Μετάβαση στο περιεχόμενο

Παλατινή Ανθολογία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Παλατινή Ανθολογία
ΣυγγραφέαςΑγαθίας ο Σχολαστικός
Αντίπατρος ο Σιδώνιος
Ανύτη
Ασκληπιάδης ο Σάμιος
ΓλώσσαΕλληνικά
Μορφήανθολογία
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )
Σελίδα του χειρογράφου της Παλατινής Ανθολογίας. Πρώιμος 10ος αιώνας. Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης.

Η Παλατινή Ανθολογία (Anthologia Palatina) είναι συλλογή αρχαίων και βυζαντινών[1] ελληνικών επιγραμμάτων της περιόδου από τον 7ο αιώνα π.Χ. μέχρι το 600 μ.Χ., που βρέθηκε σε χειρόγραφο το 1606 και θεωρείται ότι συντάχθηκε τον 10ο αιώνα με βάση την Ανθολογία του Κεφαλά. Μαζί με την Ανθολογία του Πλανούδη απαρτίζει τη συμβατικά ονομαζόμενη Ελληνική Ανθολογία.[2][3][1][4][5][6][7][8][9][10][11]

Γενικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρόκειται για πλουσιότατη ποιητική ανθολογία από 3.700 επιγράμματα 370 και πλέον ποιητών καταχωρισμένων σε δεκαπέντε κεφάλαια («βιβλία»). Βασίζεται σε συλλογή την οποία συνέταξε στις αρχές του δέκατου αιώνα ο Βυζαντινός κληρικός και λόγιος Κωνσταντίνος Κεφαλάς, βασιζόμενος σε αρχαίες συλλογές. Πήρε το όνομά της από την Παλατινή Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης στην οποία βρέθηκε το χειρόγραφο, ο κώδικας Palatinus 23, από τον Γάλλο λόγιο Σαλμάσιους (Claude de Saumaise). Σήμερα το μεγαλύτερο κομμάτι της βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης (MS Pal. gr. 23) και ένα μικρότερο στο Παρίσι (Par. Suppl. gr. 384).[12]

Παλατινή Ανθολογία ή «Παλατινή ή Ελληνική Ανθολογία»[13][14] ή «Ελληνική ή Παλατινή Ανθολογία»[15][16] αποκαλείται εναλλακτικά και το σύνολο των ποιημάτων του Παλατινού χειρογράφου (της «Παλατινής Ανθολογίας» σύμφωνα με τον προηγούμενο ορισμό) με την προσθήκη των 400 περίπου ποιημάτων της Ανθολογίας του Πλανούδη ως 16ο βιβλίο, συνολικά περίπου 4100 επιγράμματα/ποιήματα. Σημειώνεται ότι ο ορισμός αυτός έρχεται σε αντίθεση με τον πρώτο ορισμό, κατά τον οποίο με τον όρο Παλατινή Ανθολογία αναφέρονται αποκλειστικά τα ποιήματα του Παλατινού χειρογράφου (και μάλιστα όχι κάποια που είναι γραμμένα εκ των υστέρων πάνω στο χειρόγραφο αυτό, δες παρακάτω για τη Συλλογή Σπ, στη σχετική παράγραφο).

Τέλος, σε έναν τρίτο ορισμό, από κάποιες πηγές ο όρος Παλατινή Ανθολογία είναι λίγο έως πολύ ισοδύναμος με τον όρο Ελληνική Ανθολογία.[17] Σημειώνεται ότι ο ορισμός αυτός έρχεται σε αντίθεση με έναν από τους ορισμούς της Ελληνικής Ανθολογίας, σύμφωνα με τον οποίο Ελληνική Ανθολογία είναι το σύνολο των ελληνικών επιγραμμάτων και ποιημάτων, όχι μόνο από τις δυο συλλογές (Παλατινή και του Πλανούδη), αλλά και από πολλές άλλες πηγές.

Σημειώνεται λοιπόν ότι οι πηγές χρησιμοποιούν (είτε -σπανιώτερα- ρητά, είτε -συνηθέστερα- έμμεσα) κάποιον από τους παραπάνω τρεις ορισμούς, οι οποίοι έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Στο παρόν κείμενο, περιγράφεται αναλυτικά η Παλατινή Ανθολογία κατά κύριο λόγο σύμφωνα με τον πρώτο ορισμό, δηλαδή αφορά περισσότερο το Παλατινό χειρόγραφο. Η Παλατινή Ανθολογία σύμφωνα με το δεύτερο και τρίτο ορισμό (είτε επιγράμματα από την Παλατινή και αυτή του Πλανούδη, είτε επιγράμματα από την Παλατινή και του Πλανούδη και από άλλες πηγές), περιγράφεται αναλυτικά στο άρθρο Ελληνική Ανθολογία.

Η αξία της Ανθολογίας είναι μεγάλη γιατί διέσωσε το ελληνιστικό επίγραμμα, σημαντικό είδος της ελληνικής ποίησης από τους Αλεξανδρινούς χρόνους μέχρι την εποχή του Ιουστινιανού. Μεγάλη επίσης είναι και η επίδραση που άσκησε στη δυτική φιλολογία.

Τα ονόματα της Παλατινής Ανθολογίας - ορολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη βιβλιογραφία χρησιμοποιούνται διαφορετικές ονομασίες για την Παλατινή Ανθολογία, άλλες από αυτές ακόμη και σε σημερινές εκδόσεις και άλλες χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν:

  • το παλατινό χειρόγραφο
  • ο παλατινός κώδικας (codex Palatinus), αναφερόμενο είτε στο σύνολο της Παλατινής Ανθολογίας, είτε στο τμήμα του κώδικα που βρίσκεται στην Παλατινή Βιβλιοθήκη, το MS Pal. gr. 23
  • Ανθολογία του Κεφαλά. Αν και σήμερα είναι γνωστό ότι η Παλατινή Ανθολογία έχει βασιστεί στην, αλλά δεν είναι η Ανθολογία του Κεφαλά, και στο παρελθόν αλλά σε μερικές περιπτώσεις και σε σύγχρονες δημοσιεύσεις χρησιμοποιείται ο όρος Ανθολογία του Κεφαλά για να περιγράψει την Παλατινή
  • ο κώδικας του Βατικανού (codex Vaticanus), όρος που χρησιμοποιούνταν όταν το χειρόγραφο βρισκόταν στη Ρώμη, στο Βατικανό, πριν τη μετακίνησή του στο Παρίσι (μεταξύ 1623-1797)[18][19]
  • ο Παρισινός κώδικας (codex Parisinus), αναφερόμενο στο σύνολο της Παλατινής Ανθολογίας για όσο καιρό το χειρόγραφο βρισκόταν στο Παρίσι (1797-1815).[18] Όταν γίνεται αναφορά στον Παρισινό κώδικα σε σύγχρονες πηγές εννοείται ο Par. Suppl. gr. 384, το τμήμα της Παλατινής Ανθολογίας που βρίσκεται σήμερα στο Παρίσι.
  • Ελληνική Ανθολογία: Η Παλατινή Ανθολογία βρίσκεται σε πολλές εκδόσεις με τίτλο Anthologia Graeca ή Anthologie Grecque ή Greek Anthology. Επιπλέον σε κάποιες αναφορές αναφέρεται ως «Παλατινή ή Ελληνική Ανθολογία» ή και αντίστροφα «Ελληνική ή Παλατινή Ανθολογία». Σημειώνεται ότι ο όρος Ελληνική Ανθολογία σήμερα αναφέρεται συνηθέστερα είτε στο σύνολο των ποιημάτων / επιγραμμάτων της Παλατινής και της Ανθολογίας του Πλανούδη, είτε στο ευρύτερο σώμα ελληνικών επιγραμμάτων που έχουν βρεθεί, ενώ στο παρελθόν ήταν συνώνυμο με το έργο που σήμερα ονομάζουμε Ανθολογία του Πλανούδη. Για λεπτομέρειες και τεκμηρίωση, δείτε το άρθρο Ελληνική Ανθολογία.

Σημειώνεται οι παραπάνω ονομασίες όπως παλατινός κώδικας, κώδικας του Βατικανού ή Παρισινός κώδικας χρησιμοποιούνται μόνο στο πλαίσιο κειμένων που αναφέρονται στην Παλατινή ή την Ελληνική Ανθολογία, γιατί με τις ονομασίες αυτές αποκαλούνται όλοι οι κώδικες που βρίσκονται στις συγκεκριμένες βιβλιοθήκες (δηλαδή κάθε κώδικας της Παλατινής Βιβλιοθήκης αποκαλείται Παλατινός κώδικας, ο οποιοσδήποτε κώδικας που φυλάσσεται στο Βατικανό λέγεται codex Vaticanus κλπ.).

