ادبیات باستان
ادبیات باستان عبارت است از سندها و نوشتههای مذهبی و علمی، داستان، شعر و نمایشنامه، فرمانها و اعلامیههای سلطنتی و سایر شکلهای نوشته است که به واسطه اشیای مختلف مانند سنگ، لوح سنگی، ورق پاپیروس، برگ درخت خرما و فلز ثبت و ضبط شده است. پیش از گسترش نوشتن، ادبیات شفاهی همیشه دوام نمیآورد، هرچند که برخی متون و قطعات از این نوع ادبیات بر جای ماندهاند. میتوان نتیجه گرفت که تعداد نامعلومی از آثار مکتوب نیز احتمالاً از گزند زمان در امان نمانده و نابود شدهاند. آگوست نیچکه برخی از داستانها و افسانههای پریان را آثاری ادبی تلقی میکند که به عصر یخبندان و راویان عصر میانسنگی بازمیگردد[۱]
فهرست متون باستان
[ویرایش]عصر برنز
[ویرایش]اوایل عصر برنز: هزاره سوم قبل از میلاد (تاریخ تقریبی نشاندادهشده). قدیمیترین ادبیات مکتوب به حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد (به زبان سومری کلاسیک) برمیگردد.[۲] اولین نویسندهٔ ادبی شناختهشده، انهدوآنا نام داشته که یک زن کشیش سومری بوده و حدوداً ۲۴ قرن قبل از میلاد میزیسته است.[۳] تعیین تاریخ برخی متون ادبی دشوار است، مانند کتاب مردگان که در پاپیروس آنی در حدود ۱۲۴۰ سال قبل از میلاد ثبت شده، اما نسخههای دیگر این کتاب احتمالاً متعلق به قرن ۱۸ قبل از میلاد هستند.
- ۲۶۰۰: متون سومری از ابو صلابیخ، از جمله دستور شوروپاک و سرود معبد کش
- ۲۶۰۰: زندگانی مِتجِن، بهدستآمده از سقاره، به مصری[۴]
- ۲۵۰۰: خاطرات مِرِر (قدیمیترین پاپیروس) به مصری
- ۲۴۰۰: متون اهرام، شامل سرود آدمخوار، به مصری
- ۲۴۰۰: قانون اوروکاگینا به مصری[۵]
- ۲۴۰۰: سنگ پالرمو به مصری
- ۲۳۵۰: افسانههای پتاهوتپ به مصری
- ۲۲۷۰: سرودهای انهدوآنا به سومری
- ۲۲۵۰: زندگینامهٔ خودنوشت وِنی به مصری
- ۲۰۰۰–۲۲۵۰: اولین داستانهای حماسهٔ گیلگمش به سومری[۶][۷]
- ۲۲۰۰: زندگینامهٔ خودنوشت حَرخوف به مصری[۸]
- ۲۱۰۰: نفرین اکد به سومری
- ۲۱۰۰: مناظرهٔ پرنده و ماهی به سومری
- ۲۰۵۰: قانون اورنامو به سومری
- ۲۰۰۰: متون تابوت به مصری
- ۲۰۰۰: مرثیهٔ اور به سومری
- ۲۰۰۰: انمرکار و فرمانروای ارته به سومری
عصر برنز میانه: حدود ۲۰۰۰ تا ۱۶۰۰ قبل از میلاد (تاریخ تقریبی نشاندادهشده)
- ۱۹۰۰–۲۰۰۰: داستان دریانورد کشتیشکسته به مصری[۹]
- ۱۹۵۰: قانون اشنونا به اکدی
- ۱۹۰۰: افسانه اتن به اکدی[۱۰]
- ۱۹۰۰: قانون لیپیت ایشتار به سومری
- ۱۸۴۰–۱۸۵۹: دهقان سخنور به مصری[۱۰]
- ۱۸۴۰–۱۸۵۹: داستان سینوهه (به زبان هیراطیقی) در مصر[۱۰]
- ۱۸۴۰–۱۸۵۹: اختلاف میان یک مرد با روحش به مصری[۱۰]
- ۱۸۱۳–۱۸۵۹: تعالیم وفاداری به مصری[۱۰]
- ۱۸۵۰: متون کولتپه به اکدی
- ۱۸۰۰: انوما الیش به اکدی
