Franciszek Ksawery Matejko: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja oczekująca na przejrzenie] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
Link |
||
| (Nie pokazano 20 wersji utworzonych przez 12 użytkowników) | |||
Linia 1:
{{Biogram infobox
|imię i nazwisko = Franciszek Ksawery Matejko
|grafika = Jan_Matejko_-_Portrait_of_Franciszek_Matejko,_Artist%27s_Father._-_MNK_IX-17_-_National_Museum_Krak%C3%B3w.jpg
|
|
|podpis = ▼
|data urodzenia = [[13 stycznia]] [[
|miejsce urodzenia = [[Roudnice]]
|data śmierci = [[26 października]] [[1860]]
▲ |imię przy narodzeniu = František Xaver Matějka
|
|
|rodzice = ▼
▲ |małżeństwo = Joanna Karolina Rossberg
* [[Franciszek Matejko|Franciszek Edward]]
* [[Edmund Matejko|Edmund Marcin]]
* Zygmunt Hilary
* Emilia Łucja
*
* Józef Eustachy
* Karol Franciszek
*
* [[Jan Matejko|Jan Alojzy]]
}}
[[Plik:Rakowice Cemetery, tomb of Jan Matejko (Polish painter), 26 Rakowicka street, Kraków, Poland.jpg|thumb|240px|Grobowiec Matejków na cmentarzu Rakowickim]]
'''Franciszek Ksawery Matejko''' (właśc. '''František Xaver Matějka''', ur. prawdopodobnie [[13 stycznia]] [[1793]]<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Maria Przemecka-Zielińska |tytuł = Krakowskim szlakiem Jana Matejki |data = 2003 |data dostępu = 2023-07-24 |isbn = 978-83-7269-157-6 |miejsce = Kraków |wydawca = Wydaw. Pijarów |s = 19}}</ref> lub [[1796]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Marek Jerzy Minakowski |tytuł = Franciszek Ksawery Matejko |data = 2023 |data dostępu = 2023-07-24 |opublikowany = Wielka Genealogia Minakowskiego |url = https://wielcy-1pl-18xw0cz1r15cd.hps.bj.uj.edu.pl/wgmi/?m=NG&t=PN&n=psb.17288.2 |dostęp = zamknięty}}</ref> w [[Roudnice|Roudnicy]] koło [[Hradec Králové|Hradca Králové]], zm. [[26 października]] [[1860]] w [[Kraków|Krakowie]]) – [[Czesi|czeski]] [[Guwernantka|guwerner]] i nauczyciel muzyki, ojciec [[Jan Matejko|Jana Matejki]].
== Życiorys ==
Pochodził z chłopskiej, katolickiej rodziny<ref name=":1" /><ref>{{Cytuj |autor = Rafał Gumiński |tytuł = Jan Matejko – namalował Polakom ich historię |data = 2023-06-26 |data dostępu = 2023-08-01 |opublikowany = histmag.org |url = https://histmag.org/Jan-Matejko-namalowal-Polakom-ich-historie-25731}}</ref>. Jego ojcem był Franciszek Józef.
{{Cytat|treść=„Podług aktu ślubnego, ojciec [Franciszka Ksawerego] Franciszek Józef był dyrektorem chóru „regens chori” w Königgrätz [Hradec Králové], zaś według wspomnień ojca naszego [Franciszka Ksawerego] miał być właścicielem ziemskim; może owe Rudniki [Roudnice] i Dobrzenice [Dobřenice] to jego majątek; majątek ten przegrał w karty bratu swemu […]. Po przegraniu majątku wymógł ojciec na synie Franciszku słowo, że nigdy w karty grać nie będzie, co też ś. p. ojciec nasz dotrzymał. […].”|źródło=Jan Matejko – epoka lat dalszych do końca życia artysty, z dziennika prowadzonego w ciągu lat siedemnastu, Kraków 1898, s. 583-584.|autor=M. Gorzkowski}}
[[Dobřenice]] nie były jednak własnością rodziny Matějków, a barona Wacława Jana Dobrzeńskiego, który z kolei był ojcem chrzestnym Franciszka Ksawerego Matejki<ref>M. Szypowska, ''Jan Matejko wszystkim znany'', Warszawa 1992, s. 9.</ref>.
