Inguszetia
Inguszetia (ing. ГIалгIай Мохк, Ghalghaj Mochk) – autonomiczna republika wchodząca w skład Federacji Rosyjskiej, położona na północnych zboczach Kaukazu. W ramach federacji Inguszetia graniczy z Osetią Północną oraz Czeczenią, ma także zewnętrzną granicę z Gruzją.
| republika | |||||
 Magas, w tle góry Kaukazu (2015) | |||||
| |||||
| Hymn: Hymn Inguszetii | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
RU-IN | ||||
| Prezydent | |||||
| Premier | |||||
| Powierzchnia |
3123 km² | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
165,22 os./km² | ||||
| Tablice rejestracyjne |
06 | ||||
| Strefa czasowa |
czas moskiewski, UTC +3:00 | ||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie Rosji
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Geografia
edytujRepublika jest niewielka, odległość granic ze wschodu na zachód wynosi 72 km, z północy na południe – 144 km. Klimat kontynentalny, średnia temperatura w lipcu + 21 °C, średnia temperatura w styczniu -5 °C.
Strefa czasowa
edytujInguszetia należy do moskiewskiej strefy czasowej (MSK). UTC +3:00 przez cały rok. Wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+3:00, a czas letni – UTC+4:00.
Demografia
edytujPodział etniczny
edytuj| 1926 | 1941 | 2007 | 2010[2] | |
|---|---|---|---|---|
| Ingusze | 69 930 (93,1%) | 80 461 (58,0%) | 366 058 (77,4%) | 385 537 (94,1%) |
| Czeczeni | 2 573 (3,4%) | 7 849 (5,7%) | 98 405 (20,8%) | 18 765 (4,6%) |
| Rosjanie | 923 (1,2%) | 43 398 (31,8%) | 5 588 (1,3%) | 3 321 (0,8%) |
| inne narodowości | 1 707 (2,3%) | 6 369 (4,6%) | 5 276 (1,1%) | 2 009 (0,5%) |
Urbanizacja
edytujWedług danych za 2004 w republice mieszkało ponad 468 tys. mieszkańców, w tym ludność miejska – 41,6%, wiejska – 58,4%.
Historia
edytujPodbój Inguszetii
edytujKolonizacja Kaukazu przez Rosję aktywnie rozpoczęła się jeszcze za czasów Iwana Groźnego i trwała podczas wojen rosyjsko-tureckich. Ingusze, nieprzyzwyczajeni do zależności od obcych, wielokrotnie podnosili się przeciwko Imperium Rosyjskiemu, tłumieni przez rosyjskie władze z wyjątkową brutalnością[3].
Wraz z nadejściem Rosji część terytoriów zamieszkałych przez Inguszów została przekazana kozakom terskim. Na wcześniej należących do Inguszów ziemiach utworzono pas kozackich stanic, dzielących Inguszetię na równinę i góry[4].
Na zachodzie Inguszetii zbudowano dwie duże rosyjskie twierdze, Władykaukaz[5] i Nazran, w których stacjonowały wojskowe garnizony z licznymi żołnierzami. Obecność silnego kontyngentu wojskowego powstrzymywała miejscową ludność przed otwartym wystąpieniem przeciwko Imperium Rosyjskiemu.
Niemniej jednak, w XIX wieku ruch oporu Inguszów nabrał znacznego impetu. Górale zaczęli aktywnie opierać się kolonizatorom ingerującym w ich wiekowe tradycje i styl życia[6]. W odpowiedzi władza carska zorganizowała serię zbrojnych ekspedycji do buntowniczych wiosek, nazywanych aulami. Rosyjskie dowództwo specjalnie rekrutowało inne narodowości kaukaskie do udziału w ekspedycjach karnych, nie ukrywając chęci skłócenia górali między sobą. Baron Rosen, główny zarządca spraw granicznych w regionie kaukaskim, pisał: „Zgodnie z najwyższym rozkazem wykorzystywać mieszkańców górskich przeciwko sobie dla wzmocnienia wzajemnej nienawiści, znajdują się przy moim oddziale Osetyńczycy i oddziały milicji z górali pochodzących z Gruzji”. W 1825 roku rosyjskie wojska wyprawiły się wzdłuż rzek Fortanga i Assa do aulów Orstchojczyków. W tym samym roku stłumione zostało powstanie Inguszy w osadzie Jandare.
