Ginekologija
Ginekologija je grana medicine koja se bavi bolestima i liječenjem ženskog reproduktivnog sistema (materica, vagina i jajnici). Doslovno, izvan medicine, riječ znači "nauka o ženama". Njen pandan je andrologija, koja se bavi bolestima i liječenjem muškog reproduktivnog sistema.
Skoro svi moderni ginekolozi ujedno su i akušeri. U mnogim područjima ove se dvije grane medicine preklapaju.
Riječ ginekologija potječe od starogrčkih riječi γυνή (gyne; u modernom grčkom ona glasi γυναίκα - gynaika), što znači "žena", i logos ("nauka, znanje").
Historija
[uredi | uredi izvor]Kahunski ginekološki papirus najstariji je poznati medicinski dokument bilo koje vrste. Datira iz perioda oko 1800. p. n. e., a bavi se "ženskim" bolestima, plodnošću, trudnoćom, kontracepcijom itd. Tekst je podijeljen u 34 odjeljka, a svaki se bavi specifičnim problemom i sadržava dijagnozu i tretman, ali ne sugerira nikakvu prognozu. Tretmani nisu hirurški; sastoje se od stavljanja lijeka na bolesni dio tijela ili gutanja lijeka. Materica se povremeno vidi kao izvor problema, koji se manifestiraju na drugim dijelovima tijela.[1]
Hipokratski korpus sadrži nekoliko ginekoloških traktata koji datiraju iz 5. ili 4. vijeka p. n. e. Sačuvan je i traktat Sorana iz Efesa pod nazivom Gynaikeia (1/2. vijek), zajedno s njegovom parafrazom na latinskom jeziku, čiji je autor Muscio (6. vijek). Soran je bio glavni predstavnik liječničke škole poznate kao "metodisti".
James Marion Sims općenito se smatra ocem moderne ginekologije[2], mada se danas kritizira zbog pogrešaka u radu.[3] Neke od svojih tehnika razvio je operirajući na robovima, a mnogima od njih nije bila data anestezija.[4]
Ginekološki pregled
[uredi | uredi izvor].jpg)
U nekim državama žene prvo moraju posjetiti ljekara opće prakse (LJOP) prije odlaska kod ginekologa. Ako njihovo stanje zahtijeva obuku, znanje, hiruršku intervenciju ili opremu koja LJOP-u nije dostupna, pacijentice se onda šalju ginekologu. U SAD-u, međutim, zakon i mnogi planovi zdravstvenog osiguranja omogućavaju ginekolozima da pruže osnovnu njegu u dodatku na aspekte vlastite specijalnosti. Kad je ova mogućnost dostupna, neke žene odabiru da odu kod ginekologa-hirurga u vezi s neginekološkim problemima bez prethodne posjete drugom ljekaru.
Kao i u svim ostalim granama medicine, glavni alati za dijagnozu jesu anamneza i pregled. Ginekološki pregled prilično je intiman, više nego rutinski pregled. Za njega su potrebni i jedinstveni instrumenti, kao što je spekulum, koji se sastoji od dvije lopatice od konkavnog metala ili plastike koje su povezane malom šarkom, a koje se koriste da potisnu tkivo vagine i tako omoguće pregled grlića materice, donjeg dijela materice smještenog u gornjem dijelu vagine. Ginekolozi obično vrše dvoručni pregled (jedna ruka na stomaku, a 1 ili 2 prsta u vagini) kako bi opipali grlić materice, matericu, jajnike i koščatu karlicu. Nije neobično da se uradi rektovaginalni pregled za potpunu procjenu stanja karlice, naročito ako se otkrije bilo kakva sumnjiva masa. Muškarac ginekolog može imati pratiteljicu tokom pregleda. Može se koristiti i stomačni i/ili vaginalni ultrazvuk kako bi se potvrdilo postojanje bilo kakve abnormalnosti otkrivene tokom pregleda rukom ili na koju upućuje pacijenticina anamneza.
