Führerhauptquartier

Führerhauptquartier (FHQ) – obiekt lub kompleks obiektów, którym określano w hitlerowskich Niemczech w czasie II wojny światowej miejsce, z którego oficjalnie sprawował władzę wódz (niem. Führer) – Adolf Hitler.

Od pierwszych dni wojny Hitler starał się być blisko frontu i żołnierzy. Nie chciał powtórzyć błędu niemieckiego naczelnego dowódcy z I wojny światowej, który wojskami niemieckimi we Francji dowodził z Luksemburga, co było jedną z przyczyn klęski Niemców koło Paryża.

Lokalizacje kwater Hitlera

Geneza pojęcia

Samo pojęcie FHQ zostało stworzone 1 września 1939 na użytek zewnętrzny, ponieważ w gazetach, radio czy kronikach filmowych użycie tej nazwy miało wymiar uniwersalny i wskazywało na samą górę władzy bez względu na to, gdzie ona się znajdowała. Kryptonimów kwatery używano dopiero na odpowiednio wysokim poziomie utajnienia i też wstrzemięźliwie, dlatego też jadący do OKH Anna oficer raczej stwierdził, że jedzie do FHQ lub FHQ Wolfsschanze, niż podał dokładny typ i kryptonim kwatery.

Istniały także miejsca takie jak Kancelaria Rzeszy (niem. Reichskanzlei), rezydencja Berghof potocznie zwana „Górą” czy schron pod Kancelarią Rzeszy (niem. Führerbunker), które były faktycznymi FHQ, lecz nie miały kryptonimów.

Składniki kwatery

Integralnymi składnikami FHQ były także posiadające swoje kryptonimy i często odrębne lokalizacje kwatery:

• Dowództwa Sił Zbrojnych – OKW (niem. Oberkommando der Wehrmacht)
• Dowództwa Wojsk Lądowych – OKH (niem. Oberkommando des Heeres)
• Dowództwa Floty Powietrznej – OKL (niem. Oberkommando der Luftwaffe)
• Dowództwa Marynarki Wojennej – OKM (niem. Oberkommando der Marine)
• Marszałka Rzeszy (niem. Quartier der Reichsmarschalls)
• Szefa Kancelarii Rzeszy (niem. Quartier des Chefs der Reichskanzlei)
• Szefa SS i Gestapo (niem. Quartier des SS und Gestapo Chef)
• Ministra Spraw Zagranicznych (niem. Residenz des Aussenministers)
• Lotnisko w odległości do ok. 30 km.

Często OKW była lokowana wręcz na terenie FHQ lub w bezpośrednim sąsiedztwie, natomiast OKM nie opuszczała w ogóle terenu Rzeszy. Wynikało to ze znaczenia poszczególnych placówek według zasady: im ważniejsza, tym bliżej Hitlera.

Łącznie w czasie wojny Niemcy zbudowali ponad 150 stałych i ruchomych obiektów mogących być składnikami centrów dowodzenia i nadających się do wykorzystania jako elementy FHQ.

Struktura kwatery

Schemat funkcjonalny Führerhauptquartier

		Naczelny Wódz Führer
	Szef OKW			Szef Kancelarii NSDAP
	Szef WFA/WFSt		Komendant FHQ	Szef Prasy NSDAP
Adiutant ds. Wojsk lądowych	Adiutant ds. Lotnictwa	Adiutant ds. Floty wojennej	Adiutant ds. SS	Narodowo- Socjalistyczny Korpus Oficerów	Ambasador Ministerstwa Spraw Zagranicznych
Stały Przedstawiciel OKH	Stały Przedstawiciel OKL	Stały Przedstawiciel OKM	Przedstawiciel Reichsführera SS	Ministerstwo Propagandy	Korpus sekretarek i stenografów
	Eskadra FHQ		Policja RSD		Fotografie prasowe
			Ochrona FBB		Kronika filmowa

