Messier 87
| Messier 87 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Işık hızına yakın hızla fırlatılan M87'deki jet. | |||||
| Gözlem verisi (Dönem J2000) | |||||
| Takımyıldız | Başak | ||||
| Sağ açıklık (α) | 12sa 30d 49.4s[1] | ||||
| Dik açıklık (δ) | +12° 23′ 28″[1] | ||||
| Galaksi sınıfı | E+0-1 pec;NLRG Sy[1] | ||||
| Görünür büyüklük (V) | 8,6[2] | ||||
| Görünür büyüklük (B) | 9,6[2] | ||||
| Yüzey parlaklığı (SB) | 13,0[2] | ||||
| Boyut | 8,3′ × 6,6′[1] | ||||
| Özellikler | |||||
| Grup veya küme | Başak kümesi (LGG 289)[1] | ||||
| Kırmızıya kayma (z) | 0,004283 ± 0,000017[1] | ||||
| Helyo dikey hız () | (1284 ± 5) km/sn[1] | ||||
| Mesafe | 72,08 MIy (22,1 Mpc)[1] | ||||
Keşif | |||||
| |||||
| Katalog belirtmeleri | |||||
M 87 • NGC 4486 • GC 3035 • Arp 152 • h 1301 • MCG +02-32-105 • PGC 41361 • UGC 7654 • VCC 1316 • ZWG 70.139 • 3C 274 • Virgo A | |||||
 Wikimedia Commons'ta ilgili ortam | |||||
Messier 87 (ayrıca M87, Virgo A veya NGC 4486 olarak da bilinir) Başak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 72,08 MIy (22,1 Mpc)uzaklıkta bulunan dev bir eliptik gökadadır. Charles Messier tarafından 18 Mart 1781 tarihinde keşfedildi.[3] Messier, gözlem defterine düştüğü notta gökada için "içinde yıldız olmayan bir bulutsu" diyordu. Oysa Messier'in yıldızsız bulutsu sandığı şey, en az birkaç yüz milyar yıldızdan oluşmuş dev bir sistemdi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 151 olarak "Fışkırmalara sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.[4]
M87, Başak kümesi'nin kuzeyinde bulunan en büyük ve en parlak gökadadır. Gökada, dikkat çekici ve önemli bir etkin çekirdeğe sahiptir ve özellikle çoklu dalga boyunda radyasyon yayan güçlü bir radyo dalgası kaynağıdır.[5] Dünyaya yakın dev bir eliptik gökada ve çok parlak bir radyo kaynağı olması nedeniyle keşfinden bu yana amatör ve profesyonel çalışmalar için popüler bir hedef olmuştur.
Gözlem tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]1781 yılında Fransız gök bilimci Charles Messier, kuyruklu yıldızlarla karıştırılabilecek nesneleri tanımlamayı amaçlayan bir listenin parçası olarak bulutsu görünümüne sahip 103 nesneden oluşan bir katalog yayınladı. Daha sonraki kullanımlarda her katalog girişine "M" harfi eklenmiştir. Böylece M87, Messier kataloğunda listelenen seksen yedinci nesne oldu.[6] 1880'lerde, gök bilimci John Dreyer'in esas olarak İngiliz gök bilimci John Herschel'in gözlemlerine dayanarak hazırladığı Yeni Genel Kataloğu'na NGC 4486 olarak dahil edildi.[7]
1918 yılında Lick Gözlemevi'nden Amerikan gök bilimci Heber Curtis yaptığı gözlemlerde, "Tuhaf düz ışın... görünüşe göre ince bir madde çizgisiyle çekirdeğe bağlı" notuyla birlikte M87'nin sarmal bir yapısının bulunmadığına dikkat çekti. Bu ışının en parlak olarak göründüğü yer galaktik merkezin yakınıydı.[8] Ertesi yıl M87 içindeki bir süpernova, 21,5 zirve fotoğraf parlaklığına ulaştı. Ancak bu olay 1922'de Rus gök bilimci Innokentii A. Balanowski tarafından fotoğrafik plakalar incelenene kadar bildirilmedi.[9][10]
Bileşenler
[değiştir | kaynağı değiştir]Süper kütleli kara delik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Çekirdek, kütlesi Güneş'in milyarlarca katı olan ve M87* olarak belirtilen[11][12] bir süper kütleli kara delik içeriyor. Tahminler; 2016 yılında yapılan ölçümlerde 7,22+0,34
