Γιενς Κρίστιαν Σκόου

Γιενς Κρίστιαν Σκόου
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Jens Christian Skou (Δανικά)
Γέννηση	8  Οκτωβρίου 1918 Lemvig
Θάνατος	28  Μαΐου 2018 Ώρχους
Υπηκοότητα	Βασίλειο της Δανίας
Σπουδές	Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και Πανεπιστήμιο του Ώρχους
Βραβεύσεις	Βραβείο Νόμπελ Χημείας (1997), Novo Nordisk Prize (1965), Anders Retzius Medal (1978), Eric K. Fernströms Nordiska Pris (1985) και μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέας	βιοχημεία
Ιδιότητα	χημικός, αυτοβιογράφος, διδάσκων πανεπιστημίου, φυσιολόγος και βιοχημικός
δεδομένα ()

Ο Γιενς Κρίστιαν Σκόου (Jens Christian Skou, 8 Οκτωβρίου 1918 - 28 Μαΐου 2018) ήταν Δανός ιατρός τιμημένος με Βραβείο Νόμπελ Χημείας το 1997.

Βιογραφία

Ο Σκόου γεννήθηκε στις 8 Οκτωβρίου του 1918 στην κωμόπολη Λέμβιγκ της δυτικής Δανίας. Ο πατέρας του, ο Μάγκνους Μαρτίνους Σκόου, ήταν πλούσιος έμπορος ξυλείας και κάρβουνου. Η μητέρα του, η Άνε-Μαργκρέτε Σκόου, ανέλαβε την επιχείρηση του συζύγου της μετά τον θάνατό του. Σε ηλικία 15 ετών ο Γιενς Σκόου μπήκε σε εσωτερικό σχολείο στο Χάσλεφ της Ζηλανδίας. Απεφοίτησε με πτυχίο ιατρικής από το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης το 1944 και πήρε το διδακτορικό του το 1954. Το 1947 άρχισε να εργάζεται στο Πανεπιστήμιο του Ώρχους, όπου έγινε καθηγητής της βιοφυσικής το 1977.

Ο Σκόου είχε διακόψει για λίγα χρόνια την κλινική του εξάσκηση στις αρχές της δεκαετίας του 1950 προκειμένου να ερευνήσει τη δράση των τοπικών αναισθητικών φαρμάκων. Είχε ανακαλύψει ότι η αναισθητική δράση μιας ουσίας σχετιζόταν με την ικανότητά της να διαλύεται σε ένα στρώμα του λιπιδικού τμήματος της κυτταροπλασματικής μεμβράνης, όπου τα μόρια του αναισθητικού επηρέαζαν το άνοιγμα των διαύλων νατρίου, που ο Σκόου υπέθετε ότι ήταν πρωτεϊνικοί. Το αναισθητικό, σκέφθηκε ο Σκόου, θα επηρέαζε την κίνηση των ιόντων νατρίου και έτσι θα καθιστούσε τα νευρικά κύτταρα μη διεγέρσιμα, προκαλώντας αναισθησία.

Ο Σκόου υπέθεσε ότι και άλλοι τύποι πρωτεϊνών της κυτταρικής μεμβράνης θα μπορούσαν να επηρεάζονται από τοπικά αναισθητικά που διαλύονται στο λιπιδικό τμήμα της μεμβράνης. Είχε λοιπόν την ιδέα να ερευνήσει ένα ένζυμο που ήταν ενσωματωμένο στη μεμβράνη και να βρει αν οι ιδιότητές του επηρεάζονταν από τοπικά αναισθητικά. Ερεύνησε έτσι την ATPάση στα νεύρα του κάβουρα.

Το ένζυμο ήταν εκεί, αλλά η δραστηριότητά του κυμαινόταν πολύ και ο Σκόου χρειαζόταν ένα πολύ ενεργό ένζυμο για τις έρευνές του. Τελικώς κατάφερε να ανακαλύψει ότι η ATPάση ήταν ενεργότερη όταν την εξέθετε στον κατάλληλο συνδυασμό ιόντων νατρίου, καλίου και μαγνησίου. Μόνο τότε συνειδητοποίησε ότι αυτό το ένζυμο ίσως να σχετιζόταν με την ενεργό κίνηση του νατρίου και του καλίου δια της κυτταροπλασματικής μεμβράνης. Αυτή η δράση είχε υποτεθεί πολλά χρόνια νωρίτερα, ωστόσο ο μηχανισμός της ήταν άγνωστος.

Ο Σκόου δημοσίευσε τα ευρήματά του. Ωστόσο, στη δημοσίευσή του ήταν διστακτικός στο να ταυτίσει το ένζυμο με την ενεργό κίνηση των ιόντων, και έτσι παρέλειψε τον όρο «αντλία νατρίου-καλίου» από τον τίτλο της εργασίας του. Πράγματι, φαίνεται ότι μόνο βαθμιαία συνειδητοποίησε τη σημασία της ανακαλύψεώς του, συνεχίζοντας τη μελέτη των τοπικών αναισθητικών.

