Tekst źródłowy strony Ametyst

{{inne znaczenia||[[Ametyst (telewizor)]] i [[Ametyst (typ jachtu)]]}}
{{Minerał infobox
 |nazwa                   = Ametyst
 |grafika                 = Amethyst-minasgerais hg.jpg
 |opis grafiki            = Ametyst z [[Minas Gerais]]
 |alt grafiki             = 
 |inne nazwy              = 
 |skład chemiczny         = [[ditlenek krzemu]] ('''SiO<sub>2</sub>''')
 |twardość w skali Mohsa  = 7
 |przełam                 = muszlowy
 |łupliwość               = brak
 |pokrój kryształu        = 
 |układ krystalograficzny = [[układ trygonalny|trygonalny]]
 |topliwość               = 
 |właściwości mechaniczne = 
 |gęstość minerału        = 2,65 g/cm³
 |barwa                   = wszystkie odcienie fioletu
 |rysa                    = biała
 |połysk                  = szklisty
 |współczynnik załamania  = 
 |inne własności optyczne = 
 |postacie alotropowe     = 
 |szczególne własności    = 
 |klasyfikacja Strunza    = 
 |commons                 = amethyst
 |wikisłownik             = ametyst
}}
'''Ametyst''' – [[minerał]], fioletowa i przezroczysta do przeświecającej odmiana [[kwarc]]u. Kamień półszlachetny, używany w [[Złotnictwo|jubilerstwie]]. Jego nazwa pochodzi z [[język grecki|języka greckiego]] i oznacza „trzeźwy” ({{grc|ἀ-}} ''a'' – ‘nie’, {{grc|μέθυστος}} ''méthystos'' – ‘pijany’<ref name="H. Liddell">{{cytuj stronę|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Da)me%2Fqustos|tytuł=ἀμέθυστος|autor=Henry George Liddell, Robert Scott: ''A Greek-English Lexicon''|opublikowany=perseus.tufts.edu|język=en|data dostępu=2013-08-18}}</ref>), gdyż według greckich wierzeń, picie [[wino|wina]] z czar ametystowych zabezpieczało pijącego przed upiciem się.

== Właściwości ==
Jest to odmiana [[kwarc]]u o zabarwieniu fioletowym, purpurowym lub purpurowo fioletowym, przezroczysta do przeświecającej{{refn|grupa=uwaga|Uwaga: Nieprzeświecające fioletowe kwarce nie są zaliczane do ametystów a do kwarców mlecznych.}}. Swoją barwę zawdzięcza {{link-interwiki|centra barwne|Q=Q905180|tekst=centrom barwnym}} utworzonym przez jony [[żelazo|żelaza]] i wzbudzeniu ich [[promieniowanie jonizujące|promieniowaniem wysokoenergetycznym]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Ametyst |data dostępu = 2023-03-11 |opublikowany = zywaplaneta.pl |url = https://zywaplaneta.pl/mineraly/ametyst/}}</ref>. Intensywność koloru nie zmienia się do 250 °C, podgrzewany powyżej tej temperatury ametyst staje się bezbarwny. Przy 500 °C fioletowy ametyst staje się cytrynowy (w tym stanie czasami sprzedawany jako kamień ozdobny [[cytryn]]){{fakt|data=2024-06}}.

Barwa ametystu uwarunkowana jest zjawiskami elektronowego oddziaływania między jonami {{chem2|Fe(2+)}} i {{chem2|Fe(3+)}}. Jony te zajmują różne pozycje w strukturze [[kwarc]]u. Wskutek tego w ametyście powstają dogodne warunki do tworzenia się różnie naładowanych jonów {{chem2|Fe(2+)}} i {{chem2|Fe(3+)}}, między którymi następuje przenoszenie ładunku ({{chem2|Fe(2+) + Fe(3+) <-> Fe(3+) + Fe(2+)}}) i tworzenie centrów barwnych. [[Promieniowanie gamma]] lub [[Promieniowanie rentgenowskie|rentgenowskie]] aktywuje centra barwne, a podgrzewanie dezaktywuje je, w wyniku czego zmienia się barwa minerału<ref>{{Cytuj | autor = Wiesław Heflik, Lucyna Natkaniec-Nowak, Helena Pitera | tytuł = Barwa nefrytu i ametystu w świetle najnowszych badań mineralogicznych | url = https://geojournals.pgi.gov.pl/pg/article/view/18244 | data dostępu = 2024-06-20|czasopismo=Przegląd Geologiczny|wolumin=30|numer=3|data=1982|s=119–121|dostęp=o}}</ref>.<!-- to jest do uwiarygodnienia, i najlepiej to raz opisać w kwarcu -->

