Germetizm sahifasining manbasini koʻrish

'''Germetizm'''

Germetizm – yunon tilida: Ἑrmῆs soʻzidan olingan boʻlib, shuningdek, [[Sinkretizm|sinkretik]]<ref>{{Kitob manbasi |title=Герметизм как явление синкретической культуры // Начало. |author=Маковцев, А. |year=1996. |pages=С. 98-105}}</ref>, [[Din|diniy]]-[[Falsafa|falsafiy]]<ref>{{Kitob manbasi |title=Герметизм // Новая философская энциклопедия |author=Шабуров Н. В. |publisher=Восток — Запад. / Кирабаев Н. С. (ред.) |page=С. 96 |year=1991}}</ref>, [[Orifiya|orifiy]]<ref>{{Kitob manbasi |title=Герметизм |author=Светлов Р. В. |date=2015}}</ref> taʼlim berish turi.

[[Ellinizm]] va kech [[Antik davr|antik davr]] davri, [[Gnostitsizm|gnostikaga]] yaqin, yarim afsonaviy shaxsga tegishli muqaddas bilimga ega matnlarni oʻrgangan – donishmand [[Hermes Trismegistus]] nomidan kelib chiqqan.

[[File:HermesTrismegistusCauc.jpg|thumb| Hermes Trismegistus]]

12-15 [[Oʻrta asr|oʻrta asrlar]] va [[Uygʻonish davri|uygʻonish davrida]] matnlarning tarjimalari tufayli germetizm [[Yevropa]] [[Alkimyo|alkimyogarlarining]] taʼlimotiga (Ars Hermetica) aylandi va Yevropa [[Falsafa|falsafasining]] rivojlanishiga taʼsir qiladi. Taʼlimot ezoterik xarakterga ega boʻlib, amaliy taqdimotida mashhur qadimgi yunon falsafasi, [[xaldey astrologiyasi]], [[Fors|fors]] sehrlari va qadimgi [[Misr]], keyinchalik yunon va [[Arab davlatlari uyushmasi|Arab]] alkimyosi elementlarini birlashtirgan. Germetizm [[Ezoterizm konsepsiyasi|ezoterizmning]] [[Sabeizm|sabeizm]], [[Mandeizm|mandeizm]], [[So‘fiylar|soʻfiylik]], [[Rozenkreyserlik|rozenkreyserlik]], [[masonlik]], [[Martinizm|martinizm]], [[Okkultizm|okkultizm]], [[Teosofiya|teosofiya]] shuningdek [[Kemetizm|kemetizm]] va boshqa yoʻnalishlarga taʼsir koʻrsatdi.

Keng ma'noda germetizm (ingliz tilida: Hermetikizm) — G'arbning [[Ezoterika|ezoterik]] an'analari konglomerati, shu jumladan [[Mistika|mistik]]-falsafiy, alkimyoviy, [[Astrologiya|astrologik]], [[Magiya|magiya]] va mantik ta'limotlar va matnlar.

Antuan Fevr tomonidan kiritilgan terminologiyaga ko'ra, Hermes Trismegistus ta'limotining ustasi hermeticist deb ataladi.

An'analariga ko'ra, germetizm — bu sababiylik printsipiga ham, o'xshashlik printsipiga ham bo'ysunadigan tabiatning yuqori qonunlari haqidagi ta'limot. Germetizm tarafdorlari, o'xshashlik printsipi tufayli, u yoki bu sababiy bog'liqlikni tushunish maxfiy ta'limot haqiqiyligiga sehrli ta'sir bilan to'ldirilishi mumkin, deb hisoblashadi.

Germetizm tushunchasi bilan bog'liq bo'lgan va jamoatchilik tomonidan qabul qilingan yana bir so'z — germenevtika — matnlarni "talqin qilish san'ati" sifatida tanilgan<ref>{{Kitob manbasi |title=Герметизм и герменевтика. |author=Лена Силард. |year=1991 |pages=с 3 |publisher=Изд. Ивана Лимбаха,}}</ref>. 

==Germetizm din sifatida==

Hamma germetistlar ham [[Din|din]] bilan bog'liq emas edi, ular faqat germetizmning [[Falsafa|falsafiy]] tizim sifatida ko'rib chiqishgan.

