Siedlisko ruderalne: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 17:11, 24 gru 2023

Siedlisko ruderalne – obszar poddany bardzo intensywnej działalności człowieka, w wyniku której całkowicie, lub w bardzo dużym stopniu uległy zniszczeniu znajdujące się na nim naturalne siedliska roślin i zwierząt, wykształcił się natomiast nowy typ roślinności ruderalnej^[1]. Szczególnie dużo siedlisk ruderalnych znajduje się w miastach, przy drogach i na terenach przemysłowych, tutaj bowiem siedliska naturalne zostały najbardziej zniszczone w wyniku działalności człowieka, a teren przekształcony. W zasiedlaniu terenów ruderalnych często dużą rolę odgrywają gatunki synantropijne. Przykłady siedlisk ruderalnych^[2]:

Szczeliny murów, dachów, schodów, płyt chodnikowych i asfaltu: Warunki życia w tych siedliskach charakteryzują się dużymi różnicami temperatur w różnych porach dnia, utrudnionym dostępem roślin do wody i gleby, narażeniem roślin na wydeptywanie i zwykle dużym skażeniem środowiska. W Polsce przebadano florę wielu siedlisk tego typu, m.in. w Pałacu Kultury i Nauki i na nieistniejącym już Stadionie X-lecia w Warszawie^[2].

Hałdy górnicze i poprzemysłowe: Warunki życia na hałdach są dla organizmów wybitnie niekorzystne. Hałdy to niestałe, osypujące się podłoże, brak w nim wody, szczególnie w górnych partiach, mała jest zawartość pierwiastków chemicznych niezbędnych roślinom do życia, duża natomiast pierwiastków zbędnych, często toksycznych. Hałdy są bardzo zróżnicowane pod względem składu chemicznego, warunki siedliskowe w ich różnych miejscach są bardzo różne i bardzo wolno zachodzą w nich procesy glebotwórcze^[3].
Przydroża, wydepczyska, pobocza ulic i autostrad: Charakteryzują się silnie ubitym, więc źle napowietrzonym podłożem. Pobocza dróg i autostrad są ponadto zazwyczaj silnie zasolone i skażone metalami ciężkimi, substancjami pochodzącymi z ropy naftowej oraz herbicydami używanymi do niszczenia roślinności. Zawartość soli jest zmienna w ciągu roku i zależna od odległości od nawierzchni drogi. Najwyższa koncentracja soli jest wiosną i maleje wraz z odległością od drogi. Najsilniej zanieczyszczona jest strefa najbliższa jezdni, w której dodatkowo zalega błoto pośniegowe^[2].
Torowiska kolejowe i tramwajowe

rośliny są systematycznie niszczone chemicznie za pomocą herbicydów,
większe rośliny są ciągle mechanicznie niszczone przez pociągi i tramwaje,
podłoże jest silnie skażone smarami, olejami i metalami ciężkimi,
w kamienistym podłożu jest bardzo mało próchnicy,
tłuczeń i szyny torowisk w słońcu silnie nagrzewają się, istnieją więc duże wahania temperatur,
w podłożu jest niedostatek wody.

Torowiska charakteryzują się więc bardzo niekorzystnymi dla roślin warunkami. Mimo tego istnieją gatunki roślin żyjące na tego typu siedliskach. Ponadto transport kolejowy odegrał dużą rolę w rozprzestrzenienia wielu gatunków roślin (tzw. gatunki zawlekane)^[2].

Wysypiska śmieci: Warunki dla roślin są tu bardzo zróżnicowane, w zależności od wieku wysypiska, rodzaju składowanych odpadów i sposobu zagospodarowania. Niesprzyjającymi dla większości roślin czynnikami są:

silne przenawożenie związkami organicznymi, lub odwrotnie – zupełny niemal ich brak (w zależności od rodzaju odpadów),
wydobywanie się toksycznych gazów (szczególnie na świeżych wysypiskach),
niedobór wody (jeśli wysypisko nie jest nawadniane)
duża niestabilność podłoża i ciągle niszczenie roślinności nowymi śmieciami

Porty, dworce, otoczenie elewatorów zbożowych i młynów: Są miejscem, w którym na dużą skalę przywożone są, składowane i przechowywane surowce roślinne; zboża, rośliny oleiste, pasze, bawełna, owoce egzotyczne itd. Miejsca te od dawna są dużym centrum zawlekania obcych gatunków. Ich nasiona przywożone są wraz z transportem surowców roślinnych, ziemią, wodą balastową statków. Duża część siedlisk ruderalnych niezajętych przez rodzimą roślinność (place przeładunkowe, targowiska, składowiska) sprzyja ich rozwojowi^[2].

