Belkıs Şevket
Belkıs Şevket Hanım | |
|---|---|
 | |
| Meslek | Müzik öğretmeni, çocuk terbiyecisi |
| Tanınma nedeni | İlk defa uçan Türk kadını olması. |
Belkıs Şevket ya da Belkıs Şevket Hanım, 1 Aralık 1913 tarihinde ilk defa uçan Türk kadını ve aktivist.[1][2] Dedesi II. Mahmud'un vezirlerinden Ali Namık Paşa olup, Ata Paşa'nın oğlu olan Şevket Bey'in veya diğer bazı kaynaklara göre Ata Paşa'nın kızıdır.[3] Belkıs Şevket Hanım aynı zamanda bir çocuk terbiyecisi olup, müzik öğretmenliği ve yazarlık da yapmaktaydı. Ayrıca İngilizce dilini de iyi derecede biliyordu.[4]
İlk uçan kadın olayı
[değiştir | kaynağı değiştir]İkinci Meşrutiyetin ilanından sonra, İstanbul'da bazı Türk kadınları 1913 yılında Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti'ni (Kadınların Haklarını Savunma Derneği)[5] kurmuşlardı. Bu cemiyet, Kadınlar Dünyası isimli bir de dergi çıkarıyordu. Belkıs Şevket Hanım'da bu derneğin etkin bir üyesiydi ve Kadınlar Dünyası dergisinin yazarlarındandı.[6] Dernek vasıtasıyla hem Türk kadınının propagandasını yapmak hem de Türk Ordusuna bir uçak hediye edebilecek yardım toplanması amacıyla, gayret gösteriyordu. Bunun için dernekte bir toplantı düzenlenmesini sağladı. Derneğe üye olan Mesadet Bedirhen'in kocası Süreyya Bey'den, Safraköy'de bulunan Tayyare Mektebi Müdürlüğü'ne giderek, kendisinin uçak ile uçması için mektebin müdüründen talepte bulunmasını rica etti. Süreyya Bey bu isteği kırmayarak, Tayyare Mektebine gitti. Ancak Tayyare mektebi müdürü Veli Bey, bu konuda kendisinin bir karar veremeyeceğini ve Birinci Kolordu Komutanlığından izin alınması gerektiğini söyledi.
Bunun üzerine, Birinci Kolordu Komutan Vekili Cemal Mersinli'ye başvuran dernek, kolordu komutanından gerekli yazılı izni aldılar. Alınan izinle birlikte, Belkıs Şevket Hanım'ın 30 Kasım 1913 Pazar günü veya hava uygun olmadığı takdirde bir sonraki gün uçması için planlama yapıldı. Ancak Pazar günü aralıklı olarak yağmur yağmasından dolayı uçuş yapılamadı. Bu nedenle uçuş 1 Aralık 1913 Pazartesi gününe ertelenmiş oldu. Belkıs hanım dernek adına, uçaktan atmak amacıyla bir sepet dolusu kart bastırmıştı. Bu kartta;
“Osmanlı Müdâfaa-i Hukûk-u Nisvân Cemiyeti azasından ve Kadınlar Dünyası muhabirlerinden Osmanlı ve İslam kadınlığı namına havada tayrân ederken (uçarken) “Kadınlar Dünyası” ismi ile muhterem ordumuza bir tayyare ihdâsını (hediye edilmesini) bilâ tefrîk-i cins ve mezhep (Irk ve mezhep ayrımı gözetmeksizin) Osmanlı kadınlığından bekler.”
— Müdâfaa-i Hukûk-u Nisvân Cemiyeti
yazıyordu. 1 Aralık 1913 Pazartesi günü dernek başkanı ile üyeler, Yeşilköy'e hareket ettiler. Saat 13:00 sıralarında ise alana vardılar. Alanda izleyiciler ile birlikte yerli ve yabancı basın mensupları da bulunmaktaydı. Belkıs Şevket Hanım'ın bineceği uçak Deperdussin tipinde bir uçaktı ve uçağın pilotluğunu Üsteğmen Fethi Bey yapacaktı. Uçağın adı ise "Osmanlı" idi ve tek motorlu üstü açık bir uçaktı.[7] Belkıs Şevket Hanım toplanan kalabalığa küçük, kısa bir konuşma yaptıktan sonra saat 15:14 sıralarında, uçak havalandı. Yaklaşık olarak 200 metre civarında gerçekleşen uçuş, Şişli, Hürriyet Abidesi, Üsküdar ve Kadıköy üzerinde gerçekleşti. Belkıs Şevket Hanım uçakla havadayken, kalabalığa hazırlanan kartları attı. Toplam uçuş ise 15 dakika sürmüştür.
Ancak bağış kampanyası istenilen ilgiyi elde edemedi. Toplamda üç hafta kadar süren kampanya süresince 2622 Kuruş toplanabildi. Ancak Belkıs Şevket Hanım'ın uçuşu yabancı basında ilgi gördü. Örneğin; Almanya'da 1872 ile 1939 tarihleri arasında yayınlanan Berliner Tageblatt (veya kısa adıyla BT) gazetesi haberinde "üzerinde dikkatle durulması gereken cesurca bir jest ifadeleriyle" tabirini kullanmıştır.[1]
Belkıs Şevket Hanım'ın uçakla uçmasının ardından, dönemin askerî hükûmeti fotoğraflarını askerî müzede sergilemiştir. Ayrıca o dönemde yeni çıkarılan bir kolonyaya da, "Belkıs Kolonya Suyu" adı verilmiştir.[5]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "İlk Kez Uçan Türk Kadını Belkıs ŞEVKET". hvkk. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2013.
- ^ Yanmaz, Ruhsar. "Mustafa Kemal Atatürk Türk Kadınlarını Gökyüzünde de Görmek İstedi". add.org.tr. 7 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2013.
- ^ Tuna, Turgay. "Turgay Tuna". denizce. 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2013.
- ^ Öztürk, Yakup. "Kadın Edebiyatı Araştırmalarına Bir Kaynak Olarak Nevsâl-i Millî" (PDF). ibu.edu.ba. 14 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2013.
- ^ a b "Tarihin önde giden ilk kadınları". zaman.com. 22 Mart 2008. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2013.
- ^ Karabulut, Umut; Doğan, Sema. "İstanbul Semalarında Uçan İlk Türk Kadını: Belkıs Şevket Hanım". Belgi Dergisi, Yaz 2015, Cilt 1, Sayı10,. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
- ^ "Türk Havacılığı Salonu". hho.edu.tr. 20 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2013.