Po zgonie matki zamieszkał u wuja, księdza Urbanka, w [[Ołomuniec|Ołomuńcu]], u którego otrzymał bogobojne wychowanie i rzetelne wykształcenie muzyczne. Dzięki temu zdobył poparcie i przyjaźń znanego kompozytora Karla Černého<ref>''Jan Matejko. Studia i szkice'', Kraków 1938, s. 8-9.</ref>. Następnie wyjechał do [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicji]] i został guwernerem u rodziny Wodzickich w [[Kościelniki (Kraków)|Kościelnikach]]<ref>{{Cytuj |autor = Wojciech Kossak |tytuł = Wspomnienia |data = 1971 |data dostępu = 2023-07-24 |wydawca = Pax |s = 425 |url = https://books.google.com/books?id=aIBBAQAAIAAJ&newbks=0 |język = pl}}</ref>.
{{Cytat|treść=„Wychowywał się nasz ojciec u kanonika Urbanka, krewnego matki, bawił na wakacjach w Pardubicach; muzyki uczył się u Folgerta, organisty przy katedrze w Königgrätzu [Hradec Králové] i tamże kończył gimnazjum. Wyjeżdżając do Polski, gdzie jako guwerner zamówiony przez Wodzickich do syna Seweryna, następnie przy Aleksandrze, ojcu gubernatora Landesbanku, Henryku i Kazimierzu Wodzickich, był przewieziony przez granicę bez paszportu, w towarzystwie jakiegoś generała, krewnego czy znajomego Wodzickich.”|źródło=Jan Matejko – epoka lat dalszych do końca życia artysty, z dziennika prowadzonego w ciągu lat siedemnastu, Kraków 1898|autor=M. Gorzkowski}}
Wyjechał do Krakowa, gdzie 22 listopada 1826 poślubił protestantkę Joannę Karolinę Rossberg (1802-1845)<ref name=":0" />, córkę niemieckiego kupca Jana Piotra Rossberga<ref>{{Cytuj |autor = Jan Gintel |tytuł = Jan Matejko: wypisy biograficzne |data = 1955 |data dostępu = 2023-07-24 |miejsce = Kraków |wydawca = Wydawn. Literackie |s = 28 |url = https://books.google.com/books?id=GzhuAAAAIAAJ&newbks=0 |język = pl}}</ref> i niemieckiej krakowianki Anny Marianny Tusz (Duss)<ref>{{Cytuj |autor = Henryk Marek Słoczyński |tytuł = Matejko |data = 2000 |data dostępu = 2023-07-24 |isbn = 978-83-7023-820-9 |wydawca = Wydawn. Dolnośląskie |s = 8 |url = https://books.google.com/books?id=vUVMAAAAMAAJ&newbks=0 |język = pl}}</ref>. Małżonkowie zamieszkali w Krakowie przy [[Ulica Floriańska w Krakowie|ulicy Floriańskiej]]<ref>{{Cytuj |autor = Barbara Kuczała |tytuł = Dom Jana Matejki: przewodnik |data = 1973 |data dostępu = 2023-07-24 |wydawca = Muzeum Narodowe |s = 3 |url = https://books.google.com/books?id=V7VZAAAAIAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=Franciszek+Matejko+przy+Floria%C5%84skiej&q=Franciszek+Matejko+przy+Floria%C5%84skiej&hl=pl |język = pl}}</ref>.
