Sincan Uygur Özerk Bölgesi sayfasının kaynağını görüntüle

{{Diğer anlamı|Sincan}}
{{Çin eyalet bilgi kutusu
|Çinceadı            = 新疆维吾尔自治区
|Pinyin              = Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqu
|Uygurcaadı          = شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى
|UygurLatin          = Shinjang Uyghur Aptonom Rayoni
|Türkçeadı           = Sincan Uygur Özerk Bölgesi
|Ad                  = {{ug-textonly|شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى}}<br/>Shincang Uyghur Aptonom Rayoni
|Kısaltma            = 新
|Kısapinyin          = Xīn
|ISOkısa             = 
|Harita              = Xinjiang in China (de-facto).svg 
|Haritaboyut         = 275px
|Adınkökeni          = 新, xīn – yeni<br/>疆, jiāng – sınır<br/>"Yeni sınır"
|İdaritür            = [[Çin'deki özerk bölgeler|Özerk bölge]]
|Başkent             = [[Urumçi]]
|Enbüyükşehir        = [[Urumçi]]
|resmidili           = [[Uygurca]], [[Standart Çince]]
|Sekreter            = [[Ma Xingrui]] ([[:zh:马兴瑞|马兴瑞]])
|Vali                = [[Erkin Tuniyaz]] ([[:ug:ئەركىن تۇنىياز|ئەركىن تۇنىياز]])
|Yüzölçümü           = 1 664 897.17<ref name="新疆">{{Web kaynağı |url=http://www.gov.cn/test/2013-04/07/content_2371589.htm |başlık='''新疆''' — 中国政府网 (Xinjiang — Chinese Government Network) |erişimtarihi=7 Kasım 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20141008214837/http://www.gov.cn/test/2013-04/07/content_2371589.htm |arşivtarihi=8 Ekim 2014 |ölüurl=hayır }}</ref>
|Yüzölçümüsıra       = 1.
|Nüfusyıl            = 2020
|Nüfus               = 25.852.345<ref name="2020nüfus"/>
|Nüfussıra           = 24.
|Nüfusyoğunluğu      = 11.8 
|Nüfusyoğunluğusıra  = 29.
|GSYİHyıl            = 2015
|GSYİH               = 427.4 milyar
|GSYİHsıra           = 25.
|GSYİHkişibaşına     = 19.798
|GSYİHkişibaşınasıra = 21.
|İGEyıl              = 2015
|İGE                 = 0.774 
|İGEsıra             = 21.
|İGEkat              = <font color="#ffcc00">orta</font>  
|Etnikyapı           = {{madde işaretsiz liste|%44.96 [[Uygur]]|%42.24 [[Han Çinlisi]]|%15.80 Diğer}}
'''Kaynak''': 2021 Nüfus Sayımı<ref name="xjtj.gov.cn">{{Web kaynağı |url=https://www.fmprc.gov.cn/ce/cgtrt/eng/news/t1884310.htm |başlık=Statistical Yearbook of Xinjiang in 2021 |erişimtarihi=29 Mart 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220221145239/https://www.fmprc.gov.cn/ce/cgtrt/eng/news/t1884310.htm |arşivtarihi=21 Şubat 2022 |ölüurl=hayır }}</ref>
|İller               = 14
|İlçeler             = 99
|Beldeler            = 1005
|Websitesi           = http://www.xinjiang.gov.cn
}}

'''Sincan''' veya '''Şincan Uygur Özerk Bölgesi''' ({{Çince|s=新疆维吾尔自治区|t=新疆維吾爾自治區|p=Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū}}; [[Uygur Arap yazısı]]: {{ug-textonly|شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى}}; [[Uygur Latin yazısı]]: ''Shinjang Uyghur Aptonom Rayoni''; [[Rusça]]: Синьцзян, Sin'tsyan), Türkiye Türkçesinde yazılmış resmi Çin devlet kaynaklarında '''Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi''' veya sadece '''Xinjiang''' olarak geçer,<ref>{{Web kaynağı | url = http://tr.china-embassy.org/tur/xwdt/t1640907.htm | başlık = Sayın Büyükelçimiz Çin'in Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin İnsan Haklarında Kaydettiği İlerleme ve Edindiği Başarılar Hakkında Gazetecinin Sorusuna Verdiği Cevap | eser = Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği | tarih = 26 Şubat 2019 | erişimtarihi = 14 Temmuz 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190714083925/http://tr.china-embassy.org/tur/xwdt/t1640907.htm | arşivtarihi = 14 Temmuz 2019 | ölüurl = evet }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://istanbul.china-consulate.org/tur/xwdt/t1680127.htm | başlık = Sayın Aierken Tuniyazi Denizaşırı Çinliler ile Görüştü | tarih = 10 Temmuz 2019 | erişimtarihi = 14 Temmuz 2019 | eser = Çin Halk Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosluğu | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190714084402/http://istanbul.china-consulate.org/tur/xwdt/t1680127.htm | arşivtarihi = 14 Temmuz 2019 | ölüurl = evet }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://turkish.cri.cn/862/2016/03/16/1s174889.htm | başlık = Xinjiang'a Genel Bakış | yayımcı = China Radio International Türkçe | erişimtarihi = 14 Temmuz 2019 | tarih = 16 Mart 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190714084651/http://turkish.cri.cn/862/2016/03/16/1s174889.htm | arşivtarihi = 14 Temmuz 2019 | ölüurl = evet }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://tr.chinaxinjiang.cn/ | başlık = Çin'in Xinjiang | yayımcı = Çin'in Xinjiang | erişimtarihi = 24 Temmuz 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190724223958/http://tr.chinaxinjiang.cn/ | arşivtarihi = 24 Temmuz 2019 | ölüurl = evet }}</ref> [[Çin]]'in [[Kuzeybatı Çin|kuzeybatısında]] bulunan bir [[Çin'deki özerk bölgeler|özerk bölge]]. Güneyde [[Tibet Özerk Bölgesi]], güney doğuda [[Çinghay]] ve [[Gansu]] eyaletleri, doğuda [[Moğolistan]], kuzeyde [[Rusya]], kuzeybatıda [[Kazakistan]] ve batıda [[Kırgızistan]], [[Tacikistan]], [[Afganistan]], [[Pakistan]] ve [[Hindistan]] kontrolündeki [[Keşmir]] bölgesiyle komşudur. 1.664.897,17&nbsp;km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti'nin en geniş [[Çin'in idari bölümleri|idari bölgesi]]dir. Başkenti [[Urumçi]], resmî dilleri [[Uygurca]] ve [[Standart Çince]]dir.

