Pino Ojeda
| Pino Ojeda | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Teror, 1916ko abuztuaren 17a |
| Herrialdea |  Espainia |
| Heriotza | Las Palmas Kanaria Handikoa, 2002ko abuztuaren 27a (86 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea, margolaria eta poeta |
| Genero artistikoa | olerkigintza |
Pino Ojeda Quevedo (Teror, 1916ko abuztuaren 17a – Las Palmas Kanaria Handikoa, 2002ko abuztuaren 27a) idazle eta artista plastiko espainiarra izan zen, eta eleberriaren, poesiaren eta pinturaren alorrak jorratu zituen. Kanarietan arte-galeria bat sortu zuen lehen emakumea izan zen. PinOjeda bezala sinatzen zuen.[1]
Ibilbidea
aldatuLiteratura
aldatuDomingo María Doreste Moralesekin ezkondu zen 1938an.[2] Poesia idazten hasi zen 1939an senarra hil ondoren, Espainiako gerra zibilean. Egoera horrek bakardadea, desamodioa, denboraren joana, heriotza eta itxaropena jorratzen dituen literatura intimista sortzera eraman zuen.[3]
Idazle grankaniarraren ibilbide poetikoa 1940an hasi zen, Pedro Pinto de la Rosak zuzendutako Mensaje aldizkari tinerfeñoan. Gainera, aldizkari honek bere lehen liburua argitaratu zuen, Niebla de sueño, 1947an. Hala ere, 1953an, Lehen Akzesita Adonais Sarian lortu zuenean, Como fruto en el árbol poemarioarekin, Pilar Paz Pasamarrekin batera, Los buenos días (1954an argitaratuak) lanarekin, hasi zen nazio mailan aintzatestua izaten, eta Madril eta Bartzelona bezalako hirietan irakurketak eta errezitaldiak eginez, gerraosteko beste idazle espainiar batzuekin adiskidetasun-loturak ezarri zituen.[4]
1952an Alisio. Hojas de poesía aldizkaria, 1955era arte argitaratu zena, sortu zuen. Bertan garai hartako autoreek argitaratu zuten, hala nola Juan Ramón Jiménezek, Vicente Aleixandrek, Carmen Condek, Gerardo Diegok, Pedro Salinasek, Gabriel Celayak eta Juan Ismael margolari eta ilustratzaileak. Horiek guztiak egilearen lagunak ziren, eta Espainiako hainbat hiritako irakurketetan eta errezitaldietan parte hartzen zuten.[5]
1956an Tomás Morales saria jaso zuen La piedra sobre la colina lanarekin, 1964an argitaratutako hamabi zatitan banatutako poema. 1987an El alba en la espalda agertu zen, bere bizitzari errepasoa egiten dion liburua; eta 1993an, El salmo del rocío, Poesia Mistikoaren Munduko Lehen Saria lortu zuen poema liburua, Fernando Rielo Fundazioak deitua, 1991n.[6] Hil ondoren argitaratu zen Árbol del espacio (2007), Placido Fleitasek eta Juan Ismaelek ilustratua.[3]
Bere lana hainbat antologiatan sartuta dago: Carmen Condek 1954an egindakoa, Poesía Femenina Española Viviente-n; María Romano Colangelik Italian egindakoa, Voci femminili della lirica spagnola del 900 (900eko espainiar lirikako emakumezko ahotsak) izenekoan, 1964an; edo Louis Bournek 1992an edizio elebidun batean egindakoa, Contemporary Poetry from the Canary Islands-en (Sebastián de la Nuez Caballeroren hautaketa eta sarrera), besteak beste.
Ojeda suedierara, italierara, alemanera, ingelesera eta frantsesera itzuli dute. Poesia Española (Madril), Estafeta Literaria (Madril), Revistart (Bartzelona), Caracola (Malaga), Al-Motamid (Tetuan) eta Profil Litäaire de la France (Belgika, Henri de Lescoëtek zuzendua) aldizkarietan parte hartu zuen, batzuk bakarrik aipatzearren.
Argitaratu gabeko lana
aldatuBere literatur lan gehiena argitaratu gabe dago, haurtzaroa El Palmar de Terorren (Kanaria Handia) bizi izan zuen etxean gordeta. Argitaratu gabeko liburu horien artean, hamabost bat poema-liburu daude, eta nabarmentzekoak dira: Sosegada querella (1951ko Adonais sarirako hautatua), Los brotes nuevos (1952), Caleidoscopio del tedio (1952), La soledad y el tiempo (1952ko Adonais sarirako hautatua), Sesenta poemas de amor y de fe (1954, prosazko poemak), Cuarenta poemas (1954), Trece palabras a Dios (1954), Desnuda como el ángel (1955, poema batzuk aldizkarietan argitaratu ziren), Ocho poemas. Semana de pasión (1959), Elegías (1964, horietako batzuk aldizkarietan argitaratuak), Cancionero para José María Cossío (1978) eta Pájaros del mismo plumaje (1979).
