Tropski ciklon

Pogled iz svemira

Tropski ciklon ili uragan je intenzivni poremećaj u atmosferi s izraženim spiralnim strujanjem zraka. Spada u najintenzivnije prirodne nepogode na Zemlji. Javlja se u tropskim područjima, ali može da se javi i u višim geografskim širinama. Ne javlja se u pojasu između 5⁰ južne do 5⁰ sjeverne geografske širine.

Nastaju daleko od kontinenata na udaljenosti najmanje 250 morskih milja, iznad toplih dijelova okeana, gdje je minimalna temperatura vode 26,5⁰ C. Posebno se javljaju u blizini ekvatora, u području Meksičkog zaljeva, Karipskog mora, u zapadnom Pacifiku i u Indijskom okeanu. Najčešće nastaju u zapadnim dijelovima okeana, a češći su na sjevernoj Zemljinoj hemisferi gdje godišnje u prosjeku nastaje 50 tropskih ciklona. Ne javljaju se tamo gdje teku hladne morske struje. U Atlantiku se javljaju između maja i novembra, dok se u Pacifiku oko 89% tropskih ciklona javlja od juna do decembra.

U svijetu su poznati pod različitim nazivima

1. hariken (eng. hurricane) u Atlantiku, srednjoj Americi, te u istočnom dijelu sjevernog Pacifika,
2. tajfun uz zapadne obale Pacifika,
3. willy-willies u Australiji.

Iako se pojavljuju u različitim dijelovima svijeta, imaju zajedničke osobine. To su vrtložni sistemi koje karakterišu vrlo pravilne izobare u obliku koncentričnih kružnica, s izrazito niskim pritiskom vazduha u samom središtu (oko 950 hPa). Brzina ciklona veća je od 65 čvorova ili više od 12 bofora i brzina vjetra raste od periferije prema njegovom centru. U samom centru ciklona, brzina vjetra naglo opada, a najjači vjetar puše sjeverno od centra samog ciklona. Najveća količina kiše padne oko samog ciklona, a opada prema periferiji.

Tropski se cikloni kreću se polako. Prosječna dnevna brzina njihovog kretanja iznosi 16–24 km. Traju u prosjeku 6 dana. U izuzetnim slučajevima mogu trajati svega nekoliko sati ili čak i do dvije sedmice. Opšti smjer kretanja im je od istoka prema zapadu; na sjevernoj hemisferi skreću prema sjeveru, a na južnoj prema jugu. Nailaskom na kopno nestaju, zbog povećanja trenja s podlogom i smanjenja dotoka vodene pare. Mogu uzrokovati velike štete u obalnim područjima, posebno ako je obala niska. Krečući se nad okeanima, cikloni ispred sebe "guraju" vodu pa nastaju valovi razorne snage koji predstavljaju veliku opasnost posebno gusto naseljenim obalama monsunske Azije.

Od 1950ih godina tropskih ciklona se dijele prema brzini vjetra. Prema Saffir-Simpsonovoj ljestvici, ciklon kategorije 1 najslabiji je, a karakterišu ga vjetrovi brzine minimalno od 120 km/h; najjači je onaj kategorije 5, čija brzina vjetra prelazi 250 km/h.

Također pogledajte

• Uragan Sandy
• Tajfun Haiyan (2013)

Vanjski linkovi

• Lovci na uragane (RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal)
• Satellite imagery and data of Hurricane Sandy Arhivirano 14. 2. 2021. na Wayback Machine, autor NASA