Индий исемле битнең чыганагын карау

{{Химик элемент|prev=[[Кадмий]]|next=[[Аккургаш]]|Индий / Indium (In) |49|<!-- Матдәнең тышкы күренеше-->|114,818 (3)|<!-- Атом радиусы-->|<!-- Ионизация энергиясе-->|<!-- Электрон конфигурациясе-->|<!-- Ковалент радиусы-->|<!-- Ион радиусы-->|<!-- Электр тискәрелеге-->|<!--Электрод потенциалы-->|<!-- Оксидлашу дәрәҗәсе-->|7,31|<!-- Моляр җылы сыешлыгы-->|<!-- Җылы үткәрүчелек-->|<!-- Эрү температурасы-->|156,2|2080|<!-- Парга әйләнү җылылыгы-->|<!-- Моляр күләм-->|<!-- Рәшәткә төзелеше-->||<!-- Рәшәткә параметрлары-->|<!--<!--Дебай температурасы-->}}
'''Индий''' ({{lang-lat|Indium}}, In) — [[Менделеевның периодик таблицасы]]ның 5 период,  13 төркем элементы. Тәртип номеры - 49.

Гади матдә '''индий''' — җиңел чүкелүчән, тиз эри, бик йомшак [[Металлар|металл]], көмөшсу-ак төстә. Химик үзенчәлекләре буенча [[алюминий]] һәм [[галлий]]га, тышкы күренеше белән цинкка охшаган.

== Символы ==
Индий элементының символы — In (''Индий'' дип укыла).
[[Файл:Indium_world_production.svg|мини|Планетада индий чыгару динамикасын, USGS мәглүматы буенча<ref>[http://minerals.usgs.gov/ds/2005/140 U.S. Geological Survey — Historical Statistics for Mineral and Material Commodities in the United States] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604121254/http://minerals.usgs.gov/ds/2005/140 |date=2013-06-04 }} // 2013; [http://minerals.usgs.gov/ds/2005/140/ds140-indiu.pdf INDIUM STATISTICS] // USGS, November 8, 2012</ref>]]

== Тарихы ==
Индийны немец химиклары Фердинанд Райх һәм Теодор Рихтер (Richter Theodore) [[1863 ел]]да [[цинк]]лар буенча спектроскопик тикшеренү вакытында таба<ref>{{Мәкалә|заглавие=Ueber das Indium|издание={{Нп3|Journal für praktische Chemie|Journal für Praktische Chemie||Journal für praktische Chemie}}|том=90|номер=1|страницы=172—176|doi=10.1002/prac.18630900122|язык=de|автор=Reich, F.; Richter, T.|год=1863|тип=magazin}}</ref><ref>{{Из КНЭ|2|466|Индий}}</ref>. 1867 елда бөтен дөнья күргәзмәсендә индийның ярты килограмлык [[коелма]]сы китерелгән булган инде<ref name="SchSch">{{Китап|заглавие=Indium: Geology, Mineralogy, and Economics|издательство=Springer|год=2002|isbn=9783540431350|ссылка=https://books.google.com/?id=k7x_2_KnupMC&pg=PA1|ref=Schwarz-Schampera|автор=Schwarz-Schampera, Ulrich; Herzig, Peter M.}}</ref>.

== Исеменең килеп чыгышы ==
Индийдагы спектрның ачык эмиссия хасияте — [[индиго]] төсе. Атама шуннан чыгып бирелгән.

== Чыгарып алу ==
Индийны цинк һәм әзрәк нисбәттә [[кургаш|кара]] һәм [[аккургаш]]ларның калдыкларыннан җитештерәләр.