Argitaratu gabe daude, baita ere, Con el paraíso al fondo eleberria (1954ko Nadal sarirako hautatua), baita hainbat kontakizun ere, besteak beste: "Rupícula y Tucán" (1947), "Lucky cada día hacía su guardia" (1953), "Dos perros desengañados" (1953), "Maspalomas" (1954) edo "El héroe o Diálogo de los tres niños en la Isla de San Pedro" (1954).
Genero dramatikoa ere landu zuen, inoiz argitaratu ez ziren hamar bat lanekin, besteak beste, Morir sólo una vez (1950), El río no vuelve atrás (1951), El cuadro del niño dormido (1953), El hombre que se quedó en la guerra (1953) eta El gran cobarde (1954).
Arte plastikoak
aldatuPino Ojedak bere alderdi literarioa eta plastika uztartu zituen. Pinturaren arloan, egileak Estatu Batuetan, Suitzan, Suedian, Alemanian, Frantzian eta Italian erakutsi zuen bere lana, museo eta galerietan bakarkako eta taldeko erakusketak, ibiltariak eta iraunkorrak eginez. Kanarietako arte abstraktuaren aitzindarietako bat da.[1]
1947an Lujan Perez Eskolan sartu zen, margotzen hasi zenetik urte batzuk igaro baziren ere. 1955ean, Bartzelonako Hispanoamerikako Artearen 3. Biurtekoan erakutsi zuen lehen aldiz bere margolana. Bi urte geroago, bere margolanen lehen erakusketa antologikoa egin zen Tenerifeko Puerto de la Cruzeko Ikerketa Hispanikoen Institutuan. Berrogeita hamarreko hamarkadan, margolariak Arte Galeria sortu zuen Las Canteras hondartzan, artista plastiko askoren lanak erakutsi eta saltzeko soilik; eta 1959an, Parisko Liburutegi Nazionalean erakutsi zuen bere lana.[1]
1960an, Las Palmaseko Udal Akademietan sartu zen, bere marrazkia hobetzeko asmoz. 1961ean, Grupo Espacio taldearekin egin zituen erakusketak, eta fundatzaileetako bat izan zen. Hurrengo urtean, Arte Plastikoen Lehiaketa Nazionalean Lehen Saria jaso zuen "Ciudad amurallada" lanarengatik. 1964an Mallorcan, Grifé & Escoda galerian, erakutsi zuen bere lana, eta katalogo horretan Camilo José Celak Pino Ojedaren lana aurkeztu zuen. Urte horretan bertan, Madrilgo Club Pueblo aretoan ere erakutsi zuen bere lana. 1965ean Pino Ojedaren obraren erakusketa nabarmendu zen Bartzelonako Ateneoan eta Syra galerian. Hurrengo urtean, Lehen Pintura Saria jaso zuen Arte Ederren Eskualdeko 12. Erakusketan, "Serenidad" lanarengatik, Las Palmas Kanaria Handikoko Kabinete Literarioan. 1972an, Pino Ojedak bere lanak erakutsi zituen Suediako St. Paul de Stockholm galerian. Hurrengo urtean, Italiako Florentziako Giorgi Galerian izan zen. 1973 eta 1975 bitartean, Las Palmas Kanaria Handikoko Arte Ederretako Goi Eskolan ikasi zuen, eta Eduardo Andaluz maisuarekin hasi zituen zeramika ikasketak.[7]
1975ean, Margherita di Porto Potenza galerian egin zuen erakusketa, Italian. Urtebete geroago, Luciano Berti galerian (Berna, Suitza) erakutsi zuen; eta 1977an, John W. Allen galerian (Florida, AEB). Hurrengo urtean, Friburgoko (Alemania) Hans Kramer galerian erakutsi zituen bere lanak. 1980an bere 2. erakusketa antologikoa egin zen, Las Palmas Kanaria Handikoko Galería Maltesesen inaugurazioan. 1980 eta 1983 artean, aldi baterako baliaezintasunak formatu txikiko lanetan eta bere marrazki psikiko eta collageetan soilik lan egitea ahalbidetu zion. 2000. urtean, "Kanarietako Artearen Aitzindarien: Lola Massieu, Jane Millares, Pino Ojeda" 1. Erakusketa egin zen Las Palmas Kanaria Handikoko kasinoan. 2001ean, Kanarietako Artearen Aitzindarien 2. Erakusketa egin zen Arucaseko Udal Museoan.[7]
2002ko abuztuaren 27an hil zen.
