Μετάβαση στο περιεχόμενο

Νότια Ιταλία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η Νότια Ιταλία.

Η Νότια Ιταλία (ιταλικά: Sud Italia‎‎, Nαπολιτανικά; 'ο Sudde, Σισιλιάνικα: dû Sud), επίσης γνωστή ως Meridione ή Mezzogiorno (Μετσοτζιόρνο,[1] κυριολεκτικά "Μεσημβρία";[2][3] στα Ναπολιτάνικα: 'o Μiezojurno, στα Σισιλιάνικα: Mezzujornu), είναι μια μακροπεριφέρεια της Ιταλίας, που αποτελείται από το νότιο μισό του σύγχρονου ιταλικού κράτους.

Η Νότια Ιταλία καλύπτει την ιστορική και πολιτιστική περιοχή, που κάποτε ήταν πολιτικά υπό τη διοίκηση των πρώην βασιλείων της Νάπολης ("Σικελίας") και της Σικελίας (επισήμως ονομαζόμενη regnum Siciliae citra Pharum και ultra Pharum, δηλαδή "βασίλειο της Σικελίας στην άλλη πλευρά του Στενού" και " πέρα από το Στενό"), και το οποίο αργότερα απέκτησε μια κοινή οργάνωση, και έγινε το μεγαλύτερο πριν από την ενοποίηση κράτος της Ιταλίας, το βασίλειο των δύο Σικελιών υπό την ηγεσία των Βουρβόνων-Ισπανίας.[4][5][6][7][8][9]

Το νησί της Σαρδηνίας, το οποίο δεν ήταν ούτε μέρος της εν λόγω περιοχής ούτε των προαναφερθέντων κρατών και κάποτε βρισκόταν υπό την κυριαρχία του Αλπικού Οίκου της Σαβοΐας που τελικά θα προσαρτούσε συνολικά το βασίλειο των Βουρβόνων, εντούτοις συχνά υπάγεται στο Mezzogiorno.[10][11]

Το Ιταλικό Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής (ISTAT) χρησιμοποιεί τον όρο «Νότια Ιταλία» (Italia meridionale ή απλώς Sud), για να προσδιορίσει στις αναφορές του μία από τις πέντε στατιστικές περιοχές χωρίς τη Σικελία και τη Σαρδηνία, οι οποίες αποτελούν μια ξεχωριστή στατιστική περιοχή με την ονομασία «Νησιωτική Ιταλία» (Italia insulare ή απλά Isole).[12] Αυτές οι ίδιες υποδιαιρέσεις βρίσκονται στο κάτω μέρος του ιταλικού πρώτου επιπέδου NUTS της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ιταλικών εκλογικών περιφερειών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ετυμολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με παρόμοιο τρόπο με το γαλλικό Midi ("μεσημέρι" ή "μεσημβρία" στα γαλλικά), ο ιταλικός όρος Mezzogiorno αναφέρεται στην ένταση και τη θέση της ηλιοφάνειας το μεσημέρι στα νότια της ιταλικής χερσονήσου.[2]

Ο όρος μπήκε στη μόδα μετά την προσάρτηση του βασιλείου του βασιλείου των δύο Σικελιών των Βουρβόνων από το βασίλειο της Σαρδηνίας της Σαβοΐας με έδρα την ηπειρωτική χώρα και την επακόλουθη Ιταλική ενοποίηση του 1861.

Περιφέρειες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η νότια Ιταλία θεωρείται γενικά, ότι περιλαμβάνει τις διοικητικές περιοχές που αντιστοιχούν στη γεωπολιτική έκταση του ιστορικού βασιλείου των Δύο Σικελιών, συμπεριλαμβανομένων των Aμπρούτσo, Aπουλία, Βασιλικάτα, Καλαβρία, Καμπανία, Moλίζε και Σικελίας. Μερικά περιλαμβάνουν επίσης τα νοτιότερα και ανατολικότερα τμήματα του Λάτσιο, (δηλαδή τις συνοικίες Φροζινόνε, Σόρα, Κασίνο, Γκαέτα, Σιταντουκάλε, Φόρμια και Αματρίτσε) εντός του Mετσοτζιόρνο. Το νησί της Σαρδηνίας, αν και είναι πολιτιστικά, γλωσσικά και ιστορικά λιγότερο συνδεδεμένο με τις προαναφερθείσες περιοχές, από ό,τι αυτές είναι μεταξύ τους, συχνά περιλαμβάνεται ως μέρος του Mετσοτζιόρνo,[11][13] συνήθως για στατιστικούς και οικονομικούς σκοπούς.[13][14][15]

Γεωγραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Γκραν Σάσο ντ' Ιτάλια του Aμπρούτσo, η ψηλότερη κορυφή στο Aμπρούτσο.

Η Νότια Ιταλία σχηματίζει το κάτω μέρος του ιταλικού «ποδιού», που περιέχει τον "αστράγαλο" (Καμπανία), τα "δάχτυλα" (Καλαβρία), την "καμάρα" (Μπαζιλικάτα) και τη "φτέρνα" (Απουλία), το Μολίζε (βόρεια της Απουλίας) και το Αμπρούτσο (βόρεια του Μολίζε) μαζί με τη Σικελία, που απέχει από την Καλαβρία με το στενό της Μεσσήνης. Τα "δάχτυλα" διαχωρίζονται από τη "φτέρνα" με τον κόλπο του Τάραντα, που πήρε το όνομά του από την πόλη του Τάραντα, ο οποίος βρίσκεται στη γωνία μεταξύ της "καμάρας" και της "φτέρνας". Νοτιοανατολικά είναι το Ιόνιο Πέλαγος.

Το νησί της Σαρδηνίας, που βρίσκεται στα δυτικά της ιταλικής χερσονήσου και ακριβώς κάτω από το Γαλλικό νησί της Κορσικής, μπορεί επίσης συχνά να περιλαμβάνεται.

Στη βορειοανατολική ακτή βρίσκεται η Αδριατική Θάλασσα, που οδηγεί στην υπόλοιπη Μεσόγειο μέσω του στενού του Οτράντο (που πήρε το όνομά της από τη μεγαλύτερη πόλη στην άκρη της φτέρνας). Στην Αδριατική, ανατολικά της "φτέρνας" είναι η χερσόνησος Mόντε Γκαργκάνο. Δυτικά, στο Τυρρηνικό Πέλαγος, είναι (από τα νότια προς τα βόρεια) ο κόλπος του Πολικάστρο, ο κόλπος του Σαλέρνο, ο κόλπος της Νάπολης και ο κόλπος της Γκαέτα, που ο καθένας ονομάζεται από μια μεγάλη παραθαλάσσια πόλη. Από τη βόρεια ακτή του κόλπου του Σαλέρνο ως τα νότια της χερσονήσου Σορρέντο εκτείνεται η ακτή Αμάλφι. Στην άκρη της χερσονήσου Σορρέντο βρίσκεται το νησί Κάπρι.

Το κλίμα είναι κυρίως μεσογειακό (κλιματική ταξινόμηση Köppen: Csa), εκτός από τα υψηλότερα υψόμετρα (Dsa, Dsb) και τα ημίξηρα ανατολικά τμήματα στην Απουλία και το Μολίζε, κατά μήκος του Ιονίου Πελάγους στην Καλαβρία και τα νότια τμήματα της Σικελίας (BSw). Η μεγαλύτερη πόλη της Νότιας Ιταλίας είναι η Νάπολη, ένα αρχικά ελληνικό όνομα που διατηρείται ιστορικά για χιλιετίες. Το Μπάρι, ο Τάραντας, το Ρέτζιο Καλάμπρια, η Φότζια και το Σαλέρνο είναι οι επόμενες μεγαλύτερες πόλεις της περιοχής.

Χρονολογικός χάρτης των κύριων σεισμικών γεγονότων που συμβαίνουν στη Νότια Ιταλία στη σύγχρονη εποχή.

Η περιοχή είναι γεωλογικά πολύ ενεργή, με εξαίρεση το Σαλέντο στην Απουλία, και εξαιρετικά σεισμική. Χαρακτηριστικά, ο σεισμός του 1980 στην Ιρπίνια σκότωσε 2.914 ανθρώπους, τραυμάτισε περισσότερους από 10.000 και άφησε 300.000 άστεγους, ενώ οι υλικές ζημιές υπήρξαν ανυπολόγιστες.