- ۱۷۸۰: نامههای ماری از جمله حماسه زیمری لیم به اکدی
- ۱۷۵۴: لوح قانون حمورابی به اکدی
- ۱۷۵۰: متن آنیتا متعلق به هیتیها
- ۱۷۰۰: حماسهٔ آترا-هاسیس به اکدی
- ۱۷۰۰: پاپیروس وستکار به مصری
- ۱۷۰۰: حماسهٔ گیلگمش به اکدی
- ۱۶۵۰: پاپیروس ایپوور به مصری
- ۱۶۰۰: پیدایش اِریدو به اکدی
اواخر عصر برنز: حدود. ۱۶۰۰ تا ۱۲۰۰ قبل از میلاد (تاریخ تقریبی نشاندادهشده)
- ۱۶۰۰: قانون نِسیلیم متعلق به هیتیها
- ۱۵۰۰: مرد فقیر اهل نیپور به اکدی[۱۱]
- ۱۵۰۰: ریگودا به سانسکریت ودایی[نیازمند منبع]
- ۱۵۰۰: سوگند نظامی هیتیها
- ۱۲۰۰–۱۵۰۰: افسانه کِرِت به زبان اوگاریتی
- ۱۵۵۰: کتاب مردگان به مصری
- ۱۵۰۰: سلسلهٔ دونوم به اکدی[۱۲]
- ۱۴۰۰: ازدواج نرگال و ارشکیگال به اکدی
- ۱۴۰۰: زندگینامه خودنوشت کوریگالزو به اکدی
- ۱۴۰۰: نامههای عمارنه به اکدی
- ۱۳۳۰: سرود بزرگ برای آتون به مصری
- ۱۲۴۰: پاپیروس انی، کتاب مردگان، به مصری
- ۹۰۰–۱۲۰۰: نسخه اکدی و داستانهای تازهتر در حماسهٔ گیلگمش
- ۱۲۰۰: حماسه توکولتی-نینورتا به اکدی
- ۱۲۰۰: داستان دو برادر به مصری[۱۳]
عصر آهن
[ویرایش]متون عصر آهن مربوط به پیش از اروپای دوران قدیم: قرون ۱۲ تا ۸ پیش از میلاد
- ۸۰۰–۱۲۰۰: تاریخ تقریبی سانسکریت ودایی
- ۱۰۵۰: داستان ونامون به مصری
- ۱۰۵۰: ساکیکو (SA.GIG) به اکدی[۱۴]
- ۱۰۵۰: الهیات بابلی[۱۴]
- ۱۰۰۰: شی چینگ (Shījīng)
- ۱۰۰۰: دیالوگ نومیدی به اکدی
- ۹۰۰: افسانه ارا به اکدی
- ۹۰۰: آرنیکه به سانسکریت ودایی
اروپای دوران قدیم
[ویرایش]قرن ۹ قبل از میلاد
[ویرایش]- یی چینگ (I Ching)
قرن ۸ قبل از میلاد
[ویرایش]- چرخه جنگ تروا در یونان، از جمله ایلیاد و ادیسه
- ۵۰۰–۸۰۰ قبل از میلاد: سانسکریت ودایی
- قدیمیترین کتابهای کتاب مقدس عبری (کتاب ناحوم، کتاب هوشع، کتاب عاموس، کتاب اشعیا)[نیازمند منبع]
قرن ۷ قبل از میلاد
[ویرایش]- سانسکریت ودایی
- شولبا سوترا (حاوی هندسه مربوط به ساخت محراب آتش)
- ماناوا سولباسوترا
- باودایانا سوترا
- شاتاپاتا برهمانا - تفسیر وداها
- نیروکتا (رسالهای در باب ریشهشناسی، دستهبندی واژگانی و معناشناسی کلمات سانسکریت)
- اوپانیشاد کائوسیتاکا
- شولبا سوترا (حاوی هندسه مربوط به ساخت محراب آتش)
- یونانی:
- شوچینگ (Shūjīng) (بخشهای اصیل)
قرن ۶ قبل از میلاد
[ویرایش]- فارسی:
- کتاب مقدس عبری: مزامیر[۱۵] (طبق قدمت متأخر)[نیازمند منبع]، کتاب حزقیال، کتاب دانیال (بر اساس تاریخگذاری محافظهکارانه یا اولیه)[نیازمند منبع]
- سانسکریت:
- سوشروتا: سوشروتا سمهیتا (کتاب جراحی و پزشکی)
- کاپیلا: سامخیا-سوترا، کاپیلانیایاابهاسا، کاپیلا گیتا، درشتانتارا یوگا