Το 1958 ο Σκόου πήγε σε ένα συνέδριο στη Βιέννη για να παρουσιάσει την εργασία του πάνω στη χολινεστεράση. Εκεί συνάντησε τον Ρόμπερτ Ποστ, που μελετούσε την άντληση νατρίου και καλίου σε ερυθρά αιμοσφαίρια. Ο Ποστ είχε πρόσφατα ανακαλύψει ότι τρία ιόντα νατρίου εξέρχονταν από το κύτταρο για κάθε δύο ιόντα καλίου που εισέρχονταν σε αυτό, ενώ στις έρευνές του είχε χρησιμοποιήσει μια ουσία γνωστή ως ουαμπαΐνη, η οποία είχε προσφάτως αποδειχθεί ότι ανέστελλε τη λειτουργία της κυτταρικής αντλίας.

Ο Ποστ δεν είχε διαβάσει τη δημοσίευση του Σκόου, αλλά συναρπάστηκε όταν ο Δανός τού είπε για τις έρευνές του επί της ATPάσης. Ο Ποστ τον ρώτησε αν η δράση του ενζύμου αυτού αναστελλόταν από την ουαμπαΐνη. Ο Σκόου δεν γνώριζε τότε ότι η ουαμπαΐνη ανέστελλε τη λειτουργία της αντλίας, αλλά τηλεφώνησε αμέσως στο εργαστήριό του και κανόνισε για τη διεξαγωγή του πειράματος. Η ουαμπαΐνη πράγματι ανέστελλε τη δράση του ενζύμου και έτσι αποδείχθηκε η σχέση ανάμεσα στο ένζυμο και στην αντλία νατρίου-καλίου.

Το 1997 ο Γιενς Κρίστιαν Σκόου μοιράστηκε το Βραβείο Νόμπελ Χημείας με τους Πωλ Μπογιέρ και Τζων Ε. Γουόκερ για την ανακάλυψη της Na+/K+-ATPάσης [1] Αρχειοθετήθηκε 2008-05-16 στο Wayback Machine..

Απεβίωσε σε ηλικία 99 ετών στις 28 Μαΐου 2018.

Πηγές

• Clausen, Torben (Αύγουστος 2007). «[J.C. Skou identified Na+,K+-pump--a breakthrough and its significance]». Ugeskrift for Læger 169 (35): 2897. PMID 17878005. 
• Boldyrev, A.A. (2000). «Na+,K+-ATPase: 40 years of investigations». Membrane & cell biology 13 (6): 715–9. PMID 10963431. 
• Skou, J.C. (Αύγουστος 1998). «Nobel Lecture. The identification of the sodium pump». Biosci. Rep. 18 (4): 155–69. doi:10.1023/A:1020196612909. PMID 9877230. 
• Klodos, I. (1998). «[Nobel Prize for Jens Christian Skou for the discovery of Na(+)-K+ ATPase]». Postepy Biochem. 44 (1): 6–7. PMID 9738232. 
• Wojtczak, L. (1998). «[The Nobel Prize for chemistry in 1997--mitochondrial ATP synthase]». Postepy Biochem. 44 (1): 2–5. PMID 9738231. 
• Clausen, T.; Persson A.E. (Μάιος 1998). «Jens Christian Skou awarded the Nobel prize in chemistry for the identification of the Na+, K(+)-pump». Acta Physiol. Scand. 163 (1): 1–2. doi:10.1046/j.1365-201x.1998.00367.x. PMID 9648616. 
• Service, R.F. (Οκτώβριος 1997). «Chemistry prize taps the energy of life». Science 278 (5338): 579. doi:10.1126/science.278.5338.579. PMID 9381166. 
• Sejersted, O.M. (Δεκέμβριος 1997). «[Nobel Prize in chemistry]». Tidsskr. Nor. Laegeforen. 117 (30): 4359. PMID 9456574. 
• Skou, J.C. (1989). «The influence of some cations on an adenosine triphosphatase from peripheral nerves. 1957». Biochim. Biophys. Acta 1000: 439–46. PMID 2550074. 
• Skou, J.C. (1989). «The identification of the sodium-pump as the membrane-bound Na+/K+-ATPase: a commentary on 'The Influence of Some Cations on an Adenosine Triphosphatase from Peripheral Nerves'». Biochim. Biophys. Acta 1000: 435–8. doi:10.1016/s0006-3002(89)80038-1. PMID 2550073. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Αυτοβιογραφία στον ιστότοπο των Βραβείων Νόμπελ
• Η διάλεξη του Σκόου κατά την απονομή του Βραβείου Νόμπελ («Η ταυτοποίηση της αντλίας νατρίου-καλίου»)