İçeriğe atla

Hirodes

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Herod sayfasından yönlendirildi)

Hirodes (İbranice: הוֹרְדוֹס; Yunanca: ἡρῴdης; d. MÖ 74/MÖ 73 – ö. MÖ 4 Kudüs), aynı zamanda I. Hirodes veya Büyük Hirodes adıyla bilinen ve Roma İmparatorluğu tarafından Yahudiye eyaletine atanan Yahudi Kralı.

Hayat hikâyesinin detaylarına en iyi MS 1. yüzyıl Yahudi tarihçisi Josephus'un çalışmalarında rastlanır. Birçok insan için, Hirodes hakkında en iyi bilinen şey Matta İncili bölüm 2'de, Yeramya 31:15'ten nakille anlatılan Masumların Katli hikâyesidir.

Hirodes Tapınağı'nın modeli (İsrail Müzesi)

Hirodes, özellikle Kudüs'teki ikinci tapınak olan ve bazen Hirodes Tapınağı olarak adlandırılan tapınağın genişletilmesiyle tanınır.

7 Mayıs 2007'de, Kudüs'teki İbrani Üniversitesi arkeologlarından Prof. Ehud Netzer'in başkanlığındaki bir arkeolog grubu, bu tapınağı bulduğunu iddia etmiştir.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kral Hirodes'e ait bakır sikke, ön yüzde "Basileus Herodon" yazısı ve arka yüzde Makedon güneşi sembolü.

Kral Hirodes, peygamber İshak'ın büyük oğlu Esav'ın soyundan, varlıklı ve zengin bir Edomlu aileden gelir. İdumea, Eski Ahit'te Edom olarak geçen bir güney Yahudiye yerleşimiydi. Makkabilerde geçen Yuhanna Hirkanus, İdumea'yı MÖ 140–130 arasında fethettiğinde, tüm İdumealılardan Yahudi kanunlarını kabul etmelerini ya da topraklarını terk etmelerini istedi. Bu yüzden İdumealıların birçoğu Yahudiliği kabul etti.

Kral Hirodes kendisini bir Yahudi olarak tanımlıyordu ve çağdaşlarının dikkatini çekiyordu.[1] Her ne kadar bu iman içten olsa da, Hirodes soyundan gelenlerin kültüründe Helenistik etki oldukça fazlaydı, bu da dindar Yahudilerin gözüne itici görünmelerine neden oluyordu.[2] Yuhanna Hirkanus zamanında din değiştiren İdumealılardan olan İdumealı Antipater'in ikinci oğlu ve Hirodes hanedanının kurucusudur. Hirodes'un annesi Cypros, Nabata'daki Petra şehrinden bir prensesti. Roma'da, sırtı tıpkı Pompey ve Cassius gibi sıvazlanan ailenin reisi ve Hirodes'in babası, MÖ 47 yılında Yahudiye eyaletine İmparatorluk vekili, ardından Hirodes henüz 25 yaşında babası tarafından Galile (modern El-Halil) valisi olarak atandı.

Babasının MÖ 43 yılında -iddialara göre bir vergi tahsildarı tarafından- zehirlenmesi üzerine katili idam ettirdi. Bir sefer dönüşünün ardından, eskiden Yahudiye'nin yöneticisi unvanına sahip Hasmonean hanedanı mensubu genç prenses Mariamne (bazen Mariamme olarak telaffuz edilir) ile söz kesti. İlk karısı Doris ve Antipater isimli üç yaşındaki oğlunu kovdu ve ardından Mariamne (I. Mariamne olarak da bilinir) ile evlendi.

MÖ 40'ta Antigonus ve Partlar Yahudiye'yi işgal etti. Hirodes Kudüs'ten kaçarak ilk kez Roma'ya gitti. Roma Senatosu tarafından "Yahudilerin Kralı" olarak seçildiyse de,[3] Hirodes'un Yahudiye'nin tamamını ele geçirmesi MÖ 37 yılına kadar sürdü. 34 yıl saltanat sürdü.

Zaman çizelgesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 30'lar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kudüs'ün Kral Hirodes tarafından alınması, MÖ 36, Jean Fouquet, 15. yüzyıl sonu.

MÖ 39–MÖ 37 Antigonos'a karşı savaş. Kudüs'ün fethi ve Antigonos'a karşı zafer, ardından Antigonos'un Marcus Antonius tarafından idamı.