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προϊστορία και αρχαιότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ελληνικός ναός της Ήρας, Σελινούντας, Σικελία.
Η Νότια Ιταλία υπό τον Αύγουστο.
Οι αρχαίες ελληνικές αποικίες και οι ομάδες διαλέκτων τους στη Νότια Ιταλία.[16]

Τον 8ο και 7ο αι. π.Χ. για διάφορους λόγους, όπως η δημογραφική κρίση (λιμός, υπερπληθυσμός, κ.λπ.), η αναζήτηση νέων εμπορικών τόπων και λιμανιών και η εκδίωξη από την πατρίδα τους, οι Έλληνες άρχισαν να εγκαθίστανται στη Νότια Ιταλία.[17] Επίσης κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ελληνικές αποικίες ιδρύθηκαν σε μέρη τόσο απομακρυσμένα, όπως η ανατολική ακτή της Μαύρης Θάλασσας, η Ανατολική Λιβύη και η Μασσαλία (Μασαλία). Περιλάμβαναν οικισμούς στη Σικελία και στο νότιο τμήμα της Ιταλικής χερσονήσου. Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι βρήκαν την Ιταλία να κατοικείται από τρεις μεγάλους πληθυσμούς: Αύσωνες, Οινοτριανοί και Ιάπυγες (αυτοί οι τελευταίοι υποδιαιρούντο σε τρεις φυλές: Δαύνιους, Πευκέτιους και Μεσσάπιους). Οι σχέσεις μεταξύ των Ελλήνων αποίκων και των γηγενών λαών ήταν αρχικά εχθρικές (ιδιαίτερα με τις φυλές Ιαπύγων), αλλά τελικά η ελληνική επιρροή διαμόρφωσε σίγουρα τον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής τους.

Οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν την περιοχή της Σικελίας και της παράκτιας Νότιας Ιταλίας Magna Graecia ("Μεγάλη Ελλάδα"), δεδομένου ότι ήταν τόσο πυκνοκατοικημένη από τους Έλληνες και συνυφασμένη με τον ελληνικό πολιτισμό. Οι αρχαίοι γεωγράφοι διέφεραν ως προς το αν ο όρος περιλάμβανε τη Σικελία ή απλώς την Απουλία και την Καλαβρία: ο Στράβων ήταν ο πιο εξέχων υποστηρικτής των ευρύτερων ορισμών.

Με αυτόν τον αποικισμό, ο ελληνικός πολιτισμός εξήχθη στην Ιταλία, με τις διαλέκτους της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, τις θρησκευτικές τελετές και τις παραδόσεις της ανεξάρτητης πόλης. Σύντομα αναπτύχθηκε ένας πρωτότυπος Ελληνικός πολιτισμός, ο οποίος αργότερα αλληλεπιδρούσε με τον ιθαγενή ιταλικό και λατινικό πολιτισμό. Η πιο σημαντική πολιτιστική μεταμόσχευση ήταν η Χαλκιδική/Κουμαϊκή ποικιλία του ελληνικού αλφαβήτου, η οποία υιοθετήθηκε από τους Ετρούσκους. Το παλαιό αυτό ιταλικό αλφάβητο στη συνέχεια εξελίχθηκε στο λατινικό αλφάβητο, το οποίο έγινε το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο αλφάβητο στον κόσμο.

Πολλές από τις νέες ελληνικές πόλεις έγιναν πολύ πλούσιες και ισχυρές, όπως η Νεάπολη (Νεάπολις, Νάπολη, «Νέα Πόλη»), οι Συρακούσες ( Συράκουσαι, Συρακούσες), ο Ακράγαντας (Ἀκράγας, Aγκριτζέντο) και η Σύβαρις (Σύβαρις, Σίμπαρι). Άλλες πόλεις στη Magna Graecia περιελάμβαναν το Tarentum (Τάρας), Metapontum (Μεταπόντιον), Heraclea (Ἡράκλεια), Epizephyrian Locri (Ἐπιζεφύριοι Λοκροὶ), Rhegium (Ῥήγιον), Croton (Κρότων), Thurii (Θούριοι), Elea (Ελέα), Nola (Νῶλα), Syessa (Σύεσσα), Bari (Βάριον), και άλλες.

Μετά την αποτυχία του Πύρρου της Ηπείρου στην προσπάθειά του να σταματήσει την εξάπλωση της Ρωμαϊκής ηγεμονίας το 282 π.Χ., ο νότος περιήλθε στη Ρωμαϊκή κυριαρχία και παρέμεινε σε τέτοια θέση καθ' όλη τη διάρκεια των βαρβαρικών επιδρομών (ο πόλεμος των Μονομάχων είναι μια αξιοσημείωτη αναστολή του αυτοκρατορικού ελέγχου). Αποκαταστάθηκε στον ανατολικό ρωμαϊκό έλεγχο τη δεκαετία του 530 μετά την πτώση της Ρώμης στη Δύση το 476, και κάποια μορφή Αυτοκρατορικής εξουσίας επέζησε μέχρι τη δεκαετία του 1070. Η συνολική ανατολική ρωμαϊκή κυριαρχία τερματίστηκε από τους Λομβαρδούς με την κατάκτηση του Τσότo στο τελευταίο τέταρτο του 6ου αι.

Μεσαίωνας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το βασίλειο της Σικελίας στη μεγαλύτερη έκτασή του, κατά τον 12ο αιώνα.

Μετά τον Γοτθικό Πόλεμο (535–554) και μέχρι την άφιξη των Νορμανδών, μεγάλο μέρος της μοίρας της Νότιας Ιταλίας συνδέθηκε με τις τύχες της Ανατολικής Αυτοκρατορίας, παρόλο που η Βυζαντινή κυριαρχία αμφισβητήθηκε τον 9ο αι. από τους Λομβαρδούς, οι οποίοι προσάρτησαν το περιοχή της Κοζέντσα στο δικό τους δουκάτο του Μπενεβέντο. Κατά συνέπεια, οι Λομβαρδικές και οι Βυζαντινές περιοχές επηρεάστηκαν από τον ανατολικό μοναχισμό και μεγάλο μέρος της Νότιας Ιταλίας γνώρισε μια αργή διαδικασία προσανατολισμού στη θρησκευτική ζωή (ιεροτελεστίες, λατρείες και Λειτουργίες), η οποία συνόδευσε την εξάπλωση των ανατολικών εκκλησιών και μοναστηριών που διατήρησαν και μετέδωσαν την ελληνική και ελληνιστική παράδοση (η μονή Κατόλικα στον Στύλο είναι το πιο αντιπροσωπευτικό από αυτά τα βυζαντινά μνημεία). Από τότε στη νορμανδική κατάκτηση του 11ου αι. το νότιο τμήμα της χερσονήσου βυθιζόταν συνεχώς σε πολέμους μεταξύ των Βυζαντινών, της Λομβαρδίας και του Ισλαμικού Χαλιφάτου. Ο τελευταίος ίδρυσε δύο εμιράτα στη νότια Ιταλία: το εμιράτο της Σικελίας και, για 25 χρόνια, το εμιράτο του Μπάρι. Το Αμάλφι, μια ανεξάρτητη δημοκρατία από τον 7ο αι. έως το 1075, και σε μικρότερο βαθμό η Γκαέτα, η Μολφέττα και η Τράνι, συναγωνίστηκαν άλλες ιταλικές ναυτικές δημοκρατίες στην εγχώρια ευημερία και τη θαλάσσια σημασία τους.

Νότια Ιταλία το 1112.

Από το 999 έως το 1139, οι Νορμανδοί κατέλαβαν όλες τις Λομβαρδικές και Βυζαντινές κτήσεις στη Νότια Ιταλία, τερματίζοντας μια χιλιετία Αυτοκρατορικής Ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ιταλία και τελικά εκδίιωξαν τους Μουσουλμάνους από τη Σικελία. Το Νορμανδικό βασίλειο της Σικελίας υπό τον Ρογήρο Β΄ χαρακτηριζόταν από την ικανή του διακυβέρνηση, τον πολυεθνικό χαρακτήρα και τη θρησκευτική του ανοχή. Νορμανδοί, Εβραίοι, Μουσουλμάνοι Άραβες, Βυζαντινοί Έλληνες, Λομβαρδοί και «γηγενείς» Σικελοί ζούσαν σε σχετική αρμονία.[18] Ωστόσο, η κυριαρχία των Νορμανδών διήρκεσε μόνο αρκετές δεκαετίες, προτού λήξει επίσημα το 1198 με τη βασιλεία της Κωνσταντίας Ωτβίλ της Σικελίας και αντικαταστάθηκε από εκείνη της δυναστείας των Σουηβών Χοενστάουφεν, χάρη στο γάμο της Κωνσταντίας με τον Ερρίκο ΣΤ΄ της Γερμανίας, μέλος αυτού του Οίκου.

