Рысарджымента

Гісторыя Італіі
Гісторыя Італіі
Старажытны свет
	Дагістарычная Італія
	Этрускі (XII—VI стст. да н.э.)
	Вялікая Грэцыя (VIII—VII стст. да н.э.)
	Старажытны Рым (VIII ст. да н.э. — V ст. н.э.)
	Італія пад уладай остготаў (V—VI стст.)
Сярэдневякоўе
	Сярэдневяковая Італія
	Італія пад уладай Візантыі (VI—VIII стст.)
	Лангабардскае каралеўства (VI—VIII стст.)
	Сярэдневяковае каралеўства Італія
	Іслам і нарманы ў паўднёвай Італіі
	Марскія рэспублікі і Італьянскія гарады-дзяржавы
Новы час
	Італьянскі Рэнесанс (XIV—XVI стст.)
	Італьянскія войны (1494—1559)
	Італія ў Новы час (1559—1814)
	Рысарджымента (1815—1861)
Сучасная гісторыя
	Каралеўства Італія (1861—1945)
	Італія ў Першай сусветнай вайне (1914—1918)
	Фашызм і каланіяльная імперыя (1918—1945)
	Італія ў Другой сусветнай вайне (1940—1945)
	Найноўшая гісторыя Італіі (1945—цяперашні час)
	Свінцовыя гады (1970-я — 1980-я)
Асобныя тэмы
	Гістарычныя дзяржавы Італіі
	Ваенная гісторыя Італіі
	Эканамічная гісторыя Італіі
	Генетычная гісторыя Італіі
	Выбарчая гісторыя
	Гісторыя моды ў Італіі
	Паштовая гісторыя
	Чыгуначная гісторыя
	Гісторыя грошай у Італіі
	Гісторыя музыкі ў Італіі
	Партал «Італія»;

Рысарджымента (іт. il risorgimento — адраджэнне, абнаўленне) — гістарыяграфічны тэрмін, які пазначае перыяд барацьбы за палітычнае аб'яднанне Італіі.

Тэрмін

Спачатку слова ўжывалася па аналогіі з Il Rinascimento (Эпоха Адраджэння) і ўжывалася выключна ў культурна-літаратурным кантэксце. І толькі пасля пры Віторыё Альф'еры (1749—1803) яго значэнне пачало паступова пашырацца ў бок меркаванага аб'яднання Італіі ў палітычным, культурным і нацыянальным плане.

Храналогія

1820 — пачатак паўстання ў неапалітанскім каралеўстве, падушанага пасля аўстрыйскай інтэрвенцыяй;

1821 — хваляванні распаўсюджваюцца на П’емонт па ініцыятыве сакрэтнага таварыства, кіруемага Сантароза і Канфалан'еры; паўстанне таксама было задушана аўстрыйцамі;

1831 — аўстрыйцы душаць яшчэ адно паўстанне — у герцагстве Пармскае. Джузэпэ Мадзіні засноўвае ў Марселі «Маладую Італію», патрыятычнае рух, які змагаўся за аб'яднанне Італіі і ўключэнне яе ў еўрапейскі кантэкст.

1833 — Няўдалая спроба «Маладой Італіі» падняць паўстанне ў Генуі.

1848—1849 — «Пяць дзён Мілана» і першая вайна з Аўстрыяй за незалежнасць, якая завяршылася няўдала (перамір'е ў Він'яле і міланскі мірны дагавор), аднак згуляла важную ролю ў развіцці і распаўсюджванні патрыятычных настрояў.

Чэрвень — ліпень 1857 — экспедыцыя Пізакане: няўдалая спроба падняць паўстанне ў неапалітанскім каралеўстве.

1859—1860 — другая вайна за незалежнасць, у выніку якой адбываецца аб'яднанне Сардзінскага каралеўства з Ламбардыяй, Тасканай, Раман'ей, Пармай і Мадэнай, у якіх прайшло ўсенароднае галасаванне. Высадка Джузэпэ Гарыбальдзі ў Сіцыліі і аб'яднанне з Сардзініяй Каралеўства абедзвюх Сіцылій.

17 Сакавіка 1861 года — новы парламент абвяшчае Італьянскае каралеўства на чале з Віктарам Эмануілам II.

Жнівень 1862 г. — першы паход Гарыбальдзі на Рым.

1866 — Трэцяя вайна за незалежнасць у саюзе з Прусіяй (гл. Аўстра-пруская вайна), падчас якой да Італіі была далучаная вобласць венетаў з Венецыяй.

Чэрвень 1867 г. — другі паход Гарыбальдзі на Рым.

Верасень 1870 — італьянскія войскі ўступаюць у Рым, з якога выведзены французскі гарнізон (гл. Франка-пруская вайна).

Чэрвеня 1871 г. — італьянская сталіца была перанесена ў Рым.

Бібліяграфія

Giuseppe Berti. Russia e stati italiani nel Risorgimento. Torino, 1957.
Indro Montanelli. L’Italia del Risorgimento. Milano, 1972.
Franco Valsecchi. L’Italia del Risorgimento e l’Europa delle nazionalità. Roma, 1978.
Walter Maturi. Interpetazioni del Risorgimento. Torino, 1962.
Luigi Tomaz, In Adriatico nel secondo millennio, Presentazione di Arnaldo Mauri, Think ADV, Conselve, 2010.

Спасылкі

F. Tarozzi, Risorgimento Архівавана 11 кастрычніка 2010.
Kампанія Solferino e San Martino
Бібліятэкі дакументаў на Рысарджымента Архівавана 19 мая 2011.