MÖ 36 Hirodes, 17 yaşındaki üvey kardeşi Yahudiyeli III. Aristobulus'u Yahudilerin onu kral seçecekleri korkusuyla yüksek rahip olarak atadı.

MÖ 35 Aristobulus bir partide boğuldu. Tarihçiler, Hirodes'in onu öldürdüğüne dair delillerin yetersiz olduğunu iddia ederler.

MÖ 32 Nabata'ya karşı savaşa başladı, bir yıl sonra zafer kazanıldı.

MÖ 31 Yahudiye'de yıkıcı bir deprem. Octavianus'un Markus Antonius'u bozguna uğratması üzerine Hirodes sonradan Augustus adını alacak olan Octavianus'a sadâkatlarını bildirdi.

MÖ 30 Hirodes'e Rodos adasında Octavianus tarafından büyük alâka gösterildi ve Yahudiye Krallığı tekrar onaylandı.

MÖ 20'ler

[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 29 Josephus, Hirodes'in karısı I. Mariamne'ye büyük bir tutkuyla bağlı olduğunu ve onu kıskandığını yazar. Mariamne, Hirodes'un kendisini öldürmeyi planladığını öğrenince onunla birlikte uyumayı bıraktı. Hirodes ona iftira ederek zina etme suçundan mahkemeye çıkarttı. Hirodes'in kız kardeşi I. Salome, ona karşı yalancı şahitlik yaptı.

I. Mariamne'nin annesi Aleksandra duruşmaya katıldı ve öz kızını suçladı. Tarihçiler annenin Hirodes'in cinayet listesinde sıradaki isim olduğunu, hayatını kurtarmanın tek yolunun bu olduğunu söyler. Aktarılanlara göre henüz 25 yaşında olan ve yedi yıl içinde beş çocuk doğuran Mariamne, idam sırasından oldukça sakin ve durgundu.

Aleksandra parayla elde ettiği güç yardımıyla Hirodes'in akıl sağlığının krallığa devam etmesine izin vermediğini öne sürerek kendisini kraliçe ilan ettirdi. Josephus'a göre bu stratejik bir hataydı; Hirodes onu mahkemeye bile çıkarmadan idam ettirdi.

MÖ 28'de Hirodes, komplo iddiasıyla üvey kardeşi Kostobar'ı (Salome'nin kocası ve Berenis'in babası) idam ettirdi. Hirodes'in Kudüs'te inşa ettirdiği tiyatro ve amfitiyatro'da büyük bir festival yapıldı.

MÖ 27 Hirodes'e suikast girişimi. Hirodes, Gaius Julius Caesar Octavianus (Augustus) onuruna Samiriye'yi yeniden inşa ettirdi ve adını Sebaste olarak değiştirdi.

MÖ 25 Büyük bir kuraklığın ardından açlık ve salgınlar başladı. Hirodes, Mısır'dan tahıl ithal etti ve örnek bir yardım programı başlattı. Vergilerin üçte birinden feragat etti.

MÖ 23 Hirodes, Kudüs'te yeni bir saray ve Yahudiye'daki Hirodian'da bir kale inşa ettirdi. Hirodes üçüncü evliliğini yüksek rahip Simon'un kızı II. Mariamne ile yaptı.

MÖ 22 Caesarea Maritima'nın imarına başladı ve limanını inşa etti. Romalılardan Trachonitis, Batanaea ve Auranitis bölgelerinin yönetimini elde etti.

Yaklaşık MÖ 20 de İkinci Tapınak da genişletme başladı.. (Bkz. Hirodes Tapınağı)

MÖ 10'lar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaklaşık MÖ 18, Hirodes, ikinci kez Roma'ya gitti.

MÖ 14 Hirodes, Anadolu ve Kirene 'deki Yahudileri destekledi. Judaea'daki ekonomik başarısından dolayı vergileri dörtte bir oranında düşürdü. Oğullarıyla tartıştı.

MÖ 13 Hirodes, ilk karısı Doris'ten olan oğlu Antipater'i birinci varisi yaptı.

MÖ 12 I. Mariamne'den olan oğullarından Aleksandros ve Aristobulos'un hayatı için tehlike arz ettiklerinden şüphelenmesi üzerine, güvende olmak için onları Aquileia'ya aldı ancak Augustus her üçünü de barıştırabildi. Hirodes Olimpiyat oyunları'nı mali olarak destekledi ve geleceğini güvenceye aldı. Hirodes vasiyetini, Aleksander ve Aristobulos'un da kraliyet varisi olarak yetişeceği ancak Antipater'in öncelikli olacağı şekilde iyileştirdi.

