Gaan na inhoud

Ligjaar

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

'n Ligjaar is 'n afstandseenheid wat gelyk is aan net minder as 10 biljoen (10 x 1012) kilometer. Dit is die afstand wat lig in 'n vakuum aflê in een Juliaanse jaar (365,25 dae of 31 557 600 sekondes).[1] Dit word dikwels gebruik om die afstand van hemelliggame uit te druk, veral in niewetenskaplike publikasies. Die eenheid wat deur wetenskaplikes verkies word, is parsek (sowat 3,26 ligjare).

Waardes

[wysig | wysig bron]
Die deursnee van die Andromeda-sterrestelsel is 140 000 ligjare.

1 ligjaar =

Ander lengte-eenhede kan op dieselfde manier gevorm word. 'n Ligsekonde word dikwels in sterrekunde en telekommunikasie gebruik; dit is presies 299 792 458 meter of 1⁄31 557 600 van 'n ligjaar. Ook ligminuut, liguur, ligdag en ligmaand word soms gebruik. Laasgenoemde is rofweg 'n twaalfde van 'n ligjaar.[3][4]

Gebruik van die term

[wysig | wysig bron]

Afstande wat in ligjare uitgedruk word, sluit in dié tussen sterre in dieselfde algemene streek, soos dié wat in dieselfde spiraalarm of sterreswerm voorkom. Sterrestelsels self strek oor ’n paar duisend tot ’n paar honderdduisend ligjare en is miljoene ligjare van ander sterrestelsels geleë. Afstande na verafgeleë voorwerpe soos kwasars en die Groot Muur van Sloan kan tot miljarde ligjare beslaan.

