Metafisica

La metafisica es la branca de la filosofia qu'estúdia los principis de la realitat dins un nivèl d'abstraccion que transcendís aquel de tota autra disciplina. Estúdia los fondaments (causas e "primièrs principis"), las estructuras mai generalas, lo sens e la finalitat de tota realitat e tot èsser. A de grandas similituds amb l'autra branca de la filosofia nomenada ontologia. Per extension e d'un biais generic, se ditz que quicòm es metafisic quand subrepassa lo domeni de l'experiéncia sensibla, de la sciéncia positiva, de la realitat fenomenologica.

Los problèmas tradicionals de la metafisica uèi se son partejats en d'autras brancas del saber, coma la sciéncia, la filosofia del lengatge, etc. Mas i a de questions que demòran dins lo seu camp. Uèi de còps qu'i a s'utiliza lo mot en un sens pejoratiu per far referéncia a de causas pauc realas, tròp inconsequentas, discorses vuèits e complicats.

Origina e sens del tèrme

Lo nom ven d'Andronic de Ròdes que, en classificant las òbras d'Aristòtel, placèt aquelas d'ontologia aprèp aquela de fisica (en grèc μετà τà φνσικά). Se divisissiá tradicionalament en ontologia, teologia e sciéncia universala, que s'ocupava del sens de las causas, de l'esséncia de çò qu'entorneja l'èsser uman, de la realitat non perceptibla, de las leis primièras e las originas del monde, de l'esperit...

Istòria de la metafisica

L'antiquitat

Las primièras recèrcas filosoficas grègas son metafisicas perque s'interrògan sul principi de tot (l'arché presocratic). lo dualisme, que dividís la realitat en monde sensible e monde intelligible, foguèt fondamental per la metafisica (que seriá l'estudi d'aquel segond monde, formulat per Platon e que subrevisquèt jos d'autres noms). Los sceptics foguèron los primièrs a criticar lo tèrme e çò que designava. La batalha amb los estoïcs sus aquela question dividirà los filosofs posteriors en dos corrents que sonque foguèron unificats amb Kant.

L'edat mejana e modèrna

A l'[[Edat Mejana|epòca medieval]a] la metafisica gaireben se confond amb la teologia e lo debat central se desplaça del principi primièr (que pels cresents es evident qu'es Dieu) a la batalha entre fe e rason.

Lo criticisme torna amb l'edat modèrna, precisament per oposicion a las afirmacions de la teologia. Los cambis dins la representacion del monde (eliocentrisme) tornan botar la question coma lo ròtle de Dieu e de l'arma, alara que l'èsser uman es pas mai vist coma lo centre e la fin de tota la creacion. Spinoza foguèt un dels autors que tornèt formular la metafisica, la tornant far viure del sègle XVII.

Christian Wolff la dividiguèt en doas partidas, l'ontologia e l'especifica, subdividida al seu torn en cosmologia, psicologia e teologia. Aquela division de la coneissença e lo seu metòde influiguèron Kant, que dividiguèt la realitat en fenomèn e noümèn, decretant que tot çò qu'aparteniá al noümen èra objècte d'estudi de la metafisica.

Periòde contemporanèu

Al sègle XIX creis l'ateïsme que lo criticisme influiguèt la disciplina, amb d'autors coma Nietzsche. Per contra, d'autres filosòfs coma Hegel o Schopenhauer ensagèron de defendre la validitat del seu camp d'estudi, metent l'accent sus de matèrias coma l'istòria, l'etica e l'eternal problèma de la libertat per susmontar un ancoratge excessiu dins l'idèa de Dieu e de la creacion. Lo trabalh d'exegèsi del protestantisme sus la Bíblia, es de caractèr metaforic, reconcilia la religion amb la sciéncia, separant los seus camps d'accion d'un biais definitiu.

L'existencialisme a una fòrta compausanta metafisica, per qui sinterròga sul sentit de la vida, una mena de reflexion plan comprensibla aprèp las doas Guèrras Mondialas del sègle XX. (Louis Lavelle e Heidegger). Lo positivisme s'erigís coma lo principal corrent critic de l'epòca.

Dins los darrièrs ans del sègle XX, un cambi lingüistic de la filosofia desplacèt una granda partida dels tèmas metafisics cap a la semantica.

Autors que se consacrèron a la metafisica

Autors que combatèron especialament la metafisica.

Referéncias

Modèl:Portal Filosofia