MÖ 10 civarı, genişletilmiş Kudüs Tapınağı'nın açılışı yapıldı. Nebatalilerle savaşıldı.

MÖ'nin son 10 yılı

[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 9 Sezariye Maritima'nın açılışı için büyük bir merasim yapıldı. Nebatilere karşı yapılan savaşın kötü gitmesi nedeniyle Augustus'un gözünden düştü. Hirodes, tekrar Aleksander'ın kendisini ölüreceğinden şüphelendi.

MÖ 8 Hirodes, I. Mariamne'den olan çocuklarını vatana ihanetle suçladı. Augustus'un krallığını oğullarına aktarabilme izni vermesi üzerine onunla barıştı.

MÖ 7 I. Mariamne'nin oğulları suçlu bulunarak idam edildi. Mahkeme, daha önce bir Roma mahkemesinin bulunduğu Beyrut'taydı.

Şimdi veraset değişmişti ve Antipater tahtın öncelikli varisi olmuştu. Tahta çıkış sıralamasında ikinci sıraya II. Mariamne'den olan Hirodes Filip dahil edildi.

MÖ 6 Hirodes, Mesih'in doğuşunu haber veren ve bir bakıma saltanatının sonunu hazırlayan Ferisilere karşı savaştı.

MÖ 5 Antipater, Hirodes'i öldürmeyi planladığı suçlamasıyla mahkemeye çıkarıldı. Hüküm öncelikle Roma İmparatoru tarafından onaylanmalıydı. Hirodes, dördüncü karısı Maltas'tan olan oğlu Hirodes Antipas'ı varisi olarak seçti. Hirodes ciddi biçimde hastaydı.

MÖ 4 Genç Tevrat öğrencileri, Kudüs Tapınağı'nın ana girişindeki altın kartalı Ferisi öğretmenleri Roma'nın sembolü olduğununu söylediği için parçaladılar. Hirodes onları tutuklattı, mahkemeye çıkarttı, hükmü verdirdi ve idam ettirdi. İmparator Augustus, Antipater'in ölüm cezasını onayladı. Hirodes kendi oğlunu idam ettirdi.

Tek varisini idam ettirdiği için Hirodes, vasiyetini tekrar değiştirdi: Archelaus (Maltas ile olan evliliğinden) tüm krallığın kralı olacak, Antipas (Maltas'tan olma) ve Filip (Kudüs'lü Kleopatra'dan olma) El-Halil ve Peraea, Gaulanitis (Golan), Trachonitis (İbranice: Argob), Batanaea (şimdi Ard-el-Bathanyeh) ve Panias üzerinde tetrark (dörtlü yönetim yöneticisi) olarak hüküm sürecekti. Augustus'un bu vasiyeti onaylamaması nedeniyle hiçbiri kral unvanı alamadı ama belirlenen toprakları aldılar.

Ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Josephus'un Yahudilerin Geçmişi adlı eseri kaynak alınarak Hirodes'in MÖ 4 yılının Mart sonu ya da Nisan başında öldüğü öne sürülür. Josephus, Hirodes'in kral olmasından 37 yıl, Antigonus'un ölümünden ise 34 yıl sonra öldüğünü söyler.[4] Buna göre MÖ 4 yılında ölmüş olmalıdır. Bu tarih, kraliyeti bölüşen üç oğlunun MÖ 4'ten itibaren hüküm sürmeye başlamalarıyla desteklenir. Josephus, otuz yedi yıllık saltanattan sonra I. Hirodes Filip'in ölümünden bahseder ki, bu İmparator Tiberius'un 20. yılında olmuştur; Hirodes'in ölümünün MÖ 4 yılında olduğunu gösterir.[5] Ayrıca Josephus, Hirodes'in bir Ay tutulmasından sonra öldüğünü söyler [6] ki MÖ 4'te bir parçalı ay tutulması olmuştur.[7]

Josephus'un yılları hesaplama yöntemindeki tutarsızlıklar nedeniyle, bu tarihin hatalı olduğunu, ölümün MÖ 5'te gerçekleşmesinin daha muhtemel olduğunu söyleyenler de vardır.[8] Bu yıl içinde iki tam ay tutulması oldu.[9] Daha ileri tarihler de ortaya atışmıştır[10] ancak MÖ 1 yılına kadar başka ay tutulması yoktur, oysa bu tarihte Hirodes'in oğulları onun ardından 3 yıldan beri hüküm sürmektedirler.

