Tekst źródłowy strony Podział administracyjny Austrii

'''[[Austria|Republika Austrii]]''' jest [[federacja|federacją]], którą tworzy 9&nbsp;[[kraj związkowy|krajów związkowych]] ([[Język niemiecki|niem.]]: ''Bundesland'' lub ''Land'', [[Liczba mnoga|l.mn.]]: ''Bundesländer'', ''Länder'').

Kraje związkowe podzielone są na [[Miasto|miasta statutarne]] (niem.: ''Statutarstadt'', ''Stadtbezirk'', l.m.: ''Statutarstädte'', ''Stadtbezirke'') oraz [[Powiat (Austria)|powiaty]] (niem.: ''Bezirk'', ''Landbezirk'', l.m.: ''Bezirke'', ''Landbezirke'', w [[Dolna Austria|Dolnej Austrii]] i [[Vorarlberg]]u ''Verwaltungsbezirk'', l.m.: ''Verwaltungsbezirke'').

Wyjątek stanowi [[Wiedeń]], który podzielony jest na 23&nbsp;dzielnice (niem.: ''Gemeindebezirk'', l.mn.: ''Gemeindebezirke'').

Powiaty dzielą się na: miasta (niem.: ''Stadt'', l.m.: ''Städte''), [[Gmina|gminy targowe]] (niem.: ''Marktgemeinde'', l.mn.: ''Marktgemeinden'') oraz gminy (niem.: ''Gemeinde'', ''Ortsgemeinde'', l.mn.: ''Gemeinden'', ''Ortsgemeinden'').
[[Plik:Verwaltungsgliederung Österreichs.svg|thumb|upright=2.2|Struktura podziału administracyjnego Austrii]]

== Kraje związkowe ==
=== Historia ===
Pięć z dziewięciu krajów związkowych: [[Dolna Austria]], [[Karyntia]], [[Salzburg (kraj związkowy)|Salzburg]], [[Styria (Austria)|Styria]] oraz [[Tyrol (kraj związkowy)|Tyrol]], istnieje od średniowiecza. [[Górna Austria]] wyodrębniła się za panowania [[Józef II Habsburg|Józefa&nbsp;II]] około 1783-84. [[Vorarlberg]] wyodrębnił się z [[Tyrol (kraj związkowy)|Tyrolu]] w roku 1861. Po rozpadzie [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]] w 1918 roku na podstawie [[Traktat w Saint-Germain-en-Laye (1919)|traktatu z Saint-Germain]] oraz [[Traktat w Trianon|traktatu z Trianon]] [[Burgenland]] został przyłączony do Austrii jako kolejny kraj związkowy. W 1922 z Dolnej Austrii został wyodrębniony Wiedeń, jako 9&nbsp;kraj związkowy.

=== Podstawa prawna ===
Podstawą prawną podziału Austrii na kraje związkowe jest Konstytucja Austrii uchwalona 1 października 1920 roku z późniejszymi zmianami.
Mówi ona:
{{Cytat
|treść = <div class="center">Artykuł 2</div><br>
(1) Austria jest państwem federalnym.<br>
(2) Federację tworzą samodzielne kraje: Burgenland, Karyntia, Dolna Austria, Górna Austria, Salzburg, Styria, Tyrol, Vorarlberg i Wiedeń.
|autor = |źródło = Federalna Ustawa Konstytucyjna Republiki Austrii<ref name="autonazwa2">{{Cytuj książkę |tytuł = Bundes-Verfassungsgesetz |url = http://www.bka.gv.at/DocView.axd?CobId=30953 |wydawca = Pro-Libris-Verlagsgesellschaft |rok = 2010 |miejsce = Linz |isbn = 978-3-9900803-2-0 |język = de}}</ref><ref name="autonazwa1">{{Cytuj książkę |tytuł = Konstytucja Austrii |url = http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/austria.html |inni = Piotr Czarny (tłum.), Bogumił Naleziński (tłum.) |wydawca = Wydawnictwo Sejmowe |rok = 2004 |miejsce = Warszawa |isbn = 83-7059-658-4 |język = pl}}</ref>
|styl = środek
}}

