Tiếng Avesta
Tiếng Avesta là một ngôn ngữ Iran Đông thuộc hệ ngôn ngữ Ấn-Âu được biết tới nhờ các văn bản Hỏa giáo, như Avesta, mà từ đó người ta đặt tên cho ngôn ngữ này. Thứ tiếng này từng được nói tại Arachosia, Aria, Bactria, và Margiana,[2] tương ứng với toàn lãnh thổ Afghanistan, cũng như một phần của Pakistan, Tajikistan, Turkmenistan, và Uzbekistan, ngày nay. Văn hóa Yaz[3] tại Bactria-Margiana có nhiều khả năng là đại diện cho một nền văn hóa "Đông Iran" cổ hơn như được mô tả trong Avesta.
| Tiếng Avesta | |
|---|---|
| 𐬎𐬞𐬀𐬯𐬙𐬀𐬎𐬎𐬀𐬐𐬀𐬉𐬥𐬀 upastawakaēna | |
| Khu vực | Miền đông sơn nguyên Iran |
| Dân tộc | Airya |
| Phân loại | Ấn-Âu |
| Hệ chữ viết | Chữ Avesta (phát triển từ chữ Pahlavi) Chữ Gujarat (được dùng bởi người theo Hỏa giáo tại Ấn Độ) |
| Mã ngôn ngữ | |
| ISO 639-1 | ae |
| ISO 639-2 | ave |
| ISO 639-3 | ave |
| Glottolog | aves1237[1] |
| Linguasphere | 58-ABA-a |
 Yasna 28.1, Ahunavaiti Gatha (Bodleian MS J2) | |
Do là một ngôn ngữ hành lễ, tiếng Avesta vẫn tiếp tục được sử dụng sau khi đã biến mất từ lâu như một ngôn ngữ giao tiếp thường ngày. Nó có quan hệ gần với tiếng Phạn Vệ-đà, ngôn ngữ Ấn-Iran cổ nhất còn được lưu giữ tới nay.[4]
Ngữ âm
sửaTiếng Avesta có những âm xuýt hữu thanh, và có một loạt âm xát.
Phụ âm
sửa| Loại | Môi | Răng | Chân răng | Sau chân răng hay Vòm |
Ngạc mềm | Môi-ngạc mềm | Thanh hầu | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mũi | m /m/ | n /n/ | ń [ɲ] | ŋ /ŋ/ | ŋʷ /ŋʷ/ | ||||||||
| Tắc | p /p/ | b /b/ | t /t/ | d /d/ | č /tʃ/ | ǰ /dʒ/ | k /k/ | g /ɡ/ | |||||
| Xát | f /ɸ/ | β /β/ | ϑ /θ/ | δ /ð/ | s /s/ | z /z/ | š /ʃ/ | ž /ʒ/ | x /x/ | γ /ɣ/ | xʷ /xʷ/ | h /h/ | |
| Tiếp cận | y /j/ | w /w/ | |||||||||||
| Rung | r /r/ | ||||||||||||
Theo Beekes, [ð] và [ɣ] lần lượt là tha âm của /θ/ và /x/.
Nguyên âm
sửa| Loại | Trước | Giữa | Sau | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ngắn | dài | ngắn | dài | ngắn | dài | |
| Đóng | i /i/ | ī /iː/ | u /u/ | ū /uː/ | ||
| Vừa | e /e/ | ē /eː/ | ə /ə/ | ə̄ /əː/ | o /o/ | ō /oː/ |
| Mở | a /a/ |
ā /aː/ | å /ɒː/ | |||
| Mũi | ą /ã/ | |||||
Unicode
sửaBảng Unicode chữ Avesta
| Bảng Unicode Avesta Official Unicode Consortium code chart: Avestan Version 13.0 | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+10B0x | 𐬀 | 𐬁 | 𐬂 | 𐬃 | 𐬄 | 𐬅 | 𐬆 | 𐬇 | 𐬈 | 𐬉 | 𐬊 | 𐬋 | 𐬌 | 𐬍 | 𐬎 | 𐬏 |
| U+10B1x | 𐬐 | 𐬑 | 𐬒 | 𐬓 | 𐬔 | 𐬕 | 𐬖 | 𐬗 | 𐬘 | 𐬙 | 𐬚 | 𐬛 | 𐬜 | 𐬝 | 𐬞 | 𐬟 |
| U+10B2x | 𐬠 | 𐬡 | 𐬢 | 𐬣 | 𐬤 | 𐬥 | 𐬦 | 𐬧 | 𐬨 | 𐬩 | 𐬪 | 𐬫 | 𐬬 | 𐬭 | 𐬮 | 𐬯 |
| U+10B3x | 𐬰 | 𐬱 | 𐬲 | 𐬳 | 𐬴 | 𐬵 | 𐬹 | 𐬺 | 𐬻 | 𐬼 | 𐬽 | 𐬾 | 𐬿 | |||
Chú thích
sửa- ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Avestan”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ^ Witzel, Michael. “THE HOME OF THE ARYANS” (PDF). Harvard University. tr. 10. Truy cập ngày 8 tháng 5 năm 2015.
Since the evidence of Young Avestan place names so clearly points to a more eastern location, the Avesta is again understood, nowadays, as an East Iranian text, whose area of composition comprised -- at least -- Sīstån/Arachosia, Herat, Merw and Bactria.
- ^ Mallory, J P (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. page 653. London: Fitzroy Dearborn Publishers. ISBN 978-1-884964-98-5. entry "Yazd culture".
- ^ Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices by Mary Boyce (pg. 18)
Liên kết ngoài
sửa- Thông tin về tiếng Avesta tại avesta.org