W lipcu 1830 roku wojska rosyjskie pod dowództwem generała Abchazowa wkroczyły do Górnej Inguszetii. W wyniku tej ekspedycji zniszczono wiele inguskich aułów, szczególnie ucierpiała osada Eban, której mieszkańcy stawiali wojskom znaczny opór. Wieże Ebanu zostały wysadzone.
Kolonialna polityka Imperium Rosyjskiego na Kaukazie zaostrzyła się w drugiej połowie XIX wieku. Nie radząc sobie z nieustającym partyzanckim i powstańczym ruchem górali, rząd Rosji zaplanował likwidację małych wsi i przymusowe przesiedlenie Inguszów do większych miejscowości (nie mniej niż 300 gospodarstw). Postanowiono również zakazać góralom noszenia broni białej, co było sprzeczne z lokalnymi tradycjami. Wszystko to doprowadziło do wielkiego powstania narzanowskiego w regionie w 1858 roku. Po stłumieniu buntu, rosyjskie dowództwo wojskowe surowo ukarało uczestników: część powstańców powieszono, część poddano karom cielesnym, część zesłano na katorgę lub do kopalń[7].
Dla realizacji planu likwidacji małych wsi, Inguszów wraz z rodzinami i całymi aulami wypędzano z ziemi, na której żyli przez wieki. Miało to dwa cele: zaludnienie żyznych ziem etnicznymi Rosjanami oraz zapobieżenie przyszłym powstaniom. W rezultacie Ingusze znaleźli się faktycznie w izolacji w skalistych górach, nieprzydatnych do wypasu i uprawy roli. W regionie zapanowały głód i ubóstwo. Ponadto wielu Inguszów przymusowo przesiedlono do innych powiatów, specjalnie organizując osadnictwo tak, aby w jednym miejscu zamieszkiwało nie więcej niż 2-3 inguskie rodziny. Część Inguszów także przeniesiono do Turcji wraz z Adygejczykami (Czerkiesami) podczas tragicznego okresu znanego jak ludobójstwo Czerkiesów[8][9].
W 1865 roku do Turcji przeniosło się, nawet według zaniżonych oficjalnych danych, 22 tysiące Czeczenów i około 3-5 tysięcy Inguszów (głównie Orstchojczyków). Przesiedleńcy-mudżahedini znaleźli się w Turcji w trudnej sytuacji, wielu zginęło w drodze, utonęło w morzu, inni zmarli na skutek epidemii i głodu[10].
Okres władzy sowieckiej
edytujPo rewolucji październikowej w 1917 roku wielu Inguszy uwierzyło obietnicom bolszewików dotyczącym sprawiedliwego rozwiązania kwestii narodowej i wyjścia z ucisku carskiego reżimu, aktywnie ich popierając. Do tego przyczyniło się również to, że kozackie oddziały białej armii pod dowództwem Denikina brutalnie eksterminowały ludność inguską, oskarżając ją o „narodowy bolszewizm”[11]. Około 15 tysięcy Inguszy zginęło walcząc po stronie władzy sowieckiej u boku Czerwonej Armii.
Jednocześnie jednak część Inguszów wybrała inną drogę – utworzenie niezależnego państwa górali Północnego Kaukazu. W listopadzie 1917 roku ogłoszono utworzenie niezależnej Górskiej Republiki, która łączyła wiele narodów Północnego Kaukazu, w tym Inguszów. Przewodniczącym parlamentu był znany inguski działacz społeczny Wasan-Girej Dżabagijew[12][13]. Jednakże wojska Czerwonej Armii obaliły rząd Górskiej Republiki, a w 1924 roku utworzono Inguski Obwód Autonomiczny ze stolicą we Władykaukazie.