-0,40×109 M☉ ve diğer ölçümlerde (3,5 ± 0,8) × 109 M☉ ile (6,6 ± 0,4) × 109 aralığında değişmekteydi. 2019 Nisan'ında, kara delik kütlesinin Olay Ufku Teleskobu ile elde edilen ölçümleri (6,5 ± 0,2stat ± 0,7sys ) × 109 M☉ olarak yayınlandı.[13] Bu, böyle bir nesne için bilinen en yüksek kütle değerlerinden birisidir. Dönen bir iyonize gaz diski kara deliği çevreler ve hemen hemen dikey bir göreceli fışkırmaya neden olur. Disk, yaklaşık olarak 1.000 km/sn hızla döner[14] ve maksimum 0,12 parsek (25.000 AU; 0,39 ly; 3,7×1012 km) çapına kadar yayılır.[15]
Jet (fışkırma)
[değiştir | kaynağı değiştir]1918'de Lick Gözlemevi'nden Heber Curtis, M87'den gelen maddenin fışkırmasını (jet) keşfetti. Bu fışkırma, süper büyük kütleli bir karadeliğin etkisiyle M87'nin çekirdeğinden en az 5.000 ışık yılı uzağa fırlatılan maddeden oluşur. Gök bilimciler, bu kara deliğin kütlesini yaklaşık 6,4 milyar (6,4×109) Güneş kütlesi olarak tahmin etmektedirler. Ayrıca M87'nin çok güçlü bir X-ışını kaynağı olduğu bulunmuştur.
Süperluminal hareket
[değiştir | kaynağı değiştir]Hubble Uzay Teleskobu'nca 1999 yılında sağlanan fotoğraflarla, M87'deki fışkırma hızını ışık hızının dört veya altı kat üzerinde olduğu ölçülmüştür. Bu hareketin fışkırmada görülen göreli bir hız sonucu oluştuğuna ve gerçek bir süperluminal hareket olmadığına inanılmaktadır.
X-ışını yayan döngüler ve halkalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Chandra X-ışını Gözlemevi gözlemleri, M87'den çevresine x-ışını yayan döngüler ve halkaların varlığını göstermiştir. Bu döngüler ve halkalar basınç dalgaları tarafından oluşturulur. Bu basınç dalgaları süper büyük kütleli kara delik sonucu oluşan fışkırmanın çeşitli değişimlerinden kaynaklanır.
Küresel kümeler
[değiştir | kaynağı değiştir]M87, alışılmadık derecede büyük küresel yıldız kümeleri popülasyonuna sahiptir. 2006'da yapılan gözlemlerle çekirdeğin 25′ dışına doğru yaklaşık 12.000 ± 800 küresel kümeye sahip olduğu hesap edilmektedir.[16]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h "NASA/IPAC Extragalactic Database". NGC 4486 için sonuçlar. Erişim tarihi: 22 Ekim 2006.
- ^ a b c "SEDS". NGC 4486 için sonuçlar. 3 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2019.
- ^ Seligman, Courtney. "NGC 4486 (= PGC 41361 = M87 = Arp 152)". 28 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2019.
- ^ Arp, Halton (1966). "Atlas of Peculiar Galaxies". Figure 2. 25 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2019.
- ^ W. Baade, R. Minkowski (1954). "On the Identification of Radio Sources". Astrophysical Journal. Cilt 119. ss. 215-231. doi:10.1086/145813. 19 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2010.
- ^ Basu, B.; Chattopadhyay, T.; Biswas, S. N. (2010). An Introduction to Astrophysics (2. bas.). New Delhi: PHI Learning Pvt. Ltd. s. 278. ISBN 978-81-203-4071-8.
- ^ Dreyer, J. L. E. (1888). "A New General Catalogue of Nebulae and Clusters of Stars, being the Catalogue of the late Sir John F.W. Herschel, Bart., revised, corrected, and enlarged". Memoirs of the Royal Astronomical Society. Cilt 49. ss. 1-237. Bibcode:1888MmRAS..49....1D.
