Κιθάρα (αρχαιοελληνική μουσική)

MariannaΈντονο κείμενο

Αυτό το λήμμα αφορά στο αρχαιοελληνικό μουσικό όργανο. Για το σύγχρονο ομώνυμο όργανο, δείτε: Κιθάρα.

Αγγείο του 470-460 π.Χ. όπου απεικονίζεται Μούσα να χορδίζει κιθάρα.

Η κιθάρα υπήρξε έγχορδο νυκτό μουσικό όργανο της Αρχαιότητας, το οποίο ανήκε στην ευρύτερη οικογένεια της λύρας. Στην ίδια οικογένεια ανήκε και η βάρβιτος, που αποτελεί κατ' ουσίαν τη βαθύφωνη εκδοχή του ιδίου οργάνου. Σε αντιδιαστολή με την απλή λύρα, ο χαρακτήρας της οποίας ήταν περισσότερο «λαϊκός», η κιθάρα χρησιμοποιήθηκε τρόπον τινά για περισσότερο λόγια χρήση, αποτελώντας το κύριο όργανο των κιθαρωδών.

Στο ρεπερτόριο των κιθαρωδών (κιθαροιδών στην προγενέστερη μορφή της λέξης) περιλαμβάνονταν χοροί και απαγγελίες, ραψωδίες, ωδές και λυρική ποίηση. Η κιθάρα είχε συνοδευτικό χαρακτήρα, ωστόσο χρησιμοποιήθηκε και κατά μόνας, προσφέροντας μουσική υπόκρουση σε συμπόσια και διαφόρων ειδών συναθροίσεις. Κατά τον Αριστοτέλη, η κιθάρα δεν ήταν κατάλληλη για εκπαιδευτικούς σκοπούς, αλλά μονάχα για την τέρψη.

Ανάμεσα στους γνωστούς κιθαρωδούς της αρχαιότητας ξεχωρίζει ο Τέρπανδρος, ο οποίος θεωρείται και εφευρέτης της κιθάρας. Κατά τον μύθο η Σαπφώ, περίφημη κιθαρωδός, ανέβηκε στον Παρνασσό όπου την υποδέχτηκαν οι Μούσες. Μέσα απ' τις φυλλωσιές βρέθηκε στη σπηλιά του Απόλλωνα, όπου πλύθηκε στην Κασταλία πηγή και με το πλήκτρο του Φοίβου άρχισε να παίζει αριστοτεχνικά κιθάρα. Οι Νύμφες της πηγής, γοητευμένες από τη δεξιότητά της, άρχισαν να χορεύουν επαινώντας τη για το ταλέντο της και τις όμορφες μελωδίες.

Κατασκευαστικά στοιχεία

Το σώμα της κιθάρας αποτελούνταν από δύο ξύλινες επιφάνειες, επίπεδες ή ελαφρώς κυρτές, οι οποίες ενώνονταν με ένα φαρδύ ξύλινο περίγραμμα, δημιουργώντας ένα ευρύχωρο εσωτερικό αντηχείο. Στο πάνω μέρος υπηρχε ο ζυγός, μια βέργα πάνω στην οποία δένονταν οι χορδές· σε άλλες παραστάσεις οι χορδές φαίνεται να δένονται γύρω από κρίκους ή έμβολα. Η άλλη άκρη των χορδών αγκυρώνονταν στο κυρίως σώμα του οργάνου, ενίοτε περνώντας πάνω από μια επίπεδη γέφυρα, η οποία εφαπτόταν στο κυρίως σώμα.

Οι περισσότερες κιθάρες που απεικονίζονται σε αγγεία της εποχής διαθέτουν επτά χορδές, κάτι που επιβεβαιώνεται από τις γραπτές περιγραφές των αρχαίων συγγραφέων, ωστόσο υπάρχουν αναφορές και για επιδέξιους κιθαρωδούς που χρησιμοποιούσαν περισσότερες χορδές. Ο κιθαρωδός έπαιζε την κιθάρα χτυπώντας τις χορδές με ένα πλήκτρο το οποίο κρατούσε στο δεξί χέρι, ενώ με το άλλο χέρι κρατούσε τις επιθυμητές χορδές ώστε να σιγούν στο ενιαίο χτύπημα.

• 
  490 π.Χ.
• 
  445-435 π.Χ.
• 
  Απόλλωνας και Μαρσύας. 4ος αιώνας π.Χ
• 
  Ένας ρωμαϊκός πίνακας από τη Villa Boscoreale μιας γυναίκας που παίζει κιθάρα 40-30 π.Χ
• 
  Γυναίκα που παίζει κιθάρα στο Ερκολάνο, 1ος αιώνας μ.Χ.

Δείτε επίσης

• Λύρα
• Βάρβιτος
• Αρχαιοελληνική μουσική

Πηγές

• Maas, Martha; Snyder, Jane McIntosh (1989), Stringed Instruments of Ancient Greece, New Haven: Yale University Press

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Cithara στο Wikimedia Commons