Matejko i Rossberg mieli jedenaścioro dzieci: prawnika [[Franciszek Matejko|Franciszka Ksawerego Edwarda ]] (1828–1873), Edmunda ''Zygmunta'' Marcina (1829–1907), Adolfa Alojzego (1830–?). Kazimierza (1830–?), Zygmunta (1831–1849), Emilię Łucję (1832–?), Alojzego Franciszka (1833–?), Józefa Eustachego (1834–?), Karola (1835–?), Marię Walerię (1836–1894), wreszcie najsłynniejszego z potomków: malarza [[Jan Matejko|Jana Alojzego Matejkę]] (1838–1893)<ref name=":0" />. Po śmierci małżonki Matejko powierzył opiekę nad dziećmi ich ciotce Katarzynie z Rossbergów Zamojskiej<ref>{{Cytuj |autor = Marta Kłak-Ambrożkiewicz |redaktor = Jarosław Kita, Maria Korybut-Marciniak |rozdział = Kraj lat dziecinnych. Matejkowie |tytuł = Życie prywatne Polaków w XIX wieku. „Świat dziecka” |data = 2016 |data dostępu = 2023-08-01 |isbn = 978-83-8088-339-0 |wolumin = 5 |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych UW-M |s = 200 |doi = 10.18778/8088-339-0.15 |url = http://hdl.handle.net/11089/42002}}</ref>. Sam był stale pochłonięty pracą<ref>{{Cytuj |autor = Marta Kłak-Ambrożkiewicz |redaktor = Jarosław Kita, Maria Korybut-Marciniak |rozdział = Kraj lat dziecinnych. Matejkowie |tytuł = Życie prywatne Polaków w XIX wieku. „Świat dziecka” |data = 2016 |data dostępu = 2023-08-01 |isbn = 978-83-8088-339-0 |wolumin = 5 |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych UW-M |s = 201 |doi = 10.18778/8088-339-0.15 |url = http://hdl.handle.net/11089/42002}}</ref>, gdyż starał się zarobić na odpowiednią edukację swoich dzieci (nauka wtedy była płatna)<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Dorota Klusek |tytuł = Jan Matejko - jak pianista został malarzem |data = 2023-06-26 |data dostępu = 2023-08-01 |opublikowany = Radio Kielce |url = https://radiokielce.pl/1067240/jan-matejko-jak-pianista-zostal-malarzem/ |język = pl-PL}}</ref>. Nie doceniał pasji malarskiej najmłodszego z synów, twierdząc, że z malarstwa nie można się utrzymać<ref name=":2" /><ref>{{Cytuj |autor = Marta Kłak-Ambrożkiewicz |redaktor = Jarosław Kita, Maria Korybut-Marciniak |rozdział = Kraj lat dziecinnych. Matejkowie |tytuł = Życie prywatne Polaków w XIX wieku. „Świat dziecka” |data = 2016 |data dostępu = 2023-08-01 |isbn = 978-83-8088-339-0 |wolumin = 5 |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych UW-M |s = 201-202 |doi = 10.18778/8088-339-0.15 |url = http://hdl.handle.net/11089/42002}}</ref>.
W 1877, siedemnaście lat po śmierci Franciszka Ksawerego Matejki, Jan Matejko namalował portret swego ojca na podstawie archiwalnego zdjęcia<ref>{{Cytuj |tytuł = Portret Franciszka Matejki, ojca artysty |data dostępu = 2023-08-01 |opublikowany = zbiory.mnk.pl |url = https://zbiory.mnk.pl/pl/wyniki-wyszukiwania/katalog/26502}}</ref>.
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* Maria Szypowska, ''Jan Matejko wszystkim znany'', Dom Słowa Polskiego, Warszawa 1988.
* M. Gorzkowski, ''Jan Matejko – epoka lat dalszych do końca życia artysty, z dziennika prowadzonego w ciągu lat siedemnastu'', Kraków 1898
{{
[[Kategoria:Polscy guwernanci i guwernantki]]
[[Kategoria:Ludzie związani z Krakowem (okres zaborów)]]
[[Kategoria:Urodzeni w XVIII wieku]]
[[Kategoria:Zmarli w 1860]]▼
[[Kategoria:Czescy pedagodzy muzyczni]]
[[Kategoria:Polscy pedagodzy muzyczni]]
[[Kategoria:
▲[[Kategoria:Zmarli w 1860]]
[[Kategoria:Pochowani na cmentarzu Rakowickim]]
| |||