Sowieci zlikwidowali szariat pomimo wcześniejszych obietnic jego zachowania dla ludów wyznających islam. Zakazano również górskiego prawa – adatu. Arabski alfabet został zastąpiony łaciną, a następnie – cyrylicą. Przedstawiciele władzy sowieckiej przeszkadzali w zachowaniu narodowych tradycji i obyczajów, zakazując noszenia sztyletów, a zamiast obiecanej ziemi zaczęli nakłaniać lokalną ludność do wstępowania do kołchozów. Zostali zastrzeleni wybitni religijni liderzy inguscy, wielu zostało również aresztowanych i zesłanych do obozów. Wszystko to doprowadziło do wzrostu nastrojów protestacyjnych w regionie, okresowo dochodziło do konfliktów, które przeradzały się w zbrojny opór[14].
15 stycznia 1934 roku Autonomiczne Obwody Czeczeński i Inguski zostały połączone w Czeczeńsko-Inguski Autonomiczny Obwód, przekształcony w 1937 roku w Czeczeńsko-Inguską ASRR (Czeczeńsko-Inguska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka). W nocy z 31 lipca na 1 sierpnia 1937 roku zgodnie z wcześniej sporządzonymi listami NKWD przeprowadzono tzw. "generalną operację przeciwko antysowieckim elementom" we wszystkich aulah i rejonach. Dla wszystkich oskarżonych wydano prokuratorskie postanowienie o areszcie, w którym przewidywano albo rozstrzelanie, albo wysłanie do obozów. Dokładna liczba rozstrzelanych jest niemożliwa do ustalenia. W piwnicy od północy budynku NKWD w Groznym została wyposażona specjalna egzekucyjna komora dla dużych grup skazanych. Tzw. "Komora Etapowa" była hermetycznie izolowana, z zewnątrz prowadziły do niej strzelnicze punkty z dachu i ze ścian, z których dokonywano masowych egzekucji za pomocą broni automatycznej. Zwłoki rozstrzelanych były wywożone nocą ciężarówkami, przykrytymi plandeką, do Wzgórza Goriaczewodzkiego, gdzie przeprowadzano masowe pochówki, później maskowane jako "rezerwat"[15][16][17].
Dziesięć lat po utworzeniu Czeczeńsko-Inguski Obwodu Autonomicznego, szef NKWD Ławrientij Beria zatwierdził "Instrukcję dotyczącą procedury wysiedlenia Czeczenów i Inguszów". Na podstawie sfabrykowanych oskarżeń dotyczących współpracy z nazistami, działalności antyradzieckiej i bandytyzmu, całe narody były w krótkim czasie przymusowo wysiedlane z regionu. Od 23 lutego do 9 marca 1944 roku trwała tzw. operacja "Czeczewica", przymusowa deportacja obywateli narodowości czeczeńskiej i inguskiej z terytorium Czeczeńsko-Inguskiej ASRR i sąsiednich obszarów do Kazachstanu i Kirgistanu (oraz częściowo do Uzbekistanu i Tadżykistanu). Niemal pół miliona ludzi zostało stłoczonych w wagonach przeznaczonych dla bydła i w ciągu kilku dni wywiezionych na tereny nieprzystosowane do zamieszkania. W trakcie wysiedlenia oraz w pierwszych latach po nim zginęło około 100 tysięcy Czeczenów i 23 tysiące Inguszów (prawie co czwarty z obu narodów)[18][19].
Po deportacji rdzennych mieszkańców podjęto działania mające na celu zatarcie śladów ich obecności na tych terenach: osadom nadawano rosyjskie nazwy, profanowano i plądrowano meczety i cmentarze, nagrobki wykorzystywano do prac budowlanych i drogowych, palono książki w języku czeczeńskim i inguskim, a z zachowanych usuwano wzmianki o Wainachah, z muzealnych kolekcji usuwano "niepoprawne politycznie" eksponaty, niszczone i rabowane były rękopisy i biblioteki, złote i srebrne ozdoby, broń, dywany, naczynia, meble itp. Ani deportacja narodów, ani likwidacja ich państwowości, ani zmiana granic nie były legalne i były absolutnym arbitralnym działaniem władz sowieckich. Jakiekolwiek oskarżenia o masową współpracę z nazistami były kłamstwem, ponieważ terytoria Czeczenii i Inguszetii nigdy nie znalazły się pod niemiecką okupacją[20][21].
