Euzko Alderdi Jeltzalea - Aberri

Euzko Alderdi Jeltzalea - Aberri
Datuak
Izen laburra	EAJ-Aberri
Mota	alderdi politikoa
Ideologia	Eusko abertzaletasuna, independentismoa eta Aranismoa
Agintea
Lehendakaria	Luis Arana Goiri
Prentsa-organoa	Aberri
Historia
Sorrera	1921
Sortzailea	Elias Gallastegi
Desagerpena	1930

Euzko Alderdi Jeltzalea - Aberri (EAJ-Aberri) edo, soilik, Aberri 1921 eta 1930 bitarteko euskal alderdi politiko abertzale bat izan zen. Garai hartan eta 1915an abertzaletasunak krisi larri bat jasan zuen, eta EAJn bi joera nagusi nabarmendu ziren:

Lehena, Euzko JEL-Batza, joera eskuindar moderatu eta estatutuzaleak osatzen zuen; honen buruzagi nabarmenena Engrazio Aranzadi Kizkitza izan zen.
Bigarrena, EAJ-Aberri, erradikalagoa eta independentista zen, Luis Arana (Sabin Aranaren anaia) buru zuen, eta Aberri aldizkari.

EJBren sorrera

Sakontzeko, irakurri: «Euzko JEL-Batza»

1916ko apirileko Donostiako biltzarrean moderatuen joera garaile atera zen, eta, egokiagoa zelakoan, EAJri izena aldatzea erabaki zuten. Gainera, egoera nahasi honen ondorioz 1916an ordu arte alderdiko lehendakari zen Luis Arana, bere aurkarien ezkutuko barne-mugimenduen ondorioz, EAJtik iraitzi zuten.

Aipatzekoa da, Lehen Mundu Gerrako garai hartan, euskal foru-aldundietatik euskal sortarau bat lortu eta Espainiaren batasunaren barnean jarraitzeko egitasmo bat lantzen ere ari zirela; joera kontserbadore horrek euskal gizartean indar handia zuen.

Bi joeren arteko desadostasunak

Euzko Gaztediko kideen ustez, EJBko joera berri hura moderatuegia zen, eta jatorrizko pentsamolde sabindar eta independentistari eutsi beharra zegoen; halandaze, Aberri aldizkaria sortu eta EJBko jarrera ofizialaren aurkako iritziak argitaratzen hasi ziren. Joera honetako buruzagirik nabarmenena Elias Gallastegi izan zen (1930eko hamarraldian EAJ birbatutik berriz ere irten eta Jagi-Jagi aldizkaria eta talde independentista sortu zituen).

Bai EJB, bai EAJ-Aberri alderdien arteko liskarrak latzak eta luzeak izan ziren. Liskarrok nagusiki EJBren Euzkadi egunkariko eta Aberri aldizkariko iritzartikulu eta eztabaida-orrialdeetan ederki asko ikus daitezke. Ika-mika honen erpina 1921eko udan izan zen, batez ere Kizkitzak eta Gallastegik zeuzkaten Euskadiko gizarte-mailen ikuskerak zirela-eta.

EAJ-Aberriren sorrera

Liskar honen ondorioaren inguruan hainbat bertsio dago: batzuen arabera, EJBko buruzagiek Euzko Gaztedi eta Aberri aldizkariko kide independentistak alderditik kaleratu zituzten; beste batzuen ustez, aldiz, Euzko Gaztedi eta Aberri aldizkariko kideek euren kasa EJB utzi zuten, alderdi berri bat sortzeko asmoz.

Horiek horrela, Euzko Gaztedi eta Aberri aldizkariko kide haiek jatorrizko alderdi politikoaren EAJ izena berreskuratu eta eusko alderdi independentista abertzale berri bat sortu zuten. Alderdiko buruzagirik nabarmenena Elias Gallastegi izan zen. Alderdi berri honek, gerora Espainiako Bigarren Errepublikaren garaian abertzaletasunaren barnean garrantzi handia izango zuten bi erakunde sortu zituen: Emakume Abertzale Batza eta Euzko Mendigoxale Batza (gerora, Euskal Mendi Federakundea izango zenaren jatorrizko erakundea).

Berrelkarketa

Primo de Riveraren diktaduraren amaiera aldera, Euzko Gaztedik eta Euzkadi egunkariak abertzaletasunaren batasunaren aldeko kanpainari ekin zioten. 1930ko apirilean helburu horretarako batzorde bat sortu eta adostasun baten hastapenera iritsi ziren.

1930eko azaroaren 16an Bergarako zineman ospatutako Batasun Biltzar Nazionalean antzinako Euzko Alderdi Jeltzalea izena berreskuratzea erabaki zen. Abertzaletasunaren gehiengoaren batasuna lortu zen; halere, aipatzekoa da talde bat, laizismoaren aldeko eta Espainiako alderdi ezkertiarrekin itunen aldeko izateagatik, bereizi zela; handik gutxira, Eusko Abertzale Ekintza alderdi berria sortu zuen.

Ikus, gainera

Kanpo-estekak

Comunión eta Aberri. Euskomedia. (Gaztelaniaz)
Comunión Nacionalista Vasca. Puntubi.com
Abertzaletasunaren berrelkartzea eta Errepublika. Euskomedia. (Gaztelaniaz)

Datuak: Q12252744