Tworzy kryształy o [[pokrój kryształu|pokroju]] słupkowym, rzadziej igiełkowym (do kilku centymetrów, bardzo rzadko tworzy czyste kryształy powyżej 10 cm). Najczęściej występuje w formie [[szczotka krystaliczna|szczotek krystalicznych]] w pustkach skalnych ([[geoda]]ch, [[Druza (mineralogia)|druzach]], szczelinach). Wykształca [[skupienia minerałów|skupienia]] zbite i ziarniste. Często wykazuje charakterystyczne wstęgowanie/smugowanie – naprzemienne ułożenie warstewek o różnym natężeniu barwy. Czasami tworzy formy o wykształceniu berłowym.

<gallery>
Plik:Amethyse de Guerrero.jpg|Guerrero, [[Meksyk]]
Plik:Ametyst 12.jpg|Poniżej [[Ciało krystaliczne|kryształów]] [[kwarc]]u widać skupienia [[Chalcedon (minerał)|chalcedonu]]
Plik:Ametyst z rutylem 2.jpg|Igiełki wrosłe w [[Ciało krystaliczne|kryształy]] ametystu to inkluzje [[rutyl]]u, podobnie jak [[włosy Wenus]]
Plik:Ametyst2.jpg|Mniejsza szczotka ametystowa, tym razem wraz z inkludującym [[goethyt|göethytem]]
Plik:Goethyt w ametyście.jpg|Wcześniej wspomniany [[goethyt|göethyt]], przypadek podobny co [[Kwarcowe tygrysie oko|tygrysie oko]]
Plik:Amethyst.bed.750pix.jpg|Szczotka ametystowa – 13 cm
Plik:Amethyst cut.jpg|Ametyst – szlif kwadratowy
Plik:Intaille en améthyste.JPG|Ametyst oszlifowany jako [[gemma (kamień)|gemma]]
</gallery>

== Występowanie ==
W dużych ilościach wśród utworów pneumatolitowych i hydrotermalnych; także wśród skał osadowych ([[żwir]]y, [[piasek|piaski]]). Występuje głównie w próżniach pogazowych skał [[bazalt]]owych, w tak zwanych [[geoda]]ch lub [[Migdał (mineralogia)|migdałach]]. Geody pochodzące z Brazylii osiągają czasem wielkość ponad jednego metra sześciennego.

'''Miejsca występowania:''' [[Brazylia]] – Bahia, Minas Gerais, Mato Grosso, [[Urugwaj]] – [[Artigas (departament)|Artigas]], [[Iran]], [[Stany Zjednoczone|USA]] – [[Montana]], [[Georgia]], [[Arizona]], [[Rosja]] – [[Ural]], w rejonie [[Jakuck]]a, na [[Półwysep Kolski|Płw. Kolskim]], [[Niemcy]], [[Szwecja]], [[Austria]], [[Sri Lanka]], [[Finlandia]], [[Węgry]], [[Kazachstan]], [[Nigeria]], [[Norwegia]], [[Pakistan]], [[Tanzania]], [[Madagaskar]], w [[Alpy|Alpach]].

