Манга (мастацтва)

Ма́нга

Ма́нга (яп.: 漫画) — коміксы, выпушчаныя ў Японіі альбо напісаныя японскімі аўтарамі на японскай мове. У 1814 годзе вядомы японскі мастак Хокусай стварыў кнігу чорна-белых эскізаў, якім даў назву 漫画 (Мань Га — неабавязковыя малюнкі). У сучасным выглядзе з’явіліся падчас Другой сусветнай вайны як японскі адказ на Амікон (Амерыканскія коміксы), друкаваліся ў колеры на добрай паперы і фінансаваліся дзяржавай. Манга гэтага тыпу неафіцыйна звалася «Такійскай» і служыла дзеля прапаганды.

Пасля сканчэння вайны, калі краіна ляжала ў руінах, на змену «Такійскай манзе» прыйшла так званая Осакская манга. Яна друкавалася на дрэннай паперы, была чорна-белай і прадавалася вельмі танна. У 1947 годзе Осаму Тэдзука (яп.: 手塚 治虫) выпусціў сваю мангу «Сін Такарадзіма» — Новы Востраў Скарбаў, якая здзейсніла сапраўдную рэвалюцыю, бо Тэдзука стварыў многія стылістычныя складнікі мангі, якія выкарыстоўваюцца і дагэтуль. У ёй упершыню з’явіліся гукавыя эфекты, буйныя планы, графічнае падкрэсліванне руху ў кадры. «Новы Востраў Скарбаў» разышоўся фантастычным для тагачаснай Японіі тыражом 400 000 асобнікаў. За сваё жыццё Тэдзука стварыў яшчэ багата прац, набыў вучняў і паслядоўнікаў, якія развілі яго ідэі і зрабілі мангу паўнавартаснай з’явай масавай культуры.

Асаблівасці мангі

Манга па графічным і літаратурным стылі істотна адрозніваецца ад Амікона (Амерыканскіх коміксаў), нягледзячы на тое, што развівалася пад іх уплывам. Сцэнарый і месцазнаходжанне кадраў ладзіцца інакш, мангака(мастак мангі) акцэнтуе сваю ўвагу на лініях малюнку, а не на яго форме, як гэта робяць заходнія мастакі. Малюнак можа вагацца ад фатаграфічнай дакладнасці да гратэску, але найбольш папулярным з’яўляецца стыль, характэрнаю рысаю якога памылкова лічацца вялікія вочы. Насамрэч, важны не сам памер вачэй, а тая ўвага, якую мангака аддае вачам у параўнанні з астатнімі часткамі твару, іх дэталёвая прамаляванасць. Першым у такой стылістыцы пачаў маляваць ужо згадваны раней Осаму Тэдзука. У сувязі з некаторымі асаблівасцямі японскай пісьмовасці, чытаецца манга справа налева. Манга — амаль уся чорна-белая, колерам малююцца толькі вопратка і некаторыя адметныя кадры. Выпускаецца паасобку ці цэлымі тамамі, якія маюць назву Kakioroshi (Какіоросі).

Фарматы мангі

У адрозненне ад заходніх коміксаў, карыстальнікамі якіх з’яўляюцца выключна дзеці і падлеткі, у Японіі існуе манга на любы густ: ад дашкольнікаў да пенсіянераў (існуюць нават кулінарныя мангі)

Некаторыя стылі

Josei-manga 女性 漫画 (Дзёсэй-манга) — японскі аналаг жаночых раманаў, чытачамі (а дакладней чытачкамі) з’яўляюца жанчыны старэйшыя за 20 год, сакратаркі і хатнія гаспадыні.

Kodomo-manga 子供 漫画 (Кодомо-манга) — Дзіцячая манга. У сувязі з тым, што спажыўцамі яе з’яўляюцца дзеці ад 6 да 11 гадоў, даволі простая і не прэтэнцыёзная. У кодомо папулярныя гісторыі пра робатаў ці казкі ў стылі фэнтэзі, у якіх па заходніх мерках занадта шмат гвалту. Папулярныя творы ў гэтым стылі амаль заўжды выходзяць у якасці Анімэ і калекцый лялек, сувеніраў і іншай рэкламнай прадукцыі. Асаблівасці і шаблоны кодомо заўжды выкарыстоўваюцца дзеля камічнага эфекту ў іншых жанрах мангі.