Josephus, Hirodes'in hastalığının sonlarına doğru çok acı çektiğini söyler.[11] Josephus'un tanımlamalarından, bazı tıp uzmanları Hirodes'in kronik böbrek yetmezliğine bağlı Fournier Kangreni'nden öldüğünü düşünür.[12]

Hirodium'un güneybatı yönünden çekilmiş hava fotoğrafı.

Hirodes, Kudüs'ün on iki kilometre güneyindeki Hirodium'da bir mezara defnedildi. Mayıs 2007'de mezarın bulunduğu bildirildi.[13]

Evlilikleri ve çocukları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kral Hirodes'in evlilikleri ve çocukları
Eş Çocuklar
Doris
II. Mariamne, Hasmoneanlı Aleksandros'un kızı
II. Mariamne, Yüksek Rahip Simon
Malthace
Kudüslü Kleopatra
Pallas
  • Oğlu Phasael
Phaidra
  • Kızı Roxane
Elpis
Bir kuzeni (adı bilinmiyor)
  • bilinen çocuğu yok
Bir yeğeni (adı bilinmiyor)
  • Bilinen çocuğu yok

Yüksek olasılıkla Hirodes'in özellikle son karılarından daha fazla oğlu vardı. O dönemde Romalıların kadınları önemsiz bularak saymamaları nedeniyle daha fazla kızı da olabilir.

Kral Hirodes'in aile ağacı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Soyu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aleksandros + Aleksandra
           |
      ———————————————————————————————————
     |                                   |
Yahudiyeli III. Aristobulus         Mariamne, kızı
(ö. MÖ 35)                          Kral Hirodes e.
(son Hasmonean ferdi,
Yüksek rahip olarak atandı, suda boğuldu)

Edomlu Antipater + Cypros, Petra'daki Nebatilerden Arap prensesi
                       |
                       |
                       |
                Kral Hirodes
              (MÖ 74-MÖ 4)

İşaretler
İşaret Anlamı
+ Evli
| ikidinden doğan
../——— kardeş
d. doğumu
ö. ölümü
e. ile evliydi
? buraya dahil değil ya da bilinmiyor

Evlilikleri ve soyundan gelenler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kral Hirodes + Kudüslü Kleopatra
                |
              Filip (tetrark)
             ö. MÖ 34

Kral Hirodes + Doris
                |
            Antipater
             ö. MÖ 4?

Kral Hirodes + Maltas (Samiriyeli)
                |
    ————————————————————————————————————————————————
   |                                   |            |
 Hirodes Antipa                     Archelaus    Olympias
   d. MÖ 20?   + Phasaelis,
                    Arap kralı IV. Aretas'ın kızı
      evlenmek için "boşandı":
              + Hirodias,
                    (Kral Hirodes'in oğlu ) Aristobulus'un kızı

Kral Hirodes + Mariamne I, ö. MÖ 29?, Aleksandros'un kızı
                |
    ————————————————————————————————————————————————
   |             |          |                       |
 Aristobulus   Alexander   Salimpsio + Phaesal     Cypros
  ö.MÖ 7?      ö.MÖ 7?                |              e.
   e. Berenis                      Cypros         Antipater(2)
     |
  Hirodias, kz.
     e. Hirodes Antipa

Kral Hirodes + II. Mariamne, Yüksek rahip Simon'un kz.
                |
           Hirodes Filip

Notlar.
  • Antipater(2), Yusuf ve Salome'nin oğludur
  • ? işaretli tarihler güncel buluntulara karşın doğruluğunun ispat edilmeye ihtiyacı vardır.

İcraatları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hirodes, ailesinin ve gelecek kuşakların hafızasına zalimliğiyle kazınsa da, Yahudiye'nin ekonomik gücünü artırmak için yardım eden, şehirler kuran ve tarımsal projeler geliştiren ehil ve uzak görüşlü bir yöneticiydi. Onun en ünlü ve tutkulu projesi Kudüs'teki İkinci Tapınak'ın genişletilmesiydi.