[[Mançular]]ın kurduğu [[Çing Hanedanı]] Qianlong döneminde "Yeni Sınır" anlamına gelen "Shinkyang (''Xinjiang'')" ([[Mançu dili]]nde "Ice Jecen" {{MongolUnicode|ᡳᠴᡝ<br>ᠵᡝᠴᡝᠨ}}) adı verilmiştir. Ancak bu isim kimi zaman eleştirilmekte, "[[Doğu Türkistan]]" ya da "Çin Türkistanı" gibi isimlerin kullanılması savunulmaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti hükûmeti ise bu tür isimlerin kullanılmasını [[ayrılıkçılık]] veya [[Türkçülük|Pan-Türkizm]] olarak nitelemektedir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.reuters.com/article/worldNews/idUSPEK18373620080418?pageNumber=1&virtualBrandChannel=0 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=18 Nisan 2008 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090716020200/http://www.reuters.com/article/worldNews/idUSPEK18373620080418?pageNumber=1&virtualBrandChannel=0 |arşivtarihi=16 Temmuz 2009 |ölüurl=hayır }}</ref>

Bu bölgede [[Uygurlar]], [[Han Çinlileri]], [[Çin Kazakları|Kazaklar]], [[Huiler]], [[Çin Tacikleri|Tacikler]] ve birçok diğer farklı halk yaşamaktadır.

== Tarihçe ==
=== Hiung-nu Han Hanedanı Çatışması ===
Çin’in [[Han Hanedanlığı|Han Hanedanı]] (MÖ 206 – 220) döneminde bölge merkezi [[Moğolistan]] steplerinde bulunan [[Hiung-nu]]ların hakimiyeti altında bulunmaktaydı. MÖ 2. yüzyılda [[Çin]] bölgedeki yerel devletlerle Hiung-nu karşı ittifak oluşturmak amacıyla ilk defa Zhang Qian adında bir elçiyi batıya göndermiştir. Bundan sonra bölgenin hakimiyeti için Han Hanedanı ve Hiung-nu'lar arasında başlayan uzun mücadele Çin'in lehine sonuçlandı. MÖ 60 yılında Han Hanedanı bugünkü Bayin'gholin Moğol Özerk İli yakınlarındaki Vuley’de (乌垒/烏壘) kurulan Batı bölgeleri genel valiliği'ne (西域都护府/西域都護府) bağlanarak Çin himayesine girmiştir; Çin buradan başlayarak batıdaki [[Pamir Dağları]]'na kadar uzanan bölgeyi kontrolü altında tutmaktaydı.

Çin’de Wang Mang karışıklıklarının yaşandığı dönemde Vilayette isyanlar baş gösterdi ve 13 yılında bu bölge tekrar [[Hunlar|Hun]] hakimiyetine döndü. Daha sonra bölgeye defalarca sefer düzenleyen [[Han Hanedanı]] 74-76, 91-107 yılları arasında ve 123’ten sonra vilayet yönetimini tekrar kurdu. Han Hanedanı’nın devrilmesinin ardından Batı bölgeleri genel valiliği [[Vey Hanedanı]] (265’e kadar) ve Batı [[Jin Hanedanı]] (265’ten sonra) tarafından devam ettirildi.

=== 4. – 6. yüzyıllar arası ===
4. yüzyıldan başlayarak kuzeyden gelen göçebe akınlarına maruz kalan Batı Jin Hanedanı yıkılınca Kuzeybatı Çin’de [[Beş Barbar Onaltı Krallık]] denilen dönemde [[Han ulusu|Han Çinlisi]] olmayan halklar tarafından çeşitli krallıklar kuruldu. Bunlardan [[Qian Liang (16 Krallık)|Qian Liang]], [[Qian Qin (16 Krallık)|Qian Qin]], [[Hou Liang (16 Krallık)|Hou Liang]] ve [[Batı Liang (16 Krallık)|Batı Liang]], Batı bölgeleri genel valilği egemenliği altına almaya çalıştı. Sonunda Kuzey Çin’i egemenliği altında birleştiren [[Kuzey Vey]] Hanedanı bugünkü Doğu Türkistan’ın güneydoğusunu hakimiyeti altına aldı. Batı bölgeleri ise Shule, Yutian, Guizi ve Qiemo gibi yerel devletlerin elinde kalmıştı; buna karşılık Turpan çevresindeki orta bölgeler [[Kansu]] merkezli Kuzey Liang krallığının ardılı olan Gaochang’ın kontrolü altındaydı.
[[Dosya:Urumqi.jpg|küçükresim|upright=1.14|Sincan Uygur Özerk Bölgesi Başkenti [[Urumçi]]]]
[[Dosya:Doğu Türkistan Uygur Oranları.png|küçükresim|upright=1.14|Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin illerine göre Uygur oranı<ref>{{Web kaynağı | url = http://tjj.xinjiang.gov.cn/tjj/rkjyu/202006/3b1eef1049114b0c9cf9e81bf18433ef.shtml | başlık = Doğu Türkistan Etnik Nüfus Sayımı | tarih = 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20211011113902/https://web.archive.org/web/20201101062133/http://tjj.xinjiang.gov.cn/tjj/rkjyu/202006/3b1eef1049114b0c9cf9e81bf18433ef.shtml | arşivtarihi = 11 Ekim 2021 | erişimtarihi = 29 Mart 2022 | ölüurl = evet }}</ref>]]
[[Dosya:Xinjiang nationalities by prefecture 2000.png|küçükresim|upright=1.14|Sincan'da bölgelerine göre nüfusun çoğunluğunu oluşturan etnik grupları gösteren harita.]]
[[Dosya:Khotan-melikawat-chicas-d02.jpg|küçükresim|upright=1.14|[[Hotan]]'da bir Uygur kız çocuğu]]

=== Göktürk Kağanlığı ===
{{Ana|Göktürk Kağanlığı}}
5. yüzyılın sonlarına doğru bölgeye giren Tuyuhun ve [[Rouran]] boyları bu bölgedeki Çin egemenliğine son verdi. 6. yüzyılda Rouran hakimiyeti altındaki [[Altay]] bölgesinde [[Göktürkler]] tarih sahnesine çıktı. 1 yüzyıl içerisinde Rouranları yenerek nüfuzu batıda [[Aral Gölü|Aral Denizi]], doğuda [[Baykal Gölü]]nü aşan ve tüm [[Orta Asya]]’yı kapsayan geniş bir Göktürk İmparatorluğu kurdular. Kağanlığı 583'te doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı; bu bölge [[Batı Göktürk Kağanlığı]]'nın egemenliğinde kaldı. 609 yılında Çin'in [[Sui Hanedanı]] Tuyuhunları yenerek güneydoğu [[Doğu Türkistan]]'ı ele geçirdi.