Zobacz też

Rośliny ruderalne, siedlisko segetalne, siedlisko półnaturalne

Przypisy

↑ Barbara Sudnik-Wójcikowska, Koźniewska: Słownik terminów z zakresu synantropizacji szaty roślinnej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1988.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
↑ A. Rostański. Spontaniczne kształtowanie się pokrywy roślinnej na zwałowiskach po górnictwie węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 2410, 2006 r.

[1] Barbara Sudnik-Wójcikowska, Koźniewska: Słownik terminów z zakresu synantropizacji szaty roślinnej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1988.

[sudnik-2] Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.

[3] A. Rostański. Spontaniczne kształtowanie się pokrywy roślinnej na zwałowiskach po górnictwie węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 2410, 2006 r.

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+[[Plik:Ruderal Lobez kz1.jpg|mały|Przychacia z [[Roślina ruderalna|roślinnością ruderalną]]]]
-{{Dopracować|źródła=2012-09}}
+[[Plik:Mauerreste Torbogen.JPG|mały|Mury]]
-[[Plik:Ruderal Lobez kz1.jpg|thumb|300px|Przychacia z [[Roślina ruderalna|roślinnością ruderalną]]]]
+[[Plik:Ruderatmark2.JPG|mały|Hałdy]]
-'''Teren ruderalny''' – obszar poddany bardzo intensywnej [[antropopresja|działalności człowieka]], zlokalizowany zwykle na terenie zurbanizowanym. Do terenów ruderalnych należą np. [[Składowisko odpadów|wysypiska śmieci]] i [[Gruz budowlany|gruzu]], [[hałda|hałdy]] przemysłowe, [[Rów wodny|rowy]], [[nasyp kolejowy|nasypy kolejowe]], [[parking]]i, [[pobocze|pobocza dróg]], obszary budowlane i hodowlane.
+[[Plik:Geranium purpureum railway station Ruderalflora.jpg|mały|Torowiska kolejowe]]
+{{commonscat|Ruderal communities}}
+'''Siedlisko ruderalne''' – obszar poddany bardzo intensywnej [[antropopresja|działalności człowieka]], w wyniku której całkowicie, lub w bardzo dużym stopniu uległy zniszczeniu znajdujące się na nim naturalne [[Siedlisko (biologia)|siedliska]] roślin i zwierząt, wykształcił się natomiast nowy typ [[roślina ruderalna|roślinności ruderalnej]]<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko=Sudnik-Wójcikowska |imię=Barbara|imię2=B.|autor2=Koźniewska|tytuł=Słownik terminów z zakresu synantropizacji szaty roślinnej |wydawca=Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego |miejsce= Warszawa|rok=1988 |isbn=}}</ref>. Szczególnie dużo siedlisk ruderalnych znajduje się w miastach, przy drogach i na terenach przemysłowych, tutaj bowiem siedliska naturalne zostały najbardziej zniszczone w wyniku działalności człowieka, a teren przekształcony. W zasiedlaniu terenów ruderalnych często dużą rolę odgrywają [[gatunek synantropijny|gatunki synantropijne]]. Przykłady siedlisk ruderalnych<ref name=sudnik>{{Cytuj książkę  | nazwisko = Sudnik-Wójcikowska| imię=Barbara|autor link =Barbara Sudnik-Wójcikowska|tytuł = Rośliny synantropijne| data = 2010 | wydawca = Multico Oficyna Wydawnicza | miejsce = Warszawa | isbn = 978-83-7073-698-9}}</ref>:
-Tereny ruderalne często stają [[siedlisko (biologia)|siedliskami]], na których wykształcają się specyficzne [[biocenoza|biocenozy]], w których dużą rolę odgrywają [[gatunek synantropijny|gatunki synantropijne]].
+; Szczeliny murów, dachów, schodów, płyt chodnikowych i asfaltu: Warunki życia w tych siedliskach charakteryzują się dużymi różnicami temperatur w różnych porach dnia, utrudnionym dostępem roślin do wody i gleby, narażeniem roślin na wydeptywanie i zwykle dużym skażeniem środowiska. W Polsce przebadano florę wielu siedlisk tego typu, m.in. w [[Pałac Kultury i Nauki|Pałacu Kultury i Nauki]] i na nieistniejącym już [[Stadion X-lecia|Stadionie X-lecia]] w Warszawie<ref name=sudnik/>.