Η προϊστορία - Οι πρώτες συλλογές επιγραμμάτων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Παλατινή Ανθολογία στηρίχτηκε σε προγενέστερες συλλογές επιγραμμάτων, της ρωμαϊκής αυτοκρατορικής και ύστερης ρωμαϊκής εποχής:

  • Πρώτος ο Μελέαγρος από τα Γάδαρα της Συρίας συστηματικά συγκέντρωσε (περί το 70 π.Χ.) επιγράμματα διαφόρων ποιητών, κατά αλφαβητική σειρά, σε μια συλλογή που την ονόμασε Στέφανο, όπου πρόσθεσε και δικά του ποιήματα (ο Στέφανος του Μελεάγρου). Στον πρόλογο της συλλογής του αναφέρει τους ποιητές που ανθολόγησε και παρομοιάζει τον καθένα μ’ ένα λουλούδι. Στο τέλος λέει ότι περιέλαβε ποιήματα και άλλων ποιητών των οποίων τα ονόματα δεν αναφέρει.
  • Γύρω στο 40 μ.Χ. ο Φίλιππος ο Θεσσαλονικεύς «αντανέπλεξε Στέφανον» σε αλφαβητική κι αυτός σειρά, που περιλάμβανε έργα ποιητών μετά τον Μελέαγρο καθώς και δικά του, τον Στέφανο του Φιλίππου του Θεσσαλονικέως.
  • Ο Διογενειανός ο Ηρακλειώτης το 140 μ.Χ. εξέδωσε το Επιγραμμάτων ανθολόγιον που περιλάμβανε επιγράμματα διαφόρων ποιητών• ο ίδιος δεν ήταν ποιητής.
  • Τον 2ο αιώνα ο ποιητής Στράτων εξέδωσε τη συλλογή Μούσα Παιδική που για πολλούς αποτελούσε το όνειδος της αρχαίας Ελληνικής ποίησης. Περιείχε παιδεραστικά επιγράμματα από τους «Στεφάνους» που αναφέρθηκαν παραπάνω, αλλά και νεότερα και πολλά δικά του. Η παιδεραστία ήταν μια μορφή έρωτα αρκετά διαδεδομένη στην αρχαιότητα και μερικά από τα ποιήματα αυτά είναι πλημμυρισμένα από γνήσιο αίσθημα και συναγωνίζονται σε ομορφιά τα ωραιότερα ερωτικά ποιήματα. Πολλά βέβαια είναι στ’ αλήθεια αθυρόστομα μέχρις αισχρότητας.[20]
  • Τον 6ο αιώνα συγκροτήθηκε ο Κύκλος των νέων επιγραμμάτων από τον Αγαθία, ποιητή και ιστορικό. Περιλάμβανε ποιήματα δικά του και άλλων συγχρόνων του καταταγμένα ανάλογα με το περιεχόμενό τους, κατάταξη που μιμήθηκαν οι κατοπινοί ανθολόγοι.

Στον «Κύκλο» σταματά η αρχαία επιγραμματική ποίηση. Τα λίγα επιγράμματα που προστέθηκαν από ‘κεί και πέρα (Σωφρονίου, Λεοντίου, Φωτίου κ.λ.) είχαν χριστιανικά θέματα και διαφορετική αισθητική αξία.[21]

Οι βυζαντινές κωδικοποιήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όμως, το έργο των αρχαίων επιγραμματοποιών θα μας ήταν ολότελα άγνωστο αν δεν υπήρχαν οι κωδικοποιήσεις βυζαντινών φιλολόγων της Μακεδονικής Αναγέννησης[1] Στα τέλη του 9ου αι.,[1][22] ο πρωθιερέας (πρωτοπρεσβύτερος) της αυτοκρατορικής Αυλής της Κωνσταντινούπολης, Κωνσταντίνος Κεφαλάς, συνέθεσε το κύριο σώμα της Ανθολογίας, βασιζόμενος στους στεφάνους της αρχαιότητας και στα μετέπειτα επιγράμματα όπως αυτά του Παύλου Σιλεντιάριου και του Αγαθία. Στο έργο αυτό ο Κεφαλάς βοηθήθηκε από τον μάγιστρο Γρηγόριο από την Κάμψα, ο οποίος είχε φέρει πολλά επιτύμβια επιγράμματα και άλλες έμμετρες επιγραφές από την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία (αυτά πέρασαν στη συλλογή του Κεφαλά ως ανώνυμα). Αυτό καθαυτό το χειρόγραφο του Κεφαλά έχει χαθεί, μπορεί όμως να ανασυντεθεί από την υπάρχουσα μορφή της Παλατινής Ανθολογίας,[22] επειδή γύρω στα 980, ένας ανώνυμος συντάκτης το αντέγραψε εμπλουτίζοντάς το με τα βιβλία που σήμερα αριθμούνται ως Ι, ΙΙ, III, VIII, XIII. Στο ίδιο πρόσωπο αποδίδεται και η θεματική κατάταξη των ποιημάτων.[22]

Ο Μάξιμος Πλανούδης, ιερωμένος και αυτός, συνέθεσε την Ανθολογία του στα 1299. Περιείχε 2.400 επιγράμματα με 15.000 στίχους, στηριζόμενος στην Ανθολογία του Κεφαλά, από την οποία όμως παρέλειψε ή διασκεύασε όσα θεωρούσε άσεμνα. Ωστόσο, ο Πλανούδης πρόσθεσε 388 επιγράμματα που δεν περιλαμβάνονται στη συλλογή του Κεφαλά,[23] αν και έχει υποστηριχθεί ότι αυτά τα ποιήματα προέρχονται από χαμένα χειρόγραφα του Κεφαλά.[1][24] Και η δική του κατάταξη ήταν θεματική, διαφορετική όμως από αυτή της προηγούμενης ανθολογίας.[25]

Το χειρόγραφο και η ιστορία του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Claudius Salmasius (Claude de Saumaise) 1588-1653

Το χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας αποτελείται από 709 σελίδες. Το τμήμα που βρίσκεται σήμερα στην Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης (MS Pal. gr. 23) αποτελείται από τις σελίδες 1-614 και το άλλο που βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού (Par. Suppl. gr. 384) αποτελείται από τις σελίδες 615-709 (94 σελίδες).[26]

Το χειρόγραφο γράφτηκε από τέσσερις γραφείς γύρω στα 980 και ένα μέρος του ελέγχθηκε από διορθωτή και σχολιάστηκε από «λημματιστή».

Οι γραφείς ήταν οι εξής[27]:

  • γραφέας Α: σελίδες 4-9.384.8
  • γραφέας J: σελίδες 9.348.9-9.563 (πιθανώς ο Κωνσταντίνος ο Ρόδιος)[28]
  • γραφέας Β: σελίδες 9.564-11.66.3
  • γραφέας Β2: σελίδες 11.66.4-11.118.1
  • γραφέας Β: σελίδες 11.118.1-13.31

Ο γραφέας J έκανε διορθώσεις στο κείμενο του γραφέα Α και τέλος ένας διορθωτής C (Corrector) έκανε πολλές διορθώσεις στο κείμενο και του Α και του J

Το χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας «ανακαλύφθηκε» το 1606, αλλά, το 1554, ο Ερρίκος Στέφανος (Henri Estienne) (με τη λατινο-ελληνική εκδοχή του ονόματος Henricus Stephanus) προχώρησε στην εκτύπωση του πρώτου του βιβλίου Ανακρεόντια, με μια σειρά ποιημάτων που θεωρούσε ότι ανήκαν στον Ανακρέοντα, από χειρόγραφο που βρήκε λίγα χρόνια πριν στη Λουβέν (Louvain) του σημερινού Βελγίου. Εκ των υστέρων φάνηκε ότι τα ποιήματα αυτά δεν είχαν καμιά διαφορά από εκείνα που βρέθηκαν στο χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας και θεωρείται ότι στη Λουβέν ο Εστιέν είχε βρει το Παλατινό χειρόγραφο,[29] το οποίο, άγνωστο πώς, κατέληξε στη συνέχεια στην Παλατινή Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης.

