Wikipedia

Królik europejski

gatunek ssaka

Królik europejski[19], królik dziki[20] (Oryctolagus cuniculus) – gatunek ssaka z rodziny zającowatych (Leporidae). Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia O. cuniculus w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek zagrożony (EN – endangered)[18].

Królik europejski
Oryctolagus cuniculus[1]
(Linnaeus, 1758)[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

zajęczaki

Rodzina

zającowate

Rodzaj

królik

Gatunek

królik europejski

Podgatunki
  • O. c. cuniculus (Linnaeus, 1758)
  • O. c. algirus (Loche, 1858)
  • O. c. brachyotus Trouessart, 1917[15]
  • O. c. cnossius Bate, 1906[16]
  • O. c. habetensis Cabrera, 1923[17]
  • O. c. huxleyi Haeckel, 1874
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[18]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Gatunek inwazyjny[21].

Zasięg występowania

edytuj

Naturalny zasięg występowania królika europejskiego obejmował początkowo Półwysep Iberyjski, południową Francję i Afrykę Północną[22][23]. Starożytne introdukcje podgatunku nominatywnego prawdopodobnie w okresie Cesarstwa Rzymskiego rozprzestrzeniły go w całej Europie, a obecnie występuje w większości zachodniej, środkowej i wschodniej Europy oraz na wyspach śródziemnomorskich i makaronezyjskich[23]. W XX wieku został wypuszczony na stepach Morza Czarnego na Ukrainie i Rosji (północny Kaukaz); do Australii został wprowadzony w 1788 roku i ponownie w 1859 roku, gdzie jest obecnie szeroko rozpowszechniony; występuje na wielu wyspach Oceanu Spokojnego, wyspach u wybrzeży Południowej Afryki i Namibii oraz w Nowej Zelandii; w Ameryce Południowej z powodzeniem wprowadzono go dopiero od 1936 roku i obecnie z ograniczonym zasięgiem występuje w Chile, Argentynie i Falklandach; jest również obecny na Karaibach[23]. Na całym świecie występuje jako forma udomowiona[23].

W Polsce króliki występują niezbyt licznie i żyją głównie w południowo-zachodniej oraz zachodniej i środkowej części kraju.

Królik europejski zamieszkuje w zależności od podgatunku[23]:

Systematyka

edytuj

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik K. Linneusz w jego dziele Systema Naturae pod nazwą Lepus cuniculus[2]. Jako miejsce typowe autor wskazał południową Europę (łac. „in Europa australis”)[2], uściślone przez J.R. Ellermana i T.C.S. Morrison-Scotta w 1951 roku do Niemiec[24]. Jedyny występujący współcześnie przedstawiciel rodzaju królik[19] (Oryctolagus[25]), który opisał w 1873 roku szwedzki zoolog Wilhelm Lilljeborg[26].

Rodzaj Oryctolagus jest współcześnie taksonem monotypowym; jednak z podgatunków algirus ma wyjątkowo wysoką różnorodność nukleotydów w porównaniu z populacjami O. cuniculus na Półwyspie Iberyjskim i na całym świecie[23]; ponadto ma odrębne cechy morfologiczne, genetyczne, reprodukcyjne i parazytologiczne, dlatego rozważa się podniesienie go do rangi gatunku[23]. Podobnie jak w przypadku innych gatunków zającowatych, taksonomia podgatunkowa nie została jeszcze opracowana[23]. Oryginalne opisy podgatunków często nie są zbyt pomocne, ponieważ opierają się głównie na kilku cechach zewnętrznych i niewielkiej liczbie okazów[23]. Przy dokładniejszych badaniach wykazano, że zmienność podgatunkowa jest minimalna[23]. Stąd rozróżnienie podgatunków może być arbitralne i nieuzasadnione[23]. Rozpoznano sześć podgatunków[22][27][23].

Etymologia

edytuj
  • Oryctolagus: gr. ορυκτηρ oruktēr, ορυκτηρος oruktēros „kopacz, górnik”; λαγoς lagos „królik”[28].
  • cuniculus: łac. cuniculus „królik”[29].
  • algirus: Algieria[30].
  • brachyotus: gr. βραχυς brakhus „krótki”; ους ous, ωτος ōtos „ucho”[30].
  • cnossius: Knossos, Kreta[16].
  • habetensis: Habet, starożytna nazwa Dżibaly, Maroko[17].
  • huxleyi: Thomas Henry Huxley (1825–1895), angielski biolog[11].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) 360–380 mm, długość ogona 65–70 mm, długość ucha 70–80 mm, długość tylnej stopy 80–89 mm; masa ciała 1,5–3 kg[27]. Grzbiet ma ubarwienie brązowoszare, stalowoszare lub żółtoszare[31], spód ciała jest białoszary lub popielatoszary[31]. Krótki ogon jest od góry czarny, od spodu biały. Bywa mylony z zającem szarakiem, gdyż przypomina go nieco swoim wyglądem, lecz z powodu trzymania tylnych kończyn blisko siebie, sprawia wrażenie bardziej krępego[31]. Końce uszu królika są brązowe, a szaraka czarne. Zając szarak ma dłuższe uszy i dłuższe tylne nogi[32].

 
Królik europejski

Ekologia

edytuj

Siedlisko

edytuj

Najczęściej spotkać go można na terenach o piaszczystej glebie, unika terenów podmokłych i wnętrza lasu. Czasami można go spotkać na nasypach kolejowych, w lasach sosnowych, na brzegach lasów, w parkach miejskich oraz w uprawach rolniczych; na łąkach, w sadach. Preferuje również ekotony las-łąka.