Saltanatının on dokuzuncu yılında (MÖ 20-19) Hirodes tapınağı "daha muhteşem bir boyutta" yeniden inşa ettirdi.[14] Dış yapıların ve avlunun bitirilmesi seksen yıl sürmesine rağmen yeni tapınak bir buçuk yılda bitirildi.[14] Şeriate uyan Hirodes, 1.000 kadar rahibi duvar ustası ve marangoz olarak çalıştırdı.[14] MS 70 yılında tahrip edilicek olan tapınaktan sık sık Hirodes Tapınağı olarak bahsedildi.

Hirodes'in diğer icraatlarından bazıları: Kudüs'ün su şebekesinin yeniden kurulması, Kudüs'te bir saray yaptırılması, Masada gibi sınır kalelerinin yeniden canlandırılması ve Sezariya Maritima ve Hirodion gibi yeni şehirler kurulması. Aynı zamanda Hirodium adında bir kale inşa ettirdi. Gemi yapımı için oldukça önemli olan Ölü Deniz'den asfalt çıkarılması tekelini Kleopatra ile paylaştı. Kıbrıs'taki bakır madenlerini Roma İmparatorluğu'ndan kiraladı.

Yeni Ahit'te Hirodes

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kral Hirodes'ten Matta İncili'nde "masumların katli" olarak bilinen bölümde çok kısa bahsedilir.

Yeni Ahit'e göre; İsa'nın doğumundan kısa bir süre sonra, doğudan gelen müneccimler, Hirodes'i "Yahudilerin kralı olmak için doğmuş olanın" nerede olabileceğini sormak için ziyaret ettiler, çünkü onun yıldızını doğuda görmüşlerdi ve ona saygılarını sunmak istiyorlardı. Kendisi Yahudiye kralı olan Hirodes, hemen kendi saltanatını tehdit eden bu bebeğe karşı teyakkuza geçti.

Toplanan rahipler ve yazıcılar, Hirodes'e peygamberin sözünü ettiği "kutsal yağla meshedilmiş olan" Mesih'in (Yunanca: ho christos) Yahudiye'deki Beytüllahim'de doğduğunu söylediler. Bunun üzerine Hirodes, çocuğu bulmasını sağlamaları için müneccimlere "gidin ve çocuk hakkında iyi araştırın; onu bulduğunuz zaman bana haber verin ki, ben de gelip ona secde kılayım"(Matta 2:8)[15] diyerek Beytüllahim'e gönderildi. Müneccimler İsa'yı buldular, ancak rüyalarında Hirodes'e bilgi vermemeleri için uyarılınca onun yanına uğramadan memleketlerine döndüler. Yusuf da rüyasında Hirodes'in İsa'yı öldürmek istediği hakkında uyarıldı, böylece Yusuf ve ailesi Mısır'a kaçabildi. Hirodes, müneccimler tarafından aldatıldığını anladığında, Beytüllahim çevresinde iki yaş ve altı tüm erkek çocukların öldürülmesini emretti. Yusuf ve ailesi Hirodes ölene kadar Mısır'da kaldılar, sonra Hirodes'in oğlu Archelaus'un oğlundan kaçmak için El Halil'deki Nasıra'ya gittiler.

Bu anlatılanların tarihsel doğruluğu, o dönemden başka bir belgenin böyle bir katliamdan bahsetmemesi nedeniyle kuşkuludur. Her halukarda, Beytüllahim küçük bir taşra kasabasıydı ve öldürülmüş olan çocukların sayısı 5 veya 6'dan fazla olamazdı.

Yeni Ahit'te Kral Hirodes'in (babası gibi Hirodes diye çağrılan) oğlu Hirodes Antipa'tan Yahya'nın tutuklanması ve öldürülmesi hakkındaki kısımda bahsedilir.

Hirodes'in ölümünün ardından

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hirodes'in ölümünün ardından, krallıktan ziyade tetrarşiyle idare edilen Krallığı, oğullarından Archelaus, Hirodes Antipa ve I. Hirodes Filip arasında bölündü.

