Поліэтылен

	Поліэтылен, поліэтэн, полі(мэтылен)
	; Хімічная структура
Назвы
Скарочаныя назвы	ПЭ, PE, ПВШ, HDPE, ПНШ, LDPE
Агульныя
Хімічная формула	(C2H4)n
Фізычныя характарыстыкі
Шчыльнасьць	0,88–0,96 г/см³
Тэрмічныя характарыстыкі
Тэмпэратура плаўленьня	115-135 °C
Хімічныя характарыстыкі
Растворнасьць у вадзе	не раствараеццаг/100 мл
Клясыфікацыя
Рэгістрацыйны № CAS	9002-88-4
№ Эўрапейскай супольнасьці	618-339-3
ChEBI	53227
Бясьпека
Таксічнасьць	не таксічны
	Поліэтылен, поліэтэн, полі(мэтылен) у Вікісховішчы
	Калі не пазначана іншае, усе зьвесткі прыведзеныя для стандартных умоваў (25 °C, 100 кПа).

Поліэтылен, полі(мэтылен), поліэтэн^[1] — тэрмаплястычны палімэр з клясы поліалефінаў. Утвараецца шляхам палімэрызацыі этылену.

Уяўляе сабою хімічна ўстойлівае рэчыва белага колеру, у тонкіх плястах празрысты і без колеру.

Цяпер вядома шмат відаў поліэтылену, але большасьць з іх мае формулу (C₂H₄)_n, дзе n — колькасьць манамэраў у макрамалекуле.

Поліэтылен самым распаўсюджаным плястыкам, з якога вырабляюць самыя розныя тавары^[2].

Гісторыя

Гісторыя поліэтылену пачалася яшчэ ў канцы XIX ст., калі 24 кастрычніка 1898 году нямецкі хімік Ганс фон Пехманн паведаміў пра сынтэзаваньне новага палімэру. Адкрыцьцё здарылася амаль выпадкова: навуковец ладзіў рэакцыі з дыязамэтанам і ў пэўны момант на дне колбы заўважыў незвычайны асадак, падобны на воск^[3].

Хутка пасьля гэтага хімікі Ф. Чырнер і О. Бамбергер высьветлілі, што белае, воскападобнае рэчыва складаецца з доўгіх ланцугоў -CH₂-, таму яно атрымала назву полімэтыленам. Гэтае рэчыва было амаль цалкам ідэнтычным сучаснаму поліэтылену, аднак прымяненьне яму знайшлі толькі праз 35 гадоў пасьля адкрыцьця^[3]^[4].

25 сакавіка 1933 году хімікі Р. Гібсан і Э. Фосэт, якія на той момант працавалі ў брытанскай кампаніі Imperial Chemical Industries, паўторна адкрываюць поліэтылен, гэтым разам пад вялікім ціскам. Праўда падчас экспэрымэнтаў у лябараторыі адбыўся выбух, таму кампанія фактычна забараніла сваім супрацоўнікам экспэрымэнтаваць з этыленам пад ціскам^[5].

Наступную, гэтым разам больш пасьпяховую, спробу зрабілі ў той жа кампаніі М. Пэрын, Дж. Патон, Э. Ўільямс разам з інжынэрам па абсталяваньню Д. Мэнінгам у 1935 г. Тады ім удалося атрымаць 8,5 г новага палімэру, які Imperial Chemical Industries запатэнтавала і пачала прадаваць у якасьці ізаляцыйнага матэрыялу^[5].

Тыпы поліэтылену

Поліэтылен нізкай шчыльнасьці (ПНШ, LDPE)

Поліэтылен нізкай шчыльнасьці атрымліваюць з газападобнага этылену пры вельмі высокім ціску і тэмпэратыры да 350^оС у прысутнасьці аксыдных каталізатараў. Гэты вельмі гнуткі матэрыял, з якога вырабляюць пакеты для прадуктаў і сьмецьця, выдуваюць бутэлькі і цацкі.

Лінейны поліэтылен нізкай шчыльнасьці (ЛПНШ, LLDPE)

Вельмі падобны па сваім уласьцівасьцям на поліэтылен нізкай шчыльнасьці, аднак сынтэз не такі энэргазатратны.

Поліэтылен высокай шчыльнасьці (ПВШ, HDPE)

Гэты тып поліэтылену вырабляюць пры нізкіх тэмпэратурах і ціску з выкарыстаньнем каталізатараў Цыглера-Ната, мэталяцэнавых каталізатараў і актываванага аксыду хрому. Атрыманы пры такіх умовах матэрыял мае высокую шчыльнасьць і ўмерную гнуткасьць. Можа вытрымліваць шматразовае награваньне да тэмпэратуры 120^оС.

З такога тыпу поліэтылену вырабляюць бутэлькі для малака, вечкі, вёдры і карпусы для прыбораў^[2].

Сшыты поліэтылен.

Поліэтылен, малекулы якога яднаюцца між сабою дадатковымі бакавымі сувязямі. Ён выкарыстоўваецца ў якасьці ізаляцыйнага матэрыялу, а таксама пры вытворчасьці трубаў для розных мэтаў^[6]^[7].

Перапрацоўваньне

У Беларусі перапрацоўваецца толькі поліэтылен высокай і нізкай шчыльнасьці (HDPE і LDPE адпаведна). На прадпрыемствах па перапрацоўваньню другаснай сыравіны яго дробяць для наступнага прымешваньня падчас вытворчасьці новых палімэрных вырабаў, альбо фармуюць гранулы, з якіх атрымліваюць новыя вырабы^[8]^[9].

Крыніцы

^ Намэнклятура IUPAC
^ ^а ^б Артыкул пра поліэтылен на britannica.com
^ ^а ^б Bamberger, Eugen// Tschirner, Friedrich (1900). «Ueber die Einwirkung von Diazomethan auf β-Arylhydroxylamine»
^ Х. Х. Ахмадова, А. И. Расламбекова // Полиэтилен: история открытия, становления, развития, применения и роль ученых.
^ ^а ^б Даведка пра кампанію Imperial Chemical Industries на сайце encyclopedia.com
^ Д.С. Алехнович // Влияние изменений молекулярной структуры полиэтилена на эксплуатационные характеристики кабеля с изоляцией из СПЭ. // Научная библиотека БНТУ
^ С.Н. Садирова // Изучение свойства сшитого полиэтилена
^ Закупка отходов пластика ОАО "Белвторресурсы"
^ "Отходы пластика" на сайце ініцыятывы "Цель 99"

[1] Намэнклятура IUPAC

[:0-2] а ^б Артыкул пра поліэтылен на britannica.com

[:1-3] а ^б Bamberger, Eugen// Tschirner, Friedrich (1900). «Ueber die Einwirkung von Diazomethan auf β-Arylhydroxylamine»

[4] Х. Х. Ахмадова, А. И. Расламбекова // Полиэтилен: история открытия, становления, развития, применения и роль ученых.

[:2-5] а ^б Даведка пра кампанію Imperial Chemical Industries на сайце encyclopedia.com

[6] Д.С. Алехнович // Влияние изменений молекулярной структуры полиэтилена на эксплуатационные характеристики кабеля с изоляцией из СПЭ. // Научная библиотека БНТУ

[7] С.Н. Садирова // Изучение свойства сшитого полиэтилена

[8] Закупка отходов пластика ОАО "Белвторресурсы"

[9] "Отходы пластика" на сайце ініцыятывы "Цель 99"

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]