24 listopada 1956 roku Prezydium KC KPZR podjęło uchwałę w sprawie przywrócenia narodowej autonomii Czeczeńskiego i Inguskiego Ludu. Rejon Prigorodny pozostał w składzie Osetii Północnej. W ramach rekompensaty do CzIASSR włączono trzy rejony Obwodu Stawropolskiego – Naur, Szołkowski i Kargaliński, które obecnie administracyjnie należą do Republiki Czeczeńskiej[22].
Pomysły na powrót ziemi i przywrócenie historycznej sprawiedliwości były popularne wśród Inguszów od czasów ich powrotu z deportacji. Na przykład w styczniu 1957 roku delegacja inguska (37 osób) udała się do Moskwy z prośbą o przekazanie Rejonu Prigorodnego do składu Czeczeńsko-Inguskiej ASRR.
W 1963 roku władze Północnej Osetii częściowo zmieniły granice rejonu, wyłączając z niego część osiedli z inguską ludnością i przyłączając obszary po lewej stronie rzeki Terek (obecnie większość rejonu na zachód od Władykaukazu). Wówczas Ingusze po raz pierwszy zgłosili pytanie o zwrot terytorium, ale otrzymali odmowę.
W grudniu 1972 roku grupa aktywistów ruchu narodowego Inguszów wysłała list do KC KPZR pod tytułem "O losie narodu inguskiego", w którym postawiła kwestię powrotu Rejonu Prigorodnego i przywrócenia autonomii inguskiej[23].
Od 16 do 18 stycznia 1973 roku odbyła się manifestacja na głównym placu Groznego. Została zainicjowana przez Inguszów mieszkających w Rejonie Prigorodnim Północnej Osetii, domagając się zakończenia dyskryminacji ludu. W trakcie manifestacji dołączyli do niej Czeczeni i przedstawiciele innych narodów zamieszkujących Czeczeno-Inguszetię. Liczba uczestników sięgała 15 tysięcy osób. Po trzech dniach większość uczestników podstępem została usunięta z placu. Pozostałych rozproszono za pomocą pałek i armatek wodnych. Około tysiąca osób z grona organizatorów i aktywnych uczestników zostało aresztowanych. Wielu z nich zostało skazanych na podstawie różnych artykułów. Pozostałych uczestników usuwano z partii, zwalniano z pracy, dyskredytowano w lokalnej prasie. Po styczniowych wydarzeniach sytuacja Inguszów nieco się poprawiła, ale sama kwestia Rejonu Prigorodnego, która była przyczyną wystąpienia, nadal nie została rozwiązana[24][25].
Okres Federacji Rosyjskiej
edytujRozproszeni po terytorium ZSRR Ingusze nie tracili nadziei na utworzenie własnego państwa. Wraz z nadejściem pierestrojki w Inguszetii pojawiły się różne ruchy, których celem było przywrócenie odłączonych terytoriów i deportowanych Inguszy.
30 listopada 1991 roku odbył się ogólnonarodowy inguski referendum w sprawie przywrócenia inguskiej suwerenności poprzez utworzenie Republiki Inguszetii w składzie RFSRR.
4 czerwca 1992 roku Rada Najwyższa Rosji przyjęła Ustawę o utworzeniu Republiki Inguszetii bez określenia granic tej Republiki, co doprowadziło do zaostrzenia sporów terytorialnych w regionie: między Czeczenią a Inguszetią dotyczących Rejonu Sunżańskiego oraz między Inguszetią a Północną Osetią dotyczących Rejonu Prigorodnego. W następujących po tym uzbrojonych starciach MSW i armia Rosji wystąpiły po stronie Osetyjczyków, w wyniku czego wielu Inguszów zginęło lub zostało rannych (rosyjska armia używała artylerii). W rezultacie nawet do 60 tysięcy Inguszów zostało zmuszonych do przesiedlenia się z Władykaukazu i Rejonu Prigorodnego, gdzie stanowili rdzenną ludność, na tereny nowo utworzonej jednostki administracyjnej Inguszetii[26].
