Iwan Gonta: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Nie podano opisu zmian |
usunięto słabo przetłumaczony fragment, który opowiadał o Iwanie ratującym dzieci podczas rzezi humańskiej (sic!) |
||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
Był [[setnik]]iem nadwornej milicji wojewody kijowskiego [[Franciszek Salezy Potocki (1700-1772)|Franciszka Salezego Potockiego]], od którego otrzymał w dzierżawę swoją rodzinną wieś oraz [[Oradiwka|Oradiwkę]]. |
Był [[setnik]]iem nadwornej milicji wojewody kijowskiego [[Franciszek Salezy Potocki (1700-1772)|Franciszka Salezego Potockiego]], od którego otrzymał w dzierżawę swoją rodzinną wieś oraz [[Oradiwka|Oradiwkę]]. |
||
Według wspomnień Weronikę Krebsowej,<ref>''[http://www.estreicher.uj.edu.pl/xixwieku/indeks/wpis/?id=437 Krebsowa Weronika z Mładanowiczów]'' [w] ''Bibliografia Estreichera'', t. 2, s. 488-489.</ref> córkę zarządcy Humania Rafała Mładanowicza (zwolennika [[Konfederacja barska|konfederatów barskich]]<ref name=OK141>Ольга Ковалевська, ''Проблема іконографії І. Ґонти в контексті політик пам'яті та сучасних досліджень'', s. 141.</ref>), uratowanej przez Gontę pod czas rzezi humańskiej, "on nie tylko mówił, ale także pisał pięknie po polsku, a jego wychowanie było takie, że teraz można uznać |
Według wspomnień Weronikę Krebsowej,<ref>''[http://www.estreicher.uj.edu.pl/xixwieku/indeks/wpis/?id=437 Krebsowa Weronika z Mładanowiczów]'' [w] ''Bibliografia Estreichera'', t. 2, s. 488-489.</ref> córkę zarządcy Humania Rafała Mładanowicza (zwolennika [[Konfederacja barska|konfederatów barskich]]<ref name=OK141>Ольга Ковалевська, ''Проблема іконографії І. Ґонти в контексті політик пам'яті та сучасних досліджень'', s. 141.</ref>), uratowanej przez Gontę pod czas rzezi humańskiej, "on nie tylko mówił, ale także pisał pięknie po polsku, a jego wychowanie było takie, że teraz można uznać go za [[szlachcic]]a".<ref>Ольга Ковалевська, ''Проблема іконографії І. Ґонти в контексті політик пам'яті та сучасних досліджень'', s. 147.</ref> Franciszek Salezy Potocki miał zamiar [[Nobilitacja|nobilitować]] Gontę.<ref name=OK141/> |
||
Razem z dowodzonym przez siebie oddziałem zamiast bronić Humania zdradził Potockiego i dołączył do [[hajdamacy|hajdamaków]] [[Maksym Żeleźniak|Maksyma Żeleźniaka]]. Po masowym mordzie dokonanym w Humaniu 24 czerwca 1768 [[czerń (ruskie chłopstwo)|ruskie chłopstwo]] ogłosiło go księciem humańskim. |
Razem z dowodzonym przez siebie oddziałem zamiast bronić Humania zdradził Potockiego i dołączył do [[hajdamacy|hajdamaków]] [[Maksym Żeleźniak|Maksyma Żeleźniaka]]. Po masowym mordzie dokonanym w Humaniu 24 czerwca 1768, w którym zginęły tysiące Polaków i Żydów, [[czerń (ruskie chłopstwo)|ruskie chłopstwo]] ogłosiło go księciem humańskim. |
||
{{osobny artykuł|Koliszczyzna|Rzeź humańska}} |
{{osobny artykuł|Koliszczyzna|Rzeź humańska}} |
||
W czas rzezi humańskiej starał się uratować od śmierci ludzie. M. in. małe dzieci (Weronikę i Pawła) zarządcy i obrońcy Humania Rafała Mładanowicza zostali uratowany od śmierci przez Gontę, na rozkaz którego prawosławny [[kapłan]] dokonał ich [[Chrzest|chrztu]] według obrządku wschódnego. Sam Gonta ogłosił siebie i Maksyna Żeleźniaka [[Rodzice chrzestni|rodzicami chrzestnymi]] neofitów oraz zakazał hajdamakam ich prześladowanie. Żeleźniak podczas [[Przesłuchanie (prawo)|przesłuchania]] twierdził, że Gonta nie był zaangażowany nawet w hrabuhkah.<ref>Ольга Ковалевська, ''Проблема іконографії І. Ґонти в контексті політик пам'яті та сучасних досліджень'', s. 143.</ref> |