Μέχρι το 1606 ήταν γνωστή μόνο η ανθολογία του Πλανούδη, η οποία είχε γραφεί το 1299 και εκτυπωθεί το 1494. Το 1606 ο νέος τότε Γάλλος λόγιος Σαλμάσιος (Claude de Saumaise) ανακάλυψε το χειρόγραφο της Ανθολογίας στην Παλατινή Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης (ήταν τότε πρωτεύουσα της γερμανικής ηγεμονίας του Κάτω Παλατινάτου· από εδώ έγινε γνωστή ως Παλατινή Ανθολογία). Στα 1623 ο Μαξιμιλιανός της Βαυαρίας χάρισε όλο το χειρόγραφο στον Πάπα Γρηγόριο ΙΕ΄, ενώ το 1797 ο Ναπολέων αξίωσε να δοθεί το χειρόγραφο στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού. Μετά την πτώση του Ναπολέοντα, το 1815, οι Γερμανοί ζήτησαν το χειρόγραφο αλλά επιστράφηκε μόνο το μεγαλύτερο μέρος του, ο Παλατινός Κώδικας 23 (Χαϊδελβέργη, Codex Palatinus 23), που περιλάμβανε τα πρώτα 13 βιβλία της Ανθολογίας. Ένα τμήμα του (Parisinus Suppl. Gr. 384), με τα δύο τελευταία βιβλία, έμεινε στο Παρίσι.

Διάρθρωση της Ανθολογίας - τα επιγράμματα και το μέτρο τους

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Επιγραφή με επίγραμμα που περιέχεται στην Παλατινή Ανθολογία (Βιβλίο Ι,10, 31). Κόγχη από τον ναό του Αγ. Πολυεύκτου στην Κωνσταντινούπολη, 524-527 μ.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης

Το παλατινό χειρόγραφο του 980 (Palatinus 23 και Parisinus Suppl. Gr. 384) χωρίζεται σε δεκαπέντε βιβλία, για τα οποία έχει καθιερωθεί η λατινική αρίθμηση.

Πριν από την έναρξη του πρώτου βιβλίου υπάρχουν επιγράμματα τα οποία έχουν καταγραφεί στις πρώτες σελίδες που ήταν κενές, κάποια άλλα στις τελευταίες και κάποια ενδιάμεσα τα οποία δε θεωρούνται μέρος της Παλατινής Ανθολογίας, αλλά συνήθως αναφέρονται ως μια από τις Syllogae minores, τις μικρότερες δηλαδή συλλογές που έχουν διασωθεί, με το όνομα Sylloge Σπ (Συλλογή Σπ). Τα επιγράμματα αυτά είναι 58 σε αριθμό και είναι ίδια με κάποια από αυτά της Ευφημιανής συλλογής.[30]

  • Το βιβλίο Ι περιέχει 123 χριστιανικά επιγράμματα.
  • Το βιβλίο ΙΙ περιέχει «εκφράσεις» δηλ. περιγραφές των αγαλμάτων που βρίσκονταν στο δημόσιο γυμναστήριο του Ζευξίππου στην Κωνσταντινούπολη. Η “Έκφρασις” αυτή γράφτηκε από τον Χριστόδωρο και έχει 416 δακτυλικούς εξάμετρους στίχους• το γυμναστήριο καταστράφηκε από φωτιά λίγον καιρό μετά τη σύνθεση του ποιήματος.
  • Το βιβλίο ΙΙΙ έχει δεκαεννέα επιγράμματα, τα «Κυζικηνά», που ήταν γραμμένα στον ναό της Απολλωνίδας στην Κύζικο.
  • Το βιβλίο IV περιέχει τα προοίμια των Στεφάνων, του Μελέαγρου και του Φιλίππου, και του Κύκλου του Αγαθία, καθώς και δύο ακόμη ποιήματα του τελευταίου.
  • Το βιβλίο V περιέχει 310 ερωτικά επιγράμματα απ’ όλες τις συλλογές. Πολλά απ’ αυτά είναι αληθινά αριστουργήματα σε αίσθημα και ύφος.
  • Το βιβλίο VI περιέχει 358 αναθηματικά επιγράμματα. Είναι αυτά που γράφτηκαν (ή υποτίθεται ότι γράφτηκαν) για να συνοδεύσουν τα αφιερώματα γνωστών ιστορικών προσώπων (Παυσανίας, Λαΐς κ.ά.) ή απλών ανθρώπων, κυνηγών, ψαράδων, γεωργών κ.ά.
  • Το βιβλίο VII, από τα καλύτερα της Ανθολογίας, περιέχει 748 επιτύμβια επιγράμματα, πραγματικά ή φανταστικά, σε τάφους γνωστών και αγνώστων προσώπων.
  • Το βιβλίο VIIΙ περιέχει 254 επιγράμματα του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού.
  • Το βιβλίο IX έχει 827 επιγράμματα «επιδεικτικά», με διάφορα θέματα.
  • Το βιβλίο X έχει 126 επιγράμματα προτρεπτικά, ηθικού και φιλοσοφικού περιεχομένου.
  • Το βιβλίο XI περιέχει 442 επιγράμματα, από τα οποία τα πρώτα 64 είναι συμποτικά[31] και τα υπόλοιπα σκωπτικά.
  • Το βιβλίο XII είναι η Μούσα Παιδική του Στράτωνα (258 επιγράμματα).
  • Το βιβλίο XIII περιέχει 31 επιγράμματα όλα με μέτρο διάφορο από το ελεγειακό δίστιχο.
  • Το βιβλίο XIV έχει 150 προβλήματα, αινίγματα και χρησμούς.
  • Το βιβλίο XV περιέχει 51 «σύμμικτα», δηλ. διαφόρων θεμάτων.

Τα τρία τελευταία βιβλία με τις χριστιανικές παρεμβολές, τα «τεχνοπαίγνια» του XV βιβλίου, τα προβλήματα, αινίγματα κ.τ.λ. υστερούν κι αυτά σε λογοτεχνική αξία.

Σε εκδόσεις της Ελληνικής Ανθολογίας, μετά τα δεκαπέντε βιβλία της Παλατινής Ανθολογίας, παρουσιάζεται ως βιβλίο XVI, κεφάλαιο με τα 388 επιγράμματα της Ανθολογίας του Μάξιμου Πλανούδη που δεν περιλαμβάνονται στο χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας[32][33]

Η Παλατινή Ανθολογία αποτελείται από περίπου 3.700 ποιήματα με πάνω από 23.000 στίχους συνολικά.[1] Η έκτασή τους ποικίλλει. Το πιο μακρύ επίγραμμα έχει 76 στίχους (Ι 10). Υπάρχουν μερικά που έχουν πάνω από 20 στίχους και μερικά μονόστιχα, αλλά τα περισσότερα έχουν 2-12 στίχους. Το μέτρο των ποιημάτων της Παλατινής Ανθολογίας είναι το ελεγειακό δίστιχο, δηλ. ο δακτυλικός εξάμετρος που απαντάται και στα ομηρικά έπη, συναρμοσμένος με τον δακτυλικό πεντάμετρο σε ένα είδος στροφής. Υπάρχουν βέβαια κάποιες εξαιρέσεις[34] αλλά το ελεγειακό δίστιχο κυριαρχεί.

Σύγκριση με την Ανθολογία του Πλανούδη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Παλατινή αλλά και η Πλανούδειος Ανθολογία γράφηκαν με βάση την Ανθολογία του Κεφαλά. Η σύγκρισή τους δείχνει ότι η Παλατινή Ανθολογία είναι πολύ πιο ακριβής στην αντιγραφή των κειμένων, ενώ στην Πλανούδειο, ο Πλανούδης εκτός από αρκετά λάθη, είχε συμπληρώσει ή μεταβάλλει κάποια επιγράμματα. Φαίνεται ότι η Παλατινή Ανθολογία αντέγραψε και τη μορφή της Ανθολογίας του Κεφαλά, ενώ ο Πλανούδης είχε ταξινομήσει στα επιγράμματα με πολύ διαφορετικό τρόπο, ανά θέμα. Επιπλέον, δεν είχε αντιγράψει όλη την Ανθολογία αλλά άφησε σημαντικό αριθμό από επιγράμματα: Η Πλανούδειος έχει 2.400 επιγράμματα ενώ η Παλατινή 3.700. Παρόλα αυτά, 388 από τα επιγράμματα που αναφέρονται στην Πλανούδεια Ανθολογία δεν υπάρχουν στην Παλατινή. Τα επιγράμματα αυτά στη συνέχεια καταγράφηκαν ως το 16ο βιβλίο των εκδόσεων της Ελληνικής Ανθολογίας, αναφερόμενο ως Appendix Planudea. Μετά την ανακάλυψη και δημοσίευση των επιγραμμάτων του Παλατινού χειρογράφου, η Ανθολογία του Πλανούδη δεν έχει πια την αξία που είχε και χρησιμεύει μόνο ως βοήθημα[εκκρεμεί παραπομπή].

Οι ποιητές που συμπεριλαμβάνονται στην Παλατινή Ανθολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
«Ὁ Ζεύς τήν Δανάην χρυσοῦ, κἀγώ δέ σέ χρυσοῦ·

πλείονα γάρ δοῦναι τοῦ Διός οὐ δύναμαι».Παρμενίωνος V.33

Σαν τη Δανάη εσύ, κι εγώ σαν Δίας να σε χρυσώσω. Μα από τον Δία πιο πολλά δεν έχω να σου δώσω.