Bolesti
[uredi | uredi izvor]Glavna stanja i bolesti kojima se bave ginekolozi jesu:
- rak i pretkancerozne bolesti reproduktivnih organa, uključujući jajnike, jajovod, matericu, grlić materice, vaginu i vulvu
- urinarna inkontinencija
- amenoreja (izostanak mjesečnice)
- dismenoreja (bolne mjesečnice)
- neplodnost
- menoragija (obilno menstrualno krvarenje); česta indikacija za histerektomiju
- prolapsa organa u karlici
- infekcije vagine (vaginitis), grlića materice i materice (uključujući gljivične, bakterijske, virusne i protozoalne)
Terapije
[uredi | uredi izvor]Kao i u svim hirurškim specijalnostima, ginekolozi mogu primijeniti terapiju lijekovima ili hiruršku (ili obje, u mnogim slučajevima), zavisno od tačne prirode problema koji liječe. Predoperativni i postoperativni medicinski tretman često uključuje standardne terapije lijekovima, kao što su antibiotici, diuretici, antihipertenzivi i antiemetici. Osim toga, ginekolozi često primjenjuju i specijalizirane terapije za reguliranje hormona (kao što su klomifen-citrat i hormonalna kontracepcija) za liječenje bolesti ženskog genitalnog trakta koje reagiraju na signale iz hipofize i/ili gonada.
Ako želite vidjeti spisak ginekoloških lijekova (po ATH-klasifikaciji), pogledajte članke ATH-kod G01 i ATH-kod G02.)
Hirurški tretman, međutim, jeste glavni oslonac ginekoloških terapija. Zbog historijskih i političkih razloga, ginekolozi ranije nisu smatrani "hirurzima" iako je ovakav stav uvijek bio izvor nekih kontroverzi. Moderni napredak i u općoj hirurgiji i u ginekologiji promijenio je nekad krute linije razlikovanja. Pojava podspecijalnosti u okviru ginekologije koje su po prirodi primarno hirurške (npr, uroginekologija i ginekološka onkologija) ojačale su reputaciju ginekologa kao hirurga i mnogi hirurzi i udruženja hirurga počeli su gledati ginekologe kao kolege. Kao dokaz za ovu promjenu stava, ginekolozi sad imaju pravo na postspecijalistički staž i na Američkom i u Kraljevskom hirurškom kolegiju, a mnogi noviji hirurški udžbenici imaju poglavlja o (najmanje osnovnoj) ginekološkoj hirurgiji.
U neke od najčešćih operacija koje rade ginekolozi spadaju:
- Dilatacija i kiretaža (uklanjanje dijelova materice iz raznih razloga, uključujući upotpunjavanje djelomičnog spontanog pobačaja i dijagnostičko uzimanje uzoraka zbog disfunkcionalnog materičnog krvarenja koje mijenja tok terapije lijekovima)
- Histerektomija (uklanjanje materice)
- Ovariektomija ili ooforektomija (uklanjanje jajnika)
- Podvezivanje jajnika (vrsta trajne sterilizacije)
- Histeroskopija (pregled materične duplje)
- Dijagnostička laparoskopija – koristi se za dijagnozu i liječenje uzroka boli u karlici i stomaku; možda je njena najpoznatija upotreba ona za definitivnu dijagnozu endometrioze.
- Istraživačka laparotomija – može se koristiti da se istraži nivo uznapredovalosti dobroćudne ili zloćudne bolesti ili za procjenu i popravak štete na organima u karličnoj šupljini.
- Razni hirurški tretmani za urinarnu inkontinenciju, uključujući cistoskopiju i suburetralne umetke.
- Hirurški tretman prolapse organa u karličnoj šupljini, uključujući korekciju cistocele i rektocele.
- Apendektomija – često se izvodi kako bi se uklonio bolni umetak kod endometrioze i/ili preventivno (radi buduće akutne upale slijepog crijeva) za vrijeme histerektomije ili carskog reza. Također može biti izvršena kao dio operacije za određivanje stadija za rak jajnika.
- Procedure uklanjanja (dijela) grlića materice (uključujući kriohirurgiju) – uklanjanje površine grlića materice koja sadrži pretkancerozne ćelije, koje su prethodno identificirane na Papa-testu.
Specijalistička obuka
[uredi | uredi izvor]| Ginekolog | |
|---|---|
| Zanimanje | |
| Tip | specijalnost |
| Sektor aktivnosti | Medicina |
| Opis | |
| Obrazovanje | |
U Ujedinjenom Kraljevstvu, Kraljevski kolegij akušera i ginekologa (KKAG; eng. RCOG), sa bazom u Londonu, podstiče studiranje i napredak i u nauci i u praksi akušerstva i ginekologije. To se radi kroz postdiplomsko medicinsko obrazovanje i objavljivanjem kliničkih vodiča i izvještaja o aspektima ove specijalnosti. Međunarodni ured KKAG-a sarađuje s ostalim međunarodnim organizacijama na polju smanjivanja stope pojave oboljenja kod majki i smrtnosti u siromašnijim zemljama.