Kwatera Oberkommando des Heeres

Kwatera Oberkommando der Luftwaffe

Kwatera Oberkommando der Marine

Kwatera Szefa SS i Gestapo

Rezydencja Ministra Spraw Zagranicznych

Kwatera Szefa Kancelarii Rzeszy

Dowódcy kwatery

• Feldmarschall Erwin Rommel: 1 września 1939 – 15 lutego 1940
• Oberstleutnant Kurt Thomas: 16 lutego 1940 – 30 sierpnia 1942
• Oberstleutnant Gustav Streve: 31 sierpnia 1942 – 31 lipca 1944
• Oberstleutnant Otto Ernst Remer: 1 sierpnia 1944 – 15 stycznia 1945
  • Oberstleutnant Gerhard Pick 16 stycznia 1945– 28 lutego 1945 (? jako komendant dzielnicy rządowej)
  • Oberstleutnant Gustav Streve: 16 stycznia 1945 – 28 lutego 1945 (?)
• SS-Sturmbannführer Otto Günsche: 1 marca 1945 – 22 kwietnia 1945

Lista kwater

Lista zawiera wykaz rzeczywistych FHQ. Nie pokrywa się ona z wykazem wszystkich obiektów, które powstały jako FHQ, gdyż część z nich nigdy się nimi nie stała: z powodu zmiany planów strategicznych, z powodu osobistych przekonań führera (jak chociażby odrzucony z powodu zbyt dużego komfortu i luksusowego wyposażenia zamek Ziegenberg pod Bad Nauheim) lub też po wybudowaniu popadły w zapomnienie i po pewnym czasie były adaptowane do innych celów.

Kryptonim	Nazwa polska	Lokalizacja	Okres wykorzystania	Główny cel użycia	Uwagi
Amerika	Pociąg Specjalny Ameryka	Pomorze Zachodnie, Dolny Śląsk, Górny Śląsk	wrzesień 1939	inwazja na Polskę	Führersonderzug
FHQ Felsennest	Skalne Gniazdo	Rodert, na południe od Bad Münstereifel, Niemcy	10 maja – 5 czerwca 1940	inwazja na Francję	Anlage F
FHQ Wolfsschlucht I	Wilczy Jar 1	Brûly-de-Pesche, obok Couvin, w Walonii, Belgia	6–28 czerwca 1940	inwazja na Francję
FHQ Tannenberg	Góra Jodłowa	Kniebis, na zachód od Freudenstadt, Schwarzwald, Niemcy	czerwiec/lipiec 1940	zwiedzanie Linii Maginota	Anlage T
FHQ Frühlingssturm	Wiosenna Burza	Mönichkirchen, na południe od Wiener Neustadt, Austria	kwiecień 1941	inwazja na Grecję i Jugosławię	Führersonderzug
FHQ Wolfsschanze	Wilczy Szaniec	Gierłoż, na wschód od Kętrzyna, warmińsko-mazurskie	1941–1944	wojna ze Związkiem Radzieckim	Anlage Nord, Askania Nord
Anlage Süd	Strzyżów, Cieszyna-Stępina	Strzyżów, na północ od Krosna	sierpień 1941	wojna ze Związkiem Radzieckim	Askania Süd
FHQ Wehrwolf	Wilkołak	na północ od Winnicy, Ukraina	17 lipca 1942−1943	wojna ze Związkiem Radzieckim	Anlage Eichenhein
FHQ Wolfsschlucht II	Wilczy Jar 2	Margival, na wschód od Soissons, Francja	czerwiec 1944	operacja „Overlord”	Führersonderzug
FHQ Adlerhorst	Orle Gniazdo	Ziegenberg, na zachód od Ober-Mörlen, góry Taunus, Niemcy	grudzień 1944	niemiecka ofensywa w Ardenach	Anlage A

Zobacz też

• Riese

Bibliografia

• Franz WF.W. Seidler Franz WF.W., DieterD. Zeigert DieterD., Kwatery Główne Führera, AdamA. Grabowski (tłum.), Warszawa: wyd. Colori, 2001, ISBN 83-913459-6-3, OCLC 830302628 . Brak numerów stron w książce
• IanI. Baxter IanI., Kwatery Wojenne Hitlera, GrzegorzG. Siwek (tłum.), Warszawa: Bellona, 2001, ISBN 83-11-09268-0, OCLC 830295066 . Brak numerów stron w książce
• Teczka Hitlera; materiały wieloletniego śledztwa utajnionego przez Stalina (ДЕЛО Но-1-Г-23), pod red. Henrik Eberle & Matthias Uhl, wyd. Świat Książki 2005, ISBN 83-247-0047-1.
• Kwatery Wojenne Hitlera, opr. płk. A. Z. Siekański, wyd. Zysk i S-ka Wydawnictwo s.j., Poznań 2007, ISBN 978-83-7506-071-3.