«Καί πενίη καί ἔρως δύο μοι κακά· καί τό μέν οἴσω κούφως, πῦρ δέ φέρειν Κύπριδος οὐ δύναμαι».Παρμενίωνος V.34

Φτώχια και Έρως: δυο δεινά που το καθένα τυραννά. Και αν τη φτώχια τη βαστώ τον Έρωτα αδυνατώ.

Σαν ρόδο υποπόρφυρο, εκδ.ΕΝΔΥΜΙΩΝ
Κύριο λήμμα: Κατάλογος ποιητών της Παλατινής Ανθολογίας

Η Παλατινή Ανθολογία είναι ένας χώρος στον οποίο, όπως έχει λεχθεί, «αριστουργήματα συντρίβουν αριστουργήματα»[35] και στην οποία πρωταγωνιστούν ελάσσονες και άγνωστοι, στους πολλούς, ποιητές της ελληνιστικής και της πρωτοβυζαντινής εποχής, όπως οι Καλλίμαχος, Ήριννα, Ανύτη, Ασκληπιάδης, Λεωνίδας ο Ταραντίνος, Διοσκορίδης, Αντίπατρος ο Σιδώνιος, Μελέαγρος, Κριναγόρας, Φίλιππος ο Θεσσαλονικεύς, Μάρκος Αργεντάριος, Παλλαδάς, Ρουφίνος, Φιλόδημος, Αγαθίας, Παύλος ο Σιλεντιάριος.

Περιέχει βέβαια και λαμπρά ονόματα, όπως οι Όμηρος, Αίσωπος, Πυθαγόρας, Πιττακός, Αλκαίος, Αρχίλοχος, Μίμνερμος, Σαπφώ, Κλεόβουλος ο Ρόδιος, Ανακρέων αλλά τα επιγράμματά τους και ελάχιστα είναι και ψευδεπίγραφα τα περισσότερα. Το ίδιο ισχύει και για άλλους σημαντικούς ποιητές και συγγραφείς όπως οι Σιμωνίδης ο Κείος (αν και είναι ο πατέρας του επιτύμβιου επιγράμματος), Αισχύλος, Βακχυλίδης, Εμπεδοκλής, Ευριπίδης, Θουκυδίδης, Πλάτων (που εξόρισε τους ποιητές από την Πολιτεία του), Μένανδρος, Θεόκριτος και Λουκιανός[36] και που οπωσδήποτε η παρουσία τους στην Ανθολογία δεν μπορεί να σταθεί δίπλα στην άλλη τους πνευματική παραγωγή.

Κρίσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τον Αριστόξενο Σκιαδά η Ανθολογία «αποτελεί θησαυρό ανεκτίμητης αξίας για την κλασική φιλολογία».[37] Ο Άρης Δικταίος μιλά για «το εκπληκτικό θαύμα...που φωτίζει την ελληνική μοίρα μας από τα προομηρικά ως τα μέσα βυζαντινά χρόνια».[38] Πολλά από τα επιγράμματα είναι μικρά αριστουργήματα, αληθινά έργα τέχνης που συμπυκνώνουν με αξιοθαύμαστη βραχύτητα ένα υψηλό νόημα, μιαν ομορφιά σπάνιας ευαισθησίας ή το χαρακτηριστικά αστραποβόλο πνεύμα. Ο Βάλτερ Κράντς λέει ότι πολλά από τα επιτάφια επιγράμματα της ελληνιστικής εποχής «έχουν ομορφιά ξεχωριστή».[39] Κι αν υπάρχουν μερικοί που θεωρούν ότι η βραχύτητα ενός έργου τέχνης αφαιρεί από την αξία του, υπάρχουν άλλοι που πιστεύουν πως όσο λιτότερα κατορθώσει ο καλλιτέχνης να δώσει τελικά την εντύπωση που θέλει, τόσο πιο πετυχημένος είναι. Κατά τον Παλαμά οι ποιητές της Ανθολογίας κατόρθωσαν να κάνουν «ένα τετράστιχο κι’ ένα δίστιχο επίγραμμα… να αξίζη ολόκληρο ποίημα».[40] Όμοια εγκωμιαστικοί οι λόγιοι Κάρλ Ότφριντ Μίλερ (Karl Otfried Muller)[41] και Άλμπιν Λέσκι (Albin Lesky)[42]

Οπωσδήποτε η Ανθολογία έχει και τα ελαττώματά της. Ανάμεσα στα τόσα ποιήματα δεν ήταν δυνατόν να μην να έχουν εισχωρήσει και μερικά που η ποιότητά τους υστερεί. Είναι ορισμένα χωρίς αξιόλογο νόημα ή ποιητική πνοή, άλλα που είναι απλά στιχουργικά παιχνίδια (τεχνοπαίγνια, ακροστιχίδες, στίχοι με τα 24 γράμματα της αλφαβήτου κλπ). Υπάρχουν τέλος τα πορνικά και αθυρόστομα του ΧΙI βιβλίου, αν και δεν λείπει από αυτά το πάθος και το πνεύμα.[43] Τέλος υπάρχουν αρκετά επιγράμματα λίγο ή πολύ όμοια στο περιεχόμενο, ακόμα και στη διατύπωση. Η ομοιότητα αυτή κάνει πολύ προβληματική την αξιολόγηση των ποιητών τους. Βέβαια η έμπνευση θα πρέπει να αποδοθεί στον αρχαιότερο ποιητή αλλά, με την αβεβαιότητα που υπάρχει ως προς την πατρότητα πολλών ποιημάτων και τα βιογραφικά των ποιητών, τα πράγματα περιπλέκονται κάπως.[44] [εκκρεμεί παραπομπή]Πολλά επιγράμματα δεν ανήκουν, αναμφίβολα, στους ποιητές στους οποίους αποδίδονται, άλλων αμφισβητείται η πατρότητα ή προτείνονται άλλοι ποιητές από αυτούς που αναγράφει το κείμενο.

Εκδόσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πρώτη σημαντική έκδοση ποιημάτων της Παλατινής Ανθολογίας έγινε από τον Ράισκε (Reiske), ο οποίος εξέδωσε σημαντικό μέρος της Ανθολογίας το 1754[45] με εξαίρεση ποιήματα που του φάνηκαν υπερβολικά τολμηρά[46]:

Η πρώτη πλήρης έκδοση των ποιημάτων της Παλατινής Ανθολογίας μαζί με ποιήματα από άλλες πηγές έγινε από τον Ρίτσαρντ Μπρουνκ (Richard Brunck) μεταξύ 1772 και 1776 σε 3 τόμους με τίτλο «Analecta veterum poetarum Graecorum» (Ανάλεκτα αρχαίων ελλήνων ποιητών).[47] Ο Brunck κατέταξε τα ποιήματα από το Παλατινό χειρόγραφο και τις άλλες πηγές ανά ποιητή[48] παρουσιάζοντας για πρώτη φορά μια τόσο πλήρη εικόνα των Ελλήνων ποιητών. Παρακάτω φαίνονται οι τρεις τόμοι (με συνδέσμους στα πρωτότυπα):

Είκοσι περίπου χρόνια αργότερα, μεταξύ των ετών 1794-1814, ο Φρίντριχ Γιάκομπς (Friedrich Jacobs) συμπλήρωσε τη δουλειά του Μπρουνκ με ένα έργο 13 τόμων.[49] Σε αυτό το έργο, στους πρώτους τέσσερις τόμους, ξανατύπωσε (με επιμέλεια) τα ποιήματα του Analecta veterum poetarum Graecorum ακολουθώντας κατά γράμμα την έκδοση του Μπρουνκ (με αναφορά σε κάθε σελίδα των βιβλίων του Μπρουνκ). Ο τίτλος των τεσσάρων αυτών πρώτων βιβλίων ήταν Anthologia graeca sive Poetarum graecorum lusus («Ελληνική ανθολογία ή έργα ελλήνων ποιητών»). Ο πέμπτος τόμος ήταν τα Ευρετήρια (κάτι που έλειπε από τον Μπρουνκ) και από τον 6ο μέχρι τον 13 τα Animadversiones In Epigrammata Anthologiae Graecae Secundum Ordinem Analectorum Brunckii («Παρατηρήσεις στα Επιγράμματα της Ελληνικής Ανθολογίας Σύμφωνα με τη Διάταξη των Αναλέκτων του Μπρουνκ»), ένα σημαντικότατο έργο στο οποίο ο Γιάκομπς ανάλυσε κάθε επίγραμμα και σύγκρινε τις διάφορες εκδόσεις του (από την Παλατινή και την Ανθολογία του Πλανούδη, ή τις άλλες πηγές). Παρακάτω φαίνονται οι δεκατρείς τόμοι (με συνδέσμους στα πρωτότυπα):