=== Tang Hanedanı ve Hanlıklar ===
{{Ana|Tang Hanedanı}}
Çin’de 618 yılında kurulan [[Tang Hanedanı]] bölgede hızlı bir yayılma göstermiştir. 620'ler ve 630'lardan başlayarak Göktürkler üzerinde baskısını arttıran Tang Çin’i 657’de Batı Göktürk Kağanlığı’nın yıkılmasına yol açmıştır. Bu dönemde Anxi genel valiliği'ne (安西都护府/安西都護府; "huzurlu + batı şehir + koruma + merkez") bağlanmıştı. Ancak bu vilayet [[Tang Hanedanı]]nın sonuna kadar varlığını sürdürememiştir. 8. yüzyıldaki [[Anshi İsyanı]] döneminde, [[Tibet]] [[Tang Hanedanı]]'nın bu bölgeden [[Yunnan]]’a kadar olan geniş bir bölümünü ele geçirmişti. Bundan sonra [[Doğu Türkistan]]’ın güneyi Tibet’in kontrolüne girerken, bölgenin kuzey kısmı [[Uygur Kağanlığı]]’nın hakimiyetine girdi.

9. yüzyılın ortalarında Tibet ve [[Uygur Kağanlığı]] zayıflamaya başladı. Çeşitli Türk boylarının oluşturduğu [[Karahanlılar]] 10. ve 11. yüzyıllarda Batı Xinjiang’ın kontrolünü ele geçirdi. Bu arada 840'ta [[Uygur Kağanlığı]]'nın [[Kırgızlar]] tarafından parçalanmasından sonra kimi Uygur boyları bugünkü [[Turfan]] ve [[Urumçi]] çevresine yerleşir. Burada kurulan Uygur devleti kimi zaman çeşitli devletlerin himayesine girse de 13. yüzyıla kadar Doğu Türkistan’ın doğusuna hükmetmiştir. Kimi araştırmacılar Karahanlılar ve Uygurların arasındaki benzerliklere değinmektedir. Uygurlar da islam dinini seçerek doğuda yaşayan halkların dinlerine girmediler çünkü onların dinlerini seçerlerse kendi öz benliklerini yitireceklerini biliyorlardı.Bu yüzden kendisi gibi Türk olan Karahanlılara uymuşlardır.

1132'de, [[Mançurya]]'daki [[Liao Hanedanı|Kitan]]’nın ardılları Kuzey Çin'deki Jurchen'lerin baskısından kaçarak bu bölgeye girmiştir. Burada [[Karahitaylar|Karahıtay]] Hanlığı’nı kurarak [[Tarım Havzası]]nın büyük bölümünü 13. yüzyıla kadar hakimiyetleri altında tutmuşlardır.
{{Photomontage
| photo1a = A glance at Urumqi from Hongshan Park.jpg
| photo2a = Karakul-muztagh-ata-d09.jpg
| photo2b = 喀什城市规划展示馆 - Kashgar City Planning Exhibition Hall - 2015.04 - panoramio.jpg
| photo3a = Khotan-mezquita-d04.jpg
| photo3b = 火焰山 - panoramio.jpg
| position = right
| size = 300
| color = #F5F5F5
| border = 0
| color_border = white
| text = {{Center|Üstten saat yönünde:{{düz liste|
* [[Urumçi]] manzarası
* Şehircilik Sergi Salonu, [[Kaşgar]]
* [[Yanan Dağlar]], [[Turpan]]
* [[Hotan]]
* [[Karakul Gölü]] ve [[Muzdağ Ata]]
}}
}}
}}
=== Moğol dönemi ===
{{Ana|Moğol dönemi}}
[[Moğolistan]]’ın hakimiyeti altında birleştiren [[Cengiz Han]] batıya doğru ilerlemeye başladığında Uygur devleti 1209’da [[Moğollar]]a ittifak teklif eder. [[Cengiz Han]]’a vergi ve asker vermeyi öneren Uygurlar, buna karşılık [[Turfan]] - [[Urumçi]] bölgesinin egemenliğini elinde tutmayı başarır. 1218'de Cengiz Han [[Kara Hıtay]] devletini yıkar. Kara Hıtay'ın İslamiyete karşı baskıcı tutumları nedeniyle Cengiz Han [[Kaşgar]] bölgesinde bir kurtarıcı olarak karşılanır.

[[Cengiz Han]]’dan sonra [[Moğol İmparatorluğu]] oğulları arasında paylaşılır. Bu bölge ise [[Çağatay Hanlığı]]’nın payına düşmüştür. Ancak Moğolistan ve Çin'deki [[Yuan Hanedanı]] diğer [[Moğollar|Moğol]] Hanlıkları burada hak iddia eder. 15. yüzyılda Çağatay Hanlığı parçalanır; [[Yining|Gulca]], [[Yarkent|Yarkand]] ve [[Turfan]]'da hükümdarlık kurulur.

17. yüzyılda [[Cungar]]lar ([[Oyratlar]], [[Kalmıklar]]) bölgede bir İmparatorluk kurar. Bunlardan Kalmıklar egemenliklerini [[Çin Seddi]]nden [[Don Nehri (Rusya)|Don Nehri]]'ne, [[Himalayalar]]’dan [[Sibirya]]’ya kadar genişletir.

=== Mançu İmparatorluğu ===
{{Ana|Mançu İmparatorluğu}}
Çin’de [[Mançular]] tarafından kurulan [[Çing Hanedanı]] 18. yüzyılın ortalarında bölgenin hakimiyetini Cungarlar’ın elinden alır. Çing Hanedanı, [[Tarım Havzası]] ve [[Cungarya havzası|Çungarya]] bölgesinde kendine bağlı küçük hanlıklar oluşturmak ister. Ancak 1758-1759 yıllarında çıkan isyanlar üzerine bu planını değiştirerek direkt merkeze bağlı bir askeri yönetim kurar. İki bölge birleştirilerek [[Gulca]]’daki [[İli Generali]]'nin yönetimine verilir.

==== Dungan İsyanı ====
{{Ana|Dungan İsyanı}}
19. yüzyılın ortalarında [[Rus Çarlığı]] Çin’in kuzey bölgelerine baskısını arttırır. [[Afyon Savaşı]], [[Taiping İsyanı]] gibi karışıklıkların içinde bulunan Çin’in uç karakollardaki etkinliği büyük ölçüde kısıtlanmıştır. 1864’te Doğu Türkistan’da Çinli Müslümanların ([[Huiler]]) ve [[Uygurlar]]ın başlattığı geniş çaplı isyanlar bölgede Çin egemenliğinin kalkmasına neden olur.

==== Kaşgar Emirliği ====
{{Ana|Kaşgar Emirliği}}
1865’da komşu [[Hokand Hanlığı]]ndan [[Yakub Beg]] [[Kaşgar]]’a girer ve ardından gelen altı yıl boyunca neredeyse tüm Doğu Türkistanı’ı ele geçirir. Ancak 1871’de kargaşadan yararlanan Ruslar Gulca dahil olmak üzere zengin İli nehri vadisini işgal eder. Çing Hanedanı generali [[Zuo Zongtang]] 1875-1877 arasında bölgenin kontrolünü tekrar ele geçirerek Yakub Beg'in hakimiyetine son verir.