+; [[Hałda|Hałdy]] górnicze i poprzemysłowe: Warunki życia na [[hałda]]ch są dla organizmów wybitnie niekorzystne. Hałdy to niestałe, osypujące się podłoże, brak w nim wody, szczególnie w górnych partiach, mała jest zawartość pierwiastków chemicznych niezbędnych roślinom do życia, duża natomiast pierwiastków zbędnych, często toksycznych. Hałdy są bardzo zróżnicowane pod względem składu chemicznego, warunki siedliskowe w ich różnych miejscach są bardzo różne i bardzo wolno zachodzą w nich procesy glebotwórcze<ref>A. Rostański. ''Spontaniczne kształtowanie się pokrywy roślinnej na zwałowiskach po górnictwie węgla kamiennego na Górnym Śląsku''. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 2410, 2006 r.</ref>.
-== Zobacz też ==
+; Przydroża, wydepczyska, pobocza ulic i autostrad: Charakteryzują się silnie ubitym, więc źle napowietrzonym podłożem. Pobocza dróg i autostrad są ponadto zazwyczaj silnie zasolone i skażone metalami ciężkimi, substancjami pochodzącymi z ropy naftowej oraz [[herbicydy|herbicydami]] używanymi do niszczenia roślinności. Zawartość soli jest zmienna w ciągu roku i zależna od odległości od nawierzchni drogi. Najwyższa koncentracja soli jest wiosną i maleje wraz z odległością od drogi. Najsilniej zanieczyszczona jest strefa najbliższa jezdni, w której dodatkowo zalega błoto pośniegowe<ref name=sudnik/>.
-* [[Roślina ruderalna|Rośliny ruderalne]]
+; Torowiska kolejowe i tramwajowe:
+* rośliny są systematycznie niszczone chemicznie za pomocą herbicydów,
+* większe rośliny są ciągle mechanicznie niszczone przez pociągi i tramwaje,
+* podłoże jest silnie skażone smarami, olejami i metalami ciężkimi,
+* w kamienistym podłożu jest bardzo mało [[Próchnica (humus)|próchnicy]],
+* tłuczeń i szyny torowisk w słońcu  silnie nagrzewają się, istnieją więc duże wahania temperatur,
+* w podłożu jest niedostatek wody.
+Torowiska charakteryzują się więc bardzo niekorzystnymi dla roślin warunkami. Mimo tego istnieją gatunki roślin żyjące na tego typu siedliskach. Ponadto transport kolejowy odegrał dużą rolę w rozprzestrzenienia wielu gatunków roślin (tzw. [[Gatunek zawleczony|gatunki zawlekane]])<ref name=sudnik/>.
+; [[Wysypisko śmieci|Wysypiska śmieci]]: Warunki dla roślin są tu bardzo zróżnicowane, w zależności od wieku wysypiska, rodzaju składowanych odpadów i sposobu zagospodarowania. Niesprzyjającymi dla większości roślin czynnikami są:
+* silne przenawożenie związkami organicznymi, lub odwrotnie – zupełny niemal ich brak (w zależności od rodzaju odpadów),
+* wydobywanie się toksycznych gazów (szczególnie na świeżych wysypiskach),
+* niedobór wody (jeśli wysypisko nie jest nawadniane)
+* duża niestabilność podłoża i ciągle niszczenie roślinności nowymi śmieciami
+; [[Port wodny|Porty]], dworce,  otoczenie elewatorów zbożowych i młynów: Są miejscem, w którym na dużą skalę przywożone są, składowane i przechowywane surowce roślinne; zboża, rośliny oleiste, pasze, bawełna, owoce egzotyczne itd. Miejsca te od dawna są dużym centrum zawlekania obcych gatunków. Ich nasiona przywożone są wraz z transportem surowców roślinnych, ziemią, wodą balastową statków. Duża część siedlisk ruderalnych niezajętych przez rodzimą roślinność (place przeładunkowe, targowiska, składowiska) sprzyja ich rozwojowi<ref name=sudnik/>.
+; Zobacz też:
+* [[Roślina ruderalna|Rośliny ruderalne]], [[siedlisko segetalne]], [[siedlisko półnaturalne]]
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
 [[Kategoria:Ekosystemy, biomy i formacje roślinne]]