(οι δυο τελευταίοι τόμοι είναι μαζί στο σύνδεσμο αυτό)

Από το 1813 μέχρι το 1817, ο Γιάκομπς εξέδωσε την Ελληνική Ανθολογία,[50] ακολουθώντας την κατάταξη του χειρογράφου της Παλατινής Ανθολογίας με δύο προσθήκες: των 388 επιγραμμάτων του Πλανούδη που δεν βρίσκονται στην Παλατινή (Anthologiae Planudeae epigrammata quae in Codice Palatino non reperiuntur)[51] και 391 επιγραμμάτων από άλλες πηγές (Appendix epigrammatum apud scriptores veteres et in marmoribus servatorum).[52] Στις εκδόσεις αυτές της Παλατινής Ανθολογίας χρησιμοποίησε το Apographum Gothanum, το απόγραφο (αντίγραφο) της Βιβλιοθήκης του Έρνεστ Β΄, Δούκα του Gotha, ένα πιστό χειρόγραφο αντίγραφο που έφτιαξε ο Σπαλέττι (Spaletti) από το πρωτότυπο όταν αυτό ήταν στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και που είχε αγοράσει ο Δούκας του Gotha το 1776.[53][54] Η έκδοση του Γιάκομπς, που περιέχει όχι μόνο τα επιγράμματα με τη σειρά του πρωτοτύπου, αλλά και τις σημειώσεις στα περιθώρια του Παλατινού χειρογράφου, είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο:

Μια απλή έκδοση της Ανθολογίας, ελεύθερα διαθέσιμη στο διαδίκτυο, με το κείμενο στα ελληνικά, είναι η Anthologia Graeca ad Palatini codicis fidem edita σε τρεις τόμους του τυπογραφείου του Tauchnitz. Αυτή η έκδοση δεν είχε καθόλου σχολιασμό, ούτε μετάφραση. Το κείμενό της βασίζεται σε αυτό του Γιάκομπς:

Η πρώτη έκδοση στην οποία συνδυάστηκαν τα χειρόγραφα της Παλατινής βιβλιοθήκης και αυτό του Παρισιού έγινε το 1911 από τον C. Preisedanz:

  • C. Preisedanz, Anthologia Palatina, Codex Palatinus et codex Parisinus phototypice editi, 2 vols., Leiden, 1911

Προσιτές σήμερα εκδόσεις είναι, μεταξύ άλλων, αυτή της Loeb Classical Library με πεζή αγγλική μετάφραση του Πάτον,[55] του Μπέκμπι (Beckby) με γερμανική μετάφραση, κριτικό σημείωμα και σχόλια[56] και των εκδόσεων Les Belles Lettres με πεζή γαλλική μετάφραση, εκτενή εισαγωγή, άφθονα σχόλια και κριτικό υπόμνημα.[57]

Κριτικές εργασίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολλοί ασχολήθηκαν με κριτικές εργασίες για την Παλατινή Ανθολογία. Πλήρης βιβλιογραφία υπάρχει στις εκδόσεις του Μπέκμπι και της Les Belles Lettres (Εισαγωγή, σελ. LXX κ.ε.). Εδώ αναφέρονται οι μεταφρασμένες στα ελληνικά γενικές περί αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας μελέτες των Καρλ Ότφριντ Μίλερ,[58] Βίλχελμ Φον Κριστ (Wilhelm von Christ),[59] Βάλτερ Κραντς,[60] Άλμπιν Λέσκι[61] καθώς και οι ελληνικές του Κωνσταντίνου Τρυπάνη[62] και όσες προλόγισαν τις μεταφράσεις που ακολούθησαν.

Μεταφράσεις και επιδράσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ήδη οι Λατίνοι ποιητές Αυσόνιος και Μαρτιάλης είχαν μεταφράσει έμμετρα μερικά επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας. Ο Ούγκο Γκρότιους μετέφρασε όπως είδαμε την Ανθολογία του Πλανούδη (1630-31). Προηγουμένως λατινικές μεταφράσεις της Ανθολογίας του Πλανούδη έκαναν ο Παύλος Μανούτιος, ο Eilhard Lubin (Χαϊδελβέργη 1604) κ.ά. Λατινική μετάφραση εκπόνησαν επίσης οι Boissonade, Bothe, και J. Lapaume στην έκδοση Dubner-Gougny. Παραπάνω αναφέρθηκε η γερμανική μετάφραση του Μπέκμπι.

Μερικές από τις νεότερες γαλλικές μεταφράσεις είναι οι πεζές των Εκδόσεων Les Belles Lettres (βλ. και στην περί εκδόσεων παράγραφο) από τους Waltz, Desrousseaux, Surry κ.ά. καθώς και η έμμετρη των βιβλίων XIII-XV, στην ίδια έκδοση, του F. Buffiere.

Ιταλικές μεταφράσεις υπάρχουν αυτές του Μπρούνο Λαβανίνι (Bruno Lavagnini),[63] του Μπινιόνε (Bignone)[64] και του Σαλβατόρε Κουασιμόντο (Salvatore Quasimodo)[65]

Στα Αγγλικά μετέφρασε όλη την Ανθολογία ο Πάτον (πεζή μετάφραση), στην προαναφερθείσα έκδοση της Loeb. Από τις νεότερες έμμετρες αγγλικές μεταφράσεις, μπορούν να μνημονευτούν αυτές των Ρ. Σκέλτον (R. Skelton)[66] και η συλλογική παρουσίαση του 1973 με πρωτεργάτη τον Πίτερ Τζέι (Peter Jay).[67]

Από τις ελληνικές μεταφράσεις, αυτοτελείς εργασίες ή καταλαμβάνουσες αξιόλογη έκταση ανάμεσα σε γενικότερη μεταφραστική προσπάθεια, είναι του Σίμου Μενάρδου,[68] Γιώργου Θέμελη,[69] Ηλία Κυζηράκου,[70] Γιάννη Δάλλα,[71] Άρη Δικταίου, 33 επιγράμματα του Καλλίμαχου[72] Λευτέρη Νεγρεπόντη,[73] Κούλη Αλέπη,[74] Νίκου Σφυρόερα,[75] Νίκου Παναγιώτου.[76] Επίσης στο περιοδικό Πνευματική Κύπρος 1965-66, 1968-69, 1969-70. Βασίλη Λαζανά,[77] Γιώργου Ιωάννου.[78] Δημοσιευμένες σε περιοδικά ή περιλαμβανόμενες σε γενικότερο έργο τους, μικρής όμως έκτασης, είναι οι μεταφράσεις που εξεπόνησαν ο Ιωάννης Πολέμης,[79] Κωνσταντίνος Σκόκκος,[80] Ηλίας Βουτιερίδης,[81] Ε.Π. Φωτιάδης,[82] Θεόδωρος Ξύδης,[83] Παναγής Λεκατσάς,[84] Τάκης Μπαρλάς,[85] Τέλλος Άγρας,[86] Κώστας Καιροφύλλας,[87] Θρασύβουλος Σταύρου,[88] Εύδοξος Τσολάκης,[89] Αλέκος Κωστάκης,[90] Λέων Κουκούλας,[91] Συμεών Κουρήτης,[92] Γ.Γ. Παπαγεωργίου,[93] Σπύρος Παναγιωτόπουλος,[94] Λεωνίδας Πολυδεύκης,[95] Θανάσης Παπαθανασόπουλος,[96] Ντίνος Χριστιανόπουλος.[97] Αναφέρεται επίσης η πεζή μετάφραση του Αντρέα Λεντάκη [98] και αυτή του Οδυσσέα Ελύτη των επιγραμμάτων του Κριναγόρα.[99]

Η Παλατινή Ανθολογία άσκησε μεγάλη επίδραση στη Δύση, αρχίζοντας από τον Προπέρτιο και φτάνοντας στον Έζρα Πάουντ. Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Αμερικανού ποιητή Έντγκαρ Λι Μάστερς (Edgar Lee Masters), ο οποίος το 1915 εξέδωσε την περίφημη Spoon River Anthology που περιλαμβάνει 244 επιτάφια ποιήματα, καταφανώς εμπνευσμένα από την Παλατινή Ανθολογία.