==== Sincan Eyaleti ====
{{Ana|Sincan Eyaleti}}
1881’de diplomatik çabalarla [[Gulca]] bölgesi geri alınır. 1884’te [[Çing Hanedanı]] [[Sincan Eyaleti]]'ni (新疆省) kurarak burayı Çin idari sistemine bağlar.

=== Çing Hanedanının Ardından ===
{{Ana|Sincan Eyaleti (Çin Cumhuriyeti)}}

1912’de Çing Hanedanının yerini [[Çin Cumhuriyeti]] alır. Sincan’daki Qing valisi Yuan Dahua kaçarak yerini [[Yang Zengxin]] (杨增新/楊增新)'e bırakır. Sincan’ın Çin Cumhuriyetine devrini gerçekleştiren Yang Zengxin 1928'daki ölümüne kadar bölgenin valisi olarak kalır.

[[Dosya:Flag of Xinjiang Uyghur (East Turkestan).svg|upright=1.14|küçükresim|[[Gök Bayrak]] Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nde kullanılan bayrak, günümüzde Doğu Türkistan bağımsızlık hareketinin sembolü olarak kullanılmaktadır. Kullanımı Çin'de yasaklanmıştır.]]

==== Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti ====
{{Ana|Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti}}
1930’larda patlak veren isyanlar 1933'te Kaşgar’da [[Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti]] ([[Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti]])'nin ilanıyla sonuçlanır. Kısa süreli Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti'nin ardından [[Çinliler|Çinli]] bir savaşbeyi olan [[Sheng Shicai]] (盛世才) Doğu Türkistan’ın kontrolünü ele geçirir.

==== Doğu Türkistan Cumhuriyeti ====
{{Ana|Doğu Türkistan Cumhuriyeti}}
1944-1949 arasında Sincan’ın kuzeyinde bugünkü İli Kazak Özerk Bölgesi'nde [[Sovyetler Birliği]]'nin desteğiyle [[İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti]] kurulur. Doğu Türkistan Cumhuriyeti 1949’da [[Çin Halk Ordusu|Halk Kurtuluş Ordusu]]’nun Sincan’a girmesiyle birlikte sona erer.

1954'te kurulan [[Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu]] bölgenin [[Han ulusu|Hanla]]ştırmasına yardımcı olmaktadır. 1 Ekim 1955'te Sincan Eyalet statüsünden çıkarılarak Özerk Bölge olarak ilan edilir.

=== Temmuz 2009 Urumçi Olayları ===

{{Ana|Temmuz 2009 Urumçi başkaldırıları}}

5 Temmuz 2009 günü [[Urumçi]]'de başlayan olaylardır. 25/26 Haziran 2009 tarihinde resmi kaynaklara göre iki Uygur'un hayatını kaybettiği olayları protesto etmek için toplanan [[Uygurlar]] ile buna tepki gösteren ve [[Çin]]'in en kalabalık etnik grubu olan [[Han Ulusu|Han]]'ların karşı karşıya geldiği olaylarda, resmi kaynaklara göre 197 kişi hayatını kaybetmiş, 1.721 kişi yaralanmıştır. [[Dünya Uygur Kurultayı]] lideri [[Rabia Kadir]] ise, [[Washington, DC|Washington]]'da yaptığı açıklamada "Edindiğimiz bilgilere göre ölü sayısı 1000'in üzerinde, kimileri de 3 bin rakamını telaffuz ediyor" demiştir.{{kaynak belirt}}

== Süregelen gerginlikler ==
{{Ana|Uygur Sorunu}}
{{ayrıca bakınız|Sincan yeniden eğitim kampları|Uygur Soykırımı}}
[[Çin]]’in [[Doğu Türkistan]] siyaseti çeşitli çevreler tarafından eleştirilmektedir. Uluslararası İnsan Hakları örgütleri ve bağımsızlık taraftarları Çin Halk Cumhuriyeti’nin bölgedeki [[Han ulusu|Han Çinlisi]] olmayan kültürleri baskı altında tutuyor olmasını eleştirirler. Buna karşılık Sincan’da yaşayan birçok Han Çinlisi yerli etnik grupların kayrıldığı, kendilerine karşı ayrımcılık yapılmakta olduğunu söyler. 1949’dan beri bölgede birçok defa etnik çatışmalar meydana gelmiştir. Ayrıca [[Çin]]'in Lop Nur gölü ([[Lop Nur Çölü|Lop-Nur nükleer test alanı]]) civarlarında nükleer denemeler yaptığı söylenmektedir. 1990’ların sonundan 2008 başına kadar olan dönemde durum göreceli olarak sakin olmuştur. 2008 yılı Mart ayında [[Doğu Türkistan]]'daki [[Müslüman]]lar ve [[Tibet]]'teki [[Budist]]ler, Ağustos ayında [[Pekin]]'de yapılacak [[2008 Yaz Olimpiyatları]] dolayısıyla, kendilerinin [[Çin]] işgali altında olduklarını çeşitli eylemlerle [[Dünya]] halklarına hatırlatmaya başlamışlardır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.hurriyet.com.tr/dunya/8640410.asp?gid=229&sz=45840 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=8 Nisan 2008 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110522160023/http://www.hurriyet.com.tr/dunya/8640410.asp?gid=229&sz=45840 |arşivtarihi=22 Mayıs 2011 |ölüurl=hayır }}</ref>

== Coğrafya ve jeoloji ==

Sincan, Çin Halk Cumhuriyeti’nin en büyük idari bölgesidir; Çin’in toplam yüzölçümünün altıda birinden fazlasını kaplar. Bölge [[Tanrı Dağları]] tarafından iki havzaya bölünmüştür: Çungarya Havzası ve Tarım Havzası. Sincan’ın (aynı zamanda Çin’in) en alçak noktası deniz seviyesinin altında 155 metredir. En yüksek noktası ise, 8611 metre ile [[Keşmir]] sınırında yer almaktadır.

=== Biyolojik kaynaklar ===
Bölgede 699 yabanıl hayvan türü yaşamaktadır. Bu türlerin 137'si memeli, 85'i balık, 45'i sürüngen, yedisi ise amfibik sınıflara aittir<ref name="çin-bilgi">{{Web kaynağı | başlık = Doğal Kaynaklar | dil = İngilizce | url = http://www.china.org.cn/english/features/95053.htm | yayıncı = Çin İnternet Bilgilendirme Merkezi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160315162816/http://www.china.org.cn/english/features/95053.htm | arşivtarihi = 15 Mart 2016 | erişimtarihi = 2 Nisan 2017 | ölüurl = hayır }}</ref> Dört binin üzerinde bitki türü barındıran bölge, aynı zamanda ekonomik değeri olan bitki türlerine de sahiptir.<ref name="çin-bilgi" />

=== Önemli nehirler ===
* [[İli Nehri]]
* [[Tarım Nehri]]

=== İklim ===
Doğu Türkistan'ın deniz kıyılarından uzak kalması ve yüksek dağlarla çevrilmiş olması, çölleşmesine sebep olmuştur. Bu yüzden de kurak bir iklime sahiptir.