=== Lista ===
{| class="wikitable sortable"
|-
!Herb !! Polska nazwa<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Nazewnictwo geograficzne świata |url = http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/zeszyty/zeszyt_12.pdf |wydawca = Główny Urząd Geodezji i Kartografii |rok = 2010 |miejsce = Warszawa |strony = 20 |tom = 12 |tytuł tomu = Europa. Część II |rozdział = Austria |nazwisko r = Czerny |imię r = Andrzej |isbn = 978-83-254-0825-1 |język = pl}}</ref>
!Niemiecka nazwa !! Stolica
!Powierzchnia<ref name="statistik.at">{{Cytuj książkę |tytuł = Regionale Gliederungen 2023 |wydawca = Statistik Austria |rok = 2023 |miejsce = Wiedeń |język = de}}</ref>
!Ludność (2023)<ref name="statistik.at" />
|-
| [[Plik:Burgenland Wappen.svg|50px]] || {{Państwo|Burgenland}} || ''Burgenland'' || [[Eisenstadt]]
| {{L|3965.20}}&nbsp;km² || {{L|301250}}
|-
| [[Plik:Kaernten CoA.svg|50px]] || {{Państwo|Karyntia}} || ''Kärnten'' || [[Klagenfurt am Wörthersee]]
| {{L|9536.50}}&nbsp;km² || {{L|568984}}
|-
| [[Plik:Niederösterreich CoA.svg|50px]] || {{Państwo|Dolna Austria}} || ''Niederösterreich'' || [[St. Pölten]]<ref>Do 1986 stolicą [[Dolna Austria|Dolnej Austrii]] był [[Wiedeń]].</ref>
| {{L|19179.56}}&nbsp;km² || {{L|1718373}}
|-
| [[Plik:Oberoesterreich Wappen.svg|50px]] || {{Państwo|Górna Austria}} || ''Oberösterreich'' || [[Linz]]
| {{L|11982.52}}&nbsp;km² || {{L|1522825}}
|-
| [[Plik:Salzburg Wappen.svg|50px]] || {{Państwo|Salzburg (kraj związkowy)}} || ''Salzburg'' || [[Salzburg]]
| {{L|7154.56}}&nbsp;km² || {{L|568346}}
|-
| [[Plik:Steiermark Wappen.svg|50px]] || {{Państwo|Styria}} || ''Steiermark'' || [[Graz]]
| {{L|16399.34}}&nbsp;km² || {{L|1265198}}
|-
| [[Plik:AUT Tirol COA.svg|50px]] || {{Państwo|Tyrol}} || ''Tirol'' || [[Innsbruck]]
| {{L|12648.37}}&nbsp;km² || {{L|771304}}
|-
| [[Plik:Vorarlberg CoA.svg|50px]] || {{Państwo|Vorarlberg}} || ''Vorarlberg'' || [[Bregencja]]
| {{L|2601.67}}&nbsp;km² || {{L|406395}}
|-
| [[Plik:Wien Wappen.svg|50px]] || {{Państwo|Wiedeń}} || ''Wien'' || [[Wiedeń]]
| {{L|414.82}}&nbsp;km² || {{L|1982097}}
|}

=== Mapa ===
{{Austria mapa}}

=== Podział ===
{| class="wikitable sortable" style=text-align:center
|-
! Nazwa !! Gminy katastralne !! Powiaty !! Miasta statutarne !! Miasta
! Gminy targowe !! Gminy !! Gminy razem !! Miejscowości
|-
|style=text-align:left| {{Państwo|Burgenland}}
|{{0}}328 || {{0}}7 || 2 || 11 || {{0}}67 || {{0}}91 || 171 || {{0}}328
|-
|style=text-align:left| {{Państwo|Karyntia}}
|{{0}}746 || {{0}}8 || 2 || 15 || {{0}}47 || {{0}}68 || 132 || 2825
|-
|style=text-align:left| {{Państwo|Dolna Austria}}
| 3040 || 20 || 4 || 72 || 327 || 170 || 573 || 3744
|-
|style=text-align:left| {{Państwo|Górna Austria}}
| 1213 || 15 || 3 || 29 || 151 || 255 || 438 || 6590
|-
|style=text-align:left| {{Państwo|Salzburg (kraj związkowy)}}
|{{0}}381 || {{0}}5 || 1 || 10 || {{0}}24 || {{0}} 84 || 119 || {{0}}687
|-
|style=text-align:left| {{Państwo|Styria}}
| 1605 || 13 || 1 || 34 || 122 || 129 || 286 || 2078
|-
|style=text-align:left| {{Państwo|Tyrol}}
|{{0}}341 || {{0}}8 || 1 || 10 || {{0}}21 || 245 || 277 || {{0}}627
|-
|style=text-align:left| {{Państwo|Vorarlberg}}
|{{0}}107 || {{0}}4 || – || {{0}}5 || {{0}}12 || {{0}}79 || {{0}}96 || {{0}}155
|-
|style=text-align:left| {{Państwo|Wiedeń}}
|{{0|00}}89 || {{0}}– || 1 || {{0}}– || {{0|00}}– || {{0|00}}– || {{0|00}}1 || {{0|00}}23
|-
!style=text-align:left| Razem
! 7850 !! 79 !! 15{{0}} !! 187{{0}} !! 772 !! 1119{{0}} !! 2093{{0}} !! 17057{{0}}
|- class=sortbottom
|colspan=8| Źródło: statistik.at
|}