Tryb życia

edytuj

Jest zwierzęciem roślinożernym[20]. Latem żywi się soczystymi roślinami, zimą gałązkami drzew i krzewów, trawą oraz bulwami i korzeniami roślin, wygrzebywanymi spod ziemi. Królik, w odróżnieniu od swoich krewniaków zajęcy, kopie w ziemi nory. Nory te zawierają jedną dużą komorę gniazdową oraz liczne chodniki, mające w kilku miejscach wyjście na powierzchnię ziemi. Służą mu one głównie do obrony przed wrogami. W komorze gniazdowej samica rodzi także młode.

Rozród

edytuj

Ciąża trwa 28–33 dni, samica rodzi kilka razy w roku od 3 do 10 nagich, ślepych młodych[31][20]. Oczy otwierają w 10 dniu życia. Królik osiąga dojrzałość w wieku 4–5 miesięcy, żyje około 10 lat.

Ochrona

edytuj

Królik jest w Polsce zwierzęciem łownym z okresem ochronnym. Sezon łowiecki, podobnie jak u zająca szaraka, trwa od 1 listopada do 31 grudnia, a w drodze odłowu do 15 stycznia[33].

Choroby królików

edytuj
Osobny artykuł: Choroby królików.

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Oryctolagus cuniculus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 58. (łac.).
  3. ↑ a b Erxleben 1777 ↓, s. 334.
  4. ↑ Erxleben 1777 ↓, s. 335.
  5. ↑ F.A.A. Meyer. Ueber ein neues Säugethiergeschlecht. „Magasin für Thiergeschichte”. 1 (1), s. 52, 1790. (niem.). 
  6. ↑ W. Thompson. Fauna of ireland. „The Athenaeum”. 2985, s. 468, 1837. (ang.). 
  7. ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 128. (ang.).
  8. ↑ A.D. Bartlett. Description of a rabbit said to be found on the Himalayan Mountains. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 25, s. 160, 1857. (ang.). 
  9. ↑ V. Loche: Catalogue des mammifères et des oiseaux observés en Algérie. Paris: Bertrand, 1858, s. 27. (fr.).
  10. ↑ J.E. Gray. Notes on the skulls of hares (Leporidæ) and picas (Lagomyidæ) in the British Museum. „The Annals and Magazine of Natural History”. Third series. 20, s. 225, 1867. (ang.). 
  11. ↑ a b E. Haeckel: Histoire de la création des êtres organisés d’après les lois naturelles. Paris: C. Reinwald, 1874, s. 130. (niem.).
  12. ↑ H.L. Honigmann. Bemerkungen zur Synonymie und Systematik der Leporiden und Beschreibung eines neuen chinesischen Kaninchens. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1913, s. 296, 1913. (niem.). 
  13. ↑ Á. Cabrera. Una excursión de dos meses por Yebala. Diagnosis de las formas nuevas de vertebrados obtenidas en la expedición. „Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural”. 22, s. 112, 1922. (hiszp.). 
  14. ↑ D.L. Harrison. A new subspecies of the rabbit (Oryctolagus cuniculus Linnaeus) from Borkum Island, in North-West Germany. „Annals and Magazine of Natural History”. 5 (Twelfth series), s. 675, 1952. (ang.). 
  15. ↑ É.L. Trouessart. Le Lapin de Porto Santo et le Lapin nègre de la Camargue. II. Le LApin nègre De la Camargue. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 23, s. 371, 1917. (fr.). 
  16. ↑ a b D. Bate. On the Mammals of Crete. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1905 (2), s. 322, 1905. (ang.). 
  17. ↑ a b Á. Cabrera. Sobre los conejos marroquıs. „Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural”. 23, s. 366, 1923. (hiszp.). 
  18. ↑ a b R. Villafuerte & M. Delibes-Mateos, Oryctolagus cuniculus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2020-2 [dostęp 2020-10-15] (ang.).
  19. ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 59. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  20. ↑ a b c Królik dziki – WIEM, darmowa encyklopedia. Onet.pl. [dostęp 2010-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-08)]. (pol.).
  21. ↑ GISD [online], issg.org [dostęp 2017-11-24].
  22. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species: Oryctolagus cuniculus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-15].
  23. ↑ a b c d e f g h i j k l C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 280. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  24. ↑ J.R. Ellerman & T.C.S. Morrison-Scott: Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946. Londyn: British Museum (Natural History), 1951, s. 443. (ang.).
  25. ↑ Oryctolagus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-05-15] (ang.).
  26. ↑ W. Lilljeborg: Sveriges och Norges ryggradsdjur. Cz. 1: Däggdjuren. Upsala: W. Schultz, 1873, s. 417. (szw.).
  27. ↑ a b S. Schai-Braun & K. Hackländer: Family Leporidae (Hares and Rabbits). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 126–127. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
  28. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 484.
  29. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 206.
  30. ↑ a b The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  31. ↑ a b c d Ekkehard Ophoven: Zwierzęta łowne. Muza, 2006. ISBN 83-7319-762-1.
  32. ↑ Josef Reichholf: Ssaki. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk i Eligiusz Nowakowski. Warszawa: GeoCenter International, 1996. ISBN 83-86146-48-6.
  33. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz.U. z dnia 25 marca 2005 r.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Królik_europejski&oldid=74572788”