=== Doğal yaşam ===
[[Kırgızistan]], güney [[Kazakistan]], [[Tacikistan]] ve Sincan (Doğu Türkistan) içindeki [[Orta Asya]] [[dağ]]larında, doğal ortamda yabani bir elma türü ''Malus sieversii'' ([[Uygurca]]: '''شىنجاڭ ياۋا ئالمىسى''', ''shinjang yawa almisi'', шинҗаң йава алмиси; 新疆野苹果 ''xin jiang ye ping guo'') yetişir.<ref>[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200010916 ''Malus sieversii''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150717020410/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200010916 |tarih=17 Temmuz 2015 }} {{İng}}</ref><ref>World Conservation Monitoring Centre (1998).[http://www.iucnredlist.org/search/details.php/32363/all ''Malus sieversii''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081121103144/http://www.iucnredlist.org/search/details.php/32363/all |tarih=21 Kasım 2008 }} {{İng}}</ref>

Sincan Merinos koyun ([[Uygurca]]: '''شىنجاڭ ئىنچىكە يۇڭلۇق قوي''', ''shinjang inchike yungluq qoy'', шинҗаң инчикә йуңлуқ қой)'larından diğer merinos türleri çoğalmıştır. İnce-yünü ve gövde ağırlığı olmak üzere iki amaçla üretilen bir koyun cinsidir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.sheep101.info/breedsW-Z.html |başlık=Xinjiang Fine Wool (pronounce as "Shin-Jang" (Xinjiang Merino) |erişimtarihi=22 Haziran 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180928233706/http://www.sheep101.info/breedsW-Z.html |arşivtarihi=28 Eylül 2018 |ölüurl=evet }}</ref><ref>Xinjiang Reclamation Science Institute, Shihezi 832001, P.R.China</ref>

[[Yengisar İlçesi|Yangihissar]], Kertenkeleler alt takımından olan geckogillerden birine ismini verdiği, Yangihissar gecko (''Cyrtopodion elongatus'') tüm doğu Çin boyunca görülür.<ref>[http://www.geckolist.com/info/Gekkoninae/Cyrtopodion/elongatus/index.php]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20071012083213/http://www.geckolist.com/info/Gekkoninae/Cyrtopodion/elongatus/index.php|tarih=12 Ekim 2007}} {{İng}}</ref>

Xinjiang Juniper (''Sincan ardıçı'') denilen "[[Juniperus pseudosabina]]", "Juniperus semiglobosa" ve "Juniperus turkestanica" gibi [[ardıç]] türleri yetişir.