== Powiaty ==
{{osobny artykuł|Powiat (Austria)}}
[[Plik:Bezirke Österreich Kennzeichen nach Bundesländern.jpg|thumb|upright=2.8|center|Powiaty Austrii]]
; Podstawa prawna
Podstawa prawna istnienia powiatów regulowana jest na poziomie krajów związkowych. Jest to odpowiednio:
* Burgenland – [http://www.ris.bka.gv.at/Dokumente/LrBgld/LBG40003495/LBG40003495.pdf Burgenländisches Bezirkshauptmannschaften-Gesetz – Bgld. BH-G],
* Dolna Austria – [http://www.ris.bka.gv.at/Dokumente/LrNo/LRNI_1978208/LRNI_1978208.pdf Gesetz über die Organisation der Bezirkshauptmannschaften],
* Górna Austria,
* Karyntia – [http://www.ris.bka.gv.at/Dokumente/LrK/LKT12000711/LKT12000711.pdf Bezirkshauptmannschaften-Gesetz],
* Salzburg – [http://www.ris.bka.gv.at/Dokumente/LrSbg/LSB40010485/LSB40010485.pdf Bezirkshauptmannschaften-Gesetz],
* Styria – [http://www.ris.bka.gv.at/Dokumente/LrStmk/LRST_0150_002/LRST_0150_002.pdf Gesetz vom 13. Mai 1997 über die Organisation der Bezirkshauptmannschaften und die uständigkeit der Bezirksverwaltungsbehörden in der Steiermark (Steiermärkisches Bezirkshauptmannschaftengesetz)],
* Tyrol – [http://www.ris.bka.gv.at/Dokumente/LrT/LTI12001465/LTI12001465.pdf Gesetz über die Organisation der Bezirkshauptmannschaften],
* Vorarlberg – [http://www.ris.bka.gv.at/Dokumente/LrVbg/LRVB_0404_000_20070615_99999999/LRVB_0404_000_20070615_99999999.pdf Gesetz über die Organisation der staatlichen Bezirksverwaltung].

Kraj związkowy Wiedeń nie dzieli się na powiaty.
<!--

== Miasta ==
{{sekcja stub}}

== Gminy targowe ==
{{sekcja stub}}

== Gminy katastralne ==
{{sekcja stub}}

== Miejscowości ==
{{sekcja stub}} -->

== Podział administracyjny Wiednia ==
<!-- {{sekcja stub}} -->

=== Mapa ===
{{Wiedeń mapa}}

== Gminy ==
Gminy są korporacjami terytorialnymi z prawem do samorządu i zarazem okręgami administracyjnymi. Każda nieruchomość należy do jednej gminy<ref name="Konstytucja">{{cytuj |tytuł = Federalna Ustawa Konstytucyjna Republiki Austrii z dnia 1 października 1920 r. |data dostępu = 2023-03-01 |opublikowany = sejm.gov.pl |url = http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/austria2011.html}}</ref>.

Organami gmin są<ref name="Konstytucja" />:
* [[rada gminy]];
* zarząd gminy;
* burmistrz.

Gminom liczącym co najmniej 20 000 mieszkańców nadawane są [[prawa miejskie]]<ref name="Konstytucja" />.

== Miasta statutarne ==
=== Podstawa prawna ===
Wszystkie gminy Austrii na podstawie Konstytucji Federalnej podlegają tym samym prawom, niezależnie, czy są to sporej wielkości miasta, czy też gminy wiejskie.

Jednocześnie Konstytucja pozwala na tworzenie miast statutarnych:
{{Cytat
|treść = <div class="center">Artykuł 116</div><br>
(3) O ile nie zagraża to interesom krajowym, gminie liczącej co najmniej 20 000 mieszkańców, jest nadawany na jej wniosek w drodze ustawy krajowej jej statut (prawo miejskie). Taka ustawa może być ogłoszona tylko za zgodą Rządu Federalnego. Zgodę uważa się za udzieloną, jeżeli Rząd Federalny w ciągu 8 tygodni od dnia, w którym uchwalona ustawa została przedłożona w odpowiednim ministerstwie federalnym, nie powiadomi naczelnika kraju, że zgody odmawia. Miasto posiadające własny statut, obok zadań administracji gminnej, wykonuje również administrację okręgową.
|autor = |źródło = Federalna Ustawa Konstytucyjna Republiki Austrii<ref name="autonazwa2" /><ref name="autonazwa1" />
|styl = środek
}}

