Перайсці да зместу

Палеалогі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Палеалогі
Эмблема Палеалогаў, якая часта памылкова ўспрымаецца як герб Візантыйскай імперыі
Эмблема Палеалогаў, якая часта памылкова ўспрымаецца як герб Візантыйскай імперыі
Краіна Візантыйская імперыя
Родапачынальны дом Сама дынастыя не з'яўляецца адгалінаваннем якога-небудзь царскага дому, але сярод продкаў імператараў прысутнічаюць Камніны і Ангелы[1]
Заснавальнік Першы вядомы прадстаўнік — Нікіфар Палеалог,
Першы імператар — Міхаіл VIII Палеалог
Апошні кіраўнік Канстанцін XI Драгаш
Год заснавання XI стагоддзе
Спыненне роду Старэйшая лінія згасла ў 1502 годзе, прадстаўнікі іншых ліній жывуць дагэтуль[2]
Зрушэнне 1453
Нацыянальнасць Грэкі
Малодшыя лініі Маркграфы Манферат (Палеалогі)
Тытулы

Імператар Візантыі,
Дэспат Марэі,

Маркіз Манферацкі
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Гэты артыкул пра род; пра носьбітаў прозвішча гл.: Палеалог (значэнні).

Палеало́гі (грэч. Παλαιολόγοι) — апошняя і найбольш даўгавечная дынастыя імператараў Візантыі, якая кіравала на працягу двух стагоддзяў — з часу выгнання Міхаілам VIII з Канстанцінопаля крыжакоў у 1261 годзе да ўзяцця Канстанцінопаля туркамі ў 1453 годзе.

Род вядомы з XI стагоддзя. Заснавальнік дынастыі — Міхаіл VIII Палеалог, былы імператар Нікейскай імперыі (1258—1261), які ў 1261 аднавіў заваяваную ў 1204 крыжакамі Візантыю. Асобныя Палеалогі дзялілі паўнату ўлады з прадстаўнікамі роду Кантакузінаў.

Маскоўскі князь Іван III ажаніўся з пляменніцай апошняга імператара Візантыі Канстанціна XI Драгаша — Зояй (Соф’яй) Палеалог. Гэтым ён, на думку часткі гісторыкаў, спрабаваў абгрунтаваць свае прэтэнзіі на духоўную і рэлігійную спадчыну Візантыі. Сведчаннем гэтаму з'яўляецца пачатак выкарыстання двухгаловага арла Палеалогаў у якасці герба Маскоўскага княства, а затым і Расіі.

Палеалогі па старэйшай мужчынскай лініі згаслі ў 1502 годзе пасля смерці Андрэя Палеалога, які аддаў (прадаў) свае правы на трон Візантыі Карлу VIII і Фердынанду II Арагонскаму. Прадстаўнікі іншых ліній жывуць дагэтуль[3]

Кіраванне Палеалогаў — перыяд палітычнага і гаспадарчага заняпаду імперыі, захопу (з пачатку 14 ст.) яе тэрыторыі туркамі-асманамі, якія ў маі 1453 узялі Канстанцінопаль, забілі Канстанціна XI і спынілі існаванне Візантыі[4]. У той жа час з кіраваннем Палеалогаў звязаны апошні ўздым візантыйскага мастацтва, вядомы як палеалогаўскае адраджэнне.

Паходжанне і этымалогія

[правіць | правіць зыходнік]
Двухгаловы арол — эмблема дынастыі Палеалогаў (а не ўсёй Візантыйскай імперыі, як прынята лічыць)

Дакладнае паходжанне сямейства Палеалогаў (чыё імя азначае «гандляр старызной»[5]; пасля пераасэнсоўвалася як «старажытны родам»[5]; або «які гаворыць аб старым» ад стар.-грэч.: παλαιóς «старажытны» + λόγος «слова»[6]) — невядомае: ёсць здагадкі, што гэта была грэчаская паводле паходжання дынастыя[5].

Акрамя таго, ёсць здагадкі, што Палеалогі паходзілі з Малой Азіі. Цікава, што двухгаловы арол, герб Палеалогаў, упершыню з’яўляецца менавіта ў гэтым рэгіёне ў якасці сімвала Хецкага царства[7].

Таксама існуе легенда, якая прыпісвае Палеалогам рымскае паходжанне і сцвярджае, што яны прыехалі ў Візантый (Канстанцінопаль) разам з Канстанцінам Вялікім. Неверагоднасць гэтых ідэй была даказана Шарлем Дзюканжам, але яны працягваюць праскакваць, хоць і ў розных формах, у сучасных даследаваннях. Акрамя таго, існуе вусновая традыцыя сумніўнай дакладнасці, якая сцвярджае, што роднае месца Палеалогаў — італьянскі горад Вітэрба[8].

Сімволіка

[правіць | правіць зыходнік]
  • Сцяг Палеалогаў. Чатыры B ці pyrekvola сімвалізуюць ініцыялы сямейнага дэвізу[9].
    Сцяг Палеалогаў. Чатыры B ці pyrekvola сімвалізуюць ініцыялы сямейнага дэвізу[9].
Эмблема Палеалогаў у музеі Містры.
Двухгаловы арол на друку Івана III.

Праз цесныя адносіны з еўрапейскімі краінамі і частыя дынастычныя шлюбаы паміж членамі дынастыі Палеалогаў з прадстаўнікамі каралеўскіх дамоў Еўропы, Палеалогі сталі першай візантыйскай імператарскай дынастыяй, якая стала выкарыстоўваць уласную дынастычную сімволіку.

Адным з сімвалаў дынастыі Палеалогаў, вядомым з крыніц XIV і XV стагоддзяў, з’яўляўся залаты прамы крыж у чырвоным полі, які падзяляе поле на чатыры роўныя часткі, у якіх размешчана па залатым завітку, якія выглядаюць як стылізаваныя літары «В» (грэч. πυρέκβολα) і інтэрпрэтуюцца як ініцыялы дэвізу Палеалогаў (Βασιλεὺς Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντων, Валадар валадароў, які валадарыць над валадарамі)[10].

Іншым сімвалам Палеалогаў быў двухгаловы арол. Ён часта маляваўся з манаграмай Палеалогаў на грудзі. Пасля шлюбу Соф’і Палеалог і Івана III двухгаловы арол стаў гербам Расійскай дзяржавы.

Візантыйскія імператары

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Міхаіл VIII Палеалог.
  2. ↑ Gegai, з. 161–162.
  3. ↑ Gegai, з. 161—162.
  4. ↑ Палеалогі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).
  5. ↑ а б в БРОКГАУЗ И ЕФРОН. Палеолог. Палеологи Византийская династия.
  6. ↑ Дашков С. Б. Императоры Византии. С. 282.
  7. ↑ Earth Views: Turkey-Alaja-Huyuk-Hittite-temple-carving- —.tr, Türkei, Turquía, Turquie, Turq Архівавана 2 чэрвеня 2021..
  8. ↑ Глава 14: Палеологи. Закат старой Европы. Иордан Табов. // newchrono.ru Архівавана 3 верасня 2011..
  9. ↑ Ottfried Neubecker, Heraldry - Sources, Symbols and Meaning, pp.106, Tiger Books International (Twickenham), 1997.
  10. ↑ http://www.heraldica.org/topics/national/byzantin.htm.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
commons: Палеалогі на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Палеалогі&oldid=4443247"