== İdari yapılanma ==

{| class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto; width: 90%; text-align: center;"
! colspan="10" |'''Sincan Uygur Özerk Bölgesi{{'}}nin İdari Bölümleri'''
|-
| colspan="10" | <div style="position: relative" class="center">
{{Image label begin|image=Administrative Division Xinjiang (PRC claimed).svg|width=900|link=|font-size=85%}} 
{{Image label|x=900|y=410|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Urumçi]]}}'''}}
{{Image label|x=815|y=240|scale=900/1500|text='''{{küçük|{{küçük|[[Karamay|K]]}}}}'''}}
{{Image label|x=810|y=250|scale=900/1500|text='''{{küçük|{{küçük|[[Karamay|a]]}}}}'''}}
{{Image label|x=805|y=260|scale=900/1500|text='''{{küçük|{{küçük|[[Karamay|r]]}}}}'''}}
{{Image label|x=800|y=270|scale=900/1500|text='''{{küçük|{{küçük|[[Karamay|a]]}}}}'''}}
{{Image label|x=790|y=280|scale=900/1500|text='''{{küçük|{{küçük|[[Karamay|m]]}}}}'''}}
{{Image label|x=790|y=290|scale=900/1500|text='''{{küçük|{{küçük|[[Karamay|a]]}}}}'''}}
{{Image label|x=790|y=300|scale=900/1500|text='''{{küçük|{{küçük|[[Karamay|y]]}}}}'''}}
{{Image label|x=985|y=485|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Turfan İli|Turfan]]}}'''}}
{{Image label|x=1185|y=450|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Kumul İli|Kumul]]}}'''}}
{{Image label|x=960|y=355|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Sanci Hui Özerk İli|Sanci<br />Hui Öİ]]}}'''}}
{{Image label|x=845|y=325|scale=900/1500|text='''{{küçük|{{küçük|[[Sanci Hui Özerk İli|(Sanci)]]}}}}'''}}
{{Image label|x=550|y=295|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Bortala Moğol Özerk İli|Bortala<br />Moğol Öİ]]}}'''}}
{{Image label|x=840|y=670|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Bayangolin Moğol Özerk İli|Bayangolin<br />Moğol Öİ]]}}'''}}
{{Image label|x=570|y=540|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Aksu İli|Aksu<br />İli]]}}'''}}
{{Image label|x=280|y=630|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Kızılsu Kırgız Özerk İli|Kızılsu<br />Kırgız Öİ]]}}'''}}
{{Image label|x=380|y=700|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Kaşgar İli|Kaşgar<br />İli]]}}'''}}
{{Image label|x=560|y=800|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Hotan İli|Hotan<br />İli]]}}'''}}
{{Image label|x=605|y=410|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[İli Kazak Özerk İli|İli<br />Kazak Öİ]]}}'''}}
{{Image label|x=680|y=240|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Tarbagatay İli|Tarbagatay<br />İli]]}}'''}}
{{Image label|x=930|y=180|scale=900/1500|text='''{{küçük|[[Altay (il)|Altay<br />İli]]}}'''}}
{{Image label|x=830|y=360|scale=900/1500|text=[[Shihezi|{{büyük|①}}]]}}
{{Image label|x=600|y=605|scale=900/1500|text=[[Aral (şehir)|{{büyük|②}}]]}}
{{Image label|x=500|y=650|scale=900/1500|text=[[Tomşuk|{{büyük|③}}]]}}
{{Image label|x=905|y=350|scale=900/1500|text=[[Vujyaçü|{{büyük|④}}]]}}
{{Image label|x=930|y=150|scale=900/1500|text=[[Beitun|{{büyük|⑤}}]]}}
{{Image label|x=810|y=530|scale=900/1500|text=[[Başegim|{{büyük|⑥}}]]}}
{{Image label|x=650|y=325|scale=900/1500|text=[[Koşöküz|{{büyük|⑦}}]]}}
{{Image label|x=570|y=385|scale=900/1500|text=[[Kökdala|{{büyük|⑧}}]]}}
{{Image label|x=510|y=810|scale=900/1500|text=[[Kurumkaş|{{büyük|⑨}}]]}}
{{Image label|x=775|y=325|scale=900/1500|text=[[Huyanghe|{{büyük|⑩}}]]}}
{{Image label|x=1155|y=180|scale=900/1500|text=[[Shihezi|{{büyük|①}} '''{{küçük|Shihezi}}''']]}}
{{Image label|x=110|y=580|scale=900/1500|text=[[Aral (şehir)|{{büyük|②}} '''{{küçük|Aral}}''']]}}
{{Image label|x=45|y=780|scale=900/1500|text=[[Tomşuk|{{büyük|③}} '''{{küçük|Tomşuk}}''']]}}
{{Image label|x=1355|y=180|scale=900/1500|text=[[Vujyaçü|{{büyük|④}} '''{{küçük|Vujyaçü}}''']]}}
{{Image label|x=260|y=180|scale=900/1500|text=[[Beitun|{{büyük|⑤}} '''{{küçük|Beitun}}''']]}}
{{Image label|x=1355|y=780|scale=900/1500|text=[[Başegim|{{büyük|⑥}} '''{{küçük|Başegim}}''']]}}
{{Image label|x=260|y=380|scale=900/1500|text=[[Koşöküz|{{büyük|⑦}} '''{{küçük|Koşöküz}}''']]}}
{{Image label|x=45|y=380|scale=900/1500|text=[[Kökdala|{{büyük|⑧}} '''{{küçük|Kökdala}}''']]}}
{{Image label|x=1235|y=980|scale=900/1500|text=[[Kurumkaş|{{büyük|⑨}} '''{{küçük|Kurumkaş}}''']]}}
{{Image label|x=55|y=180|scale=900/1500|text=[[Huyanghe|{{büyük|⑩}} '''{{küçük|Huyanghe}}''']]}}
{{Image label|x=450|y=60|scale=900/1500|text=<span style="color: #CCFF99;">'''█'''</span> <span style="color: grey;">'''{{küçük|[[Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu|SÜİK / Bingtuan]] yönetimi altındaki<br />ilçe düzeyi bölümler}}'''</span>}}
{{Image label|x=450|y=110|scale=900/1500|text=<span style="color: #FFEE99;">'''█'''</span> <span style="color: grey;">'''{{küçük|İli Kazak Öİ'ne bağlı}}'''</span>}}
{{Image label|x=50|y=940|scale=900/1500|text=<span style="color: red;">☐</span> <span style="color: grey;">'''{{küçük|[[Hindistan]]'ın üzerinde egemenlik talebinde bulunduğu<br/>fakat [[de facto|fiilen]] Çin yönetimi altındaki alanlar<br />(bkz: {{ill|Çin-Hindistan sınır anlaşmazlığı|en|Sino-Indian border dispute}})}}'''</span>}}
</div>
|- span class="nowrap"
!! rowspan="2" | Bölüm kodu<ref>{{Web kaynağı|başlık=中华人民共和国县以上行政区划代码|url=http://files2.mca.gov.cn/cws/201502/20150225163817214.html|erişimtarihi=8 Mart 2020|yayıncı=中华人民共和国民政部|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150402113603/http://files2.mca.gov.cn/cws/201502/20150225163817214.html|arşivtarihi=2 Nisan 2015|ölüurl=hayır}}</ref>
!! rowspan="2" | İsim
!! rowspan="2" | Çince<br />[[Pinyin]]
!! rowspan="2" | Uygurca<br />[[Uygur Latin yazısı]]
!! rowspan="2" | Alan<br />(km<sup>2</sup>)
!! rowspan="2" | Nüfus<br />(2020 Nüfus<br/>Sayımı)<ref name="2020nüfus">{{Web kaynağı | başlık = 新疆维吾尔自治区第七次全国人口普查公报（第二号） | url = http://tjj.xinjiang.gov.cn/tjj/tjgn/202106/34c32383b11042c7836ff5a8b78d3345.shtml | erişimtarihi = 14 Haziran 2021 | tarih = 14 Haziran 2021 | website = 新疆维吾尔自治区统计局 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20221004165417/http://tjj.xinjiang.gov.cn/tjj/tjgn/202106/34c32383b11042c7836ff5a8b78d3345.shtml | arşivtarihi = 4 Ekim 2022 | ölüurl = evet }}</ref>
!! rowspan="2" | Merkez
!! colspan="4" | İlçe düzeyi bölümler<ref>{{Kitap kaynağı|author=中华人民共和国民政部|başlık=《中国民政统计年鉴2014》|tarih=August 2014|yayıncı=中国统计出版社|isbn=978-7-5037-7130-9}}</ref>