|||
7 lipca (27 czerwca s.s) 1768 pojmany przez Rosjan podstępem (podczas pozornej fraternizacji uczestników koliszczyzny z [[Kozacy dońscy|Kozakami dońskimi]] – żołnierzami [[Imperium Rosyjskie]]go)<ref>Dowódca rosyjski Kołogrywow zadeklarował współpracę w walce antyszlacheckiej i w tym celu zażądał dostarczenia [[kajdanki|kajdan]] do wspólnego obozu, co kozacy Gonty uczynili. Następnie po libacji z Gontą aresztował go, a biesiadujący jego żołnierze uczynili to samo z resztą oddziału Gonty. Por. [[Franciszek Rawita-Gawroński]] ''Historya ruchów hajdamackich (w. XVIII)'', [[Brody (obwód lwowski)|Brody]] 1913 t. II s. 219-220</ref> wraz z 65 [[Kozacy zaporoscy|Kozakami zaporoskimi]] (poddanymi Rosji) i 780 Kozakami poddanymi polskimi przez przybyłych pod Humań Kozaków dońskich – rosyjskich żołnierzy generała [[Michaił Kreczetnikow|Kreczetnikowa]]<ref>[[Franciszek Rawita-Gawroński]] ''Historya ruchów hajdamackich (w. XVIII)'', Brody 1913 t. II s. 219-220</ref>, został wydany staroście halickiemu [[Franciszek Ksawery Branicki|Franciszkowi Ksaweremu Branickiemu]] i stracony po torturach<ref>obdarty ze skóry i poćwiartowany żywcem. Źródło:Kalendarium dziejów Polski, {{ISBN|83-08-03025-4}}</ref> we wsi [[Serby (Podole)|Serby]] (obecnie ''[[Hontiwka]]'') koło [[Mohylów Podolski|Mohylowa]]. |
7 lipca (27 czerwca s.s) 1768 pojmany przez Rosjan podstępem (podczas pozornej fraternizacji uczestników koliszczyzny z [[Kozacy dońscy|Kozakami dońskimi]] – żołnierzami [[Imperium Rosyjskie]]go)<ref>Dowódca rosyjski Kołogrywow zadeklarował współpracę w walce antyszlacheckiej i w tym celu zażądał dostarczenia [[kajdanki|kajdan]] do wspólnego obozu, co kozacy Gonty uczynili. Następnie po libacji z Gontą aresztował go, a biesiadujący jego żołnierze uczynili to samo z resztą oddziału Gonty. Por. [[Franciszek Rawita-Gawroński]] ''Historya ruchów hajdamackich (w. XVIII)'', [[Brody (obwód lwowski)|Brody]] 1913 t. II s. 219-220</ref> wraz z 65 [[Kozacy zaporoscy|Kozakami zaporoskimi]] (poddanymi Rosji) i 780 Kozakami poddanymi polskimi przez przybyłych pod Humań Kozaków dońskich – rosyjskich żołnierzy generała [[Michaił Kreczetnikow|Kreczetnikowa]]<ref>[[Franciszek Rawita-Gawroński]] ''Historya ruchów hajdamackich (w. XVIII)'', Brody 1913 t. II s. 219-220</ref>, został wydany staroście halickiemu [[Franciszek Ksawery Branicki|Franciszkowi Ksaweremu Branickiemu]] i stracony po torturach<ref>obdarty ze skóry i poćwiartowany żywcem. Źródło:Kalendarium dziejów Polski, {{ISBN|83-08-03025-4}}</ref> we wsi [[Serby (Podole)|Serby]] (obecnie ''[[Hontiwka]]'') koło [[Mohylów Podolski|Mohylowa]]. |
||
Wersja z 00:38, 20 mar 2017
 Iwan Gonta, domniemany portret | |
| setnik | |
| Data i miejsce urodzenia |
1705 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Jednostki |
nadworna milicja wojewody kijowskiego |
| Stanowiska | |
| Główne wojny i bitwy |
Powstanie chłopów, hajdamaków i kozaków na Ukrainie w 1768 |
Iwan Gonta, ukr. Іва́н Ґо́нта (ur. 1705 w Rososzkach, zm. 1768 w Serbach) – setnik nadwornej milicji magnata Franciszka Saleziego Potockiego, jeden z przywódców (począwszy od rzezi humańskiej) koliszczyzny w 1768 na Ukrainie Prawobrzeżnej.
