Zegar zagłady

23:58:20, obecne wskazania zegara (wg. danych z 23 stycznia 2020 roku)

Zegar zagłady (ang. Doomsday Clock) – symboliczny zegar prowadzony od 1947 roku przez zarząd Bulletin of the Atomic Scientists na Uniwersytecie Chicagowskim. Pokazuje zawsze x minut do północy, gdzie „północ” oznacza zagładę ludzkości. Pierwotnie „zagłada” oznaczała zagrożenie wojną nuklearną, lecz koncepcja zegara ewoluowała tak, że w początkach XXI wieku zawierała też rodzaje broni nuklearnej, technologie zmieniające klimat i „nowe osiągnięcia w naukach biologicznych i nanotechnologii, które mogą spowodować nieodwracalne szkody”.

Od wprowadzenia, zegar pojawiał się na okładce każdego wydania Bulletin of the Atomic Scientists. Pierwsze przedstawienie graficzne zegara powstało w 1947 roku, gdy artystka Martyl Langsdorf (żona fizyka Alexandra Langsdorfa, pracującego nad Projektem Manhattan) została poproszona przez jednego z założycieli magazynu, Hymana Goldsmitha, o stworzenie okładki na wydanie czerwcowe.

Liczba minut przed północą – stopień zagrożenia nuklearnego, środowiskowego lub technologicznego – jest systematycznie uaktualniana.

Zmiany czasu

Początkowo zegar wskazywał siedem minut do północy, następnie był przesuwany do przodu lub do tyłu, zależnie od globalnej sytuacji i stopnia zagrożenia wojną nuklearną. Jego ustawienie jest umowne i określane przez zarząd Bulletin of the Atomic Scientists.

Nie zawsze zmiana ustawień zegara mogła być na tyle szybka, by nadążyć za wydarzeniami światowymi. Przykładem jest Kryzys kubański 1962 roku, okres, gdy zagrożenie wojną nuklearną było bardzo wysokie. Kryzys kubański pojawił się, osiągnął punkt szczytowy i zamknął się w okresie kilku tygodni, kiedy to zegar nie mógł zostać tak szybko przestawiony lub nie podjęto decyzji o jego przestawieniu. Mimo to, przestawienie zegara zwykle wzbudza światowe zainteresowanie.

Wskazówki zegara były przesuwane 24 razy (od wyjściowej pozycji „siedem minut do północy” w roku 1947) w odpowiedzi na wydarzenia międzynarodowe.

Wykres przedstawiający zmiany wskazówek Zegara zagłady; im niższa jest pozycja na wykresie, tym wyższe jest prawdopodobieństwo katastrofy