=== Lista ===
{| class="wikitable sortable" style=text-align:right
|-
! Herb !! Nazwa !! Kraj związkowy !! Ludność !! Powierzchnia !! Gęstość !! Data nadania statutu
|-
| [[Plik:Wappen der Stadt Eisenstadt.svg|50px]] ||style=text-align:left| [[Eisenstadt]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Burgenland}}
| 15 729 || 42,88 || 367 || 1921
|-
| [[Plik:AUT Graz COA.svg|50px]] ||style=text-align:left| [[Graz]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Styria}}
|298 479 || 127,57 || 2340 || 1850
|-
| [[Plik:AT Innsbruck COA.svg|50px]] ||style=text-align:left| [[Innsbruck]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Tyrol}}
|131 358 || 104,91 || 1252 || 1850
|-
| [[Plik:AUT Klagenfurt COA.svg|50px]] ||style=text-align:left| [[Klagenfurt am Wörthersee]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Karyntia}}
|104 332 || 120,12 || 869 || 1850
|-
| [[Plik:Krems Coa.jpg|50px]] ||style=text-align:left| [[Krems an der Donau]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Dolna Austria}}
| 25 271 || 51,66 || 489 || 1938
|-
| [[Plik:Wappen Linz.svg|50px]] ||style=text-align:left| [[Linz]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Górna Austria}}
|210 118 || 95,99 || 2189 || 1866
|-
| [[Plik:Wappen Rust (Burgenland).jpg|50px]] ||style=text-align:left| [[Rust (Austria)|Rust]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Burgenland}}
| 1964 || 20,01 || 98 || 1921
|-
| [[Plik:AUT Salzburg (Stadt) COA.svg|50px]] ||style=text-align:left| [[Salzburg]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Salzburg (kraj związkowy)}}
|156 619 || 65,65 || 2386 || 1869
|-
| [[Plik:AUT Sankt Poelten COA.svg|50px]] ||style=text-align:left| [[St. Pölten]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Dolna Austria}}
| 57 639 || 108,44 || 532 || 1922
|-
| [[Plik:AUT Steyr COA.svg|50px]] ||style=text-align:left| [[Steyr (miasto)|Steyr]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Górna Austria}}
| 37 917 || 26,56 || 1428 || 1867
|-
| [[Plik:Villach CoA.svg|50px]] ||style=text-align:left| [[Villach]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Karyntia}}
| 65 135 || 134,99 || 483 || 1932
|-
| [[Plik:AUT Waidhofen an der Ybbs COA.jpg|50px]] ||style=text-align:left| [[Waidhofen an der Ybbs]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Dolna Austria}}
| 11 126 || 131,56 || 85 || 1868
|-
| [[Plik:Wels wappen.jpg|50px]] ||style=text-align:left| [[Wels]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Górna Austria}}
| 64 385 || 45,92 || 1402 || 1964
|-
| [[Plik:Wien Wappen.svg|50px]] ||style=text-align:left| [[Wiedeń]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Wiedeń}}
|1 982 097 || 414,82 || 4778 || 1850
|-
| [[Plik:Wappen der Stadt Wiener Neustadt.png|50px]] ||style=text-align:left| [[Wiener Neustadt]] ||style=text-align:left| {{Państwo|Dolna Austria}}
| 47 878 || 60,94 || 786 || 1866
|}

=== Mapa ===
{{mapa lokalizacyjna
|mapa       = AUT
|rozmiar    = 800
|wyrównanie = left
|punkty mapy=
{{mapa lokalizacyjna/punkt|47°51′N 16°31′E|pozycja=top |opis=[[Eisenstadt]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|47°04′N 15°26′E|pozycja=right|opis=[[Graz]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|47°16′N 11°24′E|pozycja=right|opis=[[Innsbruck]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|46°37′N 14°18′E|pozycja=top |opis=[[Klagenfurt am Wörthersee]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|48°25′N 15°37′E|pozycja=right|opis=[[Krems an der Donau]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|48°18′N 14°17′E|pozycja=right|opis=[[Linz]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|47°48′N 16°40′E|pozycja=right|opis=[[Rust (Austria)|Rust]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|47°48′N 13°02′E|pozycja=right|opis=[[Salzburg]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|48°12′N 15°37′E|pozycja=left |opis=[[St. Pölten]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|48°02′N 14°25′E|pozycja=left |opis=[[Steyr (miasto)|Steyr]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|46°37′N 13°51′E|pozycja=left |opis=[[Villach]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|47°58′N 14°46′E|pozycja=right|opis=[[Waidhofen an der Ybbs]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|48°09′N 14°02′E|pozycja=right|opis=[[Wels]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|48°13′N 16°22′E|pozycja=right|opis=[[Wiedeń]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|47°49′N 16°15′E|pozycja=left |opis=[[Wiener Neustadt]]}}
}}
{{Clear}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

{{Polityka Austrii}}
{{Podział administracyjny państw Europy}}

[[Kategoria:Podział administracyjny Austrii| ]]