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Ο τόμος Ι στο σύνδεσμο αυτό έχει αποθηκευτεί ανάποδα, οι πρώτες σελίδες είναι στο τέλος
  2. ↑ Ο τόμος Ι στο σύνδεσμο αυτό έχει αποθηκευτεί ανάποδα, οι πρώτες σελίδες είναι στο τέλος

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Μπάνεβ, Γκέντσο (28 Νοεμβρίου 2003). «Παλατινή Ανθολογία». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού - Μικρά Ασία. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023. 
  2. ↑ Anthony Grafton· Glenn W. Most· Salvatore Settis (2010). «The Classical Tradition». Harvard University Press. σελ. 410. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2011.  «the name Greek Anthology is a term coined by modern scholars for the surviving corpus of several thousand of short poems or epigrams, by classical and Byzantine Greek poets found in two manuscript collections (Anthologia Palatina and Anthologia Planudea) of partially overlapping content. »
  3. ↑ «The Greek Anthology with an English Translation». ΕΤΑΝΑ (Electronic Tools and Ancient Near East Archives. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2011. : Επεξηγηματικό κείμενο για το βιβλίο του W. R. Patton με τίτλο The Greek Anthology with an English Translation (1916), το ίδιο κείμενο βρίσκεται και στην εισαγωγή στην ιστοσελίδα http://www.ancientlibrary.com/greek-anthology/ Αρχειοθετήθηκε 2005-10-26 στο Wayback Machine. πριν τα αντίγραφα των σελίδων του ίδιου του βιβλίου]: «The Greek Anthology is a collection of over 6,000 short Greek poems... The majority of the poems come from a single manuscript, the so-called "Palatine Anthology," and were assembled in the 10th century. Others were collected by late 13th century monk Planudes»
  4. ↑ «Επιγράμματα, Ελληνικά: Τίτλος: Ανθολογία Ελληνική 12, Υπότιτλος: Ανθολογία Παλατινή, Βιβλίον ΙΕ΄: Σύμμικτα, Βιβλίον ΙΣΤ΄: Ανθολογία Μαξίμου του Πλανούδη». Εκδόσεις Γκοβοστή. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2011.  «Η ανθολογία αυτή του παλατινού χειρογράφου μαζί με την ανθολογία του Μάξιμου Πλανούδη ως το τελευταίο 16ο βιβλίο της, αποτελούν το σύνολο της συλλογής που στις μέρες μας ονομάζεται συνήθως "Ελληνική ανθολογία"»
  5. ↑ «Παλατινή Ανθολογία». Περιοδικό Άρδην, τεύχος 60. Εναλλακτικές Εκδόσεις. 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 2011.  «Η Παλατινὴ Ἀνθολογία αποτελείται από 15 βιβλία. Ένα επιπλέον βιβλίο, το 16ο, περιλαμβάνει τα 390 επιγράμματα που προσέθεσε ο λόγιος μοναχός Μάξιμος Πλανούδης το 1299. Οι δύο ανθολογίες συναποτελούν την Ἀνθολογία ἑλληνικὴ.»
  6. ↑ Asclepiades of Samos: epigrams and fragments, Alexander Sens, Oxford University Press, 2010, Introduction, σελίδα C, «All complete epigrams of Asclepiades appear in one or both of the two principal Byzantine epigram collections that constitute the Greek Anthology: The Palatine Anthology and the Planudean Anthology.»
  7. ↑ Κατσιαμπούρα, Γιάννα (31 Ιουλίου 2003). «Μανουήλ / Μάξιμος Πλανούδης, "Ανθολογία"». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού - Μικρά Ασία. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2023. 
  8. ↑ Sapho de Lesbos dans l'Anthologie Grecque ou du sapphisme dans l'Anthologie Palatine et l'Anthologie de Planude (έκδοση 28/06/2003, ενημέρωση 10/03/2010), www.saphisme.com «Ainsi l’Anthologie Palatine suivie de l’Anthologie de Planude constitue l’Anthologie Grecque publiée en 13 tomes aux éditions des Belles Lettres.»
  9. ↑ Anthologia Graeca / Griechische Anthologie. Auswahl Gr./Dt. Übers.: Holzberg, Niklas ISBN 978-3-15-018779-1 "Die »Anthologia Graeca« (eine Kompilation der »Anthologia Palatina« aus dem 10. Jh. und der um 1300 veranstalteten Sammlung des Mönchs Maximos Planudes) enthält über 4000 griechische Epigramme..."
  10. ↑ Epigram, Niall Livingstone, Gideon Nisbet, Classical Association (Great Britain), Cambridge University Press, 2010 The Greek Anthology as we have it today consists of the fifteen books of the Palatine Anthology, followed by a "Planudean Appendix" of 388 poems occuring in Planudes but not in the Palatine manuscript. The Appendix is also known as book sixteen.
  11. ↑ «Περί Γνωμικών». Γνωμολογικόν. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2011.  «Η Ανθολογία του Πλανούδη και η Παλατιανή συναποτελούν το corpus που συμβατικά ονομάζεται Ελληνική Ανθολογία»
  12. ↑ Lauxtermann, Marc D. (2003). «Byzantine Poetry from Pisides to Geometres» (PDF). Chapter Three: Anthologies anf Anthologists. VÖAW. σελ. 83. ISBN 3-7001-3150-X. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2011. 
  13. ↑ «Έρωτας και Αιγαίο: Παλατινή ανθολογία, μετάφραση Ανδρέα Λεντάκη». 20ο Τεύχος. ΕΥΠΛΟΙΑ ΤΟ e-ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2011. 
  14. ↑ Μαρία Καμπούρη-Βαμβούκου. «Ερωτισμός και Βυζάντιο» (PDF). τεύχος 110. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ. σελ. 35. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2011. [νεκρός σύνδεσμος]
  15. ↑ Γιάννης Τζανής, επιμ. (1997). «Αρχαία και βυζαντινά επιγράμματα Θεσσαλονικέων και άλλων Μακεδόνων ποιητών». Μπίμπης Στερέωμα. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2011.  (περιγραφή του βιβλίου στη βάση BiblioNet)
  16. ↑ «Τα αρχαία ελληνικά ερωτικά επιγράμματα, Ολόκληρο το πέμπτο (V) βιβλίο της Ελληνικής ή Παλατινής Ανθολογίας» (2η έκδοση). Εκδόσεις Παπαδήμα. 1990. ISBN 978-960-206-131-2. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2011. 
  17. ↑ The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome, Τόμος 1 Regina Höschele, σελ. 362
  18. ↑ 18,0 18,1 A new classical dictionary of Greek and Roman biography, mythology and geography, Sir William Smith, Harper & Bros., 1850, σελ. 676
  19. ↑ J. W. Mackail (1890). «Select Epigrams from the Greek Anthology». Longmans, Green, and Co. σελ. 23. Ανακτήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 2011.  «in addition to about four hundred Christian epigrams of the Byzantine period, it contains some three thousand seven hundred epigrams of all dates from 700 B.C. to 1000 or even 1200 A.D., preserved in two Byzantine collections, the one probably of the tenth, the other of the fourteenth century, named respectively the Palatine and Planudean Anthologies»
  20. ↑ Σίμου Μενάρδου, Στέφανος, σ. 143, για τον Στράτωνα : «Είναι ο συλλέκτης της ειδικής Ανθολογίας, που ονομάζεται "Παιδική Μούσα" -αλλά δεν είναι καθόλου παιδικόν ανάγνωσμα». Ορισμένα από τα επιγράμματα αυτά ο Πάτον δεν τολμά να τα μεταφράσει στα Αγγλικά και παραθέτει λατινική μετάφραση. Βλ. π.χ. ΧΙΙ 3, 7, 22, 210, 216, 225, 232, 238, 240 στην παρακάτω αναφερόμενη μετάφραση του Γιώργου Ιωάννου.
  21. ↑ Κατά τον Άρη Δικταίο (Anthologia Graeca η λεγομένη Παλατίνη, Γκοβόστης, 1980, τ. Α΄, σ. 109) το Πρωτοχριστιανικό Επίγραμμα, όπως μας παρουσιάζεται από τον Γρηγόριο (τον Ναζιανζηνό)...είναι, αναμφισβήτητα, πολύ κατώτερο, αισθητικά, από τα καθαρόαιμα «ελληνικά» επιγράμματα...του λείπει η πνοή, του λείπει η στίλβουσα λάμψη. Και στη σελ. 129 αναφέρει ότι οι καλοί επιγραμματοποιοί της μεσοβυζαντινής περιόδου απουσιάζουν από την Ανθολογία.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Herbert Hunger, ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - Η λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, τ. Β', Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1992, ISBN 9-602-50022-0, σ.439.
  23. ↑ Herbert Hunger, ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - Η λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, τ. Β', Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1992, ISBN 9-602-50022-0, σ.458.
  24. ↑ Paton, The Greek Anthology, Loeb Classical Library, τ. V, σ. 157.
  25. ↑ Άρης Δικταίος Anthologia Graeca η λεγομένη Παλατίνη, Γκοβόστης, 1980, τ. Α΄, σ. 132 & 135).
  26. ↑ Anacreon:With Thomas Stanley's translation. Edited by A.H. Bullen, Illustrated by J.R. Weguelin Introduction, σελ. xvii-xviii, London, Lawrence and Bullen, 1893
  27. ↑ The Garland of Philip, A.S.F. Gow and D.L. Page, σελ. 1, Cambridge University Press, 1968
  28. ↑ The Poetics of Imitation: Anacreon and the Anacreontic Tradition, Patricia A. Rosenmeyer, Cambridge Univ. Press, 1992, σελ. 116, ISBN 978-0-521-41044-1
  29. ↑ Gerald N. Sandy (2002). «The classical heritage in France». BRILL. σελ. 396. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2011. 
  30. ↑ A.S.F. Gow· D.L. Page, επιμ. (1968). «The Greek Anthology». Cambridge Univ. Press. σελ. LIV Κεφ.: introduction, book 1. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2011. 
  31. ↑ Συμποτικά επιγράμματα, Εκδόσεις Άγρα (1987) ISBN 978-960-325-823-0
  32. ↑ Les epigrammes dont nous donnons l’ edition ont ete publiees, depuis Dubner, sous le nom de “livre XVI” (Editions Les Belles Lettres, Anthologie de Planude, p. I, Notice).
  33. ↑ Άρης Δικταίος : Anthologia Graeca η λεγομένη Παλατίνη, Γκοβόστης, 1980, τ. Α΄, σ. 144 : προσθέτοντας, στα 15 βιβλία της «Ελληνικής Ανθολογίας» κ' ένα 16ο, με τα 388 επιγράμματα, που δεν υπήρχαν σ' αυτήν, της Πλανούδειας.
  34. ↑ Τρία επιγράμματα είναι γραμμένα σε πεζό λόγο, ορισμένα είναι γραμμένα μόνο σε δακτυλικό εξάμετρο, άλλα σε τρίμετρους ιαμβικούς, άλλα σε διάφορους συνδυασμούς στίχων και τέλος το βιβλίο ΧΙΙΙ επιγράφεται "Επιγράμματα διαφόρων μέτρων".
