Język erzja

эрзянь кель
Obszar	Mordowia, Tatarstan, Baszkiria, Czuwaszja
Liczba mówiących	ok. 500 tys.
Pismo/alfabet	cyrylica
Klasyfikacja genetyczna
	Języki uralskie; Języki ugrofińskie; Języki mordwińskie; Język erzja;
Status oficjalny
język urzędowy	Mordowia (Rosja)
UNESCO	3 zdecydowanie zagrożony↗
Ethnologue	5 rozwojowy↗
Kody języka
ISO 639-2	myv
ISO 639-3	myv
IETF	myv
Glottolog	erzy1239
Ethnologue	myv
GOST 7.75–97	эрз 835
WALS	moe
SIL	MYV
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Wikipedia w języku erzja
	Słownik języka erzja; w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język erzja (эрзянь кель, eŕźań keĺ) – język używany przez Erzjan, jedną z dwóch grup Mordwinów, zamieszkujących wschodni skrawek europejskiej części Rosji: Mordowię, gdzie jest objęty statusem języka urzędowego, a także Tatarstan, Baszkirię, Czuwaszję oraz obwody: niżegorodzki, orenburski, penzeński, samarski, saratowski i uljanowski. Mordwini Erzja żyją także w diasporze na dalekim wschodzie Rosji, a poza granicami tego kraju – w Kazachstanie, Estonii i Armenii.

Kwestia, czy język erzja jest samodzielnym językiem, czy jak uważają niektórzy językoznawcy – dialektem języka mordwińskiego nie jest rozstrzygnięta; obecnie przeważa koncepcja istnienia dwóch języków mordwińskich: erzja i moksza.

Język mordwiński-erzja jest ważniejszym spośród języków/dialektów mordwińskich; używa go ok. 60% Mordwinów posługujących się językiem ojczystym, tj. ok. 600 tys. osób.

Język mordwiński-erzja jest kontynuacją prajęzyka proto-ugro-fińskiego, używanego w I tys. p.n.e. przez plemiona ugrofińskie zamieszkujące płn.-wsch. Europę. Na rozwój języka mordwińskiego-erzja silny wpływ wywarł język rosyjski; w mniejszym stopniu – języki tureckie i irańskie.

Język erzja, podobnie jak inne języki ugrofińskie, charakteryzuje się dużą liczbą przypadków; występuje ich 11.

Jednym z pisarzy i poetów tworzących w języku erzja był Czisław Żurawlow (Числав Журавлёв).

Alfabet

Alfabet erzjański powstał na bazie alfabetu rosyjskiego i składa się z 29 liter: а, б, в, г, д, е, ё, ж, з, и, й, к, л, м, н, о, п, р, с, т, у, ц, ч, ш, ы, ь, э, ю, я. Litery ф, х, щ i ъ występują tylko w zapożyczeniach.

Próba latynizacji

W dniu 25 marca 1932 r. w ramach procesu latynizacji języków narodów ZSRR, Wszechzwiązkowy Centralny Komitet Nowego Alfabetu przyjął dla języka erzja oparty na piśmie łacińskim alfabet mordwiński. Alfabet składał się z następujących liter: A a, Ә ә, B в, C c, Ç ç, D d, Э э, E e, F f, G g, Ь ь, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, Ө ө, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Y y, V v, X x, Z z, Ƶ ƶ, ȷ, Rx, Lh (ostatnie dwie litery – tylko dla języka mokszańskiego). 19 maja 1932, po uzgodnieniach ze specjalistami miejscowymi, Niżno-Wołżański Komitet Nowego Alfabetu przyjął ten alfabet ze zmianami: A a, B в, C c, Ç ç, D d, Ә ә, F f, G g, Y y, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, V v, X x, Z z, Ƶ ƶ, Ь ь, Rx, Lh^[1]. Mimo oficjalnego przyjęcia alfabetu łacińskiego nie poczyniono żadnych prób jego faktycznego wprowadzenia do użytku^[2].

Fonetyka

Samogłoski

	przednie	środkowe	tylne
wysokie	i		u
średnie	e		o
niskie		ä~ɑ

Niska samogłoska jest opisywana jako środkowa lub tylna.

Spółgłoski

	wargowe	przednio- językowe	środkowojęzykowe			tylno- językowe
	wargowe	przednio- językowe	przednio- podniebienne	środkowo- podniebienne	tylno- podniebienne	tylno- językowe
zwarte	p b	t d			t ʲ d ʲ	k ɡ
zwarto-szczelinowe		ʦ	ʧ	ʨ
szczelinowe	(f) v	s z	ʃ ʒ	ɕ ʑ		(x)
nosowe	m	n			ɲ
drżące		r			r ʲ
boczne		l			ʎ
półsamogłoski					j

Spółgłoski [f] i [x] występują tylko w zapożyczeniach.

Gramatyka

Zaimki

Zaimki osobowe

os.	l.poj.		l.mn.
1	мон	ja	минь	my
2	тон	ty	тынь	wy
3	сон	on/ ona/ ono	сынь	oni/ one

Liczebniki

jedności		11–19		dziesiątki		setki
1	вейке	11	кевейкее	10	кемень	100	сядо
2	кавто	12	кемгавтово	20	комсь	200	кавтосядт
3	колмо	13	кемголмово	30	кол(м)оньгемень	300	колмосядт
4	ниле	14	кемнилее	40	ниленьгемень	400	нилесядт
5	вете	15	кеветее	50	ведьгемень	500	ветесядт
6	кото	16	кемготово	60	кодгемень	600	котосядт
7	сисем	17	кемзисемге	70	сизьгемень	700	сисемзядт
8	кавксо	18	кемгавксово	80	кавксоньгемень	800	кавксосядт
9	вейксэ	19	кевейксэе	90	вейксэньгемень	900	вейксэсядт

Czasowniki

Bezokolicznik

Czasowniki w bezokoliczniku są zakończone na -мс lub -мо (-ме) np.:

симемс	симеме	pić
рамамс	рамамо	kupić
ловномс	ловномо	czytać

Badacze

Heikki Paasonen (1865–1919);
Władimir Riabow (1900–1938).

Zobacz też

Przypisy

↑ G. Autow. Новый алфавит. Великая революция на востоке. – Saratów: Нижневолжское краевое изд-во, 1932. s. 61–64.
↑ Мордовская письменность - это... Что такое Мордовская письменность?, „Словари и энциклопедии на Академике” [dostęp 2017-10-18] (ros.).

Bibliografia

N. Aasmäe: An Introductory Course of the Erzya Language. Tartu: 2014. ISBN 978-9985-4-0800-1.
М.Д. Имайкина: Эрзянский язык. Саранск: 1996. ISBN 5-7103-0157-4.
М.В. Мосин: Русско-эрзянский разговорник. Саранск: 1993. ISBN 5-7595-0844-X.

Linki zewnętrzne

Własna strona amerykańskiego lingwisty Jacka Ruetera, poświęcona nauce języka erzja: http://www.ling.helsinki.fi/~rueter/ (języki erz., eng., fin.)

[1] G. Autow. Новый алфавит. Великая революция на востоке. – Saratów: Нижневолжское краевое изд-во, 1932. s. 61–64.

[2] Мордовская письменность - это... Что такое Мордовская письменность?, „Словари и энциклопедии на Академике” [dostęp 2017-10-18] (ros.).

[1]

[2]