Zmiany wskazówek Zegara zagłady w poszczególnych latach

Rok	Minut do 24:00	Czas	Zmiana	Powód
1947	7	23:53	–	Początkowe ustawienie Zegara zagłady
1949	3	23:57	−4	Związek Radziecki testuje swoją pierwszą bombę atomową.
1953	2	23:58	−1	W ciągu dziewięciu miesięcy Stany Zjednoczone i Związek Radziecki testują broń termojądrową. Zegar jest najbliżej północy po raz pierwszy w historii. Drugi raz osiągnie taką pozycję w 2018 roku.
1960	7	23:53	+5	W odpowiedzi na zauważenie zwiększonej kooperacji naukowej i publicznego zrozumienia zagrożenia pochodzącego od broni nuklearnej.
1963	12	23:48	+5	USA i ZSRR podpisują porozumienie częściowo zakazujące przeprowadzania prób broni jądrowej, ograniczając testy broni nuklearnej w powietrzu.
1968	7	23:53	−5	Francja i Chińska Republika Ludowa zdobywają i testują broń nuklearną (odpowiednio 1960 i 1964), wojny na Bliskim Wschodzie, w Indiach i w Wietnamie.
1969	10	23:50	+3	Senat USA podpisuje Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT).
1972	12	23:48	+2	USA i ZSRR podpisują SALT I i układ o niestosowaniu broni balistycznej.
1974	9	23:51	−3	Indie testują broń nuklearną o nazwie Smiling Buddha, SALT II utyka w martwym punkcie.
1980	7	23:53	−2	Nadal impas w stosunkach USA-ZSRR, więcej wojen domowych i akcji terrorystycznych.
1981	4	23:56	−3	Nasila się wyścig zbrojeń, konflikty w Afganistanie, RPA i Polsce.
1984	3	23:57	−1	Dalsza eskalacja wyścigu zbrojeń podczas rządów Ronalda Reagana.
1988	6	23:54	+3	USA i ZSRR podpisują traktat o eliminacji broni nuklearnych średniego zasięgu, poprawiają się wzajemne stosunki obu państw.
1990	10	23:50	+4	Upadek Muru Berlińskiego, sukces ruchów antykomunistycznych we Wschodniej Europie, zimna wojna zbliża się do końca.
1991	17	23:43	+7	USA i ZSRR podpisują START I. Zegar jest najdalej od północy w historii.
1995	14	23:46	−3	Globalne wydatki wojskowe stanowią przedłużenie zimnej wojny; niepokoje związane z możliwością rozprzestrzeniania się posowieckich broni i wiedzy.
1998	9	23:51	−5	Indie i Pakistan testują broń jądrową w pokazie agresji wet za wet; USA i Rosja natrafiają na problemy w dalszym zmniejszaniu ilości uzbrojenia.
2002	7	23:53	−2	Powolny postęp w globalnym rozbrojeniu nuklearnym; USA odrzuca serię traktatów kontrolujących uzbrojenie i informuje o planach wycofania się z układu o niestosowaniu rakiet balistycznych; obawy o możliwość zdobycia i użycia przez terrorystów broni nuklearnej, z uwagi na stopień rozprzestrzenienia materiałów nuklearnych, które mogą być niezabezpieczone i nieodnotowane.
2007	5	23:55	−2	Korea Północna testuje broń jądrową, przypuszczalne ambicje nuklearne Iranu, odnowienie nacisku USA na przydatność wojskową broni nuklearnej, porażka we właściwym zabezpieczaniu materiałów nuklearnych, ciągła obecność 26000 sztuk broni nuklearnych w USA i Rosji. Eksperci oceniają, że do zagrożeń dla cywilizacji dochodzi globalne ocieplenie.
2010	6	23:54	+1	Po raz pierwszy prezydent USA mówi o świecie wolnym od broni nuklearnej; światowa współpraca w celu redukcji arsenału broni nuklearnej; przyjęcie zmian mających na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych.
2012	5	23:55	−1	Rozprzestrzenianie broni jądrowej oraz brak przeciwdziałania globalnym zmianom klimatu.
2015	3	23:57	−2	Ciąg dalszy braku globalnej kontroli nad zapasami broni jądrowej, a także zwiększenie napięć między Stanami Zjednoczonymi a Rosją w związku z kryzysem ukraińskim.
2017	2,5	23:57:30	−0,5	Wzrost zagrożenia bronią atomową (brak postępu w redukcji arsenału jądrowego Stanów Zjednoczonych i Rosji oraz wzrost napięcia w relacjach tych państw, przeprowadzenie podziemnych prób jądrowych przez Koreę Północną, wzrost napięcia pomiędzy Indiami i Pakistanem, a także niepokojące komentarze Donalda Trumpa w czasie kampanii prezydenckiej dotyczące proliferacji broni jądrowej), brak postępów w redukcji emisji gazów cieplarnianych (w tym zbyt mały postęp w rozwoju energetyki jądrowej, a także podważanie naukowego konsensusu w kwestii zmian klimatycznych przez Donalda Trumpa), niekontrolowany rozwój niektórych technologii, w tym możliwe wpływanie Rosji na wyniki wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych, wzrost retoryki nacjonalistycznej oraz lekceważenia wiedzy naukowej
2018	2	23:58	−0,5	Brak stosownych rozwiązań wobec narastającego ryzyka konfliktu nuklearnego i zmian klimatu. Zegar jest najbliżej północy po raz drugi w historii. Pierwszy raz miało to miejsce w 1953 roku.
2020	1,66	23:58:20	-0,3(3)	Rosnące zagrożenie wojną nuklearną, przyśpieszające globalne zmiany klimatu.

W kulturze popularnej

W literaturze i komiksach

• Nawiązanie do Zegara zagłady pojawia się w opowiadaniu Piersa Anthony’ego, Wielding a Red Sword, w którym mityczna Inkarnacja Wojny poprzez kontrolę ustawienia wskazówek zegara może doprowadzić do III wojny światowej.
• Ilustracje przedstawiające zegar, które znaleźć możemy w serii komiksowej Strażnicy są nawiązaniem do Zegara zagłady. Na 18 stronie zeszytu 1, w gazecie leżącej na biurku Adriana Veidta widnieje nagłówek: „Zegar zagłady nuklearnej zatrzymał się na godzinie 11:55 – ostrzegają eksperci”.
• W książce Johna Bellairsa, The House with a Clock in Its Walls w fabułę wpleciony jest zegar odmierzający czas do zagłady.
• W komiksie Stormwatch, w zeszycie 4 znajdujemy wyjaśnienie, iż „oryginalny” zegar uzyskał magiczne moce, a przestawienie siłą jego wskazówek na godzinę 12 wywołałoby wojnę nuklearną.
• Nawiązanie w opowiadaniu Stephena Kinga The End of the Whole Mess.
• Nawiązanie w powieści Dana Browna Inferno.