Życiorys
Syn ruskiego chłopa spod Humania.
Był setnikiem nadwornej milicji wojewody kijowskiego Franciszka Salezego Potockiego, od którego otrzymał w dzierżawę swoją rodzinną wieś oraz Oradiwkę.
Według wspomnień Weronikę Krebsowej,[1] córkę zarządcy Humania Rafała Mładanowicza (zwolennika konfederatów barskich[2]), uratowanej przez Gontę pod czas rzezi humańskiej, "on nie tylko mówił, ale także pisał pięknie po polsku, a jego wychowanie było takie, że teraz można uznać go za szlachcica".[3] Franciszek Salezy Potocki miał zamiar nobilitować Gontę.[2]
Razem z dowodzonym przez siebie oddziałem zamiast bronić Humania zdradził Potockiego i dołączył do hajdamaków Maksyma Żeleźniaka. Po masowym mordzie dokonanym w Humaniu 24 czerwca 1768, w którym zginęły tysiące Polaków i Żydów, ruskie chłopstwo ogłosiło go księciem humańskim.
7 lipca (27 czerwca s.s) 1768 pojmany przez Rosjan podstępem (podczas pozornej fraternizacji uczestników koliszczyzny z Kozakami dońskimi – żołnierzami Imperium Rosyjskiego)[4] wraz z 65 Kozakami zaporoskimi (poddanymi Rosji) i 780 Kozakami poddanymi polskimi przez przybyłych pod Humań Kozaków dońskich – rosyjskich żołnierzy generała Kreczetnikowa[5], został wydany staroście halickiemu Franciszkowi Ksaweremu Branickiemu i stracony po torturach[6] we wsi Serby (obecnie Hontiwka) koło Mohylowa.
Upamiętnienie postaci na Ukrainie
Na Ukrainie jego postać otoczona jest szacunkiem, w m.in. miastach: Lwowie, Kijowie, Żytomierzu, Czerniowcach, Dubnie, Winnicy a także w samym Humaniu istnieją ulice jego imienia. W Kijowie ponad to działa organizacja jego imienia – "Fundacja na rzecz konsolidacji państwowości Ukrainy Iwana Gonty". W Chrystynówce wzniesiono jego pomnik. Podczas odsłonięcia pomnika w Chrystynówce mer (prezydent) tego miasta Mykoła Nakoneczny podkreślił, że pomnik Gonty będzie przypominał Ukraińcom, że powinni walczyć o ojczystą ziemię z jej ciemiężcami[7].
Iwan Gonta jest bohaterem poematu Tarasa Szewczenki pt. Hajdamacy (1841).
- ↑ Krebsowa Weronika z Mładanowiczów [w] Bibliografia Estreichera, t. 2, s. 488-489.
- ↑ a b Ольга Ковалевська, Проблема іконографії І. Ґонти в контексті політик пам'яті та сучасних досліджень, s. 141.
- ↑ Ольга Ковалевська, Проблема іконографії І. Ґонти в контексті політик пам'яті та сучасних досліджень, s. 147.
- ↑ Dowódca rosyjski Kołogrywow zadeklarował współpracę w walce antyszlacheckiej i w tym celu zażądał dostarczenia kajdan do wspólnego obozu, co kozacy Gonty uczynili. Następnie po libacji z Gontą aresztował go, a biesiadujący jego żołnierze uczynili to samo z resztą oddziału Gonty. Por. Franciszek Rawita-Gawroński Historya ruchów hajdamackich (w. XVIII), Brody 1913 t. II s. 219-220
- ↑ Franciszek Rawita-Gawroński Historya ruchów hajdamackich (w. XVIII), Brody 1913 t. II s. 219-220
- ↑ obdarty ze skóry i poćwiartowany żywcem. Źródło:Kalendarium dziejów Polski, ISBN 83-08-03025-4
- ↑ Morderca Polaków i Żydów ukraińskim bohaterem
Bibliografia
- Władysław Serczyk, 'Koliszczyzna, Kraków 1968.
- Ольга Ковалевська, Проблема іконографії І. Ґонти в контексті політик пам'яті та сучасних досліджень [w] Український історичний журнал, 2016, nr 5 (530), s. 139—163. ISSN 0130-5247. (ukr.)