  35. ↑ Edmonto de Amicis.
  36. ↑ "από τα μάλλον αμφισβητούμενα", "περισσότερο κι από αμφίβολα". Δικταίος ο.π. σ. 47 και 52.
  37. ↑ λήμμα Ανθολογία Παλατινή στην Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος, Λαρούς, Μπριτάννικα.
  38. ↑ Άρης Δικταίος, ο.π., σ. 150.
  39. ↑ Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μετάφραση Θρασύβουλου Σταύρου, εκδοτικός οίκος Παπαδημητρίου, 1953, τ. Β΄ σ. 45.
  40. ↑ Κωστής Παλαμάς Άπαντα, εκδ. Μπίρη, τ. ΣΤ΄σ.215.
  41. ↑ Karl Otfried Muller, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μετάφραση Λ.Γ.Χ. Κώνστα και Ν.Γ.Πολίτη, Αθήναι 1905, σ.217.
  42. ↑ Albin Lesky, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μετάφραση Αγαπητού Τσοπανάκη, Θεσσαλονίκη 1964, σ.1005-1007.
  43. ↑ Reiske: "Ύφος κομψό, περίτεχνο, εξαίσιο" (εις Βασ. Λαζανά Αρχαία Ελληνικά Επιγράμματα εμπνευσμένα από την Κόρινθο και την περιοχή της, Αθήνα 1971, σ. 161. Και συμπληρώνει ο Λαζανάς : "Πρέπει πάντως μαζί με τον Fr. Jacobs να συμφωνήσουμε. Ο Στράτων ανήκει στους πνευματωδέστερους επιγραμματοποιούς").
  44. ↑ Όπως έξι επιγράμματα με θέμα τον Δημήτριο τον Λακεδαιμόνιο που δείλιασε στη μάχη και τον σκότωσε η μητέρα του (VII 230, 433, 531, IX 61, 397, 447), έξι επίσης αναθηματικά επιγράμματα τριών συγκεκριμένων κυνηγών (VI 11-16) κ.ά.
  45. ↑ Reiske, Anthologiae Graecae a Constantino Cefala conditae libri tres (Λειψία, 1754)
  46. ↑ Greek and Latin Classics II Αρχειοθετήθηκε 2010-07-17 στο Wayback Machine., Blackwell Rare Books, σελ. 23 (ανακτήθηκε στις 22 Ιαν. 2012) «the first substantial printing was this one, edited by J.J. Reiske. Reiske still omits the more salacious poems and epigrams, and it was still some years more before the entire Cephalian version was printed in full»
  47. ↑ Brunck, Analecta veterum poetarum Graecorum (Στρασβούργο 1772-1776, τόμοι 3)
  48. ↑ Charles Anthon (1853). «A Manual of Greek Literature from the Earliest Authentic Periods to the Close of Byzantine Era». Harper and Brothers, Publishers, New York. σελ. 84. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2011. [νεκρός σύνδεσμος]«...the Analecta Veterum Poetarum Graecorum of Brunck, Argentorati, 3 vols. 8vo, which contains the whole of the Greek Anthology, besides some poems which are not properly in­cluded under that title...»
  49. ↑ Jacobs, Anthologia Graeca sive poetarum Graecorum lusus ex recensione Brunckii (Λειψία 1794-1814)
  50. ↑ Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatini, nunc Parisini, ex apographo Gothano edita (Λειψία 1813-1817, τ. 3)
  51. ↑ Friedrich Jacobs· Anton Jacob Paulssen (1817). «Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatini nunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος 3],». Lipsiae, Opus impressum typis Hertelio-Breitkopfianis venditur in Libraria Dyckiana. σελ. 837. Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2011. 
  52. ↑ Friedrich Jacobs· Anton Jacob Paulssen (1817). «Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatini nunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος 3],». Lipsiae, Opus impressum typis Hertelio-Breitkopfianis venditur in Libraria Dyckiana. σελ. 885. Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2011. 
  53. ↑ Charles Anthon (1853). «A manual of Greek literature: from the earliest authentic periods to the close of the Byzantine era». Harper & Brothers Publishers, New York. σελ. 84. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2011. 
  54. ↑ Friderico Iacobs (1795). «Indices in epigrammata quae in Analectis Veterum Poetarum A Brunckio editis reperiuntur». Lipsiae, Bilbiopolio Dyckio. σελ. CLI στα Prolegomena. Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2011.  όπως αναφέρει ο Γιάκομπς που χρησιμοποίησε το απόγραφο αυτό ο Spalleti έγραψε στο τέλος: «Ετελεώθη εν τη ημέρα λ του Μαρτίου παρά Ιωσήφ Σπαλλεταίου εν τω έτει αψος (1776)»
  55. ↑ The Greek Anthology, Heinemman 1917, Λονδίνο, (5 τόμοι), στη σειρά της Loeb Classical Library σε πολλές επανεκδόσεις, με λίγα όμως σχόλια.
  56. ↑ Μόναχο 1957-58, Tusculum Bucherei.
  57. ↑ Anthologie Grecque, premiere partie : Anthologie Palatine. Αποκατάσταση κειμένου από τον Pierre Waltz, Παρίσι 1928. Δεύτερη έκδοση 1960. Παρίσι, Societe d’ edition «Les Belles Lettres».
  58. ↑ Karl Otfried Muller, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, μετάφρ. Α. Κυπριανού, 1885.
  59. ↑ Wilhelm von Christ, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας μετάφραση Λ.Γ.Χ. Κώνστα και Ν.Γ.Πολίτη (Αθήναι 1905).
  60. ↑ Walther Kranz, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μετάφραση Θρασύβουλου Σταύρου, εκδοτικός οίκος Παπαδημητρίου, 1953, τόμοι 2.
  61. ↑ Albin Lesky, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μετάφραση Αγαπητού Τσοπανάκη, Θεσσαλονίκη 1964.
  62. ↑ Κωνσταντίνου Τρυπάνη, Η Αλεξανδρινή ποίηση, Αθήνα 1943, Callimachus (1956) Univ. Oxford Press
  63. ↑ Bruno Lavagnini, Epigrammi di Meleagro (Pisa, 1924).
  64. ↑ Bignone, L’ epigramma greco, studio critico e traduzioni poetiche (Bologna 1921).
  65. ↑ Salvatore Quasimodo, Dall’ Antologia Palatina, 1968.
  66. ↑ R. Skelton, Two hundred poems from the Greek Anthology, Methuen 1971 & 1973
  67. ↑ Peter Jay, The Greek Anthology and other ancient Greek epigrams, Allen Lane 1973. Μεταξύ των μεταφραστών ήταν και ο ποιητής Έζρα Πάουντ.
  68. ↑ Στέφανος, εκλογαί αρχαίων ποιημάτων, Αθήναι 1924 (121 επιγράμματα και άλλα ποιήματα με πρόλογο για τη μεταφραστική και βιογραφικά σημειώματα για τους ποιητές).
  69. ↑ Γιώργος Θέμελης,Το επίγραμμα και οι Μακεδόνες επιγραμματοποιοί, Μακεδονική Εκπαιδευτική Εταιρία, Θεσσαλονίκη, 1938. Με εισαγωγή για το επίγραμμα, μετάφραση 62 επιγραμμάτων και σημειώσεις για τους ποιητές από τη Μακεδονία
  70. ↑ Ηλίας Κυζηράκος, Ποιήματα από την Παλατινή Ανθολογία, Αθήνα 1962 (135 επιγράμματα )
  71. ↑ Γιάννης ΔάλλαςΚαλλίμαχος, ο ξύλινος νους, Ενδοχώρα, Γιάννινα 1960. (33 επιγράμματα του Καλλίμαχου)
  72. ↑ Σ’ αναζήτηση του Απόλυτου (Ιστορική Ανθολογία της Παγκοσμίου Ποιήσεως), Φέξης, Αθήνα 1964• 54 επιγράμματα μεταξύ άλλων ποιημάτων . —Μάνα• παγκόσμιος Ανθολογία Βασιλόπουλος 1968• 22 επιγράμματα μεταξύ άλλων ποιημάτων, με σημειώματα για τους ποιητές. —Anthologia Graeca, η επιλεγομένη Παλατίνη τόμος Α΄, Γκοβόστης, 1980 (εισαγωγή, κριτικά σχόλια, σημειώματα για τους ποιητές και μεταφράσεις επιγραμμάτων)
  73. ↑ Αρχαίων Ελλήνων Ποιητών Επιγράμματα, Το Ελληνικό Βιβλίο, 1971
  74. ↑ Αρχαία Ελληνικά Επιγράμματα, Μαυρίδης, Αθήνα 1977. Επίσης 114 επιγράμματα στο περιοδικό Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1965
  75. ↑ Θεοκρίτου Ειδύλλια 25 επιγράμματα, Ανακρέων και Ανακρεόντεια, 19 επιγράμματα , Λουκιανού άπαντα (τόμος ΙΓ΄), 52 επιγράμματα, όλα στη σειρά Βιβλιοθήκη των Ελλήνων υπ’ αριθμ. 160, 78 και 55.
  76. ↑ Νίκος Παναγιώτου,Εκατόν ερωτικά επιγράμματα από την Παλατίνη Ανθολογία, Λευκωσία 1970.
  77. ↑ Βασίλης ΛαζανάςΑρχαία Ελληνικά Επιγράμματα εμπνευσμένα από την Κόρινθο και την περιοχή της, Αθήνα 1971. Με εισαγωγή, σχόλια και βιογραφικά σημειώματα (116 επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας). —βλ. επίσης μεταφράσεις επιγραμμάτων στη μετάφρασή του των Ρωμαϊκών Ελεγείων του Γκαίτε , Αθήνα 1972. — Πολλά επιγράμματα στα περιοδικά Νέα Εστία από τον τόμο 87 κ.ε., Ηπειρωτική Εστία 1970,1971,1972, Αιολικά Γράμματα 1972, 1973, Κριτικά Φύλλα 1975, Παρνασσός 1972 (ο Πρόλογος του Μελέαγρου) και αλλού.
  78. ↑ Γιώργος Ιωάννου,Στράτωνος Μούσα Παιδική. Όλα τα επιγράμματα του ΧΙΙ βιββλίου της Ανθολογίας. Κέδρος, Αθήνα 1979. Πολλά απ’ αυτά είχαν ήδη δημοσιευθεί στο περιοδικό του Φυλλάδιο (τεύχη 3-6)
  79. ↑ Ιωάννης Πολέμης,Θεοκρίτου Ειδύλλια, Φέξης 1911
  80. ↑ Κωνσταντίνος Σκόκκος,Επιγράμματα, 1921 και 1927
  81. ↑ Ηλίας ΒουτιερίδηςΑρχαίοι Έλληνες Λυρικοί, Β΄ έκδοση
  82. ↑ Ε.Π. Φωτιάδης, Νέα Εστία, 1931, τόμος 9
  83. ↑ Θεόδωρος Ξύδης, περιοδικό Νέα Γράμματα, 1935
  84. ↑ Παναγής Λεκατσάς, Εβδομήντα πέντε επιγράμματα με εισαγωγή στο περιοδικό Νέα Εστία των ετών 1940, 1942, 1943.
  85. ↑ Νέα Εστία 1941
  86. ↑ Τέλλος ΆγραςΒουκολικά και Εγκώμια
  87. ↑ Κώστας Καιροφύλλας, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1952, 1966, 1969.
  88. ↑ Θρασύβουλος Σταύρου, στη μετάφραση τού έργου του Βάλτερ Κραντς «Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας» και στο βιβλίο του Στο ζυγό του στίχου μου.
  89. ↑ Ηπειρωτική Εστία 1954.
  90. ↑ Αλέκος Κωστάκης, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1956, 1965, 1973, 1974.
  91. ↑ Λέων Κουκούλας,Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1960
  92. ↑ Συμεών Κουρήτης, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1960
  93. ↑ Γ.Γ.Παπαγεωργίου, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1960
  94. ↑ Σπύρος Παναγιωτόπουλος, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1965
  95. ↑ Λεωνίδας Πολυδεύκης, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1965
  96. ↑ Θανάσης Παπαθανασόπουλος,Νέα Εστία τόμοι 89,93, 95
  97. ↑ Ντίνος Χριστιανόπουλος, περιοδικό Διαγώνιος 1966.
  98. ↑ Ανδρέας Λεντάκης, Παλατινή Ανθολογία, Κέδρος 1972.
  99. ↑ Οδυσσέας Ελύτης, Κριναγόρας , Εκδ. Ύψιλον 2009