W muzyce

• Utwór „2 Minutes to Midnight” z albumu Powerslave grupy Iron Maiden w całości jest nawiązaniem do Zegara zagłady. Na okładce singla za maskotką Eddiem widać w tle wybuch jądrowy.
• Piosenka „Def. Con. One.” (DEFCON 1 to najwyższy poziom gotowości bojowej USA) zespołu Pop Will Eat Itself.
• Piosenka „Easy/Lucky/Free” zespołu Bright Eyes.
• Australijski zespół Midnight Oil porusza kwestię Zegara zagłady i zagrożenia wojną nuklearną w piosence „Minutes to Midnight” z płyty Red Sails in the Sunset. Na okładce albumu przedstawiono poruszającą wizję Sydney po fikcyjnym ataku nuklearnym.
• Album „Midnight in a Perfect World” amerykańskiego muzyka DJ-a Shadow, zawierający utwór Gift of Gab (grupy Blackalicious), jest aluzją do wojny nuklearnej, zbliżamy się do północy; szczególnie w lirycznej piosence „Gab Mix” z płyty Endtroducing....., reedycji z roku 2005.
• Na okładce płyty amerykańskiego zespołu Alive 11:59, wybuch podczas próby Trinity pojawia się wraz z komentarzem: „Jest później, niż sądziliśmy...” (ang. „It’s later than we thought...”).
• Chaos Theory grupy Jumpsteady wspomina o Zegarze w otwierającej album piosence „Outcha Mouth”.
• Funker Vogt, zespół tworzący muzykę w stylu industrial jasno nawiązuje do Zegara w refrenie utworu „History”, singla z albumu Survivor (Survivor).
• W teledysku do singla Stinga „Russians” Zegar zagłady jest reprezentowany przez zegar tykający nad bramą.
• W teledysku do utworu „S.O.S” zespołu ABC Zegar został użyty jako główny temat.
• Album Linkin Park pod tytułem Minutes to Midnight jest odwołaniem do Zegara zagłady.
• Album The Smashing Pumpkins pt. Zeitgeist zawiera piosenkę pt. „Doomsday Clock”.
• W albumie Ozzy’ego Osbourne’a Black Rain znajduje się piosenka „Countdown’s Begun”, odwołująca się do Zegara zagłady.
• W albumie Lead Sails Paper Anchor zespołu Atreyu znajduje się piosenka pt. „Doomsday”.
• W teledysku do piosenki „Party At Ground Zero” zespołu Fishbone, na początku znajduje się zdjęcie zegara wskazujące północ, a po nim następuje materiał archiwalny z eksplozją nuklearną.

W telewizji

• Glenn Beck miał duży Zegar zagłady na planie CNN Headline News, i niekiedy ustawiał czas, zależnie od newsów dnia.
• Tytuł jednego z odcinków Venture Brothers (Twenty Years to Midnight) jest nawiązaniem do Zegara zagłady.
• Ósmy odcinek serialu Herosi jest zatytułowany Seven Minutes to Midnight. Gdy powstawał, Zegar wskazywał właśnie tę godzinę. Również Sylar nosi zegarek, który zatrzymał się na tej godzinie. Seria zaczęła powstawać przed przesunięciem Zegara w roku 2007.
• Odcinek serialu Doktor Who pod tytułem Four to Doomsday pojawił się w 1982 roku, kiedy zegar wskazywał za cztery dwunasta. Również siódmy odcinek 10 sezonu, który pojawił się 27 maja, 2017 roku. Wroga rasa zamienia ekrany telefonów w zegar zagłady, który odlicza czas do katastrofy biologicznej, mającej zniszczyć całą planetę.
• W filmie Watchmen: Strażnicy Zegar zagłady został ustawiony na za pięć dwunasta.
• Dwudziesty pierwszy odcinek piątego sezonu serialu Supernatural nosi nazwę Two Minutes to Midnight.
• W serialu Zabójcze umysły w odcinku 6 sezonu 13, zegar zostaje ustawiony na 23:57:30.

W grach

• W Magic: The Gathering (4. edycja) występuje karta Armageddon Clock (Zegar Apokalipsy). Jeśli znajdzie się w grze, zadaje rosnące obrażenia wszystkim graczom.
• W Magu: Przebudzenie istnieje Cult of the Doomsday Clock (Kult Zegara zagłady). Tworzą go magowie-renegaci, którzy chcą zniszczyć świat przez atakowanie samego czasu. Używają w tym celu Zegarów Zagłady, które czyszczą określony obszar historii.
• Gra RTS Rise of Nations ma licznik Apokalipsy, który obniża się z każdym wystrzeleniem pocisku nuklearnego. Jeżeli dotrze do zera, wszyscy gracze przegrywają.
• W grze wideo Duke Nukem: Zero Hour (dla Nintendo 64) podtytuł (Zero Hour) jest odwołaniem do Zegara zagłady.
• W dodatku do Command & Conquer: Generals, C&C: Generals – Zero Hour, fragment nazwy (Zero Hour) jest odwołaniem do Zegara zagłady.
• W zwiastunie Fallout 3 obok Chłopaka z Krypty znajduje się Zegar zagłady.
• W grze Hearts of Iron II: Doomsday istnieje kampania Doomsday, w której na Moskwę spada bomba jądrowa.

Zobacz też

• Mutual Assured Destruction

Linki zewnętrzne

• Aktualne ustawienie Zegara zagłady