Seinen-manga 青年 漫画 (Сэйнэн-манга) — Гэта коміксы для маладых мужчын 18-25 гадоў. У параўнанні з shounen-manga, спажыўцамі якой з’яўляюцца падлеткі, сэйнэн больш сексуальная, агрэсіўная і пры гэтым менш камічная. Калі сюжэты хлапчуковае мангі школа і спорт, тут герой трапляе ў сусвет клеркаў, студэнтаў і беспрацоўных. Папулярнай хваляй сэйнэн з’яўляюцца коміксы на палітычныя альбо карпаратыўныя тэмы, але ёсць творы з акультным ці фантастычным сюжэтам. Асобна ад усіх коміксаў гэтай серыі стаіць эратычная манга — Hentai 変態.

Shoujo-manga 少女 漫画 (Сёдзё-манга) Гэта манга для дзяўчат ад 6 да 18 гадоў. У адрозненне і ад коміксаў іншых напрамкаў, не мае нейкіх уласных асаблівасцей. Але калі выдавец лічыць, што гэтая манга спадабаецца дзяўчатам ён аўтаматычна залічвае яе ў разрад сёдзё. Гэтыя коміксы больш рамантычныя і ў іх адаецца шмат увагі прычоскам, прыгожай вопратцы і г.д. Bishoujo 美少女(Бісёдзё) — прыгожая дзяўчынка. Прыклад: Bishoujo Senshi Seramun 美少女戦士セーラームーン,(Бісёдзё Сэнсі Сэpa Мун) — Прыгожая Ваярка Сэйлар Мун. Сэйлар Мун мангакі Наокі Такэуці тыповы прыклад мангі для дзеўчанят. Большасць мастакоў сёдзё — жанчыны.

Shounen-manga 少年 漫画 (Сёнэн-манга). Асноўнымі спажыўцамі сёнэн (хлапчуковае мангі) з’яўляюцца хлопчыкі і падлеткі, але зразумела ж, існуюць яе прыхільнікі сярод дзяўчынак і маладых хлопцаў. У гэтым жанры ўпершыню з’явіліся так званыя Tankoubon 単行本(Танкобон) — вялікія тамы мангі, якія ў народзе адразу ж празвалі тэлефоннымі кнігамі. У дадзены час сёнэн з’яўляецца самым папулярным жанрам мангі. Bishounen 美少年(Бісёнэн) — прыгожы хлопчык, сустракаецца ва ўсіх стылях мангі і анімэ, пры гэтым можа выглядаць даволі мужна, але часцей бісёнэнам называюць жанчынападобнага персанажа Yaoi-Hentai やおい 変態 (Яой-Хэнтай) — мангі для геяў.

Вядомыя асобы

Кіёхіко Адзума (あずまきよひこ) — аўтар «Azumanga Daioh» (あずまんが大王,), «Yotsuba &» (よつばと).

Кэн Акамацу (赤松 健) — даволі малады, але ўжо даволі папулярны мангака. Атрымаў вядомасць дзякуючы сваёй другой манзе, «Love Hina» (ラブひな Rabu Hina), якая была экранізавана.

Масакадзу Кацура (桂正和) — уладар фан-сэрвісу — напрамку дарослай мангі, адметнай рысай якой з’яўляецца наўмыснае дэманстраванне жаночай ніжняй бялізны (часцей у камедыйных сцэнах) Мае шалёную папулярнасць як у роднай Японіі так і на Захадзе. Мангака ў коміксах «Відэа Дзяўчына Аі» (電影少女 Denei Shojo анг. Video Girl Ai), «Shadow Lady», «Айдзу» ((アイズ) Aizu анг. I"s) і інш.

Руміко Такахасі (高橋留美子) — адна з найбольш вядомых у свеце і даволі багатая па японскіх мерках мангака. Аўтар такіх папулярных твораў як: «Maison Ikkoku» (めぞん一刻,), «Ranma 1/2» (らんま½, Ranma nibun no ichi), «Urusei Yatsura» (うる星やつら) і «InuYasha» (犬夜叉). Большасць яе прац з’яўляюцца танкабонамі.

Наока Такэуці (武内直子) — такійская мангака, якая атрымала сусветную вядомасць сваёй чацвёртай працай, мангай «Прыгожая Ваярка Сэйляр Мун» (美少女戦士セーラームーン Bishojo Senshi Sеramun). Яе геройка Усагі Цукіно 月野うさぎ, спачатку ў фармаце комікса, а потым і ў фармаце анімацыйнага серыяла з поспехам вандравала па старонках і экранах Японіі, ЗША, Германіі, Украіны, Расіі і іншых краін свету.

