Kalaallit Nunaat

Kalaallit Nunaat; Ruonáeana;
; Leavga	; Vearjogovva
	; Kárta
Gonagas	Frederik X
Stáhtaministtar	Kim Kielsen
Oaivegávpot	Nuuk
Viidodat	2 166 086 km²
Olmmošlohku	56 452
– ássečoahkkisvuohta	0,027/km²
Virggálaš gielat	Ruonáeatnangiella; (Kalaallisut)
Valuhta	Dánmárkku ruvdno ()
Nationálalávlla	Nuna asiilasooq
Interneahtta-TLD	.gl

Dán artihkkalis dáidet leat čállinmeattáhusat. Jus háliidat, de divo daid ja váldde eret dan málle. Giitu!

Kalaallit Nunaat^[1] (muhtumin maid Ruonáeana^[1], dánskkagillii: Grønland) lea máilmmi stuorimus suolu. Kalaallit Nunaat gullá Dánmárkui, muhto das lea maid siskkáldas iešstivrejupmi, iige dat omd. gula EU:ii, dego Dánmárku. Politihkalaččat Kalaallit Nunaat gullá Eurohpái, muhto geográfalaččat Davvi-Amerihkái.

Namma

Ruonáeatnama kalaallisutgiel namma lea Kalaallit Nunaat, mii máksá 'olbmuid eana'. Ovdal go ođđa čállinvuohki váldojuvvui atnui 1970-logus namma čállo Kalâtdlit Nunât. Dakkár riikka namma lei maid poastamearkkain jagi 1978 rádjái.

Riikka dánskkagiel namma, Grønland lea vikiŋggaid árbi ja máksá ’ruonas eana’, mas boahtá maiddái riikka nubbi davvisámegiel namma, Ruonáeatnan.

Politihkka

Inatsisartut lea Kalaallit Nunaata ovtta gámmára parlameanta. Das leat 31 lahtu, geat válljejuvvojit njealji jagi gaskkaid relatiiva válgavugiin. Kalaallit Nunaatas galget maiddái guokte parlameantalahtu Dánmárkku stuorradiggái.

Váldobellodagat leat sosiálademokráhtalaš Siumut ja liberálalaš Atassut. Jagi 2009 stuorámus bellodahkan šattai gurutbellodat Inuit Ataqatigiit.

Jagi 1975 rájes Kalaallit Nunaat lea gullan EECii, muhto guđii dan jagi 1985. Dan dihte iešstivrenguovlun Kalaallit Nunaat ii gulage Eurohpá uniovdnii, vaikko dat gullá Davviriikkaid ráđđái lahttun.

Kalaallit Nunaata oaiveministtar lea Aleqa Hammond, gii gullá Siumut-bellodahkii.

Hálddahusguovllut

Váldoartihkal: Kalaallit Nunaata hálddahusguovllut

Dálá guovlojuohkin

Ođđajagimánu 1. 2009 rájes Kalaallit Nunaat lea juhkkojuvvon njealji hálddašanguvlui: Kujalleq, Qaasuitsup, Qeqqata ja Sermersooq. Stuorra Davvenuorta-Kalaallit Nunaata Álbmotmeahcci ii gula mihkkege hálddašanguvlui. Dasa lassin amerihkálaš girdinšillju Thule Air Base (Pituffik), mii lea enklávan Qaasuitsup-hálddašanguovllu siste, ii gula mihkkege hálddašanguvlui.

Gielda	Olmmošlohku (Ođđajagimánnu 2010)^[2].	Gávpogat	Gilit
Kujalleq	7 589	Nanortalik, Qaqortoq, Narsaq	Alluitsup-Paa, Tasiusaq, Narsaq-Kujalleq, Ammassivik, Aappilattoq, Qassimiut, Eqalugaarsuit, Saarloq, Igaliku, Narsarsuaq, Qassiarsuk
Sermersooq	21 232	Ivittuut, Paamiut, Nuuk, Ammassalik, Ittoqqortoormiit	Arsuk, Qeqertarsuatsiaat, Kapisillit, Kulusuk, Tiniteqilaaq, Sermiligaaq, Kuummiut, Isortoq
Qeqqata	9 677	Maniitsoq, Sisimiut	Atammik, Napasoq, Kangaamiut, Itilleq, Kangerlussuaq, Sarfannguaq
Qaasuitsoq	17 749	Kangaatsiaq, Aasiaat, Qeqertarsuaq, Qasigiannguit, Ilulissat, Uummannaq, Upernavik, Qaanaaq	Attu, Iginniarfik, Ikerasaarsuk, Niaqornaarsuk, Akunnaaq, Kitsissuarsuit, Ikamiut, Ilimanaq, Oqaatsut, Qeqertaq, Saqqaq, Kangerluk, Ikerasak, Illorsuit, Niaqornat, Nuugaatsiaq, Qaarsut, Saattut, Ukkusissat, Aappilattoq, Kangersuatsiaq, Kullorsuaq, Innaarsuit, Naajaat, Nuussuaq, Tasiusaq, Nutaarmiut, Upernavik Kujalleq, Moriusaq, Qeqertat, Savissivik, Siorapaluk

Boares guovlojuohkin

Ođđajagimánu 1. beaivvi 2009 rájes Kalaallit Nunaatas ledje golbma leana: Kitaa/Oarje-Ruonáeatnan, Tunu/Nuorta-Ruonáeatnan ja Avannaa/Davvi-Ruonáeatnan. Kitaas ledje 15 gieldda, Tunus guokte ja Avannaas okta. Stuorra Davvenuorta-Kalaallit Nunaata Álbmotmeahcci lei buot golmma leana guovllus iige dat gula mihkkege gildii.

Kitaa (Oarje-Ruonáeatnan)

Lulligielddat:

Guovdogielddat:

Davvegielddat:

Uummannaq
Upernavik
Davvenuorta-Kalaallit Nunaata Álbmotmeahcci (unni oasáš)

Tunu (Nuorta-Ruonáeatnan)

Ammassalik
Ittoqqortoormiit
Davvenuorta-Kalaallit Nunaata Álbmotmeahcci (lullioassi)

Avannaa (Davvi-Ruonáeatnan)

Qaanaaq
Thule Air Base (Pituffik)
Davvenuorta-Kalaallit Nunaata Álbmotmeahcci (davveoassi)

Giella

Kalaallit Nunaata virggálaš giella lea ruonáeatnangiella, muhto dánskkagiella lea maid dehálaš giella.

Geahča maid

Gáldut

↑ ^a ^á Riikkaid namat čieža gillii 21.10.2009, beaiváduvvon 19.02.2019: Ruovttueatnan gielaid guovddáš. Čujuhuvvon 23.04.2019.
↑ Baunbæk, Lene (doaim.). Greenland in Figures 2010 05.2010: Statistics Greenland. Čujuhuvvon 21.06.2010. (eaŋgalsgillii)

[cieza-1] á Riikkaid namat čieža gillii 21.10.2009, beaiváduvvon 19.02.2019: Ruovttueatnan gielaid guovddáš. Čujuhuvvon 23.04.2019.

[stat-2] Baunbæk, Lene (doaim.). Greenland in Figures 2010 05.2010: Statistics Greenland. Čujuhuvvon 21.06.2010. (eaŋgalsgillii)

[1]

[2]