Καστέλ ντελ Μόντε, που κτίστηκε από τον Φρειδερίκο Β' μεταξύ 1240 και 1250 στην Άντρια της Απουλίας.

Στη Σικελία, ο βασιλιάς Φρειδερίκος Β΄ (γιος του Ερρίκου ΣΤ΄) ενέκρινε μια βαθιά μεταρρύθμιση των νόμων που κορυφώθηκε με τη δημοσίευση των Συνταγμάτων του Μέλφι (1231, γνωστό και ως Liber Augustalis), μια συλλογή νόμων για το βασίλειό του. που ήταν αξιοσημείωτη για την εποχή του και ήταν πηγή έμπνευση για πολύ καιρό μετά.[19] Κατέστησε το βασίλειο της Σικελίας συγκεντρωτικό κράτος και καθιέρωσε την πρωτοκαθεδρία του γραπτού δικαίου. Με σχετικά μικρές τροποποιήσεις, το Liber Augustalis παρέμεινε η βάση της Σικελικής νομοθεσίας μέχρι το 1819. Η βασιλική του Αυλή στο Παλέρμο, από το 1220 περίπου μέχρι τον τέλος του, είδε την πρώτη χρήση μιας λογοτεχνικής μορφής μιας ιταλο-ρομανικής γλώσσας, της Σικελικής, που είχε σημαντική επιρροή, σε αυτό που επρόκειτο να γίνει η σύγχρονη ιταλική γλώσσα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έκτισε επίσης το Καστέλ ντελ Μόντε και το 1224 ίδρυσε το Πανεπιστήμιο της Νάπολης, που τώρα ονομάζεται, από αυτόν Ουνιβερσιτά Φεντερίκο ΙΙ.[20]

Το 1266 η σύγκρουση μεταξύ του οίκου Χοενστάουφεν και του Παπισμού οδήγησε στην κατάκτηση της Σικελίας από τον Γάλλο Κάρολο Α΄ δούκα του Ανζού. Η αντίθεση στη Γαλλική επίσημη εξουσία και τη φορολογία σε συνδυασμό με την υποκίνηση εξέγερσης από πράκτορες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και το στέμμα της Αραγονίας οδήγησαν στην εξέγερση, που ονομάζεται Σικελικός Εσπερινός και στην επιτυχή εισβολή του βασιλιά Πέτρου Γ΄ της Αραγωνίας το 1282. Ο Πόλεμος των Σικελικών Εσπερινών που προέκυψε, διήρκεσε μέχρι την ειρήνη της Καλταμπελότα το 1302, χωρίζοντας το παλαιό "βασίλειο της Σικελίας" (που περιελάμβανε και τη Νάπολη) στα δύο. Το νησί της Σικελίας, που ονομάζεται "βασίλειο της Σικελίας πέρα από τον Φάρο" ή "βασίλειο της Τρινακρίας", πήγε στον Φρειδερίκο Β΄ του Οίκου της Βαρκελώνης, (γιό του Πέτρου Γ΄) που το κυβερνούσε. Οι ηπειρωτικές περιοχές, στις οποίες είχαν περιοριστεί οι Γάλλοι του νόμιμου βασιλείου της Σικελίας, που ουσιαστικά ήταν ένα βασίλειο της Νάπολης (όπως το αποκαλεί η σύγχρονη επιστήμη) έμεινε στον Κάρολο Β΄ του Οίκου των Καπετιδών-Ανζού. Έτσι, η ειρήνη ήταν επίσημη αναγνώριση ενός ανήσυχου status quo.[21] Παρά το γεγονός ότι ο βασιλιάς της Ισπανίας μπόρεσε να καταλάβει και τα δύο στέμματα ξεκινώντας από τον 16ο αι., οι διοικήσεις των δύο μισών του παλαιού βασιλείου της Σικελίας (που περιελάμβανε και τη Νάπολη) παρέμειναν χωρισμένες μέχρι το 1816, όταν ενώθηκαν ξανά στο βασίλειο των δύο Σικελιών.

Το βασίλειο της Σικελίας το 1154.

Πρώιμη σύγχρονη ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1442, ωστόσο, ο Αλφόνσος Ε΄κατέκτησε το βασίλειο της Νάπολης και ενοποίησε τη Σικελία και τη Νάπολη για άλλη μια φορά, όμως ως εξαρτήματα του στέμματος της Αραγονίας. Μετά το τέλος του το 1458, το βασίλειο διαχωρίστηκε ξανά και η Νάπολη κληρονομήθηκε από τον Φερδινάνδο Α΄, τον νόθο γιο του Αλφόνσου Ε΄. Όταν ο Φερδινάνδος Α΄ απεβίωσε το 1494, ο Κάρολος Η΄ της Γαλλίας εισέβαλε στην Ιταλία, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα τη διεκδίκηση των Καπετιδών-Ανζού για τον θρόνο της Νάπολης, την οποία ο πάππος του είχε κληρονομήσει με τον θάνατο του 2ου εξαδέλφου του (και πεθερού του) βασιλιά Ρενέ Α΄ της Νάπολης το 1481, ξεκινώντας έτσι τους Ιταλικούς Πολέμους. Ο Κάρολος Η΄ έδιωξε τον Αλφόνσο Β΄ της Νάπολης (γιο του Φερδινάνδου Α΄) από τη Νάπολη το 1495, αλλά σύντομα αναγκάστηκε να αποσυρθεί λόγω της υποστήριξης του Φερδινάνδου Β΄ της Αραγονίας στον εγγονό του εξαδέλφου του Φερδινάνδου Α΄, Φερδινάνδο Β΄, γιο του Αλφόνσου Β΄. Ο Φερδινάνδος Β΄ αποκαταστάθηκε στον θρόνο, αλλά απεβίωσε το 1496 και τον διαδέχθηκε ο θείος του, Φρειδερίκο. Οι Γάλλοι, ωστόσο, δεν εγκατέλειψαν την αξίωσή τους και το 1501 συμφώνησαν σε μια διχοτόμηση του βασιλείου με τον Φερδινάνδο Β΄ της Αραγονίας, ο οποίος εγκατέλειψε τον γιο του εξαδέλφου του, βασιλιά Φρειδερίκο. Ωστόσο, η συμφωνία σύντομα απέτυχε και το Στέμμα της Αραγονίας και η Γαλλία ξανάρχισαν τον πόλεμο τους για το βασίλειο, με αποτέλεσμα τελικά μια νίκη της Αραγονίας, διατηρώντας τον Φερδινάνδο στον έλεγχο του βασιλείου μέχρι το 1504.

Το βασίλειο συνέχισε να αποτελεί επίκεντρο διαμάχης μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας για τις επόμενες δεκαετίες, αλλά οι Γαλλικές προσπάθειες να αποκτήσουν τον έλεγχό του έγιναν ασθενέστερες, καθώς περνούσαν οι δεκαετίες και ο ισπανικός έλεγχος δεν κινδύνευσε ποτέ πραγματικά. Οι Γάλλοι τελικά εγκατέλειψαν τις αξιώσεις τους για το βασίλειο με τη συνθήκη του Κατώ-Καμπρεζί το 1559. Με τη συνθήκη του Λονδίνου (1557) ιδρύθηκε το νέο πελατειακό κράτος του λεγόμενου Presidi («κράτος των φρουρών») και κυβερνήθηκε απευθείας από την Ισπανία, ως τμήμα του βασιλείου της Νάπολης.

Καστέλ Νουόβο, Νάπολη: ξεκίνησε από τους Καπετίδες-ανζού, αλλά άλλαξε σε μεγάλο βαθμό καθώς χρησίμευε ως ισπανική έδρα μέχρι τον 18ο αιώνα.