Хаяо Міядзакі (宮崎 駿) — знакаміты і паважаны японскі мангака, мастак-аніматар, прадзюсар і рэжысёр. Аўтар і прадзюсар шматлікіх анімэ «Ваўчыная прынцэса» (もののけ姫 Mononoke Hime), «Мой сусед Тотара» (となりのトトロ Tonari no Totoro), «Сэн, ці Ціхіро у палоне духаў» (千と千尋の神隠し Sen to Chihiro no Kamikakushi), «Блукаючы маёнтак Хоўла» (ハウルの動く城 Hauru no Ugoku Shiro, англ. Howl’s Moving Castle) і іншых.

У якасці мангакі намаляваў коміксы «Наўсікая з Даліны вятроў» (風の谷のナウシカ Kaze no tani no Naushika), «Люпэн III» (ルパン三世カリオストロの城 Rupan sansei: Kariosutoro no shiro) і шмат іншых.

Хэнтай

Хэнтай 変態 (яп. Вычварэнскі) — манга і анімэ надта эратычнага, а часцей увогуле парнаграфічнага зместу. Мае даволі вялікую папулярнасць ва ўсім свеце і займае 25 % агульнага тыражу ўсёй мангі выпушчанай ў Японіі. З-за свайго фрывольнага зместу хэнтай прадаецца ў спецыяльна вызначаных месцах i толькі запаяным у непразрысты пластык, каб змешчаныя там малюнкі часам не пабачылі дзеці.

Акрамя ўласна хэнтаю маецца дзве яго разнавіднасці для вузкага кола аматараў.

Яой

Яой やおい — манга, галоўнымі героямі якой з’яўляюцца геі. У асноўным гэта вольны пераказ папулярных мангаў, фільмаў і літаратурных твораў, героі якіх па волі мангакі ператвараюцца ў аматараў «мужчынскага кахання». Прычым асноўнымі спажыўцамі яой з’яўляюцца жанчыны, а не ўласна героі дадзеных твораў.

Сёнэн ай 少年愛 — той жа яой, толькі практычна без сексуальных сцэн, які больш прыстойна апавядае пра каханне сярод хлапчукоў. Элементы сёнэн ай могуць змяшчацца ў мангах агульнага карыстання нават дзіцячых, але ў дадзеным выпадку яны амаль страчваюць свой эратычны змест: напрыклад некаторыя эпізоды ў кодомо-серыяле «Сакура» (カードキャプターさくら)

Юры

Юры 百合 — тое ж што яой, але ў жаночым выкананні. Таксама на права называцца асноўнымі карыстальнікамі юры змагаюцца лесбіянкі і мужчыны натуральнай арыентацыі. Але геройкі юры прайграюць сваім мужчынскім калегам па папулярнасці. Па аналогіі з яой таксама мае дзіцяча-падлеткавую версію пад назвай «Сёдзё Ай» 処女愛. Элементы сёдзё ай можна знайсці ў манзе «Рэвалюцыйная дзяўчына Утэна» (少女革命ウテナ; Shоjo Kakumei Utena), але найбольш класічнаю і папулярнаю сёдзё ай парай з’яўляюцца геройкі анімэ і мангі аб Сэйлар Мун: Міціру (みちる, Сэйлар Нептун) і Харука (はるか, Сэйлар Уран). Апошняя нават ходзіць у мужчынскай адзежы (у расійскім перакладзе яе нават ператварылі ў хлопца).

Акрамя ўласна хэнтаю ў манзе і анімэ існюць больш прыстойныя формы эротыкі:

Эці

Назва Эці エッチ пайшла ад скажонага вымаўлення англійскай літары «h» якой японцы пазначаюць усю прадукцыю сексуальнага зместу.

У адрозненне ад хэнтаю замена сексуальных сцэн намёкамі на секс альбо проста дэманстрацыя ніжняй бялізны ці аголенага цела.

Фансэрвіс

Яшчэ больш прыстойным можна назваць фансэрвіс. Тут няма нават намёку на секс, але героі (часцей дзеўкі) ад часу трапляюць у становішча, калі іх бялізну бачаць тыя каму ў прынцыпе яе бачыць не абавязкова (у час боек, падзенняў, павеваў ветру ці «зазірнуўшы» пад спадніцу камерай). Дастаткова яскравы прыклад у манзе і анімэ — шматлікія фрагменты гісторыі аб «Сэйлар Мун»