W '''Polsce''' został stwierdzony w '''Małopolsce''' ([[Rudno (województwo małopolskie)|Rudno]], [[Regulice (województwo małopolskie)|Regulice]], [[Alwernia]] koło [[Krzeszowice|Krzeszowic]]), w [[Tatry|Tatrach]] - w [[Dolomit (minerał)|dolomicie]] oraz już w XV wieku w dużych złożach na '''Dolnym Śląsku''' w okolicach [[Szklarska Poręba|Szklarskiej Poręby]] i [[Karpacz]]a<ref name="www.e-szklarska.com">{{Cytuj stronę|nazwisko=Wiater|imię=Przemysław|tytuł=Ametysty wokół Szklarskiej Poręby|url=http://www.e-szklarska.com/ametysty.php|opublikowany=e-szklarska.com|data=|data dostępu=2014-05-01}}</ref>. Został stwierdzony także w okolicach [[Kletno|Kletna]], [[Lwówek Śląski|Lwówka Śląskiego]], [[Kamienna Góra|Kamienne Góry]], [[Wleń|Wleniu]], [[Różana (Nowy Kościół)|Różanej]], [[Świerzawa|Świerzawy]], [[Suszyna (województwo dolnośląskie)|Suszynie]] czy [[Lubiechowa|Lubiechowej]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Ametyst |data dostępu = 2024-06-19 |opublikowany = zywaplaneta.pl |url = https://zywaplaneta.pl/mineraly/ametyst/}}</ref>.

== Charakterystyka ametystów z różnych lokalizacji ==
=== Afganistan ===
Okazy te są najczęściej w formie podwójnych dobrze zakończonych kryształów występujących w [[Kalcyt|kalcycie]]. Ich kolor zwykle jest ciemnofioletowy z jasnym pryzmatem<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Amethyst |data dostępu = 2024-06-20 |opublikowany = The Quartz Page|url = http://www.quartzpage.de/amethyst.html|język=en}}</ref>.

=== Austria ===
Ametysty stąd pochodzą głównie z rejonu [[Alpy Zillertalskie|Alp Zillertalskich]] oraz [[Tyrol (kraj związkowy)|Tyrolu]]; Najczęściej przyjmują formę berłową, szkieletową czy strefową; tworzą się także na innych kwarcach; charakteryzują się wyrazistym fioletem; rzadkie i cenione przez kolekcjonerów<ref name=":0" />.

=== Kanada ===
Ametysty w [[Kanada|Kanadzie]] są wydobywane przede wszystkim w regionie [[Thunder Bay]] w [[Ontario]]; występują w różnych odcieniach fioletu na krawędziach zwykle ametyst staje się bezbarwnym kwarcem; charakterystyczne dla nich jest występowanie nalotów czerwonego [[hematyt]]u<ref name=":0" />.

=== Grecja ===
[[Grecja]] oferuje ametysty z wyspy [[Serifos]] oraz z alpejskich rozpadlin w Rodopach, na północnych zboczach graniczących z [[Bułgaria|Bułgarią]]. Typowe formy obejmują efektowne ametystowe berła osadzone na kryształach [[Kwarc dymny|kwarcu dymnego]] oraz pryzmatyczne kryształy zdobione hematytowymi wtrąceniami. Kolory kryształów ametystu to głównie wyraziste strefowe zabarwienie oraz czerwone, błyszczące wtrącenia [[hematyt]]u.

=== Węgry ===
Na [[Węgry|Węgrzech]] ametysty zostały odkryte w [[Góry Zemplińskie|Górach Zempléni]] w okolicach [[Nyíri]]. Przypominają fioletowy chalcedon, jednak w rzeczywistości są promieniście rosnącymi kryształami ametystu. Mają jedwabisty połysk i są półprzezroczyste<ref name=":0" />.

=== Rosja ===
Ametysty z regionu Murinska w [[Ural]]u, charakteryzują się krótkimi, pryzmatycznymi kryształami, często o formie berłowej i bardziej doskonałych kształtach w porównaniu do alpejskich ametystów. Kolor tych kryształów jest różny, ale niektóre z nich osiągają bardzo głębokie i intensywne barwy<ref name=":0" />.

=== Kazachstan ===
Kryształy ametystów z lokalizacji na zachodnim wybrzeżu [[Bałchasz (jezioro)|Jeziora Bałchasz]] są małe i mają krótko-pryzmatyczną formę. Siedzą one na macierzystej matrycy z kwarcytu, często w towarzystwie mniejszych kryształków kwarcu. Kryształy są zazwyczaj podwójnie zakończone. Ich większa część jest bezbarwna, natomiast końce są intensywnie zabarwione. Swoim wyglądem przypominają te meksykańskie szczególnie z [[Veracruz (stan)|Veracruz]]<ref name=":0" />.

