Tekst źródłowy strony Wysokie Taury

{{Pasmo górskie infobox
 |nazwa                = Wysokie Taury
 |inne nazwy           = 
 |grafika              = Pan venediger klein.jpg
 |opis grafiki         = 
 |kontynent            = [[Europa]]
 |państwo              = AUT
 |najwyższy szczyt     = [[Grossglockner]]<br />(3798 m n.p.m.)<ref>''Lienz, Schobergruppe, Nationalpark Hohe Tauern; Kompass Wanderkarte + Lexikon, Nr. 48.'' Mapa 1:50 000. {{ISBN|978-3-85491-182-1}}</ref>
 |długość              = 
 |powierzchnia         = 
 |jednostka dominująca = [[Alpy Centralne]]
 |sąsiednie pasma      = 
 |mapa                 = 
 |opis mapy            = 
 |współrzędne          = 
 |commons              = 
 |wikisłownik          = Wysokie Taury
}}
[[Plik:Grossglockner1.JPG|[[Großglockner|Grossglockner]]|240px|thumb|right]]
'''Wysokie Taury'''<ref>{{cytuj stronę| url = http://ksng.gugik.gov.pl/wydawnictwa_ngs.php | tytuł = Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 12. Europa, Część II, s. 24, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa, 2010 | data dostępu = 2014-06-27| autor = Główny Urząd Geodezji i Kartografii}}</ref> ([[język niemiecki|niem.]] Hohe Tauern) – najwyższe pasmo górskie w [[Austria|Austrii]], położone w głównej grani [[Alpy|Alp]].  Maksymalna wysokość – 3798 m n.p.m. ([[Großglockner|Grossglockner]] – najwyższy szczyt Austrii). Wysokie Taury stanowią potężny masyw w obrębie [[Alpy Centralne|Alp Centralnych]]. Od położonych na wschód [[Niskie Taury|Niskich Taurów]] oddzielone są przełęczą [[Murtörl]], od położonych na zachód [[Alpy Zillertalskie|Alp Zillertalskich]] – przełęczą [[Birnlücke]]. Wysokie Taury leżą na terenie trzech austriackich landów: [[Tyrol (kraj związkowy)|Tyrolu]], [[Karyntia|Karyntii]] i [[Salzburg (kraj związkowy)|Salzburga]], ich niewielki fragment znajduje się w [[Tyrol Południowy|Południowym Tyrolu]] we [[Włochy|Włoszech]]. 

Zbudowane są głównie ze starych skał metamorficznych (gnejsy, łupki krystaliczne) wchodzących w skład krystalicznego rdzenia Alp Centralnych. Skały krystaliczne pokryte są fragmentarycznie jurajskimi skałami osadowymi. Z tektonicznego punktu widzenia znaczna część Wysokich Taurów stanowi tzw. Tauryjskie [[okno tektoniczne|Okno Tektoniczne]], w którym skały metamorficzne pokryte częściowo autochtonicznymi osadami mezozoicznymi ukazują się spod zerodowanych płaszczowin nasunięć tektonicznych.

Posiadają typowo alpejską rzeźbę terenu z ostrymi graniami, niemal pionowymi ścianami skalnymi i głębokimi dolinami. Rzeźba ta jest wynikiem działalności lodowców, które zachowane są w wyższych partiach masywu (najdłuższy [[Pasterze]]). Wysokie Taury mają układ niemal idealnie równoleżnikowy. Od ich głównej grani w kierunku północnym i południowym odchodzą granie boczne. W jednej z takich grani bocznych położony jest najwyższy szczyt masywu – [[Großglockner|Grossglockner]]. Wysokie Taury stanowią hydrologiczną granicę między zlewiskiem [[Morze Północne|Morza Północnego]] i [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]]. Duże zasoby licznych rzek górskich pozwalają na ich wykorzystanie w hydroenergetyce (największa zapora wodna – Kapruner Ache).