Η διοίκηση του βασιλείου της Νάπολης και της Σικελίας, καθώς και του δουκάτου του Μιλάνου, διοικούντο από το Συμβούλιο της Ιταλίας. Το νησί της Σαρδηνίας, το οποίο είχε περιέλθει πλήρως στην ιβηρική κυριαρχία το 1409 μετά την πτώση του τελευταίου αυτόχθονου κράτους, ήταν αναπόσπαστο μέρος του Συμβουλίου της Αραγονίας και παρέμεινε ως τέτοιο μέχρι τα πρώτα χρόνια του 18ου αι., όταν η Σαρδηνία παραχωρήθηκε στην Αυστρία και τελικά παραδόθηκε στον Οίκο της Σαβοΐας το 1720.

Μετά τον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής στις αρχές του 18ου αι., η κατοχή του βασιλείου άλλαξε ξανά χέρια. Σύμφωνα με τους όρους της συνθήκης της Ουτρέχτης το 1713, η Νάπολη δόθηκε στον Κάρολο ΣΤ΄ της Αυστρίας και Γερμανίας. Κέρδισε επίσης τον έλεγχο της Σικελίας το 1720, αλλά η Αυστριακή κυριαρχία δεν κράτησε πολύ. Τόσο η Νάπολη όσο και η Σικελία κατακτήθηκαν από έναν ισπανικό στρατό κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Πολωνικής Διαδοχής το 1734 και ο Κάρολος δούκας της Πάρμας, νεότερος γιος του βασιλιά Φιλίππου Ε΄ της Ισπανίας, τοποθετήθηκε ως βασιλιάς της Νάπολης και της Σικελίας από το 1735. Όταν ο Κάρολος κληρονόμησε τον ισπανικό θρόνο από τον μεγαλύτερο ετεροθαλή αδελφό του το 1759, άφησε τη Νάπολη και τη Σικελία στον μικρότερο γιο του, Φερδινάνδο Δ΄ της Νάπολης και Γ΄ της Σικελίας. Παρά το γεγονός ότι τα δύο βασίλεια ήταν σε προσωπική ένωση υπό τον Οίκο των Βουρβόνων-Ισπανίας από το 1735 και μετά, παρέμειναν συνταγματικά χωρισμένα.

Αρχές 19ου αι.

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ένας χάρτης του 19ου αι. του βασιλείου των δύο Σικελιών.

Όντας μέλος του Οίκου των Βουρβόνων, ο βασιλιάς Φερδινάνδος Δ΄ της Νάπολης ήταν φυσικός αντίπαλος της Γαλλικής Επανάστασης και του Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Τον Ιανουάριο του 1799, ο Ναπολέων, στο όνομα της Γαλλικής Δημοκρατίας, κατέλαβε τη Νάπολη και ανακήρυξε την Παρθενοπαία Δημοκρατία, ένα Γαλλικό πελατειακό κράτος, ως διάδοχο του βασιλείου. Ο βασιλιάς Φερδινάνδος Δ΄ κατέφυγε από τη Νάπολη στη Σικελία μέχρι τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Το 1806 ο Ναπολέων Α΄, τότε Γάλλος Αυτοκράτορας, εκθρόνισε ξανά τον βασιλιά Φερδινάνδο Δ΄ και διόρισε τον αδελφό του, Ιωσήφ Βοναπάρτη, βασιλιά της Νάπολης. Στο διάταγμα της Μπαγιόν του 1808 ο Ναπολέων Α΄ μετακίνησε τον Ιωσήφ στην Ισπανία και διόρισε τον σύζυγο της αδελφής του Καρολίνας Βοναπάρτη, Ζοακείμ Μυρά, βασιλιά των δύο Σικελιών, αν και αυτό σήμαινε έλεγχο μόνο του ηπειρωτικού τμήματος του βασιλείου.[22][23] Καθ' όλη τη διάρκεια αυτής της κυριαρχίας του Ναπολέοντα Α΄, ο βασιλιάς Φερδινάνδος Δ΄ παρέμεινε στη Σικελία, με πρωτεύουσα το Παλέρμο.

Μετά την ήττα του Ναπολέοντα Α΄, ο βασιλιάς Φερδινάνδος Δ΄ αποκαταστάθηκε από το συνέδριο της Βιέννης του 1815 ως Φερδινάνδος Α΄ των δύο Σικελιών. Έκανε ένα κονκορδάτο με τα Παπικά κράτη, τα οποία προηγουμένως είχαν αξίωση για τη γη.[24] Υπήρξαν αρκετές εξεγέρσεις στο νησί της Σικελίας κατά του βασιλιά Φερδινάνδου Β΄, αλλά το τέλος του βασιλείου επέφερε μόνο η Εκστρατεία των Χιλίων το 1860, με επικεφαλής τον Γαριβάλδη, ένα σύμβολο της ιταλικής ενοποίησης, με την υποστήριξη του Οίκου της Σαβοΐας και του βασιλείου τους της Σαρδηνίας με την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική δύναμη στη Βόρεια Ιταλία. Η αποστολή είχε ως αποτέλεσμα μια εντυπωσιακή σειρά από ήττες για τους στρατούς της Σικελίας ενάντια στα αυξανόμενα στρατεύματα του Γαριβάλδη. Αυτός, μετά την κατάληψη του Παλέρμο και της Σικελίας, αποβιβάστηκε στην Καλαβρία και κινήθηκε προς τη Νάπολη, ενώ στο μεταξύ οι του Πιεμόντε εισέβαλαν στο βασίλειο από το Μάρκε. Οι τελευταίες μάχες που δόθηκαν, ήταν αυτή του Βολτούρνους το 1860 και η πολιορκία της Γκαέτα, όπου ο βασιλιάς Φραγκίσκος Β΄ είχε αναζητήσει καταφύγιο, ελπίζοντας στη Γαλλική βοήθεια, η οποία δεν ήρθε ποτέ. Οι τελευταίες πόλεις που αντιστάθηκαν στην εκστρατεία του Γαριβάλδη ήταν η Μεσίνα (η οποία συνθηκολόγησε στις 13 Μαρτίου 1861) και η Τσιβιτέλα ντελ Τρόντο (η οποία συνθηκολόγησε στις 20 Μαρτίου 1861). Το βασίλειο των δύο Σικελιών έπαυσε και προσαρτήθηκε στο νέο βασίλειο της Ιταλίας, που ιδρύθηκε την ίδια χρονιά.

Νότια και Βόρεια Ιταλία το 1860

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την εποχή της Ιταλικής ενοποίησης, το χάσμα μεταξύ των πρώην βόρειων κρατών της Ιταλίας και των νότιων δύο Σικελιών ήταν σημαντικό: η Βόρεια Ιταλία είχε περίπου 75.500 χιλιόμετρα δρόμων και 2.316 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών, σε συνδυασμό με ένα ευρύ φάσμα καναλιών, που συνδέοντο με ποτάμια για εμπορευματικές μεταφορές. Μεταφορά; Η παραγωγή σιδήρου και χάλυβα ήταν 17.000 τόνοι ετησίως. Αντίθετα, στην πρώην νότια πολιτεία των Bουρβόνων, υπήρχαν 14.700 χιλιόμετρα δρόμων, 184 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών (μόνο γύρω από τη Νάπολη), δεν υπήρχαν κανάλια συνδεδεμένα με ποτάμια και η παραγωγή σιδήρου και χάλυβα ήταν 1.500 τόνοι ετησίως.

Χάρτης του βασιλείου των Δύο Σικελιών υπό την ηγεσία των Βουρβόνων από το 1853, επτά χρόνια πριν από την προσάρτηση από τον Οίκο της Σαβοΐας.