|-
!! width="45" | [[Semt (Çin Halk Cumhuriyeti)|Semtler]]
!! width="45" | [[İlçe düzeyi şehir]]ler
!! width="45" | [[Çin'in ilçeleri|İlçeler]]
!! width="45" | [[Çin'deki özerk ilçeler|Özerk ilçeler]]
|- style="font-weight: bold"
! 650000 !! Sincan Uygur Özerk Bölgesi
| 新疆维吾尔自治区<br/>Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū || {{ug-textonly|شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى}}<br/>Shinjang Uyghur Aptonom Rayoni || 1.631.585,11 || 25.852.345 || Urumçi Şehri || 13 || 28 || 60 || 6
|- style="font-weight: bold"
|-bgcolor=lightblue
| colspan="11" style="text-align:center;" |'''— [[İl düzeyi şehir]]ler —''' 
|-
! 650100 !! [[Urumçi|Urumçi Şehri]]
| 乌鲁木齐市<br/>Wūlǔmùqí Shì || {{ug-textonly|ئۈرۈمچى شەھىرى}}<br/>Ürümchi Shehiri || 13.783,10 || 4.054.369 || [[Tanrı Dağı Bucağı]] || 7 || || 1 || 
|-
! 650200 !! [[Karamay|Karamay Şehri]]
| 克拉玛依市<br/>Kèlāmǎyī Shì || {{ug-textonly|قاراماي شەھىرى}}<br />Qaramay Shehiri || 7.733,91 || 490.348 || [[Karamay Bucağı]] || 4 || || || 
|-
! 650400 !! [[Turfan|Turfan Şehri]]
| 吐鲁番市<br/>Tǔlǔfān Shì || {{ug-textonly|تۇرپان شەھىرى}}<br/>Turpan Shehiri || 69.759,31 || 693.988 || {{ill|Karahoca Bucağı|en|Gaochang District}} || 1 || || 2 || 
|-
! 650500 !! [[Kumul (şehir)|Kumul Şehri]]
| 哈密市<br/>Hāmì Shì || {{ug-textonly|قۇمۇل شەھىرى}}<br/>Qumul Shehiri || 137.222,30 || 673.383 || {{ill|İvirgol Bucağı|en|Yizhou District, Hami}} || 1 || || 1 || 1
|- style="font-weight: bold"
|-bgcolor=lightblue
| colspan="11" style="text-align:center;" |'''— [[Özerk il (Çin Halk Cumhuriyeti)|Özerk iller]] —''' 
|-
! 652300 !! [[Sanci Hui Özerk İli]]
| 昌吉回族自治州<br/>Chāngjí Huízú Zìzhìzhōu || {{ug-textonly|سانجى خۇيزۇ ئاپتونوم ئوبلاستى}}<br />Sanji Xuyzu Aptonom Oblasti || 73.484,64 || 1.613.585 || [[Sanci (şehir)|Sanci Şehri]] || || 2 || 4 || 1
|-
! 652700 !! [[Bortala Moğol Özerk İli]]
| 博尔塔拉蒙古自治州<br/>Bó'ěrtǎlā Měnggǔ Zìzhìzhōu || {{ug-textonly|بۆرتالا موڭغۇل ئاپتونوم ئوبلاستى}}<br />Börtala Mongghul Aptonom Oblasti || 24.862,88 || 488.198 || [[Bortala|Bortala Şehri]] || || 2 || 2 || 
|-
! 652800 !! [[Bayangolin Moğol Özerk İli]]
| 巴音郭楞蒙古自治州<br/>Bāyīnguōlèng Měnggǔ Zìzhìzhōu || {{ug-textonly|بايىنغولىن موڭغۇل ئاپتونوم ئوبلاستى}}<br />Bayingholin Mongghul Aptonom Oblasti || 471.480,28 || 1.613.979 || [[Korla (şehir)|Korla Şehri]] || || 1 || 7 || 1
|-
! 653000 !! [[Kızılsu Kırgız Özerk İli]]
| 克孜勒苏柯尔克孜自治州<br/>Kèzīlèsū Kē'ěrkèzī Zìzhìzhōu || {{ug-textonly|قىزىلسۇ قىرغىز ئاپتونوم ئوبلاستى}}<br />Qizilsu Qirghiz Aptonom Oblasti || 69.845,80 || 622.222 || [[Atuş İlçesi|Atuş Şehri]] || || 1 || 3 || 
|- 
! 654000 !! [[İli Kazak Özerk İli]]
| 伊犁哈萨克自治州<br/>Yīlí Hāsàkè Zìzhìzhōu || {{ug-textonly|ئىلى قازاق ئاپتونوم ئوبلاستى}}<br />Ili Qazaq Aptonom Oblasti || 56.522,92 || 2.848.393 || [[Gulca|Gulca Şehri]] || || 3 || 7 || 1
|-bgcolor=lightblue
| colspan="11" style="text-align:center;" |'''— [[Çin'in illeri|İller]] —'''
|-
! 652900 !! [[Aksu İli]]
| 阿克苏地区<br/>Ākèsū Dìqū || {{ug-textonly|ئاقسۇ ۋىلايىتى}}<br />Aqsu Wilayiti || 127.816,66 || 2.714.422 || [[Aksu (şehir)|Aksu Şehri]] || || 2 || 7 || 
|-
! 653100 !! [[Kaşgar İli]]
| 喀什地区<br/>Kāshí Dìqū || {{ug-textonly|قەشقەر ۋىلايىتى}}<br />Qeshqer Wilayiti || 111.398,39 || 4.496.377 || [[Kaşgar|Kaşgar Şehri]] || || 1 || 10 || 1
|-
! 653200 !! [[Hotan İli]]
| 和田地区<br/>Hétián Dìqū || {{ug-textonly|خوتەن ۋىلايىتى}}<br />Hoten Wilayiti || 248.059,54 || 2.504.718 || [[Hotan (şehir)|Hotan Şehri]] || || 1 || 7 || 
|-
! 654200 !! [[Tarbagatay İli]]
| 塔城地区<br/>Tǎchéng Dìqū || {{ug-textonly|تارباغاتاي ۋىلايىتى}}<br />Tarbaghatay Wilayiti || 94.868,65 || 1.138.638 || [[Çöçek|Çöçek Şehri]] || || 3 || 3 || 1
|-
! 654300 !! [[Altay İli]]
| 阿勒泰地区<br/>Ālètài Dìqū || {{ug-textonly|ئالتاي ۋىلايىتى}}<br />Altay Wilayiti || 117.709,61 || 668.587 || [[Altay (şehir)|Altay Şehri]] || || 1 || 6 || 
|- style="font-weight: bold"
|-bgcolor=lightgreen
| colspan="11" style="text-align:center;" |'''— [[Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu]] yönetimi altındaki alanlar —'''
|-
! 659001 !! [[Shihezi|Shihezi Şehri]]
| 石河子市<br/>Shíhézǐ Shì || {{ug-textonly|شىخەنزە شەھىرى}}<br />Shixenze Shehiri || 457,11 || 635.582 || {{ill|Hongshan Bucağı (Shihezi)|zh|红山街道 (石河子市)|lt=Hongshan Bucağı}} || || 1 || || 
|-
! 659002 !! [[Aral (şehir)|Aral Şehri]]
| 阿拉尔市<br/>Ālā'ěr Shì || {{ug-textonly|ئارال شەھىرى}}<br />Aral Shehiri || 3927,10 || 166.205 || {{ill|Jinyinchuan Lu Bucağı|zh|金银川路街道}} || || 1 || || 
|-
! 659003 !! [[Tomşuk|Tomşuk Şehri]]
| 图木舒克市<br/>Túmùshūkè Shì || {{ug-textonly|تۇمشۇق شەھىرى}}<br />Tumshuq Shehiri || 1914,12 || 147.465 || {{ill|Jinxiu Bucağı (Tomşuk)|zh|锦绣街道 (图木舒克市)|lt=Jinxiu Bucağı}} || || 1 || || 
|-
! 659004 !! [[Vujyaçü|Vujyaçü Şehri]]
| 五家渠市<br/>Wǔjiāqú Shì || {{ug-textonly|ۋۇجياچۈ شەھىرى}}<br />Wujyachü Shehiri || 740,14 || 72.613 || {{ill|Renmin Lu Bucağı (Vujyaçü)|en|Renmin Road Subdistrict, Wujiaqu|lt=Renmin Lu Bucağı}} || || 1 || || 
|-
! 659005 !! [[Beitun|Beitun Şehri]]
| 北屯市<br/>Běitún Shì || {{ug-textonly|بەيتۈن شەھىرى}}<br />Beatün Shehiri || 1022,64 || 76.300 || {{ill|Beitun Kasabası|zh|北屯镇}} || || 1 || || 
|-
! 659006 !! [[Başegim|Başegim Şehri]]
| 铁门关市<br/>Tiĕménguān Shì || {{ug-textonly|باشئەگىم شەھىرى}}<br />Bashegym Shehiri || 590,25 || 50.000 || Xingjiang Lu<br/>(兴疆路) || || 1 || || 
|-
! 659007 !! [[Koşöküz|Koşöküz Şehri]]
| 双河市<br/>Shuānghé Shì || {{ug-textonly|قوشئۆگۈز شەھىرى}}<br />Qoshögüz Shehiri || 742,18 || 53.800 || Hongxing Erlu<br/>(红星二路) || || 1 || || 
|-
! 659008 !! [[Kökdala|Kökdala Şehri]]
| 可克达拉市<br/>Kěkèdálā Shì || {{ug-textonly|كۆكدالا شەھىرى}}<br />Kökdala Shehiri || 995,30 || 75.000 || Xingfu Lu<br/>(幸福路) || || 1 || || 
|-
! 659009 !! [[Kurumkaş|Kurumkaş Şehri]]
| 昆玉市<br/>Kūnyù Shì || {{ug-textonly|قۇرۇمقاش شەھىرى}}<br />Qurumqash Shehiri || 687,13 || 47.500 || Kunyu Dadao Yuzao Lu<br/>(昆玉大道玉枣路) || || 1 || || 
|-
! 659010 !! {{ill|Huyanghe|en|lt=Huyanghe Şehri}}
| 胡杨河市<br/>Húyánghé Shì || {{ug-textonly|خۇياڭخې شەھىرى}}<br />Xuyangxé Shehiri || 677,94 || - || Guangming Donglu<br/>(光明东路) || || 1 || || 
|-
! 659011 !! {{ill|Yeni Yıldız Şehri|zh|新星市}}
| 新星市<br/>Xīnxīng Shì || {{ug-textonly|يېڭى يۇلتۇز شەھىرى}}<br />Yengi Yultuz Shehiri || || - || Lanxin Donglu<br/>(兰新东路) || || 1 || || 
|}