=== Norwegia ===
[[Norwegia]] ma kilka lokalizacji ametystów, które pod pewnymi względami przypominają te w [[Alpy|Alpach]]. Najczęściej spotykane są kryształy o krótkich pryzmatach i berła. Przykładem takiej lokalizacji jest Stange, Hedmark<ref name=":0" />.

=== Urugwaj ===
Okazy z tej lokalizacji wykazują bardzo ciemny, intensywny kolor przez co są cenione przez kolekcjonerów na całym świecie; występują najczęściej na [[Bazalt|bazalcie]]; często tworzą [[Geoda|geody]], największa znana geoda ametystowa na świecie pochodzi właśnie stamtąd<ref>{{Cytuj |tytuł = The Empress of Uruguay Is a Majestic 11-Foot-Tall . . . . |data dostępu = 2024-06-19 |opublikowany = www.daviddouglas.com |url = https://www.daviddouglas.com/blog-post/the-empress-of-uruguay-is-a-majestic-11-foot-tall-25-ton-example-of-februarys-birthstone |język = en}}</ref><ref name=":0" />.

=== Afryka Południowa ===
[[Południowa Afryka]] jest znana z występowania tam wyjątkowych ametystów kaktusowych powstałych na skutek narastanie młodszych kryształów na starsze; występują w kolorach białych żółtych dymnych i fioletowych; Lokalizacja przez wiele lat nie była precyzyjnie określona natomiast obecnie przyjmuje się, że jest to farma Bouthenhouthoek, Mathys Zyn Loop<ref name=":0" />.

=== Brazylia ===
Ametysty z [[Brazylia|Brazylii]], głównie z [[Rio Grande do Sul]], tworzą piękne druzdy w pustkach [[bazalt]]ów, występują także pod postacią ciemnofioletowych ametystów berłowych z inkluzjami [[goethyt]]u czy żółto-brązowych igiełek [[rutyl]]u. Między [[Iraí]] a [[Planalto (Rio Grande do Sul)|Planalto]] można znaleźć pryzmatyczne kryształy o bladej różowawej barwie z niebieskim [[Chalcedon (minerał)|chalcedonem]] w środku. Kryształy często posiadają dobrze rozwinięte pryzmatyczne powierzchnie oraz nierównomierne zabarwienie<ref name=":0" />.

=== Niemcy ===
[[Idar-Oberstein]] był kiedyś znaczącym źródłem ametystów, zanim niemieccy emigranci w XIX wieku zaczęli wydobywać je w [[Ameryka Południowa|Ameryce Południowej.]] Obecnie w Niemczech nie prowadzi się komercyjnego górnictwa ametystów ani agatu. Jednak są miejsca, gdzie za opłatą można zbierać minerały, na przykład w kamieniołomie Juchem w [[Niederwörresbach]]. W kamieniołomie Juchem można znaleźć ametysty o różnych formach, często są to krótko-pryzmatyczne kryształy o różnych odcieniach fioletu. Czasem występują w nich różne inkluzje lub powłoki. Inne lokalizacje w Niemczech, takie jak kamieniołomy wzdłuż Renu lub w rejonie Erzgebirge, także przyciągają kolekcjonerów minerałów, chociaż zasoby ametystów są tam ograniczone. Przykładami takimi są np. Thermalbad Wiesenbad czy Steinbuch Setz. Niemieckie ametysty podobnie jak polskie występują także w formie szczelinowej szczególnie te z rejonu Karkonoszy, niemieckie okazy bywają także pokryte hematytem{{fakt|data=2024-06}}.