Lys van grootteordes vir lengte
Skaal (lj.) Waarde Voorwerp
10-9 40,4×10−9 lj. Weerkaatste sonlig van die Maan se oppervlak neem 1,2-1,3 sekondes om tot by die Aarde se oppervlak te beweeg (dit is rofweg 350 000 tot 400 000 kilometer).
10-6 15,8×10−6 lj. Een astronomiese eenheid (AE; die afstand tussen die Son en die Aarde). Dit neem lig sowat 499 sekondes (8,32 minute) om dié afstand af te lê.[5]
127×10−6 lj. Die Huygens-tuig land op Titaan naby Saturnus en stuur beelde van die maan se oppervlak, sowat 1,2 miljard km van die Aarde af.
504×10−6 lj. New Horizons vlieg op ’n afstand van 4,7 miljard km verby Pluto, en kommunikasie neem 4 uur 25 minute om die Aarde te bereik.
10-3 2,04×10−3 lj. Die ruimtetuig wat die verste van die Aarde af is, Voyager 1, was in Oktober 2014 sowat 18 ligure van die Aarde af.[6] Dit sal sowat 17 500 jaar duur om 1 ligjaar (1,0×100 lj.) weg te beweeg teen sy huidige snelheid van sowat 17 km/s relatief tot die Son.
2,28×10−3 lj. Voyager 1 se afstand in Oktober 2018, byna 20 ligure van die Aarde af
100 1,6×100 lj. Die Oortwolk se deursnee is sowat 2 ligjare. Sy binneste grens word geraam op ’n afstand van 50 000 AE en sy buitenste rand op 100 000 AE.
2,0×100 lj. Maksimum omvang van die Son se swaartekragoorheersing (Hill-sfeer/Roche-limiet, 125 000 AE). Hierna kom die interstellêre medium voor buite die Son se swaartekraginvloed.
4,22×100 lj. Die naaste ander bekende ster, Proxima Centauri, is sowat 4,22 ligjare van hier af.[7][8]
8,60×100 lj. Sirius, die helderste ster in die naglug. Sy massa is twee keer die Son s’n en sy ligsterkte 25 keer die Son s'n.
11,90×100 lj. HD 10700 e, ’n kandidaat-eksoplaneet vir lewe. Sy massa is 6,6 keer dié van die Aarde en dit is in die bewoonbare sone van die ster Tau Ceti.[9][10]
20,5×100 lj. Gliese 581, ’n rooidwerg met verskeie waargenome eksoplanete.
310×100 lj. Canopus, naas Sirius die helderste ster van hier af, is ’n tipe A9- helder reus en 10 700 keer so helder soos die Son.
103 3×103 lj. A0620-00, die naaste bekende swartkolk, is sowat 3 000 ligjare van hier af.
26×103 lj. Die middel van die Melkweg is sowat 26 000 ligjare van die Aarde af.[11][12]
100×103 lj. Die Melkweg is sowat 100 000 ligjare breed.
165×103 lj. R136a1, in die Groot Magellaanse Wolk, is die helderste bekende ster (met sowat 8,7 miljoen keer die ligsterkte van die Son); dit het ’n skynbare magnitude van 12,77.
106 2,5×106 lj. Die Andromeda-sterrestelsel is sowat 2,5 miljoen ligjare van hier af.
3×106 lj. Die Driehoek-sterrestelsel (Messier 33), is sowat 3 miljoen ligjare ver en is die verste voorwerp wat met die blote oog gesien kan word.
59×106 lj. Die naaste groot sterrestelselswerm, die Virgo-swerm, is sowat 59 miljoen ligjare ver.
150×106 – 250×106 lj. Die Groot Aantrekker lê iewers tussen 150 miljoen en 250 miljoen ligjare van hier af.
109 1,2×109 lj. Die Groot Muur van Sloan en Groot Muur in Hercules-Corona Borealis is na raming sowat 1 miljard ligjare ver.
2,4×109 lj. 3C 273, opties die helderste kwasar, met ’n skynbare magnitude van 12,9, is sowat 2,4 miljard ligjare van hier af.
45,7×109 lj. Die afstand van die Aarde tot by die kant van die sigbare heelal is sowat 45,7 miljard ligjare in enige rigting; dit is die radius van die sigbare heelal.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ The IAU and astronomical units, International Astronomical Union, http://www.iau.org/public_press/themes/measuring/, besoek op 2008-07-05 
  2. ↑ Die spoed van lig is 299 792 458 ~ 3×108 m/s. Dus, die afstand wat lig in een jaar kan aflê is: 299 792 458 m/s × 3600 s/h × 24 h/dag × 365.25 dae/jaar = 9 460 730 472 580 800 meter
  3. ↑ Fujisawa, K.; Inoue, M.; Kobayashi, H.; Murata, Y.; Wajima, K.; Kameno, S.; Edwards, P.G.; Hirabayashi, H.; Morimoto, M. (2000), "Large Angle Bending of the Light-Month Jet in Centaurus A", Publ. Astron. Soc. Jpn. 52 (6): 1021–26, archived from the original on 2 September 2009, https://web.archive.org/web/20090902035920/http://sciencelinks.jp/j-east/article/200123/000020012301A0179284.php, besoek op 26 Mei 2012 
  4. ↑ Junor, W.; Biretta, J.A. (1994), "The Inner Light-Month of the M87 Jet", in Zensus, J. Anton; Kellermann; Kenneth I., Compact Extragalactic Radio Sources, Proceedings of the NRAO workshop held at Socorro, New Mexico, February 11–12, 1994, Green Bank, WV: National Radio Astronomy Observatory (NRAO), p. 97 
  5. ↑ "Chapter 1, Table 1-1", IERS Conventions (2003), archived from the original on 19 April 2014, https://web.archive.org/web/20140419043412/http://www.iers.org/MainDisp.csl?pid=46-25776, besoek op 27 Desember 2018 
  6. ↑ Where Are The Voyagers?, http://voyager.jpl.nasa.gov/where/index.html, besoek op 14 Oktober 2014 
  7. ↑ Nasa, Cosmic Distance Scales – The Nearest Star, http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/cosmic/nearest_star_info.html 
  8. ↑ "Proxima Centauri (Gliese 551)", Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight, http://www.daviddarling.info/encyclopedia/P/ProximaCen.html 
  9. ↑ "Tau Ceti's planets nearest around single, Sun-like star". BBC News (in Engels). 19 Desember 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Mei 2020. Besoek op 1 November 2014.
  10. ↑ Tuomi, Mikko; Jones, Hugh R. A.; Jenkins, James S.; Tinney, Chris G.; Butler, R. Paul; Vogt, Steve S.; Barnes, John R.; Wittenmyer, Robert A.; O'Toole, Simon; Horner, Jonathan; Bailey, Jeremy; Carter, Brad D.; Wright, Duncan J.; Salter, Graeme S.; Pinfield, David (Maart 2013). "Signals embedded in the radial velocity noise: periodic variations in the τ Ceti velocities" (PDF). Astronomy & Astrophysics. 551. arXiv:1212.4277. Bibcode:2013A&A...551A..79T. doi:10.1051/0004-6361/201220509.
  11. ↑ Eisenhauer, F.; Schdel, R.; Genzel, R.; Ott, T.; Tecza, M.; Abuter, R.; Eckart, A.; Alexander, T. (2003), "A Geometric Determination of the Distance to the Galactic Center", The Astrophysical Journal 597 (2): L121, doi:10.1086/380188, Bibcode: 2003ApJ...597L.121E 
  12. ↑ McNamara, D. H.; Madsen, J. B.; Barnes, J.; Ericksen, B. F. (2000), "The Distance to the Galactic Center", Publications of the Astronomical Society of the Pacific 112 (768): 202, doi:10.1086/316512, Bibcode: 2000PASP..112..202M, http://iopscience.iop.org/article/10.1086/316512/pdf 

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Ligjaar&oldid=2659701"