၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်တုဲ ဆဵုကၠုၚ်နဲကဲ(၁၀)နဲ ပါ်ပရအ်ဗဟုသုတနူပရေၚ်ထတ်ယုက်ဂၠးတိကီုတုဲ သွက်သ္ဂောံစဵုဒၞာစၟယဲဏံမာန်ဂှ် ဇၟာပ်ညးအဲလေဝ်ကၠောန်ဒ္ဂေတ်ဂွံဖအိုတ်လောဲလောဲရ။
- (၁)။ ယဝ်ရဒးအာမွဲဒၞာဲကဵုမွဲဒၞာဲ မွဲဍုၚ်ကဵုမွဲဍုၚ်တရဴသ္ၚောဲသ္ၚောၚ်ဏောၚ်နွံတှ်ေ ယဝ်ကိစ္စဗၟိက်ဟွံဇၞော်ကွေံတှ်ေ သၠာဲထောံတ္ၚဲဂိတုပဆုဲထောံညိ။
- (၂)။ ပါဲသ္ၚောဲထောံပွမလုက်စုတ်သတ်တိရစ္ဆာန် ဖျာလွဳသွံရာန်သတ်တိရစ္ဆာန်ဂှ်ကီု သီုကဵုကပေါတ်တိတ်ကၠုၚ်နူသတ်တိရစ္ဆာန်နာနာဂှ်ညိ၊ ဂွံဆဵုကေတ်ဂကောံမၞိဟ်ကၠောံဂွံစၟယဲခဝ်ရဝ်နာဏံကၠာအိုတ်ဂှ်တှ်ေ ကၠုၚ်နူသသ်တိရစ္ဆာန်ကၠောံစိုပ်မၞိဟ် ပ္ဍဲကဵုဗွဝ်ဖျာသွံရာန်စၞနူၜဳမပ္တံကဵုၚုဲကဗွဲတုန်ဂှ်ကီု တုဲတှ်ေ ဗွဝ်ဖျာသွံရာန်သတ်တိရစ္ဆာန်ပ္ဍဲဍုၚ်(ဟူဟါန်)ဍုၚ်ကြုက်။
- (၃)။ ဘဝပိုဲဇကုပိုဲဏံဂှ်လေဝ် လ္ပအာယှုက်ထုဲပ္ဍဲဒၞာဲမၞိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ၜေတ်ၜေတ်တံဂှ်ညိ။
- (၄)။ ဟွံထေက်မံၚ်ပ္ဍဲဗ္ဒါဲကရပ်မၞိဟ်နွံကဵုယဲလပါ်ကျာယီုလုပ်ယီုတိတ်၊ ညံၚ်ရဴမၞိဟ်ဒးဆာမ်ခ္ဍက်တံဗွဲတုန်။
- (၅)။ ယဝ်စဴကၠုၚ်နူကဵုဒၞာဲဟွံဗၠးဒုဟ်မွဲမွဲဒၞာဲမ္ဂးတုဲ က္တဵုဒှ်ယဲဇွယ်ဂမ္တဴသၠုၚ် ခ္ဍက် ကအ်ဂိ ဍာ်မုဟ်တိတ်ဇွောဝ် ယီုလေဝ်ကြေပ်ဂြတ်ဍောၚ်လောဲမ္ဂးတှ်ေ ဒးအာထ္ၜးကဵုအ္စာဂဥုဲတံစၟဳစၟတ်လက်သဏ်ယဲတုဲ ဒးလဴထ္ၜးစကဵုအ္စာဂဥုဲတံပရောဒဒှ်ဍာံမွဲပိုဲဏံအာကၠုၚ်လဝ်ဒၞာဲလဵုဂှ်ကီုညိ။
- (၆)။ ယဝ်နွံမံၚ်လဒေါဝ်ဍုၚ်ဇၞော်မ္ဂးတှ်ေ ဆက်ဏာမဂၞန်စက်ဂီုကၠီုသွာၚ်ပရေၚ်ထက်ယုက်ဍုၚ်ဂှ်ညိတုဲ ကဵုကွဳစက်ကာကၠုၚ်ဒုၚ်အာစိုပ်ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲမာန်ပြဟ်ပြဟ်ညိ။
- (၇)။ ဒးမံၚ်သ္ၚောဲနူကဵုမၞိဟ်ဒးဆာမ်ခ္ဍာ်ခ္အဟ်တံၜိုတ်(၅)ဟတ်လပါ်လ္တူဒးမံၚ်တုဲ ညံၚ်ဍာ်ပါၚ်ဍာ်မုဟ်ဟွံဂွံပရာတ်စိုပ်ပ္ဍဲဗ္ဒါဲကြပ်ကြပ်ပိုဲဏံကီုရ။
- (၈)။ ကြာတ်တဲကဵုဍာ်ဗလးအးအးနကဵုဗံၚ်ကလောံၜိုတ်(၂၀)စက္ကညိ၊ တုဲပၠန် သုၚ်စောဲဂဥုဲဂစိုတ်စၟနွံဓါတ်အရက်တုဲ ပ္ဍဲတဲပိုဲဒးရပ်စကာဂဥုဲဏံပ္ဍဲအခိၚ်ပိုဲတံရပ်စပ်စုက်လုက်မွဲမွဲတွဵုတုဲ သွက်သ္ဂောံဂစိုတ်ကၠေံစၟယဲနာနာမာန်။