=== Polska ===
W Polsce ametyst był znany już w czasach średniowiecznych w XV wieku [[Walonowie]] wydobywali go na terenie [[Karkonosze|Karkonoszy]]. Najczęstszą formą są szczotki i pojedyncze kryształy, występują także w formie szczelinowej (warstwowej) gdzie ametyst bywa „przeplatany” innymi minerałami np. kwarcem mlecznym czy chalcedonem. Tworzy geody z innymi odmianami kwarcu czy [[agat]]ami. Zwykle jest jasno fioletowy lub lekko różowy, okazy ciemno fioletowe trafiają się całkiem rzadko<ref>{{Cytuj |tytuł = Ametyst |data dostępu = 2024-06-20 |opublikowany = zywaplaneta.pl |url = https://zywaplaneta.pl/mineraly/ametyst/}}</ref>. Występuje głównie na terenie Dolnego Śląska przed wszystkim w okolicach [[Szklarska Poręba|Szklarskiej Poręby]] i [[Karpacz]]a. Został stwierdzone także w [[Kowary|Kowarach]], [[Lubiechowa|Lubiechowej]], [[Różana (Nowy Kościół)|Różanej]], [[Gozdno (wieś)|Gozdnie]], [[Nowy Kościół|Nowym Kościele]], [[Sokołowiec|Sokołowcu]], [[Płóczki Górne|Płóczkach Górnych]], [[Grzędy (województwo dolnośląskie)|Grzędach]] czy w [[Kletno|Kletnie]]; w Małopolsce występuje w [[Regulice (województwo małopolskie)|Regulicach]], [[Rudno (województwo małopolskie)|Rudnie]] czy [[Alwernia|Alwerni]]<ref>{{Cytuj |autor = Eligiusz Szełęg |tytuł = Minerały i skały Polski|isbn = 978-83-7763-668-8|miejsce=Warszawa |wydawca= Multico Oficyna Wydawnicza|data= 2023}}</ref><ref name=":0" />.  

=== Włochy ===
Ametysty z Osilo na [[Sardynia|Sardynii]] są cenionymi okazami kolekcjonerskimi, występującymi w miękkich, zielonkawych warstwach [[trachit]]u w kamieniołomach niedaleko Sassari. Kryształy są małe (zwykle poniżej 5 cm), pryzmatyczne, o równomiernym, choć niezbyt głębokim zabarwieniu, i mogą być przezroczyste lub półprzezroczyste. Często towarzyszą im [[kalcyt]] i [[syderyt]]. Kryształy mają różne formy, w tym heksagonalne i trójkątne, z niektórymi wykazującymi fenestrację lub teleskopowe kształty, co czyni je interesującymi i różnorodnymi okazami<ref name=":0" />.

=== Madagaskar ===
Ametysty sceptry z okolic jeziora [[Alaotra]] w centralnym [[Madagaskar]]ze pochodzą głównie z [[pegmatyt]]ów, a te z północno-wschodniego wybrzeża znajdują się w żyłach i pustkach w [[gnejs]]ach. Interesujące ametysty z wieloma strefami kolorów, przypominającymi fantomy, pochodzą z okolic Ankazobe. Mają one formę przypominającą kryształy z regionu Tessin, a fantomy kolorów są skoncentrowane w centrum, zazwyczaj mgliste i słabo widoczne<ref name=":0" />.

=== Maroko ===
[[Maroko]] jest znane przed wszystkim z rzadkich ametystów klepsydrowych. Są to specjalne odmiany, które występują w formie małych, wydłużonych kryształów przypominających kształtem klepsydrę. Charakteryzują się one regularnymi pryzmatycznymi formami, gdzie długość jest znacznie większa od szerokości. Te kryształy są zazwyczaj przezroczyste do półprzezroczystych i mają intensywny fioletowy kolor często jaśniejsze w środku, często białe<ref name=":0" />.

=== Namibia ===
Namibia jest znana przede wszystkim z ametystów berłowych połączonych z formą szkieletową, którym towarzyszą różne inkluzje np. pęcherzyki wodne czy rutylu. Oprócz ametystów w podobnej formie występują także kwarce dymne czy [[Kwarc mleczny|kwarce mleczne]]. Okazy zwykle są ciemnofioletowe z białymi wnętrzami. Najpopularniejszą lokalizacją dla tej formy okazów jest złoże w okolicy [[Brandberg (góra)|gór Brandberg]] czy gór Goboboseb{{fakt|data=2024-06}}.

=== USA ===
Na Peterson Mountain w [[Nevada|Nevadzie]] kryształy kwarcu, w tym ametysty, występują w różnych odcieniach, od jasnych do głęboko fioletowych. Często są to pryzmatyczne kryształy z efektem fantomu, na przykład w postaci fantomu [[cytryn]]u wewnątrz kryształu ametystowego. Charakteryzują się one także wielobarwnością, w tym w postaci bereł i fantomami [[Kwarc dymny|kwarcu dymnego]]. Ze względu na swoją rzadkość są poszukiwane i cenione przez kolekcjonerów{{fakt|data=2024-06}}.