Tworzą rozległy łańcuch, w składzie którego wyróżnia się zwykle szereg podgrup.
{| class="wikitable sortable" style="font-size:100%"
|+ style="text-align:left; font-size:90%" |Podgrupy górskie Wysokich Taurów<ref name=SP>{{cytuj stronę| url = http://www.summitpost.org/hohe-tauern-group/152204 | tytuł = Hohe Tauern GROUP| data dostępu = 2015-04-28| autor = Podział na podgrupy górskie według SummitPost.org}}</ref>
|-
! <small>Nazwa</small>
! class="unsortable" | <small>Mapa</small>
! <small>Państwo</small>
! <small>Najwyższy szczyt</small>
! <small>Wys.</small><ref group="mini">Wysokość w m [[n.p.m.]]</ref>
! class="unsortable" | <small>Zdjęcie</small>
|-
| [[Venedigergruppe]]<ref group="mini">Włoski endonim: ''Gruppo del Venediger''.</ref>
| align="center" | [[Plik:Alps location map (Venedigergruppe, AVE).png|40px|Położenie Venedigergruppe na mapie Alp]]
| {{sortkey|Austria}} {{Państwo|Austria|rozmiar=20px}}, {{Państwo|Włochy|rozmiar=20px}}
| {{sortkey|Grossvenediger}} [[Großvenediger|Grossvenediger]]
| {{L|w=l|3666}}
| align="center" | [[File:Großvenediger.JPG|40px|Großvenediger (3666 m n.p.m.)]]
|-
| [[Granatspitzgruppe]]
| align="center" | 
| {{sortkey|Austria}} {{Państwo|Austria|rozmiar=20px}}
| {{sortkey|Muntanitz Grosser}} [[Großer Muntanitz|Grosser Muntanitz]]
| {{L|w=l|3232}}
| align="center" | [[File:Muntanitz from Kendlspitze.JPG|40px|Großer Muntanitz  (3232 m n.p.m.)]]
|-
| [[Glocknergruppe]]
| align="center" | 
| {{sortkey|Austria}} {{Państwo|Austria|rozmiar=20px}}
| {{sortkey|Grossglockner}} [[Großglockner|Grossglockner]]
| {{L|w=l|3798}}
| align="center" | [[File:Grossglockner from SW.jpg|40px|Großglockner (3798  m n.p.m.)]]
|-
| [[Goldberggruppe]]
| align="center" | 
| {{sortkey|Austria}} {{Państwo|Austria|rozmiar=20px}}
| [[Hocharn]]
| {{L|w=l|3254}}
| align="center" | [[File:Hocharn from SE.JPG|40px|Hocharn (3254 m n.p.m.)]]
|-
| [[Ankogelgruppe]]
| align="center" | 
| {{sortkey|Austria}} {{Państwo|Austria|rozmiar=20px}}
| [[Hochalmspitze]]
| {{L|w=l|3360}}
| align="center" | [[File:Hochalmspitze from NW.jpg|40px|Hochalmspitze (3360  m n.p.m.)]]
|-
| [[Rieserferner]]gruppe<ref group="mini">Włoski endonim: ''Vedrette di Ries''.</ref>
| align="center" | 
| {{sortkey|Włochy}} {{Państwo|Włochy|rozmiar=20px}}, {{Państwo|Austria|rozmiar=20px}}
| [[Hochgall]]
| {{L|w=l|3436}}
| align="center" | [[File:Barmer Spitze und Hochgall vom  Fenneregg.jpg|40px|Hochgall (3436 m n.p.m.)]]
|-
| [[Villgratner Berge]]<ref group="mini">Włoski endonim: ''Monti del Villgraten''.</ref>
| align="center" | 
| {{sortkey|Austria}} {{Państwo|Austria|rozmiar=20px}}, {{Państwo|Włochy|rozmiar=20px}}
| {{sortkey|Spitze Weisse}} [[Weisse Spitze]]
| {{L|w=l|2962}}
| align="center" | [[File:WeisseSpitzeRoteSpitzeVlgtnBg.jpg|40px|Weiße Spitze (2962 m n.p.m., po lewej)]]
|-
| [[Schobergruppe]]
| align="center" | [[Plik:Alps location map (Schobergruppe).png|40px|Położenie Schobergruppe na mapie Alp]]
| {{sortkey|Austria}} {{Państwo|Austria|rozmiar=20px}}
| [[Petzeck]]
| {{L|w=l|3283}}
| align="center" | [[File:Petzeck Gipfel.JPG|40px|Petzeck (3283 m n.p.m.)]]
|-
| [[Kreuzeckgruppe]]
| align="center" | 
| {{sortkey|Austria}} {{Państwo|Austria|rozmiar=20px}}
| {{sortkey|Polinik Molltaler}} [[Mölltaler Polinik]]
| {{L|w=l|2784}}
| align="center" | [[File:Polinik.jpg|40px|Mölltaler Polinik (2784 m n.p.m.)]]
|-
|}
{{Uwagi|=mini}}
[[Plik:Hochgall fromW.jpg|[[Hochgall]]|250px|thumb|right]]
[[Plik:Johannisberg (Hohe Tauern) 2.jpg|[[Johannisberg (Wysokie Taury)|Johannisberg]]|250px|thumb|right]]
[[Plik:Grosseswiesbachhorn.jpg|[[Großes Wiesbachhorn|Grosses Wiesbachhorn]]|250px|thumb|right]]