24 października 1992 roku w stolicy Inguszetii, Nazrani, Zjednoczone posiedzenie Trzech Rad Rejonowych Inguszetii i grupy deputowanych z Rejonu Prigorodnego Północnej Osetii, „wyrażając wolę narodu inguskiego i w celu obrony swoich krewnych mieszkających w Północnej Osetii”, podjęło sprzeczne z rosyjskim prawem niezależne decyzje: „zjednoczyć ochotników w oddziały samoobrony i zorganizować ich dyżury we wszystkich miejscowościach Rejonu Prigorodnego Północnej Osetii, gdzie mieszkają Ingusze. Dyżury oddziałów mają być prowadzone do przekazania pod jurysdykcję Republiki Inguszetii wszystkich terytoriów odłączonych przez stalinowski reżim”[27].
25 grudnia 1993 roku weszła w życie przyjęta w ogólnokrajowym głosowaniu Konstytucja Federacji Rosyjskiej, potwierdzająca istnienie Republiki Inguszetii[28].
Współczesność
edytujW 2018 roku rozpoczęły się protesty w Inguszetii - masowe akcje w Magasie przeciwko Umowie o ustaleniu granicy między regionami, podpisanej przez głowę Inguszetii Junus-Beka Jewkurowa i głowę Czeczenii Ramzana Kadyrowa, a także ratyfikowanej przez deputowanych Zgromadzenia Ludowego Republiki Inguszetii. Po rozpoczęciu protestów do miasta zostały skierowane oddziały Rosgwardii, a także wyłączono mobilny internet[29].
26-27 marca 2019 roku w Magasie miały miejsce największe protesty domagające się dymisji władz republiki. Demonstracje zakończyły się starciami z policją. Według danych Centrum Praw Człowieka „Memoriał” stan na 11 października 2021 roku, 52 osoby zostały postawione przed sądem za udział w protestach. Ścigani byli nie tylko protestujący, ale także policjanci, którzy próbowali ich bronić. W sierpniu 2022 roku sąd skazał 12 z nich na warunkowe kary, ponieważ stanęli w szeregu między uczestnikami protestu a oddziałami Rosgwardii[30].
Wiosną 2021 roku dokumentalny film Marianny Kalmikowej „Granica”, opowiadający o protestach Inguszów przeciwko przekazaniu inguskiej ziemi Czeczenii, został wycofany z emisji w Rosji pod zarzutem nawoływania do terroryzmu i działalności ekstremistycznej[31].
Po rozpoczęciu pełnoskalowej inwazji na Ukrainę władze rosyjskie przeprowadziły mobilizację w Inguszetii, zmuszając inguskich mężczyzn do udziału w okupacji i zbrodniach wojennych, a także tłumiąc wszelkie próby przeciwdziałania mobilizacji[32].
Na początku 2023 roku aktywiści utworzyli Komitet Niepodległości Inguszetii (KNI) i przyjęli Deklarację. Podjęto również decyzję o utworzeniu armii wyzwoleńczej jako narzędzia do ochrony swoich interesów i praw, w szczególności w przypadku rozpadu Federacji Rosyjskiej[33].
7 stycznia w Stambule odbył się zjazd zwolenników niepodległości Inguszetii, podczas którego ogłoszono Deklarację. W Deklaracji stwierdzono, że Ingusze nie mają nic wspólnego z "żadnymi zbrodniami popełnionymi przez Rosyjską Imperium, ZSRR i Federację Rosyjską". KNI również oświadczył, że nie uznaje aneksji Krymu i inwazji rosyjskich najeźdźców na terytorium Ukrainy[34].