== Önemli şehirler ==
* [[Urumçi]]
* [[Kaşgar]]
* [[Turfan]]
* [[Karamay]]
* [[Gulca]]
* [[Shihezi]]
* [[Yarkent]]
* [[Hotan]]
* [[Hami]] (Kumul)
* [[Korla]]
* [[Kuça]]
* [[Aksu, Sincan]]
* [[Altay, Sincan]]

== Nüfusu ve etnik yapısı ==

{| class="wikitable sortable" style="float:right; text-align:right;"
!style="text-align:center;" colspan="3"|Xinjiang'daki etnik gruplar (2015)<br/>{{daha küçük|{{Kalın değil|Kaynak: 2015 Nüfus Sayımı&nbsp;<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.thechinastory.org/lexicon/xinjiang/ | başlık = Xinjiang 新疆 | eser = The China Story | yayıncı = Australian Centre on China in the World | erişimtarihi = 4 Temmuz 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170628123602/https://www.thechinastory.org/lexicon/xinjiang/ | arşivtarihi = 28 Haziran 2017 | ölüurl = evet }}</ref>}}}}
|-
! [[Çin'deki etnik gruplar listesi|Etnik grup]] !! Sayı !! Yüzde oran
|-
| style="text-align:left;"| [[Uygurlar]] (維吾爾族 Wéiwǔ'ěrzú) || 10.019.758 || 46,42%
|-
| style="text-align:left;"| [[Han Çinlisi|Hanlar]] (漢族 Hànzú)    || 8.416.867 || 38,99%
|-
| style="text-align:left;"| [[Çin Kazakları|Kazaklar]] (哈薩克族 Hāsākèzú)     || 1.514.814 || 7,02%
|-
| style="text-align:left;"| [[Huiler]] (回族 Huízú)    ||  980.359 || 4,54%
|-
| style="text-align:left;"| [[Çin Kırgızları|Kırgızlar]] (柯爾克孜族 Kē'ěrkèzīzú) ||  189.309 || 0,88%
|-
| style="text-align:left;"| [[Çin'deki Moğollar|Moğollar]] (蒙古族 Měnggǔzú)<br/>[[Donşianlar]] (東鄉族 Dōngxiāngzú)<br/>[[Daurlar]] (達斡爾族 Dáwò'ěrzú) || 179.615 || 0,83%
|-
| style="text-align:left;"| [[Çin Tacikleri|Tacikler]] (塔吉克族 Tǎjíkèzú) ||   39.493 || 0,21%
|-
| style="text-align:left;"| [[Sibolar]] (錫伯族 Xībózú)    ||   42.790 || 0,20%
|-
| style="text-align:left;"| [[Mançular]] (滿族 Mǎnzú)         ||   26.195 || 0,11%
|-
| style="text-align:left;"| [[Tujialar]] (土家族 Tǔjiāzú)   ||   15.787 || 0,086%
|-
| style="text-align:left;"| [[Çin Özbekleri|Özbekler]] (烏孜別克族 Wūzībiékèzú)      ||   16.669 || 0,066%
|-
| style="text-align:left;"| [[Çin'deki Ruslar|Ruslar]] (俄羅斯族 Éluósīzú)   ||   11.672 || 0,048%
|-
| style="text-align:left;"| [[Miaolar]] (苗族 Miáozú)   ||   7.006 || 0,038%
|-
| style="text-align:left;"| [[Tibetliler]] (藏族 Zàngzú) ||   6.153 || 0,033%
|-
| style="text-align:left;"| [[Zhuanglar]] (壯族 Zhuàngzú)  ||   5.642 || 0,031%
|-
| style="text-align:left;"| [[Çin Tatarları|Tatarlar]] (塔塔爾族 Tǎtǎ'ěrzú)  ||   4.883 || 0,024%
|-
| style="text-align:left;"| [[Salarlar]] (撒拉族 Sālāzú)   ||   3.762 || 0,020%
|-
| style="text-align:left;"| Diğerleri ||   129.190|| 0,600%
|}

Xinjiang, nüfus açısından çeşitli bir yer ve birçok farklı ulus barındırmaktadır. Sağdaki tabloda Çin Hükûmeti'nin [[Çin'deki etnik gruplar listesi|resmi olarak tanıdığı farklı milletler]]in Xinjiang'daki nüfus sayıları gösterilmektedir.

== Ayrıca bakınız ==
* [[Sincan mutfağı]]
* [[Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki yükseköğretim kuruluşları listesi]]
* [[1989 Ürümçi Olayları]]
* [[Temmuz 2009 Urumçi başkaldırıları]]
* [[Yeniden eğitim kampları]]
*[[Uygur Soykırımı]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
* Türkiye Türkçesinde Çin Hükûmeti'ne bağlı [http://tr.chinaxinjiang.cn/ Xinjiang tanıtım sitesi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190724223958/http://tr.chinaxinjiang.cn/ |tarih=24 Temmuz 2019 }}
* [http://www.rfa.org/uyghur/ Radio Free Asia Uygurca yayını] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080830070415/http://www.rfa.org/uyghur |tarih=30 Ağustos 2008 }}

{{Sincan Uygur Özerk Bölgesi YB}}
{{Çin Halk Cumhuriyeti eyaletler}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Sincan Uygur Özerk Bölgesi| ]]
[[Kategori:Doğu Türkistan| ]]
[[Kategori:Tuvalar]]
[[Kategori:Uygurlar]]