W Kingston Range ametysty są zazwyczaj jasne do średnio fioletowe i występują w formie pryzmatycznych kryształów, jak i żyłach kwarcu{{fakt|data=2024-06}}.

Natomiast Four Peaks w [[Arizona|Arizonie]] słynie z intensywnych, głęboko fioletowych kryształów ametystu. Są to zwykle duże, dobrze ukształtowane kryształy o wyraźnych pryzmatycznych formach. Ametysty z Four Peaks są cenione na rynku kolekcjonerskim ze względu na ich intensywny kolor i wysoką klarowność{{fakt|data=2024-06}}.

=== Meksyk ===
Meksykańskie ametysty pochodzą głównie z dwóch znanych miejsc: Las Vigas w Veracruz i Amatitlan w Guerrero. W Las Vigas kryształy ametystu rosną w szczelinach w wulkanicznych skał andezytowych, zazwyczaj w formie pryzmatycznych kryształów, które są przejrzyste z intensywnym fioletem na zakończeniach. Często zawierają inkluzje hematytu czy wody. Natomiast ametysty z Amatitlan najczęściej przezroczyste z intensywnym fioletem w środku i białymi lub bezbarwnymi końcami, czasami z różnymi inkluzjami{{fakt|data=2024-06}}.

Dodatkowo, geody znane jako Choyas geodes, zbierane w okolicach Las Choyas, Chihuahua, zawierają różne rodzaje kwarcu, w tym ametyst z fioletowymi końcami, często pokryte warstwą ciemnobrązowego kalcytu i powłoką z wietrzonego tufu wulkanicznego{{fakt|data=2024-06}}.

=== Galeria ===
<gallery>
Plik:Quartz-146216.jpg|Ametyst, Nyíri, Góry Zempléni, Węgry
Plik:Quartz-rhqtz-44c.jpg|Ametyst, Dolina Ziller, Tyrol, Austria
Plik:Amethyst November 24, 2014 Update 093.JPG|Ametyst z hematytem Thunder Bay, Kanada
Plik:Quartz-173473.jpg|Ametyst, Macedonia, Grecja
Plik:Amethyst. Magaliesburg, South Africa.jpg|Ametyst kaktusowy, Magaliesburg, Afryka Południowa
Plik:Quartz-sn129a.jpg|Preozersk, Jezioro Bałchasz, Kazachstan
Plik:Amatista Laye 2.jpg|Artigas, Urugwaj
Plik:Quartz-244287.jpg|Idar-Oberstein, Góry Hunsrück, Niemcy
Plik:Calcite-Quartz-121693.jpg|Geoda Ametystowa z Kalcytem, Iraí, Rio Grande do Sul, Brazylia
Plik:Amethyst, Kirovsk, Russia (21681497328).jpg|Kirovsk, Półwysep Kolski, Rosja
Plik:Quartz-bb39a.jpg|Ametyst berłowy, Brandberg, Namibia
Plik:Quartz-164050.jpg|Ametyst berłowy z kwarcem dymnym, Góra Petersen, Nevada, USA
Plik:Quartz-201242.jpg|Capurru Quarry, Sardynia, Włochy
Plik:Améthyste sceptre 4 (Madagascar).jpg|Ametyst, Madagaskar
Plik:Quartz var amethyst.png|Las Vigas, Veracruz, Meksyk
Plik:Botryoidal Purple Grape Agate Chalcedony from Indonesia.jpg|Ametyst (agat) winogronowy, Indonezja
</gallery>

== Zastosowanie ==
* jest stosowany w [[Złotnictwo|jubilerstwie]] jako [[Kamienie szlachetne|kamień]] półszlachetny
* jest stosowany jako [[talizman]], mający zapewniać pokój, harmonię i spokój<ref>{{Cytuj |tytuł = Ametyst |data = 2021-05-21 |data dostępu = 2022-03-22 |opublikowany = Azara.pl |url = https://azara.com.pl/blogs/materialy/ametyst-bizuteria-z-ametystem}}</ref>

'''Znane ametysty'''
* [[Muzeum Brytyjskie]] w [[Londyn]]ie – [[szlif (jubilerstwo)|oszlifowany]] kamień o wadze 343 [[karat]]ów.
* [[Smithsonian Institution]] w [[Waszyngton]]ie – oszlifowany brazylijski kamień o wadze 1362 karata; kamień z Północnej Karoliny – 202,5 karata.
* Ametysty były umieszczane w klejnotach koronnych (berło [[Katarzyna II Wielka|Katarzyny Wielkiej]]; [[berło]] królów brytyjskich).
* W skarbcu watykańskim znajduje się papieski pierścień z ametystem.

