Katran

Katran (od turske reči - arapskog: qaṭrān - قطران) ili tar / ter (od staroengleskog teoru = drvo) je gusta lepljiva tamno (smeđa do crna) tečnost, nastala u procesu karbonizacije (suve destilacije) fosilnih goriva; drva, treseta, uglja i nekih drugih organskih suptanci.

Najveći proizvođači katrana su zemlje sa razvijenom industrijom zemnog gasa i koksa; SAD, Rusija, Kanada, Ujedinjeno Kraljevstvo, Francuska, Holandija, Nemačka.

Istorija

Katran je prvi put proizvedan kada se počelo sa zagrevanje uglja da bi se dobio koks za visoke peći u čeličanama., U tom procesu stvara se i crna tečnost koja se brzo stvrdnjava i koja je u početku izgledala bezvredna, i zato su ga ljudi bacali. Međutim, od katrana se danas proizvodi više od 200.000 nusproizvoda koji su u svakodnevnoj upotrebi

Katran je prvi put upotrebljen za gorivo. Kasnije, je njime premazivano drvo i užad kako bi se na taj način zaštitili od vlage i truljenja.

Konačno, otkriveno je da se od katrana mogu praviti i druge korisne materije. Tako se npor. nakon zagrevanja i destilacije katrana dobijaju različita ulja, među kojima je i jedna frakcija ulja koja se koristiti kao zamena za terpentin.

Nakon što je , 1856. godine, 17-godišnji asistent hemičar u Engleskoj Vilijam Henri Perkins sasvim slučajno otkrio da se iz katrana mogu dobiti anilinske boje. To je otvorilo nove mogućnosti u svetu hemijske industrije.

Karakteristike

Po hemijskom sastavu katran je mešavina ugljenovodonika i njegovih derivatačija količina i kvaliteta najviše zavise od temperaturi na kojoj se obavlja suva destilacija, koja se odvija u retorti ili komori, bez pristupa kiseonika i tipa i kvaliteti sirovine. Industrijski katran se proizvodi od antracita, lignita i drva.

Za industriju najvažniji su katrani proizvedeni od antracita, jer se od njega proizvode brojni komercijalno važne supstance.

Katran antracita (kamenog uglja) je crna gusta tečnost specifičnog mirisa, gustoće od 1,1 do 1,2 mg/cm³. On je bazna sirovina za proizvodnju veštačkih boja, lekova, eksploziva, polimera, rastvarača i brojnih drugih korisnih proizvoda.

Vreste katrana

U odnosu na temperaturu destilacije, razlikuju se dve vrste katrana:

• visokotemperaturni,
• niskotemperaturni.

Proizvodnja različiti proizvoda od katrana

Proizvodnja različiti proizvoda od katrana postiže procesom destilacije u toku koje se katran zagreva do tačke ključanja u velikim pećima, iz kojih izlaze savijene cevi, koje skupljaju gasove i tečnosti se u njima stvaraju.

Sam katran sadrži od svega pomalo. Prilikom svakog novog prečišćavanja iz njega se izvlače različiti sastojci. Smola koja u tom procesu ostaje u stvari je katran koji se danas koristi kao sastavni deo šindre, krovnog papira i asfalta koji se upotrebljava za prekrivanje (asfaltiranja) ulica.

Uzgredni proizvodi katrana

• Većina boja koje služe za bojenej i za proizvodnju štamparske boje pravi se od katrana.
• Karbolna kiselina, koja se upotrebljava kao antiseptik u zdravstvenim uslovima, potiče od katrana.
• Aspirin se proizvodi od katrana.
• Saharin, koji je 5.50 puta slađi od šećera, takođe je proizvod koji se dobijaiz ugljenog katrana.
• Savremena industrija plastike zasnovana je na katranu. Najlon je kombinacija uglja, vazduha i vode. * Danas se čak i odela prave od uglja.
• Naftalinske kuglice, veštačka aromatična sredstva takođe su proizvodi dobijeni iz katrana.
• Hemijski proizvodi koji se dobijaju iz kamenog uglja upotrebljavaju se i za ishranu.

Spoljašnje veze

• „Geotimes – February 2005 – Mummy tar in ancient Egypt”. Приступљено 12. 7. 2020.