Το 1860, τα ποσοστά αναλφαβητισμού στην ιταλική χερσόνησο ήταν κατά μέσο όρο 75%, με το χαμηλότερο επίπεδο των 54 % στο βορειοδυτικό βασίλειο της Σαρδηνίας (γνωστό και ως «Πιεμόντε»), και το υψηλότερο στο νότο, όπου ο αναλφαβητισμός στο βασίλειο των δύο Σικελιών έφτασε το 87%.[25]

Το 1860 το νότιο εμπορικό ναυτικό ανερχόταν σε 260.000 τόνους, ενώ το βόρειο εμπορικό ναυτικό ανήλθε σε 347.000 τόνους, εκτός από το βενετικό ναυτικό που προσαρτήθηκε το 1866 και εκτιμήθηκε σε 46.000 τόνους. Το 1860 ολόκληρο το ιταλικό εμπορικό ναυτικό ήταν το τέταρτο μεγαλύτερο στην Ευρώπη με περίπου 607.000 τόνους.[26] Το νότιο εμπορικό ναυτικό αποτελείτο από ιστιοφόρα, κυρίως για ψάρεμα και ακτοπλοΐα στη Μεσόγειο θάλασσα και είχε πολύ λίγα ατμόπλοια, ακόμα και αν ένα από τα πρώτα ατμόπλοια ναυπηγήθηκε και εξοπλίστηκε στη Νάπολη το 1818. Τόσο το εμπορικό, όσο και το στρατιωτικό ναυτικό ήταν ανεπαρκή σε σύγκριση με τη μεγάλη παράκτια έκταση της Νότιας Ιταλίας, που την όρισε ο Ιταλός ιστορικός Ραφαέλε ντε Τσεζάρε ως «μια μεγάλη προβλήτα προς το Νότο».[27]

Στο άρθρο «Αυτός δεν είναι Ιταλία! Κυβερνώντας και Αντιπροσωπεύοντας τον Νότο» είναι ξεκάθαρο, πώς η ελίτ του Βορρά θεωρούσε τον Νότο. Ο Βορράς του Πιεμόντε ένιωσε την ανάγκη να εισβάλει στο βασίλειο των Δύο Σικελιών και να εγκαθιδρύσει μια νέα μορφή διακυβέρνησης βασισμένη στο βόρειο σύστημα, αφού θεωρούσαν τον Νότο ως υπανάπτυκτο και στερούμενο κοινωνικού κεφαλαίου. Αυτές οι απόψεις για τον Νότο μπορούν σε μεγάλο βαθμό να αποδοθούν στις επιστολές ανταποκριτών στη νότια Ιταλία, που έστελναν μεροληπτικές επιστολές στους ηγέτες του Βορρά, συγκεκριμένα στον Καμίλο Μπένσo, προτρέποντας την εισβολή και τη μεταρρύθμιση στον Νότο. Αν και αυτές οι απόψεις για τον Νότο ήταν συγκαταβατικές, ερχόταν επίσης με μια γνήσια πεποίθηση, ότι για να δημιουργηθεί μια ενωμένη Ιταλία, ήταν απαραίτητη η βοήθεια από τον Βορρά. Η θέαση της νότιας Ιταλίας ως βάρβαρης χρησίμευε ως ένα είδος δικαιολογίας, για να επιτραπεί στον «πολιτισμένο, Πιεμόντειο Βορρά» (167) να παρέμβει. Μια άλλη άποψη ωστόσο χαρακτηρίζεται από περιφρόνηση για τη Νότια Ιταλία: σύμφωνα με το άρθρο, «τέτοιες δηλώσεις της διαφοράς του νότου απειλούν τη λαμπερή και γοητευτική αίσθηση της βόρειας ανωτερότητας» (167). Αυτές οι απόψεις δείχνουν ξεκάθαρα το χάσμα μεταξύ της Βόρειας και της Νότιας Ιταλίας στη δεκαετία του 1860.[28]

Σε μια προσπάθεια να εξηγηθεί η εντυπωσιακή διαφορά μεταξύ της προσαρτημένης επικράτειας των πρώην Δύο Σικελιών και της οικονομικής και πολιτικής δύναμης με κέντρο τον Βορρά, υποβλήθηκαν ρατσιστικές θεωρίες, υποδηλώνοντας ότι ένας τέτοιος διαχωρισμός είχε τις ρίζες του στη συνύπαρξη δύο ως επί το πλείστον ασυμβίβαστων φυλών.[29]

Ο Ντένις Μακ Σμιθ, Βρετανός ιστορικός, περιγράφει τη ριζική διαφορά μεταξύ της Βόρειας και της πρόσφατα προσαρτημένης Νότιας Ιταλίας το 1860, το γιατί αυτά τα δύο μισά βρίσκονταν σε αρκετά διαφορετικά επίπεδα πολιτισμού, επισημαίνοντας ότι οι Βουρβόνοι-Ισπανίας στο βασίλειο των δύο Σικελιών ήταν ένθερμοι υποστηρικτές ενός φεουδαρχικού σύστημα και ότι φοβούντοεί τη διακίνηση ιδεών και είχαν προσπαθήσει να κρατήσουν τους υπηκόους τους απομονωμένους από τις αγροτικές και βιομηχανικές επαναστάσεις της βόρειας Ευρώπης.[30]

Η προαναφερθείσα μελέτη του Ντένις Μακ Σμιθ επιβεβαιώνεται από τον Ιταλό ιστορικό και αριστερό πολιτικό Αντόνιο Γκράμσι, στο βιβλίο του «Η ερώτηση του Νότου», με το οποίο ο συγγραφέας τονίζει τις «απολύτως αντίθετες συνθήκες» της Βόρειας και Νότιας Ιταλίας την εποχή της Ιταλικής ενοποίησης το 1861, όταν ο Νότος και ο Βορράς ενώθηκαν ξανά μετά από χίλια και πλέον χρόνια.

Ο Γκράμσι παρατηρεί, ότι, στη Βόρεια Ιταλία, η ιστορική περίοδος των πόλεων-κρατών είχε δώσει ιδιαίτερη ώθηση στην ιστορία και στη Βόρεια Ιταλία υπήρχε μια οικονομική οργάνωση παρόμοια με αυτή των άλλων κρατών της Ευρώπης, ευνοϊκή για την περαιτέρω ανάπτυξη του καπιταλισμού και της βιομηχανίας. Όμως στη Νότια Ιταλία η ιστορία ήταν διαφορετική και οι πατρικές διοικήσεις των Βουρβόνων δεν παρήγαγαν τίποτε σημαντικό· η αστική τάξη δεν υπήρχε, η γεωργία ήταν πρωτόγονη και ανεπαρκής για να ικανοποιήσει την τοπική αγορά, δεν υπήρχαν δρόμοι, δεν υπήρχαν λιμάνια, οι λίγες πλωτές οδοί που είχε η περιοχή δεν χρησιμοποιούντο, λόγω των ιδιαίτερων γεωγραφικών της χαρακτηριστικών.[31]

Ένα συγκρότημα Νότιων Ιταλών ληστών (briganti) από τα Μπαζιλικάτα, περ. 1860.

Οι συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων του βασιλείου των δύο Σικελιών απεικονίζονται επίσης από τον Ραφαέλε ντα Τσέζαρε,[32] ο οποίος αναφέρει ότι ο Φερδινάνδος Β΄ βασιλιάς των Δύο Σικελιών δεν είχε κανένα ενδιαφέρον να κάνει χρήσιμα έργα για τη βελτίωση της παραμελημένης κατάστασης της δημόσιας υγιεινής, ιδιαίτερα στις επαρχίες όπου η έλλειψη αποχετευτικών συστημάτων και συχνά η έλλειψη νερού ήταν γνωστά ζητήματα.[33]

Το πρόβλημα της ληστείας εξηγείται στο βιβλίο Ήρωες και ληστές (brigands) από τον νότιο Ιταλό ιστορικό και πολιτικό Φραντσέσκο Σαβέριο Νίτι, περιγράφοντας ότι η ληστεία ήταν ενδημική στη Νότια Ιταλία, αφού οι ίδιοι οι Βουρβόνοι-Ισπανίας βασίζοντο σε αυτήν ως στρατιωτικούς τους πράκτορες.[34] Σε αντίθεση με τη Νότια Ιταλία, υπήρχε μικρή ληστεία στα άλλα προσαρτημένα κράτη της βόρειας και κεντρικής Ιταλίας, όπως το βασίλειο της Λομβαρδίας-Βενετίας, το δουκάτο της Πάρμα, το δουκάτο της Μόντενα, το μεγάλο δουκάτο της Τοσκάνης και τα Παπικά κράτη.

Σύμφωνα με τον νότιο Ιταλό ιστορικό Τζιουστίνο Φορτουνάτo [35] και τις ιταλικές θεσμικές πηγές [36] τα προβλήματα της Νότιας Ιταλίας υπήρχαν πολύ πριν από την ιταλική ενοποίηση, και ο Τζιουστίνο Φορτουνάτo τονίζει, ότι οι Βουρβόνοι-Ισπανίας δεν ήταν οι μόνοι υπεύθυνοι για τα προβλήματα του Νότου, που είχαν αρχαία και βαθιά προέλευση και σε προηγούμενους αιώνες φτώχειας και απομόνωσης, που προκλήθηκαν από ξένη κυριαρχία και ξένες κυβερνήσεις.