== Физик үзенчәлекләре ==
* Эрү температурасы 156,5985&nbsp;°C (429,7485 K)
* кайнау температурасы 2072&nbsp;°C (2345 K)
* Тыгызлыгы: 7,362 (+20&nbsp;°C, г/см³)
** 7,023 (157&nbsp;°C, г/см³)
** 5,763 (2109&nbsp;°C, г/см³)
* Пар басымы (терек.баг. мм):
** 0,01 (912&nbsp;°C)
** 0,1 (1042&nbsp;°C)
** 1 (1205&nbsp;°C)
** 10 (1414&nbsp;°C)
** 100 (1688&nbsp;°C)
* Даими басым булганда шартлы җылылык сыйдырышлыгы (0-150&nbsp;°C): 0,238 Дж/га·K

== Биологик әһәмияте ==
Индий организмда сизелерлек метаболик роль уйнамый<ref name="toxic">{{Мәкалә|заглавие=Factors Affecting the Toxicity of the Element Indium|издание=British Journal of Experimental Pathology|том=52|номер=5|страницы=543—559|pmid=5125268|язык=en|тип=journal|автор=Castronovo, F. P.; Wagner, H. N.|год=1971}}</ref> Вакытлыча кешенең мускулларында, сөяк һәм тиресендә туплануы мөмкин. III валентлы эрүчән кушылмаларын инъекция белән керткән очракта бөер өчөн агулы булуы ихтимал<ref>{{Мәкалә|pmid=25527823|заглавие=Macrophage Solubilization and Cytotoxicity of Indium-Containing Particles as in vitro Correlates to Pulmonary Toxicity in vivo|издание={{Нп3|Toxicological Sciences}}|doi=10.1093/toxsci/kfu273|том=144|номер=1|страницы=17—26|язык=en|тип=journal|автор=W. M.; Gwinn|год=2014}}</ref> Озак вакыт индий, гидроксид, оксидлары тузанын суларга туры килгәндә {{Тәржемәһез 3|Indium lung|Indium lung}} дигән үпкә авыруын тудыруы ихтимал<ref name="InProcess2">{{статья|издание=Minerals Engineering|том=16|номер=8|страницы=687—694|doi=10.1016/S0892-6875(03)00168-7|заглавие=Processing of indium: a review|язык=und|автор=Alfantazi, A. M.; Moskalyk, R. R.|год=2003}}</ref>

Индийның эш зонасы һавасында рөхсәт ителгән концентрациясе 0,1 мг/мм<sup>3</sup> (Хезмәтне саклау милли институты, АКШ), әмма үпкә ауырулары турында мәглүмат килеп чыккач, кагыйдәләр катгыйлана башлый. Мәсәлән, Япония Милли иминлек һәм хезмәт гигиенасы институты ПДК-ны 0.0003 мг/м<sup>3</sup><ref>{{книга|заглавие=The Technical Guideline for Preventing Health Impairment of Workers Engaged in the Indium Tin Oxide Handling Processes|издательство=JNIOSH|год=2010|ссылка=http://www.mhlw.go.jp/bunya/roudoukijun/anzeneisei42/dl/03.pdf|язык=en}}</ref> дип билгели.

== Әдәбият ==
*Индий// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 10-й т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

== Чыганаклар ==
* Atomic Weights of the Elements 2001, [http://www.iupac.org/publications/pac/2003/7508/7508x1107.html Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003]. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.{{ref-en}}
* [http://www.iupac.org/news/archives/2005/atomic-weights_revised05.html IUPAC Standard Atomic Weights Revised] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080305062433/http://www.iupac.org/news/archives/2005/atomic-weights_revised05.html |date=2008-03-05 }} (2005)

== Сылтамалар ==
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/In/key.html Индий на Webelements]
* [http://n-t.org/ri/ps/pb049.htm Индий в Популярной библиотеке химических элементов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060213012310/http://n-t.org/ri/ps/pb049.htm |date=2006-02-13 }}
* [http://www.chemport.ru/chemical_substance_254.html Индий в chemport.ru]

== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}

{{ref-en}}

{{Менделеев таблицасы}}

[[Төркем:Химик элементлар]]