Kral Hirodes'in Mezarı

[değiştir | kaynağı değiştir]

7 Mayıs 2007'de, Kudüs’teki İbrani Üniversitesi arkeolog'larından Prof. Ehud Netzer'in başkanlığındaki bir İsrailli arkeolog grubu 35 yıllık araştırma sonucunda, "I. Hirodes" veya "Büyük Hirodes" adlarıyla da bilinen, Romalılar döneminde, Roma Senatosu tarafından “Yahudilerin Kralı” olarak atanan Hirodes'in mezarının Kral Hirodes saray kalıntılarının bulunduğu Hirodyum adı verilen tepedeki kazı çalışmaları sırasında bulunduğunu bildirdi. Kral Hirodes'in (MÖ 74-4) bölgeye gömüldüğü, MS 1. yüzyıldaki Yahudi tarihçilerinden Flavius Josephus'un yazılarında yer almıştı.[16]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Flavius Josephus, Yahudi savaşı, Kitap 2, CBölüm 13, "Aynı zamanda Sezariye'de başka bir karışıklık daha vardı, - Suriye'lilerle karışmış olan ve orada yaşayan Yahudilerin rahatsızlıkları gün geçtikçe artıyordu. Yahudiler, şehri Kral Hirodes'i ima ederek bir Yahudinin kurduğunu söylüyor, bu yüzden de şehrin kendilerine ait olduğunu iddia ediyorlardı. Suriyeliler şehri bir Yahudinin kurduğunu kabul etmekle birlikte, her halûkarda hâlâ şehrin br Yunan şehri olduğunu çünkü şehirde dikilmiş olan heykel ve tapınakların Yahudiler için tasarlanmış olamayacağını söylüyorlardı."
  2. ^ Yahudi Ansiklopedisi: Herod I: Pious'un muhalefeti 8 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "Kral Hirodes'i putperestlerin arasında popüler yapan bütün o dünyevi ihtişam ve görkem, putperest oyunlarına ve vahşi hayvanlarla yapılan dövüşlere katılmaya zorlayarak dinsel inanışlarını aşağıladığı için Yahudilerin nefretini kazandırdı..."
  3. ^ Yahudi savaşı 1 26 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..14.4: Marcus Antonius " …sonra onu Yahudilerin kralı yapmayı kararlaştırdılar… söylendiğine göre Hirodes'in kral olması Part savaşında onların yararınaydı ve böylece hepsi oylarını ona verdiler. Senato dağıldığında, tüm yüksek dereceli memurlar ve konsüller tanrılara kurban kesilmesini emretmek ve bu kararı yaymak için Kapitol'e gittiler, Antonius ve Sezar ise Hirodes'i aralarına alarak dışarı çıktılar. Antonius, Hirodes'in krallığının ilk gününde bir şölen düzenledi."
  4. ^ Flavius Josephus, Yahudilerin Geçmişi, 17. kitap, 8. bölüm
  5. ^ Flavius Josephus, Yahudilerin Geçmişi, 18. kitap, 4. bölüm
  6. ^ (Flavius Josephus, Yahudilerin Geçmişi, 17.167)
  7. ^ NASA Kataloğu, Ay yüzeyinin % 37 si örtülmüştü.
  8. ^ Timothy David Barnes, “The Date of Herod’s Death,” (Hirodes'un ölümün tarihi) Journal of Theological Studies ns 19 (1968), 204-19; P. M. Bernegger, “Affirmation of Herod’s Death in 4 B.C.,”(Hirodes'in ölümünün MÖ 4 olarak teyidi) Journal of Theological Studies ns 34 (1983), 526-31.
  9. ^ http://sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/LEcat/LE-0099-0000.html 18 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. NASA lunar eclipse catalog
  10. ^ W. E. Filmer, “Chronology of the Reign of Herod the Great,” (Kral Hirodes'in saltanatının zaman dizini) Journal of Theological Studies (Teolojik araştırmalar dergisi) ns 17 (1966), 283-98
  11. ^ "Ant. 17.6.5". 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2007. 
  12. ^ "CNN Arşivleri, 2002". 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2007. 
  13. ^ İbrani Üniversitesi: Hirodes'in mezarı Hirodium'da bulundu http://www.haaretz.com/hasen/spages/856784.html 2 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  14. ^ a b c Hirodes Tapınağı 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yahudi Ansiklopedisi
  15. ^ Matta 2:8, Kitabı Mukaddes, Kitabı Mukaddes Şirketi, 1985
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2007. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Duane W. Roller, Büyük Hirodes'in imar programı, İngilizce
  • Robert Gree, Büyük Hirodes, İngilizce
  • Michael Grant, Büyük Hirodes, İngilizce

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hirodes&oldid=33676850" sayfasından alınmıştır