- کانادا: Vaiśeṣika Sūtra (کتابی در مورد اتمشناسی)
- کاشیاپا سامهیتا (کتاب پزشکی)
- پراتیشاخیاس
- یونانی:
- سافو
- ایبیکوس
- آلکایوس میتیلینی
- حکایتهای ازوپ
قرن ۵ قبل از میلاد
[ویرایش]- سانسکریت:
- پانینی: اصطحیایی
- اوپانیشاد کنه
- آپاستامبا: آپاستامبا دارماسوترا ، آپاستامبا اسمریتی
- زبان اوستایی: یشت
- چینی:
- یونانی:
- پیندار: قصاید
- هرودوت: تاریخ هرودوت
- توسیدید: تاریخ جنگ پلوپونزی
- آیسخلوس: نیازآوران, ایرانیان, مخالفان هفتگانه تب, اورستیا
- سوفوکل: ادیپ شهریار، ادیپ در کولونوس، آنتیگونه، الکترا و نمایشنامههای دیگر
- اوریپید: آلسِست، مدهآ، هراکلیدا، هیپولوتوس، آندروماخ، هکابه، نیازآوران، الکترا، هراکلس، زنان تروا، ایفیگینیا در تائوریس، آیون، هلن، زنان فنیقی، اورستِس، باکخای، ایفیگینیا در آولیس، سیکلوپس، رِسوس
- آریستوفان: آشارنیها، نجیبزادگان، ابرها، زنبورها، صلح، پرندگان، لیسیستراتا، تسموفوریازوس، قورباغهها، زنان در شورا، پلوتوس
- عبری: تاریخ متن موجود تورات
قرن ۴ قبل از میلاد
[ویرایش]- سانسکریت:
- اوپانیشاد
- اوپانیشاد پرشنه
- اوپانیشاد موندکه
- اوپانیشاد ماندوکیه
- بهادراباهو: کالپا سوترا
- چانکایا : ارتهشاستره، چاناکیا نیتی
- سالیهوترا: شالیهوترا سامهیتا (رسالهای دربارهٔ دامپزشکی)
- ویاسه: مهاباراتا، پورانهها، برهما سوتراس
- جیمینی: میمامسا سوتراس، جیمینی سوتراس، آشوامدیکا پروا
- والمیکی: رامایانا
- باسا: سواپناواساواداتام، پانکاراترا، پراتیجنا یاوگاندارایانام، پراتیماناتاکا، آبیشکاناتاکا، بالاچاریتا، کارنابهارام، دوتاغاتوتکاکا، چاروداتا، اوگایوگا و مادیاهاو.
- پالی: تیپیتاکا[۱۶]
- عبری: سفر ایوب، آغاز ادبیات حکمت عبری
- تورات عبری که پنج کتاب یا پنج کتاب موسی نیز نامیده میشود[۱۷][۱۸][۱۹] با ویرایش نهایی بین ۹۰۰ و ۴۵۰ قبل از میلاد. [نیازمند منبع]
- چینی:
- لائوتسه: دائو ده جینگ
- کتاب چوانگتسی
- کتاب منسیوس
- شانگ یانگ: کتاب لرد شانگ (شانگ جون شو)
- فارسی:
- یونانی:
- گزنفون: آناباسیس، کوروشنامه، اکونومیکوس، یادبود
- ارسطو: اخلاق نیکوماخوسی، متافیزیک، ارغنون، فیزیک، تاریخ حیوانات، اعضای جانوران، حرکت حیوانات، دربارهٔ جهان، در آسمان، فن شعر، سیاست، اخلاق کبیر
- آثار افلاطون
- اقلیدس: اصول اقلیدس
- مناندر: دیسکولوس
- تئوفراستوس: تاریخچه گیاهان
منابع
[ویرایش]- ↑ Karimi, Edith (2016). Mimetische Bildung durch Märchen: Phantasie, Narration, Moral [Mimetic education through Märchen: phantasy, narration, morality]. European Studies in Education (in German). Vol. 34. Münster: Waxmann Verlag. p. 110. ISBN 9783830984726. Retrieved 2018-10-25.