== Znaczenie w religii ==
Ametyst jest wymieniany jako jeden z kamieni [[pektorał]]u [[Aaron (postać biblijna)|Aarona]] (Wj 28:19; Wj 39:12). W [[Apokalipsa św. Jana|Apokalipsie św. Jana]] stanowi ozdobę dwunastej warstwy fundamentu [[Niebiańskie Jeruzalem|niebieskiego Jeruzalem]] (Ap 21:20). Od VII wieku ametyst stał się symbolem godności wśród kleru. W skarbcu katedry krakowskiej znajduje się pierścień kardynalski z ametystowym oczkiem należący do [[Jan Paweł II|Karola Wojtyły]]<ref>Bożena Krzywobłocka, Róża Krzywobłocka, ''Tajemnice klejnotów''. Warszawa 1983, s. 43, 44.</ref>. Ametystem zdobione były też krzyże noszone na złotych łańcuchach przez opatów, prałatów i kanoników<ref>Bożena Krzywobłocka, Róża Krzywobłocka, ''Tajemnice klejnotów''. Warszawa 1983, s. 45.</ref>.

== Znaczenie w kulturze ==
Ametyst był uważany przez starożytnych Greków za kamień chroniący przed upiciem się. Nazwa ''Amethystos'' w języku greckim oznacza „nie pijany”<ref name="GS">{{Cytuj |tytuł = Amethyst Symbolism and Legends |data dostępu = 2019-08-19 |opublikowany = International Gem Society |url = https://www.gemsociety.org/article/history-legend-amethyst-gems-yore/ |język = en}}</ref>.

Według legendy święty Walenty nosił pierścień z wyrzeźbionym z ametystu kupidynem. Spowodowało to, że ametyst stał się średniowiecznym symbolem prawdziwej, nieskalanej miłości. Później, ze względu na szlachetny kolor, ametyst stał się popularny wśród szlachty i władców<ref>{{Cytuj |autor = Karolina Koniarska |tytuł = Ametyst – czy wiesz jak ogromną ma wartość? |data = 2019-06-10 |data dostępu = 2022-10-30 |opublikowany = Blog manzuko.com |url = https://manzuko.com/blog/ametyst/}}</ref>.

W 1576 r. przez francuski poeta [[Remy Belleau]] wymyślił legendę, wg której ametyst to [[Nimfy|nimfa]] Amethyst zamieniona przez [[Diana (mitologia)|Dianę]] w kryształ, aby uchronić ją od zabicia przez [[Dionizos|Bachusa]]. Bóg poczuł wówczas wyrzuty sumienia i wylał wino ze swego kielicha. Zabarwiło ono kamień na piękny kolor<ref name="GS" />.

Ametyst to kamień odpowiadający jednemu z 12 znaków zodiaku, [[Ryby (astrologia)|rybom]]<ref name="GS" />.

== Zobacz też ==
* [[Kamienie ozdobne|kamień ozdobny]]

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* W. Szumann – „Kamienie szlachetne i ozdobne”;
* N. Sobczak – „Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych”;
* R. Hochleitner – „Minerały i kryształy”;
* Leksykon Przyrodniczy – „Minerały”;
* Podręczny Leksykon Przyrodniczy – „Minerały i kamienie szlachetne”;
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Maślankiewicz | imię = Kazimierz | tytuł = Kamienie szlachetne |wydanie= 3 popr. i uzup. |wydawca = Wydawnictwo Geologiczne | miejsce = Warszawa|rok = 1982}}
* C. Hall – „Klejnoty kamienie szlachetne i ozdobne”;
* G.G. Gormaz i J.J. Casanovas – „Atlas mineralogii”.

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Krzemiany (minerały)]]