- ^ Curtis, H. D. (1918). "Descriptions of 762 Nebulae and Clusters Photographed with the Crossley Reflector". Publications of the Lick Observatory. Cilt 13. ss. 9-42. Bibcode:1918PLicO..13....9C.
- ^ Hubble, E. (Ekim 1923). "Messier 87 and Belanowsky's Nova". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 35 (207). ss. 261-263. Bibcode:1923PASP...35..261H. doi:10.1086/123332.
- ^ Shklovskii, I. S. (Ağustos 1980). "Supernovae in Multiple Systems". Soviet Astronomy. Cilt 24. ss. 387-389. Bibcode:1980SvA....24..387S.
- ^ Pek çok yazar (10 Nisan 2019). "First M87 Event Horizon Telescope Results". The Astrophysical Journal Letters – IOPscience. 20 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2019.
- ^ Lu, Donna (12 Nisan 2019). "How do you name a black hole? It is actually pretty complicated". New Scientist. Londra. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2019.
"For the case of M87*, which is the designation of this black hole, a (very nice) name has been proposed, but it has not received an official IAU approval," says Christensen.
- ^ The Event Horizon Telescope Collaboration (10 Nisan 2019). "First M87 Event Horizon Telescope Results. VI. The Shadow and Mass of the Central Black Hole" (PDF). The Astrophysical Journal. 875 (1). s. L6. doi:10.3847/2041-8213/ab1141. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2019.
- ^ Macchetto, F.; Marconi, A.; Axon, D. J.; Capetti, A.; Sparks, W.; Crane, P. (Kasım 1997). "The Supermassive Black Hole of M87 and the Kinematics of Its Associated Gaseous Disk". The Astrophysical Journal. 489 (2). ss. 579-600. arXiv:astro-ph/9706252 $2. Bibcode:1997ApJ...489..579M. doi:10.1086/304823.
- ^ Matveyenko, L. I.; Seleznev, S. V. (Mart 2011). "Fine core-jet structure of the galaxy M87". Astronomy Letters. 37 (3). ss. 154-170. Bibcode:2011AstL...37..154M. doi:10.1134/S1063773711030030.
- ^ Tamura, Naoyuki; Sharples, Ray M.; Arimoto, Nobuo; Onodera, Masato; Ohta, Kouji; Yamada, Yoshihiko (2006). "A Subaru/Suprime-Cam wide-field survey of globular cluster populations around M87 - I. Observation, data analysis and luminosity function". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Cilt Online Early. s. 588. doi:10.1111/j.1365-2966.2006.11067.x. 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2010.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Messier 87, SEDS Messier sayfası3 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- M87 Simbad verileri 15 Aralık 2000 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ESA/Hubble yayımı 16 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- M87 ESA/Hubble fotoğrafları 11 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- M87 fışkırması amatör fotoğraf5 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- M87 fışkırması başka bir amatör fotoğraf 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ESO: Dev Gökada Büyümeye Devam Ediyor 11 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- WikiSky'da Messier 87: DSS2, SDSS, GALEX, IRAS, Hidrojen α, X-Ray, Astrofoto, Gök Haritası
NGC 4462 | NGC 4463 | NGC 4464 | NGC 4465 | NGC 4466 | NGC 4467 | NGC 4468 | NGC 4469 | NGC 4470 | NGC 4471 | NGC 4472 | NGC 4473 | NGC 4474 | NGC 4475 | NGC 4476 | NGC 4477 | NGC 4478 | NGC 4479 | NGC 4480 | NGC 4481 | NGC 4482 | NGC 4483 | NGC 4484 | NGC 4485 | NGC 4486 | NGC 4487 | NGC 4488 | NGC 4489 | NGC 4490 | NGC 4491 | NGC 4492 | NGC 4493 | NGC 4494 | NGC 4495 | NGC 4496 | NGC 4497 | NGC 4498 | NGC 4499 | NGC 4500 | NGC 4501 | NGC 4502 | NGC 4503 | NGC 4504 | NGC 4505 | NGC 4506 | NGC 4507 | NGC 4508 | NGC 4509 | NGC 4510 | NGC 4511