Анімэ

Анімэ (アニメ) — скарочаная японцамі версія слова «аnimation». У японскай мове так называюць любую анімацыю, не зважаючы на краіну паходжання. У адрозненне ад анімацыі іншых краін, у большасці разлічана на падлеткавую і дарослую аўдыторыю, таму карыстаецца попытам у тых краінах свету дзе мультфільмы разлічаны выключна на дзіцячую аўдыторыю. Але попытам карыстаецца і кодомо (дзіцячае) анімэ. Анімэ з’явілася яшчэ на пачатку дваццатага стагоддзя разам з кіно, але ў сучасным выглядзе яна было ўпершыню зроблена спадаром Осаму Тэдзука. Ён распрацаваў шматлікія асаблівасці законаў пераводу мангі (а часцей яна з’яўляецца асновай для анімэ) у амаль што сапраўдны фільм. Таксама ўласна Тэдзука пазычыў у Дыснэя (падчас стажыроўкі на студыі Дыснэя) вялікія вочы для найлепшага пераказу эмоцый. Акрамя вялікіх вачэй іншай асаблівасцю анімэ з’яўляюцца таксама рознакаляровыя і часам экзатычныя формы прычосак. Спачатку мастакі выкарыстоўвалі гэты метад, каб лепш вылучыць персанаж, а з цягам часу для паказу яго характару, ці ўвогуле як даніну традыцыі. Акрамя такіх, крыху гратэскных герояў, многа хто з японскіх мастакоў прамалёўвае кожную рысу твару і цела персанажа, набліжаючы анімэ да мастацкага кіно. Таксама анімэ атрымала ў спадчыну ад мангі яе мэтавую аўдыторыю і ўсе яе жанры. Сюжэт жа залежыць ад фантазіі сцэнарыста. Па фарматах анімэ падзяляецца на тэлевізійныя серыялы (TV), відэафільмы (OAV) і паўнаметражныя кінаанімацыі.

TV

Звычайна (за рэдкім выключэннем) ствараюцца на аснове папулярнай у гэты момант мангі. Складаюцца з кароткіх (да 25 хвілін) серый. Доўжыцца серыял адзін ці два сезоны і змяшчае 12 (24) серый. Але ў некаторых выключэннях, калі серыял атрымлівае надзвычайную папулярнасць (прыклад: серыял аб Сэйлар Мун) серыял можа доўжыцца некалькі сезонаў.

OAV

Таксама як і серыял часцей зняты па якой-небудзь манзе, але больш нагадвае паўнаметражны (толькі падзелены на паў- ці аднагадзінныя эпізоды). З-за таго, што ад пачатку прызначаны для продажу на касетах ці DVD-дысках, не змяшчае надта шмат эпізодаў абмяжоўваючыся двума-чатырма (у залежнасці ад іх даўжыні).

Фільмы

Ад часу таксама маюць мангавае паходжанне (асабліва калі здымаюцца па матывах серыяла), але часцей здымаюцца па літаратурных творах ці ўласных задумках аўтараў. Прызначаны для дэманстравання ў кінатэатрах і ўяўляюць сабой сапраўднае анімацыйнае кіно. Вытворчасць паўнаметражных фільмаў патрабуе шмат часу і грошай, некаторыя японскія студыі нават адмовіліся ад іх вытворчасці (напрыклад, смая знакамітая японская студыя «Тоэй Анімэсён» (東映アニメーション)).

Адзінай з нешматлікіх студыяй якія займаюцца вытворчасцю (за рэдкім выключэннем) толькі поўнага метра можна лічыць студыю Ісао Такахаты (高畑 勲) і Хаяо Міядзакі «Ghibli» (スタジオジブリ Джыблі).

Манга ў свеце

Пасля ўласна Японіі, першае месца па распаўсюджванню мангі і анімэ займаюць інданезійцы, за імі спяшаюцца Злучныя Штаты. Ад іх таксама не адстае Еўразвяз. Свае ўласныя выдавецтвы маюцца ў Германіі там нават друкуюць свае ўласныя танкабоны, Францыі дзе знайшлі сваіх спажыўцоў найбольш арыгінальныя ўзоры мангі (авангард, філасофскія і эксперыментальныя творы), Польшчы і інш. У суседняй Расіі манга-рух распачаўся даволі позна (пад канец 1980х гадоў), таму дагэтуль знаходзіца на пачатковым узроўні, але і там ёсць некалькі фірмаў, якія займаюцца распаўсюджваннем прадукцыі Made in Japan (У асноўным Анімэ).

Некаторыя мангі

• Берсерк
• Naruto
• 20th Century Boys
• Galaxy Express 999
• Дараэмон

Гл. таксама

• Ініо Асано

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Манга (мастацтва)
• Беларускі форум аматараў анімэ Архівавана 16 снежня 2014. (руск.)