Ginekološka onkologija je podspecijalnost ginekologije koja se bavi rakom povezanim sa ginekološkim problemima.
Etički kodeks i slučajevi seksualnog zlostavljanja
[uredi | uredi izvor]Možda zbog toga što žene postaju sve obrazovanije o tome kako se izvode pregledi (i kada su oni prikladni), broj izvještaja o nesavjesnim postupcima ginekologa muškaraca i njihovim seksualnim napadima na njihove pacijentice povećao se posljednjih godina.[5]
Kako bi se pomoglo u osiguravanju povjerenja pacijenata, 2007. godine Američki kongres akušera i ginekologa, najveća organizacija takve vrste, sastavila je Kodeks profesionalne etike.[6]
U ovom kodeksu se navodi da su "seksualni kontakt ili romantična veza između ljekara i trenutne pacijentice uvijek neetički, a seksualni kontakt ili romantična veza između ljekara i bivše pacijentice također mogu biti neetički". Također, ljekare koji znaju za slučajeve neprikladnog seksualnog ponašanja kodeks obavezuje da to i prijave.
Ipak, uprkos novom etičkom kodeksu, i dalje je bilo dosta slučajeva zlostavljanja koji su bili medijski popraćeni, uključujući i slučajeve seksualnog zlostavljanja djece[7][8][9][10][11][12], što je pomoglo da se veći broj žena nego ikad uvjeri da specificiraju da žele da ih pregleda ili liječi žena ginekolog, a ne muškarac.[13]
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Laurinda S. Dixon. Perilous Chastity: Women and Illness in Pre-Enlightenment Art and Medicine, "Cornell University Press", 1995, str. 15f.
- ^ Semple, Henry Churchill (1923). J. Marion Sims, the Father of Modern Gynecology. Pristupljeno 11. 10. 2013.
- ^ Daly, Mary (1990). Gyn/ecology: The Metaethics of Radical Feminism. Beacon Press. str. 225-. ISBN 9780807014134. Pristupljeno 11. 10. 2013.
- ^ Adekunle, Julius O.; Williams, Hettie V. (24. 2. 2010). Color Struck: Essays on Race and Ethnicity in Global Perspective. University Press of America. str. 397-. ISBN 9780761850922. Pristupljeno 11. 10. 2013.
- ^ "Sexual misconduct by physicians on the increase". Biz Journals. Pristupljeno 6. 2. 2014.
- ^ "Committee on Ethics Sexual Misconduct". Arhivirano s originala, 6. 3. 2014. Pristupljeno 6. 2. 2014.
- ^ "Sexual Abuse Puts Spotlight on Pediatric Gynecology". Pristupljeno 13. 2. 2014.
- ^ "Gynecologist changes story on how he conducted exams / Never intentionally caused dozens of orgasms, he says". Pristupljeno 13. 2. 2014.
- ^ "Gynecologist Convicted of Sexual Abuse". Pristupljeno 13. 2. 2014.
- ^ "Betrayal: the sex-hungry doctors who prey on patients". Pristupljeno 12. 2. 2014.
- ^ "Nikita Levy, Gynecologist, Filmed And Photographed Underage Patients Before Killing Himself: Police". Pristupljeno 12. 2. 2014.
- ^ "Gynaecologist told patient 'This is how we do it in India' when he groped her breasts during three years of treatments". Pristupljeno 12. 2. 2014.
- ^ "Do Women Prefer Care From Female or Male Obstetrician-Gynecologists? A Study of Patient Gender Preference" (PDF). Pristupljeno 12. 2. 2014.[mrtav link]
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]- Ingenious: arhiva historijskih slika koje se odnose na akušerstvo, ginekologiju i kontracepciju (eng)
- Svjetski kongres o kontroverzama vezanim za akušerstvo, ginekologiju i neplodnost (COGI) (eng)
- Gynecologists.com Arhivirano 6. 6. 2012. na Wayback Machine - informacije od ginekoloških eksperata i profesionalaca (eng)