<br />Najwyższe szczyty to: 
{|
|
* [[Großglockner|Grossglockner]] (3798 m),
* [[Großvenediger|Grossvenediger]] (3662 m),
* [[Großes Wiesbachhorn|Grosses Wiesbachhorn]] (3564 m),
* [[Dreiherrnspitze]] (3499 m),
* [[Rötspitze]] (3496 m),
* [[Johannisberg (Wysokie Taury)|Johannisberg]] (3453 m),
* [[Hochgall]] (3436 m),
* [[Hoher Eichham]] (3371 m),
|||
* [[Hoher Tenn]] (3368 m),
* [[Malhamspitze]] (3368 m),
* [[Hochalmspitze]] (3360 m),
* [[Grosser Geiger]] (3360 m),
* [[Schneebiger Nock]] 3358 m),
* [[Fuscherkarkopf]] (3331 m),
* [[Weißspitze (Venedigergruppe)|Weissspitze]] (3300 m),
|||
* [[Keeskogel (Venedigergruppe)|Keeskogel]] (3291 m),
* [[Schlieferspitze]] (3290 m),
* [[Petzeck]] (3283 m),
* [[Roter Knopf]] (3281 m),
* [[Hocharn]] (3254 m),
* [[Ankogel]] (3252 m),
* [[Grosser Muntanitz]] (3232).
|}

== Komunikacja ==
W obrębie głównej grani Wysokich Taurów brak nisko położonych przełęczy dogodnych dla komunikacji kolejowej i drogowej. Dwa ważne, biegnące w poprzek masywu tunele posiadają istotne znaczenie dla komunikacji międzynarodowej: kolejowy Tunel Tauryjski łączący [[Bad Gastein]] od północy i [[Mallnitz]] od południa oraz tunel drogowy Felbertauern. Ponadto przez wysoką przełęcz Hochtor (2506 m) prowadzi jedna z najwyżej położonych dróg w Europie (tzw. [[Großglockner-Hochalpenstraße]]).

== Ochrona przyrody ==
Większą część grupy górskiej obejmuje powołany w 1981 r. [[Park Narodowy Wysokich Taurów]] – najstarszy i największy w całej Austrii, a jednocześnie największy obszar chroniony w całych Alpach. Obejmuje ponad 1800 km² (z tego 1189 km² ścisłej strefy ochrony i 627 km² otuliny).

== Turystyka ==
Obszar Wysokich Taurów jest ważnym regionem turystyki górskiej i sportów zimowych. Większość szczytów jest dość trudno dostępna, na niektóre prowadzą drogi odpowiednie dla bardziej doświadczonych turystów.  Główne ośrodki turystyczne: [[Heiligenblut am Großglockner|Heiligenblut]], Kals, Neukirchen,  Dolina [[Kaprun]], [[Mallnitz]] oraz położone na obrzeżu łańcucha [[Zell am See]] stanowią jednocześnie ważne ośrodki narciarskie.  

Na szczycie [[Hoher Sonnblick]] znajduje się obserwatorium meteorologiczne. 

== Zobacz też ==
* [[Großglockner-Hochalpenstraße]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* [http://www.summitpost.org/area/range/152204/hohe-tauern-group.html Wysokie Taury na SummitPost]

{{Pasma Alp}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Pasma Alp Wschodnich]]
[[Kategoria:Góry Austrii]]
[[Kategoria:Góry Włoch]]