Ko'pgina germetistlar, [[Xristianlik|nasroniylik]], [[Buddizm|buddizm]], [[Yahudiylik|yahudiylik]], [[Islom]] va [[Butparastlik|butparastlikning]] asosiy yo'nalishi kabi boshqa dinlarning e'tiqodlari va mistik g'oyalarini bir qatorga qo'yishgan. 

==== Qadimgi diniy va falsafiy matnlar ====

Germetik asarlarning ko'pchiligi Germes Trismegistga tegishli bo'lsa-da, Kliment Aleksandriya so'zlariga ko'ra, uning muallifligi qirq ikkita asarga tegishli, shu bilan birga, [[Iamblichus]] 365 000 germetik kitoblar haqida gapiradi, ammo germetik qo'lyozmalar soni haqida ishonchli ma'lumotlar yo'q.

Quyidagi traktatlar saqlanib qolgan va ma'lum:

[[Germetik korpus]] - ushbu to'plamning traktatlari milodiy I asrdan IV asrgacha yozilgan. U Germesning muloqotidan iborat o'n oltita kitobdan iborat bo'lib, ba'zan butun korpus birinchi traktat nomi bilan [[Poimandres]] deb ataladi. Ushbu traktatning o'ziga xos xususiyati shundaki, unda Germes Poimandresning shogirdi rolini o'ynaydi, "germetik korpus" ning qolgan traktatlarida esa Germes o'z shogirdlari [[Asklepiy]], Tata va Amonni hisoblagan. 

[[Asklepiy]] - Germes Trismegistga tegishli bo'lgan lotin traktati. Germes Trismegistning Asklepiy bilan muloqotini ifodalaydi va dunyo yaratilishi va xudolar ierarxiyasi tavsifini o'z ichiga oladi. Trismegist odam marosimlar orqali jinlarning ruhlarini qamrab oladigan haykallardan (butlardan) xudolarni yaratishi mumkinligini ko'rsatadishi haqidagi parcha sehr olamida katta o'ringa ega. Yunoncha matn saqlanmagan, ammo Lactantius tomonidan keltirilgan, u traktat nomini "mukammal so'z" (lotinchada: Sermo Perfectus) deb ta'riflagan. Hozirgi kungacha saqlanib qolgan lotin matni milodiy IV asrgacha yozilgan, aynan u [[Avgustin Avreliy|Avgustin]] tomonidan "Xudoning shahri to'g'risida"gi traktatida keltirilgan. 

Hermes Trismegistning "Zumraddan yasalgan lavh" asari - mashhur okkultiv aksiomaning asosiy manbai bo'lgan kichik matn. "Zumraddan yasalgan lavh" uch tomonlama qonun va uch tomonlama ishonchga ishora qiladi. Afsonada aytilishicha, zumraddan yasalgan lavh [[Aleksandr|Buyuk Aleksandr]] yoki Tian Apolloni tomonidan Xevronda, Hermes qabrida topilgan.

===O'rta asr germetik matnlari===

[[Picatrix]] - astrologiya, amaliy sehr va talismanlar bo'yicha o'rta asr qo'lyozma, shuningdek, u Grimoire deb atalgan. XI asr o'rtalarida, 1047 va 1051-yillar orasida Ispaniya hududida tuzilgan noma'lum muallifning Arab tilidagi matnlar to'plami. 1256-yilda [[Kastiliya]] shohi Alfonso buyrug'i bilan to'plam [[Ispan tili|ispan tiliga]], undan esa [[Lotin tili|lotin tiliga]] tarjima qilingan. Lotin tarjimasi o'rta asrlarda germetik g'oyalarning tarqalishiga yordam berdi. XV—XVII asrlarda Yevropa kutubxonalarida bir nechta qo'lyozmalarda saqlanib qolgan. Arab faylasufi [[Ibn Xaldun]], "Donishmandning maqsadi" ("Pikatrix")ni tanqidiy o'rgangan. To'plam sehr-jodu bo'yicha eng to'liq va eng yaxshi risola deb atashgan, biroq mualliflikni matematik olim Maslam Al-Majritiga noto'g'ri bog'lashgan. 

