Irena Conti Di Mauro
Irena Conti Di Mauro, również Irena Gelblum, Irena Conti, Irena Waniewicz (ur. prawdopodobnie 1923[2] w Warszawie, zm. 26 października 2009[3] w Konstancinie-Jeziornie) – uczestniczka walk w powstaniu warszawskim, polsko-włoska dziennikarka, pisarka, poetka. Była członkinią Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu, gdzie reprezentowała państwo włoskie.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1923 (?) |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 października 2009 |
| Miejsce spoczynku | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujJej matką była Jenta (Janina, 1889–1942) z domu Krongold, córka Wolfa Krongolda (właściciela m.in. słynnej warszawskiej kamienicy) i Brajdli Zylbersztejn[4], jej rodzina posiadała też majątek ziemski[5].
Podawała różne daty urodzenia: 25 października 1923[5], 31 października 1925[6], 1931[7] lub 1933[6]. W czasie wojny straciła brata i rodziców, którzy zginęli w getcie warszawskim[5][6].
Była członkinią Żydowskiej Organizacji Bojowej i jej łączniczką. Przenosiła pieniądze ukrywających się w Warszawie Żydów, szukała dla nich kryjówek, przeprowadzała ich przez miasto[7]. Przez Marka Edelmana nazywana była „Irką Wariatką” ze względu na niezwykłe bohaterstwo i odwagę[6]. Przed 1943 mieszkała przy ul. Pańskiej 5. Tam ukrywała broń[7]. Getto opuściła przed wybuchem powstania i działała w konspiracji poza jego murami[5]. Po upadku powstania w jej mieszkaniu przebywali czasowo członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej[7].
Uczestniczyła w powstaniu warszawskim[7][8]. Za zasługi została odznaczona Krzyżem Walecznych[5].
Po wojnie często zmieniała miejsca pobytu. Współpracowała z żydowskimi Mścicielami, tajną antynazistowską organizacją[9]. Działała w Niemczech, ale nie wiadomo, w jakim charakterze[5]. Wówczas, ale i w czasie wojny, współpracowała z Symchą Rotemem, z którym była w związku[6].
Potem wyjechała do Palestyny. Została zatrzymana przez Brytyjczyków w obozie dla uchodźców. Następnie w Hajfie pracowała w gastronomii[6].
W 1948 wróciła do Polski pod nazwiskiem Conti. Za namową Marka Edelmana rozpoczęła studia na Akademii Medycznej w Warszawie[6]. W 1950 wyszła za mąż za Ignacego Waniewicza (pierwotnie Weinberg[10], ale namówiła go na zmianę nazwiska). Urodziła córkę Jankę[5][6]. Pracowała jako dziennikarka w prasie młodzieżowej, początkowo w „Pokoleniu”, potem w „Nowej Wsi”[6].
Z Polski wyjechała w 1968 na fali antysemickiej kampanii, gdy zwolniono ją z pracy[5][6]. Po rozwodzie z Waniewiczem wyszła za Antonia di Mauro, redaktora organu prasowego włoskiej komunistycznej partii „l'Unita”. Mając włoskie dokumenty, wyemigrowała. Małżeństwo przetrwało 2 lata[6]. Przed wyjazdem do Włoch poznała innego mężczyznę, z którym była związana do swej śmierci[11].
Studiowała literaturę. Skończyła Instytut Dantego w Rzymie i uniwersytet dla cudzoziemców w Perugii. Tłumaczyła na język włoski wiersze ks. Jana Twardowskiego, przekładała prozę, opracowała antologie poezji polskiej po włosku, pracowała jako dziennikarka, pisała wiersze. Po 1980 zaczęła pisać i wydawać w języku polskim[5].
Pod koniec życia wróciła do Polski. Została pochowana na cmentarzu Północnym[5].
Nagrody i wyróżnienia
edytuj.jpg)
Za swoją działalność w dziedzinie zbliżania kultur polskiej i włoskiej uhonorowana została wieloma nagrodami i wyróżnieniami, m.in. we Włoszech Złotym Medalem Amnesty International przy Nagrodzie Literackiej im. Luigi Russo, Nagrodą Poezji i Krytyki miasta Tagliacozzo, główną nagrodą na XV Biennale di Poesia Ascendista w Messynie, Nagrodą Poetycką im. Elio Vittorini na Sycylii za liryki; w Polsce – odznaką Zasłużonego dla Kultury Polskiej, nagrodą ZAiKS-u, nagroda międzynarodowego Listopada Poetyckiego w Poznaniu oraz za działalność charytatywną na rzecz dzieci – Nagrodą Humanitarna Victoria 2002, statuetką Dziecięcej Nagrody „Serca” oraz w 2007 roku Orderem Uśmiechu.
Była członkiem Akademii Historii i Literatur Słowiańskich im. Adama Mickiewicza w Bolonii, członkiem honorowym Heraldycznej Akademii Sztuki i Literatury „La Crisalide” w Katanii, członkiem – profesorem honoris causa Akademii św. Łukasza w Antwerpii.