Στη λογοτεχνία, η περίοδος του 1860 απεικονίστηκε από τον Σικελό συγγραφέα Τζιουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα στο διάσημο μυθιστόρημά του Il Gattopardo (Η Λεοπάρδαλη), που διαδραματίζεται στη Σικελία την εποχή της ιταλικής ενοποίησης. Σε μια διάσημη τελευταία σκηνή, ο πρίγκιπας της Σαλίνα, όταν προσκλήθηκε να συμμετάσχει στη γερουσία της ενοποιημένης Ιταλίας, λέει σε έναν υψηλόβαθμο αξιωματικό του Πιεμόντε «…ο Σικελός δεν θα θέλει ποτέ να αλλάξει, γιατί ο Σικελός νιώθει τέλειος…» Με αυτά και άλλα λόγια ο συγγραφέας υπογραμμίζει το πρόβλημα που είχαν οι Σικελοί, καθώς έπρεπε να αλλάξουν τον πααλιό τρόπο ζωής τους, ενώ έμεναν στο νησί τους. Το μυθιστόρημα διασκευάστηκε από τον Λουκίνο Βισκόντι για την ομώνυμη ταινία του 1963 Ο Γατόπαρδος.

Μετά το 1861

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η οικονομία του νότου υπέφερε πολύ μετά την Ιταλική ενοποίηση και η διαδικασία της εκβιομηχάνισης διακόπηκε. Η φτώχεια και το οργανωμένο έγκλημα ήταν μακροχρόνια ζητήματα και στη Νότια Ιταλία και χειροτέρεψαν μετά την ενοποίηση. Ο Καβούρ δήλωσε, ότι το βασικό πρόβλημα ήταν η κακή κυβέρνηση και πίστευε, ότι η λύση βρισκόταν στην αυστηρή εφαρμογή του νομικού συστήματος του Πιεμόντε. Το κύριο αποτέλεσμα ήταν μια έξαρση της ληστείας.[37] Εξαιτίας αυτού ο Νότος γνώρισε μεγάλες οικονομικές δυσκολίες, με αποτέλεσμα τη μαζική μετανάστευση, που οδήγησε σε μια παγκόσμια ιταλική διασπορά, ειδικά στη Βόρεια Αμερική, τη Νότια Αμερική, την Αυστραλία και άλλα μέρη της Ευρώπης. Πολλοί ιθαγενείς μετακόμισαν επίσης στις βιομηχανικές πόλεις της βόρειας Ιταλίας, όπως η Γένοβα, το Μιλάνο και το Τορίνο. Μια σχετική διαδικασία εκβιομηχάνισης έχει αναπτυχθεί σε ορισμένες περιοχές του "Mετσοτζόρνo" μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο δημοψήφισμα του 1946 μετά τον πόλεμο, η περιοχή ψήφισε υπέρ της διατήρησης της μοναρχίας, με τη μεγαλύτερη υποστήριξή της στην Καμπανία. Πολιτικά, βρισκόταν σε αντίθεση με τη βόρεια Ιταλία, η οποία κέρδισε το δημοψήφισμα για την ίδρυση μιας δημοκρατίας.[38] Σήμερα ο Νότος παραμένει λιγότερο ανεπτυγμένος οικονομικά από τις βόρειες και κεντρικές περιοχές, οι οποίες απόλαυσαν ένα «οικονομικό θαύμα» τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 και έγιναν εξαιρετικά βιομηχανοποιημένες.

Δημογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πληθυσμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι πιο πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές στη Νότια Ιταλία

Νεάπολη
Νεάπολη
Παλέρμο
Παλέρμο

 Τάξη Πόλη Περιοχή Πληθυσμός Μπάρι
Μπάρι
Κατάνια
Κατάνια
1 Νεάπολη Καμπανία 955.503
2 Παλέρμο Σικελία 659.894
3 Μπάρι Απουλία 319.482
4 Κατάνια Σικελία 311.777
5 Μεσσήνης Σικελία 231.708
6 Τάραντα Απουλία 195.279
7 Reggio Calabria Καλαβρία 179.049
8 Κάλιαρι Σαρδηνία 154.108
9 Φότζια Απουλία 150.185
10 Σαλέρνο Καμπανία 132.640
Πηγές: 2019 Demo Istat [39]

Οικονομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Economy of Italy#North–South divide
Χάρτης των εγκληματικών συνδικάτων της Νότιας Ιταλίας

Ξεκινώντας από την ενοποίηση της Ιταλίας το 1861–1870, έγινε εμφανές ένα αυξανόμενο οικονομικό χάσμα μεταξύ των βόρειων επαρχιών και του νότιου μισού της Ιταλίας.[40] Στις πρώτες δεκαετίες του νέου βασιλείου, η έλλειψη αποτελεσματικής μεταρρύθμισης της γης, οι βαρείς φόροι και άλλα οικονομικά μέτρα που επιβλήθηκαν στον Νότο, μαζί με την άρση των δασμών προστατευτισμού στα γεωργικά αγαθά που επιβλήθηκαν για την ενίσχυση της βόρειας βιομηχανίας, κατέστησαν την κατάσταση σχεδόν αδύνατη για πολλούς ενοικιαστές αγρότες, μικρές επιχειρήσεις και ιδιοκτήτες γης. Πλήθη επέλεξαν να μεταναστεύσουν, αντί να προσπαθήσουν να εξασφαλίσουν μια πενιχρή ζωή, ειδικά από το 1892 έως το 1921.[41] Επιπλέον, το κύμα ληστείας και μαφίας προκάλεσε εκτεταμένη βία, διαφθορά και παρανομία. Ο πρωθυπουργός Τζιοβάνι Τζιολίτι παραδέχτηκε κάποτε, ότι υπήρχαν μέρη "όπου ο νόμος δεν ισχύει καθόλου".[42]

Μετά την άνοδο του Μπενίτο Μουσολίνι, του «Σιδερένιου Νομάρχη», ο Τσέζαρε Μόρι προσπάθησε να νικήσει τις ήδη ισχυρές εγκληματικές οργανώσεις που ανθούσαν στο Νότο, με κάποιο βαθμό επιτυχίας. Ωστόσο, όταν εμφανίστηκαν οι διασυνδέσεις μεταξύ της μαφίας και των φασιστών, ο Μόρι απομακρύνθηκε και η φασιστική προπαγάνδα κήρυξε τη μαφία ηττημένη.[43] Οικονομικά, η φασιστική πολιτική στόχευε στη δημιουργία μιας Ιταλικής Αυτοκρατορίας και τα λιμάνια της Νότιας Ιταλίας ήταν στρατηγικά για όλο το εμπόριο προς τις αποικίες. Η Νάπολη γνώρισε δημογραφική και οικονομική αναγέννηση, κυρίως λόγω του ενδιαφέροντος του βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ Γ΄, που είχε γεννηθεί εκεί.[44]

Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1950, το Κάσα περ ιλ Μετσοτζιόρνο δημιουργήθηκε ως ένα τεράστιο δημόσιο γενικό σχέδιο, για να βοηθήσει την εκβιομηχάνιση του Νότου, που στόχευε να το κάνει με δύο τρόπους: με μεταρρυθμίσεις γης που δημιουργούσαν 120.000 νέα μικρά αγροκτήματα και μέσω της "Στρατηγικής του Πόλου της Ανάπτυξης" σύμφωνα με την οποία το 60% όλων των κρατικών επενδύσεων θα πήγαινε στον Νότο, ενισχύοντας έτσι την οικονομία του Νότου, προσελκύοντας νέα κεφάλαια, τονώνοντας τις τοπικές επιχειρήσεις και παρέχοντας απασχόληση. Ωστόσο, οι στόχοι χάθηκαν σε μεγάλο βαθμό, και ως αποτέλεσμα ο Νότος έγινε ολοένα και περισσότερο επιδοτούμενος και εξαρτημένος από το κράτος, ανίκανος να δημιουργήσει ο ίδιος την ιδιωτική ανάπτυξη.[45] Επί του παρόντος, εξακολουθούν να υπάρχουν τεράστιες περιφερειακές ανισότητες. Τα προβλήματα εξακολουθούν να περιλαμβάνουν το διάχυτο οργανωμένο έγκλημα και τα πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας.