===Germetistlarning e'tiqodlari===

Germetizm [[Panteizm|panteizm]], [[Monoteizm|monoteizm]], [[Politeizm|politeizm]], [[Panteizm|panteizmni]] o'z e'tiqod tizimi doirasida birlashtiradi, [[Neoplatonizm|neoplatonizm]] va [[Gnostitsizm|gnostitsizm]] kabi ta'limotlarga yaqin. U yagona yoki asosiy sabab borligini o'rgatadi, uning qismlari koinotdagi hamma narsa, shu jumladan o'zimiz ham. Shuningdek, germetizm [[Xudo|xudolar]], [[Jinlarning tasnifi|jinlar]] kabi e'tiqodlar ostida imzolanadi<ref>{{Kitob manbasi |title=«Теософский словарь» |author=Блаватская Е. П. |publisher=Изд-во Эксмо |year=2002 |isbn=ISBN 5-04-007922-2}}</ref>.

==Germetizm harakatlari==

{{columns-list|4|
* [[Fraternitas Rosae Crucis]]
* [[Fraternitas Rosicruciana Antiqua]]
* [[Lectorium Rosicrucianum]] 
* [[А.М.О.Р.К.]]
* [[Ichki nur birodarligi]]
* [[Rosicrucian birodarligi]]
* [[Luksorning germetik birodarligi]]
* [[Yorug'likning germetik birodarligi]]
* [[Germetik jamiyat]]
* [[Memfis-Mizraim]] 
* [[Angliya rosicrucian jamiyati]] 
* [[Alfa va Omega ordeni]] 
* [[Oltin va pushti Xoch ordeni]]
* [["Oltin tong" germetik ordeni]] 
* [[Rosicrucian ordeni]]  
* [[Atirgul va Xoch ordeni]] 
* [[Pushti Xoch ibodatxonasi ordeni]]
* [[Tong yulduzi ordeni]] 
* [[Nur xizmatkorlari]] 
* [[Ziyoratgoh quruvchilari]] 
* [[Nur cherkovi]]
}}

== Germetizm vakillari ==
{{columns-list|4|
* [[Marsilio Ficino]]
* [[Giovanni Pico della Mirandola]]
* [[John Dee]]
* [[Heinrich Cornelius Agrippa]]
* [[Robert Fludd]]
* [[Parasels]]
* [[Johannes Valentinus Andreae]]
* [[Athanasius Kircher]]
* [[Kepler Iogann]]
* [[Christian Rosenkreuz]]  
* [[Giordano Bruno]]
}}

== Germetizm tadqiqotchilari ==
{{columns-list|3|
* [[Isaac Casaubon]]  
* [[Vladimir Solovyov]]
* [[George Robert Stow Mead]] 
* [[Tadeusz Stefan Zieliński]]
* [[Eric Robertson Dodds]]
* [[André-Jean Festugière]]
* [[Aleksei Losev]] 
* [[Mircea Eliade]]
* [[Frances Yates]] 
* [[Nikolay Shaburov]] 
* [[Roman Svetlov]] 
* [[Wouter Hanegraaff]] 
* [[Evgeniyy Golovin]]
* [[Nicholas Goodrick-Clarke]]
* [[Antoine Faivre]] 
}}

== Mavzuga tegishli matnlar ==
{{columns-list|3|
* [[Germetizm (she'riyat)]]
* [[Nus]] 
* [[Xaldey orakuli]]
* [[Caduceus]]
* [[Alkimyo]]
* [[Astrologiya]]
* [[Teurgiya]] 
* [[Magiya]]
* [[Mantika]]
* [[Okkultizm]]
* [[Germetik kaballa]]
* [[Taro]]
* [[Ezoterik nasroniylik]] 
* [[Rozenkreyserlik]]
* [[Kemetizm]]
* [[Karejidagi Platon akademiyasi]]
* [[Germetik falsafa kutubxonasi]]
* [[Falsafiy tadqiqot jamiyati]]
}}

== Manbalar ==
{{manbalar}}


[[Turkum:Astrologiya]]