Νεότερες μεταφράσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ΡΟΥΦΙΝΟΣ, Τα επιγράμματα , (εκλογή), μτφρ. Τάσου Ρούσσου Νέα Εστία τ. 1725 (Ιούλιος-Αύγουστος 2000)
  2. Παλατινή ανθολογία, ερωτικά επιγράμματα, επιλογή-εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Νίκος Χ. Χουρμουζιάδης, "στιγμή" 1999
  3. Ρουφίνου, Επιγράμματα Ερωτικά, εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Κώστας Χωρεάνθης, εκδόσεις Πατάκη 2000
  4. Τα επιγράμματα του Ρουφίνου, έκδ. ΕΣΤΙΑ (2003) ISBN 960-05-1059-8)
  5. ΠΙΕ ΚΑΙ ΕΡΑ & ΣΥΝΙΣΤΩΡ ΑΛΑΛΗΤΩΝ, Άρη Μπιτσώρη
  6. ΣΥΜΠΟΤΙΚΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΑΠΟ ΤΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΠΑΛΑΤΙΝΗΣ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑΣ εκδόσεις Άγρα, μετάφραση: Παντελής Μπουκάλας
  7. "ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, ΒΑΣ. ΛΑΖΑΝΑ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΗΜΑ 1992
  8. ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ - ΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ, μετάφραση : ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΩΛΗΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ : ΘΥΡΑΘΕΝ
  9. Αρχαία ελληνικά ερωτικά επιγράμματα, Εκδοτικός Οίκος Λιβάνη, 2003, μετάφραση : Μουλακάκης, Νίκος Μ.
  10. Ερωτικά Επιγράμματα, Εκδ, ΣΤΙΓΜΗ
  11. Δώδεκα Τραγουδάκια από την Παλατινή Ανθολογία,του Ηλία Πετρόπουλου (εκδ. Νεφέλη-1980)
  12. Αδιον ουδέν έρωτος της Νίκης Φιλιππουπολίτη, από τις εκδόσεις Κατάρτι, 2003
  13. Ανθολογία Ελληνική Παλατινή. Ολόκληρη η Παλατινή από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, μετάφραση: φιλολογική ομάδα Κάκτου
  14. Τα αρχαία ερωτικά επιγράμματα, Βασίλειος Λαζάνης, εκδ. Παπαζήση
  15. ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ «σαν ρόδο υποπόρφυρο», Ι.Ν.ΚΥΡΙΑΖΗΣ εκδ. Ενδυμίων
  16. ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ« Αρχαία Ελληνικά Επιτύμβια Επιγράμματα», ΡΟΚ ΝΤΕΝΙ σε μετάφρ. Παντελή Μπουκάλα, Εκδ. ΑΓΡΑ ISBN 960-325-287-8

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Παλατινή_Ανθολογία&oldid=10789259"