- (၉)။ စစၞတူတူကီု ဒးသုၚ်စောဲဇန်လဒေါဝ်ကီု အမာဲစၞစတံလေဝ်ဒးစိန်ဝုန်ခိုဟ်ခိုဟ်တုဲ ဇူဒီုဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ဖဲဖဲညိ။
- (၁၀)။ ဗွဲကြဴအိုတ်ဏံဂှ်တှ်ေ အဓိကဇၞော်အိုတ်မွဲတုဲ ဒးကၟာတ်ပါၚ်ပ္ဍဲအခိၚ်တိတ်မ္ၚးသ္ၚိ အခိၚ်ဒးအာကၠုၚ်အကြာမၞိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ညိအဴ။
မူဟိုတ်ပိုဲဒးမၚ်မွဲစဵုဒၞာဘဝဇကုပိုဲတံဂှ်ရောတှ်ေ ဟိုတ်နူကဵုဝါယ်ရာတ်သ်ခဝ်ရဝ်နာဏံဂှ်နွံကၠုၚ်ၜါဂကူတုဲယျ၊ နူကဵု From data from the Department of Microbiology Faculty of Medicine Siriraj Hospital (ဇြဳရဳရာတ် ရုၚ်ဂဥုဲဇၞော်ဍုၚ်သေံၜံၚ်ကံက်) ပ္ကောံထောံဂွံကၠုၚ်သွဟ်မွဲဂှ်တှ်ေ နူကဵုသၞာံခရေတ်(2002-2003)ဝါယ်ရာတ်ခဝ်ရဝ်နာ(Corona virus "tsar")တုဲ နူကဝစိုပ်(civet)သတ်ဂြိုပ်မွဲဂကူဂှ်ပၠန်တုဲ ကၠောံစိုပ်ကၠုၚ်မၞိဟ်ရ၊ စၟယဲခဝ်ရဝ်နာဏံလေဝ် ကၠောံထၞာန်အာပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ကြုက်တုဲ ကၠောံအာအလုံဂၠးတိမွဲတုဲ မၞိဟ်ကၠောံစိုပ်စၟယဲဏံဂှ်တှ်ေ(8,0000)တၠကီုတုဲ ချိုတ်အာလေဝ်ၜိုတ်(10%)ရ။
စိုပ်ကၠုၚ်ခရေတ်(2012-2014)ဝါယ်ရာတ်သ်ခဝ်ရဝ်နာ(မုက်သ်)(Corona virus "MERS")နူကဝကၠောံစိုပ်(camel)သတ်တိရစ္ဆာန်ဏံပၠန်တုဲ စိုပ်အာပ္ဍဲမၞိဟ်မွဲဝါပၠန်ရ၊ စဒှ်ကၠုၚ်နူကဵုဍုၚ်(ဇြာအုဍဳအာရၜေဲ−Saudi Arabia) မၞိဟ်ကၠောံစၟယဲဏံဂှ်တှ်ေ ၜိုတ်(1,733)တၠတုဲ ချိုတ်အာၜိုတ်(36%)ရ။
ခဝ်ရဝ်နာဏံလေဝ်လောန်ကၠုၚ်တုဲတုဲတေံတံဂှ်ဟွံဓမ္မတာပုဟ်ရံၚ်ကေတ်တှ်ေ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်တုဲ ဆေၚ်စပ်ကဵုနဲကဲစဵုဒၞာမၚ်မွဲဏံဂှ်ဒှ်နဲကဲခိုဟ်အိုတ်တုဲ သွက်သ္ဂောံဖအောန်ဖျေံစၟယဲဂွံကၠောံအာမာန်ကီုရ၊ ညးလဵုမွဲရံၚ်ကေတ်ဝါယ်ရာတ်သ်ခဝ်ရဝ်နာတၟိတ္ၚဲဏံဒှ်ဆစၟယဲဇွဟ်မွဲကီုလေဝ်လ္ပသာသ္ပအ်အိုတ်ညိ၊ ပရေၚ်ထတ်ယုက်ဟီုဂှ်ဒှ်ဒြပ်ပူဂဵုပိုဲဏံမွဲရ၊ ဒးမၚ်မွဲစဵုဒၞာလဝ်ကၠာတှ်ေဟွံဗၠေတ်ပုဟ်၊ တၚ်ဂုဏ်ရအဴ ။