Działalność charytatywna
edytujCały dochód ze sprzedaży „Trylogii Sycylijskiej” przekazała na zakup okien do budowanego w Świdnicy Europejskiego Centrum Przyjaźni Dziecięcej. W 2007 na ten cel przeznaczyła cały dochód ze sprzedaży książki „I co teraz z tą miłością?” wydanej na 40-lecie Orderu Uśmiechu.
Twórczość
edytujW późniejszych latach ukrywała swoją przeszłość i przedstawiała się jako polska poetka włoskiego pochodzenia[1].
Jako Irena Conti była autorką książek poetyckich, reportaży literackich i opowiadań, tłumaczka poezji, m.in. ks. Jana Twardowskiego. Była cytowana m.in. przez papieża Jana Pawła II i ks. Jana Twardowskiego.
Jej polskie wiersze ukazały się nakładem wydawnictwa „Czytelnik” w tomach: „Ziemia nieobiecana” i „Cztery pory pieśni nieustającej” oraz w wydawnictwie PIW „I tylko miłość...”, „Miłość-Czułość-Dobroć” i „Miłość-Pokora-Pojednanie”, składające się na „Trylogię Sycylijską”.
Publikacje
edytuj- „I tylko miłość...”, Irena Conti, PIW, Warszawa 2002, ISBN 83-06-02863-5.
- „Miłość-czułość-dobroć”, Irena Conti Di Mauro, PIW, Warszawa 2003, ISBN 83-06-02914-3.
- „Miłość-pokora-pojednanie”, Irena Conti Di Mauro, PIW, Warszawa 2004, ISBN 83-06-02933-X.
- „Lubię codzienność”, Irena Conti Di Mauro, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005, ISBN 83-89700-34-4.
- „Kiedy mówisz, że kochasz”, Jan Twardowski, tłumaczenie Irena Conti Di Mauro, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 2006, ISBN 978-83-89700-41-4.
- „I co teraz z tą miłością? 40 lat Orderu Uśmiechu.”, Irena Conti Di Mauro, Wstęp „Do Autorki” oraz „40 lat Orderu Uśmiechu” – Marek Michalak, Fundacja SERCE – ECPD, Warszawa 2007, ISBN 978-83-925723-8-1.
Upamiętnienie
edytujJest bohaterką biografii Wybór Ireny, którą napisał Remigiusz Grzela[12].
Jest jedną z bohaterek biograficznej książki Tadeusza Belerskiego Kawalerowie Orderu Uśmiechu wydanej w 2013 roku.
W 2020, w związku z 78. rocznicą wybuchu powstania w getcie warszawskim, przy metrze Centrum odsłonięto mural poświęcony kobietom walczącym w powstaniu. Została tam upamiętniona jako jedna z 9 Żydówek[7].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Joanna Szczęsna: Irena Gelblum w konspiracji. Do śmierci. Wysokie Obcasy, 21 kwietnia 2014. [dostęp 2014-10-20].
- ↑ Podawała różne daty urodzenia, według Remigiusza Grzeli urodziła się w 1923, co potwierdza fakt jej udziału w konspiracji podczas II wojny światowej
- ↑ Warszawa, 31.10.2009 - pozostałe [online], nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-24].
- ↑ Wiktoria Beczek: Z rozpadającej się rudery zmienił się w luksusową wydmuszkę. Historia Pekinu na Złotej. gazeta.pl, 2022-06-11. [dostęp 2024-09-01]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Elżbieta Dutka, "Biografie składają się również z zapętleń". Nieopowiedziane życie Ireny Gelblum, „Narracje o Zagładzie”, 1, 2015, s. 212–224.
- ↑ a b c d e f g h i j k Joanna Szczęsna, Irena Conti: Wystrojona wkraczała do przedziału dla Niemców, by zasnąć z głową na ramieniu jakiegoś oficera Wehrmachtu. Zaprzeczała, że jest Żydówką [online], www.wysokieobcasy.pl [dostęp 2021-04-19].
- ↑ a b c d e f Poznaj bohaterki muralu [online], polin.pl [dostęp 2021-04-19].
- ↑ Agnieszka Warnke, Remigiusz Grzela, "Trzy życia Ireny Gelblum", [w:] Dzieła [online], Culture.pl, 13 kwietnia 2023 [dostęp 2024-09-01].
- ↑ Oko za oko, naród za naród. Aba Kowner i „Mściciele” z Wilna [online], naszahistoria.pl, 6 czerwca 2018 [dostęp 2021-04-19] (pol.).
- ↑ Janka Kaempfer-Louis: Adieu Varsovie. Lublin: Wydawnictwo Fame Art, 2023, s. 102. ISBN 978-83-964381-7-1.
- ↑ Remigiusz Grzela: Odmładzała się, udawała włoską poetkę. Irena Gelblum nigdy nie wracała do tego, co przeżyła. wysokieobcasy.pl, 2023-03-25. [dostęp 2024-09-01]. (pol.).
- ↑ Wybór Ireny. [dostęp 2014-10-20].
Bibliografia
edytuj- Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni, 1939-1991: Leksykon. Wydawn. Nauk. PWN. ISBN 83-01-11593-9.