Literatura-lana
aldatuPoesia
aldatu- Niebla de sueño. (Mensaje de Tenerife aldizkariaren argitalpenak, 1947).
- Como el fruto en el árbol. Accésit Adonais Saria 1954. (Ediciones Rialp).
- La piedra sobre la colina. (Tagoro- Lezcano inprimategia, 1964).
- El derrumbado silencio. Versos del exilio (1971). (Kanariar eBook, 2017).
- El alba en la espalda. (Torremozas edizioak, 1987).
- El Salmo del Rocío. (Fernando Rielo Fundazioa, 1993).
- Árbol del espacio. (Kanarietako Gobernuko Liburu, Artxibo eta Liburutegien Zuzendaritza Nagusia, 2007).
Eleberria
aldatu- Con el paraíso al fondo. (Las Palmas Kanaria Handikoa, [1954] 2016)
Antologiak
aldatu- Antología poética. (Kanariar eBook, 1997).
- Obra poética (Kanarietako Kabildoaren edizioak, 2016).
- Más allá del silencio - Antología poética. (Torremozas edizioak, 2018).
Aintzatespenak
aldatu- 2000. urtean Las Palmas Kanaria Handikoa Hiriko Adopziozko Alabaren titulua eman zitzaion.
- 2001. urtean Teror udalerriko Alaba Kutun izendatu zuten.
- Zilarrezko Kana eman zioten. Kanaria Handiko uharteko kabildoa.
- Brontzezko busto bat du, Teo Mesa eskultoreak egina, Terorreko Auditorioan.[8]
- Jaioterrian, Terorren, kale bat dago bere izenarekin.[9]
- Las Palmas Kanaria Handiko Udalak Tamaraceite-San Lorenzo-Tenoya barrutiko La Galera auzoko kale bat izendatu zuen bere izenarekin. Pino Ojeda kalea (Pintora-Poeta).
- 2018an "Letra Kanariarren Eguna" ren protagonista izan zen, eta bere obraren kalitatea nabarmentzen zuten hainbat omenaldi jaso zituen, hedapen txikia izan zuen arren.[10]
- 2020an, Isorako Udalak bere izena duen kaleetako bat izendatu zuen.[11]
- Bigarren Hezkuntzako institutuek, Teror BHIk (2021), Mesa eta López BHIk (2022) eta Pablo Montesino BHIk (2022) Pino Ojeda izena jarri diete liburutegiei.
Erreferentziak
aldatu- ↑ a b c «Pino Ojeda - Quién es | Academia Canaria de la Lengua» www.academiacanarialengua.org (Noiz kontsultatua: 2022-11-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) Deporte, Ministerio de Cultura y. (2003). «Biblioteca Virtual de Prensa Histórica» prensahistorica.mcu.es (Noiz kontsultatua: 2022-11-21).
- ↑ a b García Fierro, Covadonga. «Pino Ojeda y las voces poéticas de posguerra: la revista Alisio. Hojas de poesía (1952-1955)». Revista Nexo Número 13.
- ↑ (Gaztelaniaz) «Premios anteriores del Adonáis de Poesía Joven» Premio Adonáis (Noiz kontsultatua: 2022-11-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) García, Cristobal Luis Nuez. (2018-05-24). «Pino Ojeda» Constelación de escritoras canarias (Noiz kontsultatua: 2022-11-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) Deporte, Ministerio de Cultura y. (2003). «Biblioteca Virtual de Prensa Histórica. «Diario de Burgos : de avisos y noticias: Número 31180 - 1991 diciembre 27»» prensahistorica.mcu.es (Noiz kontsultatua: 2022-11-21).
- ↑ a b «Letras Canarias 2018» www.gobiernodecanarias.org (Noiz kontsultatua: 2022-11-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) Sharife, Ana. «Pino Ojeda, la poeta del amor arrebatado bruscamente» ctxt.es | Contexto y Acción (Noiz kontsultatua: 2022-11-21).
- ↑ A.Trujillo, Gustavo; Puerta, Daniel.. «Diez mujeres para la historia de Teror». Ayuntamiento de Teror..
- ↑ (Gaztelaniaz) España, El Periódico de. «El Gobierno rinde tributo a Pino Ojeda en el Día de las Letras Canarias» elperiodicodeespana (El Periódico de España | epe.es) (Noiz kontsultatua: 2022-11-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) Redacción. (2020-10-17). «Las calles de Abama Resort llevarán nombres de escritoras españolas» Turismo y Cultura de Canarias (Noiz kontsultatua: 2022-11-21).
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q5688062