Manche Märchen ordnet [August] Nitschke den Jägern und Hirten der letzten Eiszeit zu, andere den Bauern und Fischern im Mesolithikum, wieder andere den Seefahrern der Meglithgesellschaft oder den Helden der Indogermanen. [August Nitschke assigns many fairy-tales to the hunters and herders of the last Ice Age, other ones to the farmers and fisherfolk of the Mesolithic, and still other ones to the seafarers of the megalith cultures or to the heroes of the Indo-European peoples.]
- ↑ Grimbly, Shona (2000). Encyclopedia of the Ancient World. Taylor & Francis. p. 216. ISBN 978-1-57958-281-4.
The earliest written literature dates from about 2600 BC, when the Sumerians started to write down their long epic poems.
- ↑ "Why Has No One Ever Heard of the World's First Poet?". Literary Hub (به انگلیسی). 2017-06-22. Retrieved 2019-01-19.
- ↑ Toby A. H. Wilkinson: Early Dynastic Egypt. Routledge, London/New York 2001, شابک ۰−۴۱۵−۲۶۰۱۱−۶.
- ↑ Jones, Mark (2006). Criminals of the Bible: Twenty-Five Case Studies of Biblical Crimes and Outlaws. FaithWalk Publishing. p. 6. ISBN 978-1-932902-64-8. The Sumerian code of Urukagina was written around 2400 BC.
- ↑ Stephanie Dalley, ed. (2000). Myths from Mesopotamia: Creation, the Flood, Gilgamesh, and Others. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-953836-2.
- ↑ Eccles, Sir John Carew (1989). Evolution of the Brain: Creation of the Self. Routledge. p. 115. ISBN 978-0-415-03224-7.
The Epic of Gilgamesh, written in Sumer about 2200 BC.
- ↑ Miriam. , Lichtheim (2006). The Old and Middle Kingdoms. University of California press. p. 23. ISBN 9780520248427. OCLC 889165092.
- ↑ James P. Allen (2015). Middle Egyptian Literature: Eight Literary Works of the Middle Kingdom. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-08743-9.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ Dalley, Stephanie, ed. (2000). "Etana (pp. 189ff.)". Myths from Mesopotamia. Creation, The Flood, Gilgamesh, and Others. Oxford University Press. ISBN 0199538360.
- ↑ Noonan, John T. (1987). Bribes. University of California Press. p. 4. ISBN 978-0-520-06154-5.
The Poor Man of Nippur dates from about 1500 BC.
- ↑ “Perhaps it was brought east with the Amorites of the First Dynasty of Babylon. ”
- ↑ Miriam Lichtheim, Ancient Egyptian Literature, vol.2, 1980, p.203
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Alan Lenzi (2008). "The Uruk List of Kings and Sages and Late Mesopotamian Scholarship". Journal of Ancient Near Eastern Religions. 8: 137–169. doi:10.1163/156921208786611764.
- ↑ Berlin, Adele (2005). "Psalms and the literature of exile: Psalms 137, 44, 69, and 78". In Flint, Peter W. ; Miller, Patrick D. ; Brunell, Aaron; Roberts, Ryan (eds.). The Book of Psalms: Composition and Reception. Supplements to Vetus Testamentum: Formation and interpretation of Old Testament literature. Vol. 99. Leiden: Brill. p. 66. ISBN 9789004136427. Retrieved 7 June 2020.
The dating of psalms is notoriously difficult [...]. Moreover, dating the psalms also follows more general trends in dating biblical texts, the favored period having moved from the Maccabean period, to the maonarchical period, to the Persian period, wherein today much of the Hebrew Bible is thought to have taken shape. To say that a psalm speaks of the destruction and exile is to date it no earlier than 586 BC; I would place all these psalms in the exilic or postexilic period.
- ↑ Archived at Ghostarchive and the "Ajahn Sujato - A Practical Guide to Reading The Suttas - March 2018". YouTube. Archived from the original on 13 October 2021. Retrieved 15 May 2022.
{{cite web}}
: نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link): "Ajahn Sujato - A Practical Guide to Reading The Suttas - March 2018". YouTube. - ↑ according to ancient Jewish and Christian tradition, and some modern scholars; see above inline citations.
- ↑ Talmud, Bava Bathra 146
- ↑ Mishnah, Pirqe Avoth 1:1