Λόγω της έλλειψης προόδου της Νότιας Ιταλίας στη βελτίωση της περιοχής, είχε αριθμούς ρεκόρ μετανάστευσης. Το πιο διαδεδομένο ζήτημα στη Νότια Ιταλία είναι η αδυναμία της να προσελκύσει επιχειρήσεις και επομένως να δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Μεταξύ 2007 και 2014, 943.000 Ιταλοί ήταν άνεργοι. Από αυτό το ποσοστό, το 70% ήταν Ιταλοί από το Νότο.[46] Η απασχόληση στο Νότο κατατάσσεται στη χαμηλότερη θέση σε σύγκριση με χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.[46] Οι Ιταλοί από τον Νότο κατατάσσονται επίσης στη χαμηλότερη θέση, όσον αφορά τις οικονομικές συνεισφορές στην οικονομία της Ιταλίας από τους μετανάστες.[47] Στη Νότια Ιταλία ο τουρισμός, η διανομή, οι βιομηχανίες τροφίμων, τα έπιπλα ξύλου, οι χονδρικές πωλήσεις, οι πωλήσεις οχημάτων, οι πωλήσεις σε ορυκτά και βιοτεχνικά πεδία είναι από τους κορυφαίους τομείς, που συμβάλλουν στην προβλεπόμενη αύξηση της απασχόλησης.[48] Η οικονομία του Νότου βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό. Προσελκύει τουρίστες μέσα από το πλούσιο ιστορικό υπόβαθρό του.

Έκθεση που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2015 από τον ιταλικό οργανισμό SVIMEZ δείχνει, ότι η Νότια Ιταλία έχει αρνητική αύξηση του ΑΕΠ τα τελευταία επτά χρόνια και ότι από το έτος 2000 αυξάνεται κατά το ήμισυ της Ελλάδας.[49]

Το 2016, το ΑΕΠ και η οικονομία της Νότιας Ιταλίας αυξανόταν διπλάσιο από αυτό της Βόρειας Ιταλίας.[50] Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, που δημοσιεύθηκαν το 2019, η Νότια Ιταλία είναι η ευρωπαϊκή περιοχή με τα χαμηλότερα ποσοστά απασχόλησης: στην Απουλία, τη Σικελία, την Καμπανία και την Καλαβρία, λιγότερο από το 50% των ατόμων ηλικίας μεταξύ 20 και 64 ετών είχαν δουλειά το 2018. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, καθώς λίγο περισσότερο από το 30% των γυναικών απασχολούνται, σε σύγκριση με τον εθνικό και ευρωπαϊκό μέσο όρο 53,1% και 67,4% αντίστοιχα.[51][52]

Πολιτισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η σύγχρονη πίτσα, όπως η πίτσα Μαργαρίτα, προέρχεται από τη Νάπολη.
Σάσι ντι Ματέρα, η πρώτη τοποθεσία από τη Νότια Ιταλία που συμπεριλήφθηκε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 1993.

Οι περιοχές της Νότιας Ιταλίας ήταν εκτεθειμένες σε κάποιες διαφορετικές ιστορικές επιρροές από την υπόλοιπη χερσόνησο, ξεκινώντας κυρίως από τον ελληνικό αποικισμό. Η ελληνική επιρροή στο Νότο ήταν κυρίαρχη, έως ότου ολοκληρώθηκε η λατινοποίηση την εποχή της Ρωμαϊκής Ηγεμονίας. Οι ελληνικές επιρροές επέστρεψαν έντονα κατά την ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ιδιαίτερα μετά τις ανακτήσεις του Ιουστινιανού Α΄ και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Η Σικελία, με χαρακτηριστικό νορμανδο-αραβο-βυζαντινό πολιτισμό καθ' όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, καταλήφθηκε από τους Μουσουλμάνους και μετατράπηκε σε εμιράτο για μια περίοδο, και στοιχεία του αραβικού πολιτισμού εισήχθησαν μέσω της Σικελίας στην Ιταλία και την Ευρώπη. Η υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα υποβλήθηκε σε αγώνα εξουσίας μεταξύ Βυζαντινών, Λομβαρδών και Φράγκων. Επιπλέον οι Βενετοί δημιούργησαν φυλάκια, καθώς αυξανόταν το εμπόριο με το Βυζάντιο και την Εγγύς Ανατολή.

Μέχρι τις νορμανδικές κατακτήσεις του 11ου και 12ου αι., μεγάλο μέρος του Νότου ακολουθούσε τον ανατολικό (ελληνικό) χριστιανισμό. Οι Νορμανδοί που εγκαταστάθηκαν στη Σικελία και τη Νότια Ιταλία τον Μεσαίωνα επηρέασαν σημαντικά την αρχιτεκτονική, τη θρησκεία και τον υψηλό πολιτισμό της περιοχής. Αργότερα, η Νότια Ιταλία υποβλήθηκε στην κυριαρχία των νέων ευρωπαϊκών εθνικών κρατών, πρώτα στο Στέμμα της Αραγονίας, μετά την Ισπανία και μετά την Αυστρία. Οι Ισπανοί είχαν σημαντικό αντίκτυπο στον πολιτισμό του Νότου, αφού τον κυβέρνησαν για περισσότερους από τρεις αιώνες.

Οι εβραϊκές κοινότητες έζησαν στη Σικελία και τη Νότια Ιταλία για περισσότερους από 15 αιώνες, αλλά το 1492 ο βασιλιάς Φερδινάνδος Β΄ της Αραγονίας κήρυξε το διάταγμα της Απέλασης. Στο απόγειό τους, οι Εβραίοι Σικελοί αποτελούσαν πιθανώς περίπου το ένα δέκατο του πληθυσμού του νησιού. Μετά το διάταγμα, ασπάστηκαν εν μέρει τον Χριστιανισμό και κάποιοι μετακόμισαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και σε άλλα μέρη στην Ιταλία και την Ευρώπη. Τον 19ο αι., μουσικοί του δρόμου από τα Μπαζιλικάτα άρχισαν να περιφέρονται σε όλο τον κόσμο για να αναζητήσουν σταδιοδρομία: οι περισσότεροι από αυτούς θα γίνονταν επαγγελματίες οργανοπαίκτες σε συμφωνικές ορχήστρες, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες.[53]

Η Νότια Ιταλία έχει πολλά σημαντικά τουριστικά αξιοθέατα, όπως το Ανάκτορο της Καζέρτας, την Ακτή του Αμάλφι, την Πομπηία, το Σάσι ντι Ματέρα, το Τρούλι ντι Αλμπερομπέλο και άλλους αρχαιολογικούς χώρους (πολλοί από τους οποίους προστατεύονται από την UNESCO). Υπάρχουν επίσης πολλές αρχαίες ελληνικές πόλεις στη Νότια Ιταλία, όπως η Σύβαρις και η Ποσειδωνία (Paestum), που ιδρύθηκαν αρκετούς αιώνες πριν από την έναρξη της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Μερικές από τις παραλίες, τα δάση και τα βουνά της, διατηρούνται σε πολλά εθνικά πάρκα: ένα σημαντικό παράδειγμα είναι το Πολίνo, μεταξύ Μπαζιλικάτα και Καλάμπρια, που φιλοξενεί το μεγαλύτερο εθνικό πάρκο στην Ιταλία.[54]

Τα τελευταία χρόνια, η Νότια Ιταλία γνώρισε μια αναβίωση των παραδόσεων και της μουσικής της, όπως το Ναπολιτάνικο τραγούδι και η Tαραντέλα.