Prezydenci Inguszetii
edytuj- Rusłan Auszew – 1993–2004
- Murat Ziazikow – 2004–2008
- Junus-biek Jewkurow – 2008–2019
- Machmud-Ali Kalimatow – 2019–
Tablice rejestracyjne
edytujTablice pojazdów zarejestrowanych w Inguszetii mają oznaczenie 06 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.
Przypisy
edytuj- ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2020 года и в среднем за 2019 год [online] [dostęp 2021-03-15] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-04].
- ↑ ВПН-2010 [online], www.gks.ru [dostęp 2022-03-25].
- ↑ Из истории колонизации Северного Кавказа (вопросы историографии) [online] (ros.).
- ↑ Осетино-Ингушский конфликт. Первая кровь на Кавказе. Истоки [online] (ros.).
- ↑ The Ingush (with notes on the Chechen): Background information) [online] (ang.).
- ↑ Ingushetia. The Caucasus' smallest republic [online] (ang.).
- ↑ "Назрановское возмущение" и восстание в Ингушетии [online] (ros.).
- ↑ О черкесах, зеленых ленточках и Кавказской войне [online] (ros.).
- ↑ The Circassian Genocide [online] (ang.).
- ↑ Политика царизма по переселению горцев Северо-Восточного Кавказа в Турцию [online] (ros.).
- ↑ The Vainakhs: The Chechen and Ingush [online] (ang.).
- ↑ Вассан-Гирей Джабагиев [online] (ros.).
- ↑ Republic of THE NORTH CAUCASUS Federation [online] (ang.).
- ↑ Убийство чечено-ингушского народа. Народоубийство в СССР [online] (ros.).
- ↑ STALIN'S RESTORATION OF THE "SOCIALIST LEGALITY" IN CHECHEN-INGUSHETIA (1938-1940) [online] (ang.).
- ↑ РЕАЛИЗАЦИЯ ПРИКАЗА НКВД СССР № 00447 В ЧЕЧЕНО-ИНГУШЕТИИ В 1937-1938 ГГ. [online] (ros.).
- ↑ Ethnic and Religious Minorities in Stalin's Soviet Union [online] (ang.).
- ↑ Сталинская депортация чеченцев и ингушей. Реальные причины [online] (ros.).
- ↑ Russia's North Caucasus Region Of Ingushetia Commemorates 1944 Deportation To Central Asia [online] (ang.).
- ↑ The Massive Deportation of the Chechen People: How and why Chechens were Deported [online] (ang.).
- ↑ Deportation of the Chechens: what was it and can it be forgotten? (on the 70th anniversary of deportation of the Chechen and Ingush peoples [online] (ang.).
- ↑ Knowledge, Man and Civilization - Proceedings of International Scientific Congress «Knowledge, Man and Civilization» (ISCKMC 2020), 22-25 October, 2020, Complex Scientific Research Institute named after H.I. Ibragimov of the Russian Academy of Sciences, Russia [online] (ang.).
- ↑ Russia: Ingush Commemorate Landmark Protest [online] (ang.).
- ↑ «Восстание в Грозном» в 1973 году: чем был недовольны ингуши [online] (ros.).
- ↑ Russia: Ingush Commemorate Landmark Protest [online] (ang.).
- ↑ A small war you may have missed [online] (ang.).
- ↑ Осетино‑ингушский конфликт: хроника событий [online] (ros.).
- ↑ FAILED STATE A Guide to Russia's Rupture [online] (ang.).
- ↑ Волнения в Ингушетии: из-за чего начались и к чему привели [online] (ros.).
- ↑ Дело о протестах в Ингушетии [online] (ros.).
- ↑ "Артдокфест" отменил показ фильма о протестах в Ингушетии [online] (ros.).
- ↑ Пацифистское высказывание обернулось для ингушского имама вызовом в военкомат [online] (ros.).
- ↑ Ingush activists announced the formation of the Ingush Liberation Army, threatening the Kremlin's regional presence and strategy [online] (ang.).
- ↑ В Турции прошел съезд сторонников независимости Ингушетии. Они заявили о создании объединения [online] (ros.).