Lavabo
Een lavabo (Latijn voor "ik zal wassen") of aquamanile is een middeleeuwse pot die gebruikt werd voor het wassen van de handen voor een belangrijk maal. De term aquamanile wordt meestal gebruikt voor de middeleeuwse exemplaren. Deze kunnen de vorm van een beest hebben, waarbij de staart het handvat vormt en de bek de schenktuit.
De lavabo was doorgaans van metaal. Vanwege de waarde van de pot ontleende de eigenaar een zekere status aan het bezit hiervan. De oudste in Nederland opgegraven lavabo stamt uit de 15e eeuw. Deze werd in 2007 gevonden bij de opgraving nabij een voormalig koopmanshuis in Alkmaar.[1]
In Vlaanderen verwijst de term ook vandaag de dag nog naar een wasbak. In Nederland is het woord in het dagelijks taalgebruik in onbruik geraakt.
Liturgisch gebruik in de katholieke Kerk
De lavabo of aquamanile behoort tot de vasa non sacra, het liturgisch vaatwerk van de katholieke Kerk. Het wordt gebruikt als schenkkan waaruit het water gegoten wordt waarmee de priester zijn handen wast voor de aanvang en na afloop van de misviering. Hierbij reciteert de priester Psalm 25: Lavabo inter innocentes manus meas, et circumdabo altare tuum, Domine (Mis van Paus Pius V) of Psalm 50: Lava me, Domine, ab iniquitate mea, et a peccato meo munda me (Mis van Paus Paulus VI).
Bij de handenwassing wordt een lavabokan en een lavaboschaal gebruikt. Na de wassing droogt de priester zijn handen met het lavabodoekje. In middeleeuwse kerken bevindt zich vaak een nis in de muur van het koor (piscina) met een uitgang naar buiten. De priester goot het water van de wassing in de piscina, zodat het op het kerkhof stroomde.
- ↑ Zeldzame 15e-eeuwse waterpot gevonden in Alkmaar - Algemeen Dagblad, 7 maart 2007