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βιβλιογραφικές αναφορές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Dizionario d'ortografia e di pronunzia». www.dizionario.rai.it. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Αυγούστου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2022. 
  2. ↑ 2,0 2,1 «Mezzogiorno». Encyclopædia Britannica. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2016. 
  3. ↑ «meżżogiórno in Vocabolario - Treccani». www.treccani.it. 
  4. ↑ «Con questa denominazione si indica lo Stato costituito nel dic. 1816 con l’unificazione dei regni di Napoli e di Sicilia, che restaurava l’autorità borbonica su tutta l’Italia meridionale; fu mantenuta fino all’ott. 1860, quando, tramite plebiscito, fu votata l’annessione al regno di Sardegna.
  5. ↑ «Mezzogiorno, region in Italy roughly coextensive with the former Kingdom of Naples.
  6. ↑ «Meridionale: in part.: che fa parte delle regioni continentali e insulari del Mezzogiorno d'Italia (delimitate convenzionalmente dai fiumi Garigliano e Sangro), le quali, in età prerisorgimentale, costituivano il Regno delle due Sicilie.
  7. ↑ «Il regno meridionale, Napoli e Sicilia con 6 milioni e 200 mila abitanti,... pare in principio per certa foga di riforme e per valori d'ingegni filosofici e riformisti gareggiare con la Lombardia austriaca.
  8. ↑ Luigi Mendola. «Kingdom and House of the Two Sicilies». 
  9. ↑ «Tra le maggiori novità del secolo ci fu proprio il ritorno all'indipendenza del regno meridionale, che riunì in un unico stato indipendente e sovrano il Mezzogiorno insulare e continentale.
  10. ↑ «Il rapporto annuale Svimez sull'economia del Mezzogiorno». 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2022. 
  11. ↑ 11,0 11,1 «Classificazione economica ISTAT» (PDF) (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 9 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2009. 
  12. ↑ «Classificazione demografica ISTAT» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2009. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Apostolopoulos, Yorgos· Leontidou, Lila (2014). Mediterranean Tourism: Facets of Socioeconomic Development and Cultural Change. Routledge. ISBN 9781317798385. 
  14. ↑ Hospers, Gert J. (2004). Regional Economic Change in Europe. LIT Verlag Münster. ISBN 9783825881771. 
  15. ↑ Jepson, Tim· Soriano, Tino (2011). National Geographic Traveler: Naples and Southern Italy (2nd έκδοση). National Geographic Books. ISBN 9781426207105. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2016. 
  16. ↑ Roger D. Woodard (2008). "Greek dialects", in: The Ancient Languages of Europe. Cambridge University Press. σελ. 51. ISBN 978-0-521-68495-8. 
  17. ↑ Cerchiai, Lucia· Jannelli, Lorena (2004). The Greek cities of Magna Graecia and Sicily. Los Angeles: Getty Trust Publications. σελίδες 14–18. ISBN 0-89236-751-2. 
  18. ↑ «Sicilian Peoples: The Normans - Best of Sicily Magazine - Normans in Sicilian History». www.bestofsicily.com. 
  19. ↑ Georgina Masson (1973). Frederick II of Hohenstaufen: a life. London: Octagon Books. σελ. 156. ISBN 0-374-95297-3. 
  20. ↑ Hunt Janin (2008). The University in Medieval Life, 1179–1499. McFarland. σελ. 132. ISBN 978-0-7864-3462-6. 
  21. ↑ Sir Steven Runciman (1958). The Sicilian Vespers: a history of the Mediterranean world in the later thirteenth century. Cambridge University Press. σελ. 274. ISBN 0-521-43774-1. 
  22. ↑ Colletta, Pietro (1858). History of the Kingdom of Naples (1858). University of Michigan. Edict of Bayonne. 
  23. ↑ «The Battle of Tolentino, Joachim Murat». Tolentino815.it. 7 October 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 February 2008. https://web.archive.org/web/20080201080647/http://www.tolentino815.it/paginaeng2949.aspx. 
  24. ↑ Blanch, L. Luigi de' Medici come uomo di stato e amministratore. Archivio Storico per le Province Napoletane. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Οκτωβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2011. 
  25. ↑ «The Italian Unification (L'Unificazione Italiana)- Treccani with contribution of Aspen Italy – Section IV – pages 417–418 illiteracy, p. 419 iron/steel, p. 420 roads and channels, p. 421 railroads )» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 3 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2022. 
  26. ↑ National unification and economic development in Italy 1750–1913 (Unità nazionale e sviluppo economico in Italia 1750–1913) by Guido Pescosolido pages 95,133 – Italian edition (ISBN 9788868124229)
  27. ↑ De Cesare, Raffaele (6 Ιουλίου 1900). «La fine di un regno (Napoli e Sicilia)». Città di Castello, S. Lapi. 
  28. ↑ "This Is Not Italy!"
  29. ↑ Alfredo Niceforo (1901). Italiani del nord e Italiani del sud. Fratelli Bocca. 
  30. ↑ Denis Mack Smith (1998).
  31. ↑ «Antonio Gramsci La Questione Meridionale». archive.org. 
  32. ↑ Raffaele De Cesare (1845–1918), southern Italian historian and politician
  33. ↑ De Cesare, Raffaele (6 Ιουλίου 1900). «La fine di un regno (Napoli e Sicilia)». Città di Castello, S. Lapi. 
  34. ↑ Heroes and brigands (Eroi e briganti) by Francesco Saverio Nitti – (edition 1899) – Osanna Edizioni 2015 – (ISBN 9788881674695) – page 33
  35. ↑ Fortunato, Giustino (6 Ιουλίου 1911). «Il Mezzogiorno e lo stato italiano; discorsi politici (1880-1910)». Bari G. Laterza. 
  36. ↑ «La Scuola per i 150 anni dell'Unità d'Italia - Il problema del Mezzogiorno - Il divario di partenza». www.150anni.it. 
  37. ↑ Roland Sarti, Italy: A Reference Guide from the Renaissance to the Present (2004) pp 567–8
  38. ↑ Sexton, Renard (15 December 2009). «Berlusconi the Survivor». FiveThirtyEight.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-12-05. https://web.archive.org/web/20131205090622/http://www.fivethirtyeight.com/2009/12/berlusconi-survivor.html. Ανακτήθηκε στις 2022-05-05. 
  39. ↑ «Statistiche demografiche ISTAT». demo.istat.it. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2020. 
  40. ↑ Mignone, Mario B. (2008). Italy today: Facing the Challenges of the New Millennium. New York: Lang Publishing. σελ. 181. ISBN 978-1-4331-0187-8. 
  41. ↑ Denis Mack Smith (1997).
  42. ↑ (Smith (1997), pp. 199.
  43. ↑ Newark, Tim (2007). Mafia Allies: The True Story of America's Secret Alliance with the Mob in World War II. London: MBI Publishing Company. σελίδες 47–48. ISBN 978-0-7603-2457-8. 
  44. ↑ «Victor Emmanuel III | king of Italy». Encyclopedia Britannica. 
  45. ↑ «Naples | History & Points of Interest». Encyclopedia Britannica. 
  46. ↑ 46,0 46,1 «A tale of two economies». The Economist. 16 May 2015. https://www.economist.com/finance-and-economics/2015/05/16/a-tale-of-two-economies. 
  47. ↑ «Southern Italian Immigration». www.italiamerica.org. 
  48. ↑ «Employment in Italy - Italy Employment - Jobs in Italy - seeitalia.com». www.seeitalia.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2022. 
  49. ↑ «Italy's south "much worse than Greece," economic think tank reports». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2022. 
  50. ↑ «Sud nel 2016 cresce più del Nord, che nel 2017 recupera - Economia». ANSA.it. 28 Ιουλίου 2017. 
  51. ↑ «Occupazione, nel Sud Italia 4 delle cinque regioni europee con il tasso più basso». Il Fatto Quotidiano (στα Ιταλικά). 22 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2019. 
  52. ↑ «Occupazione femminile sotto al 50% in tutte le regioni del sud Italia». Openpolis. 
  53. ↑ International Council for Traditional Music, Report from the International Meeting of the International Council for Traditional Music's Study Group on Folk Musical Instruments, Volume 11, Musikmuseet, 1992, p. 54
  54. ↑ «Visit Italy's largest park - Parco del Pollino». italymagazine.com. 23 Ιουλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2020. 

Περαιτέρω ανάγνωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Albanese, Salvatore Nicodemo. Gramsci and the Southern Question (1980)
  • Σνάιντερ, Τζέιν. Το 'Southern Question' της Ιταλίας: Ο Οριενταλισμός σε μία χώρα (1998)
  • Dal Lago, Enrico, and Rick Halpern, επιμ. The American South and the Italian Mezzogiorno: Essays in Comparative History (2002)(ISBN 0-333-73971-X)
  • Ντόιλ, Ντον. Nations Divided: America, Italy, and the Southern Question (2002)
  • Moe, Nelson. The View from Vesuvius: Italian Culture and the Southern Question (2002)
  • Spagnoletti, Angelantonio. Storia del Regno delle Due Sicilie (2008)
  • Nitti, Francesco Saverio. Eroi e briganti (1899-2015)
  • Ντι Λαμπεντούζα, Τομάσι. Il gattopardo (1958-2018)
  • Pinto, Carmine. La guerra per il Mezzogiorno. Italiani, borbonici e briganti 1860-1870 (2019)
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Νότια_Ιταλία&oldid=10791747"