پرش به محتوا

جنگ روسیه و اوکراین

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
جنگ روسیه و اوکراین
بخشی از درگیری‌ها در قلمروی شوروی سابق

بمباران روسیه در هنگام محاصره ماریوپل
تاریخ۲۷ فوریه ۲۰۱۴ – اکنون
(۱۰ سال، ۸ ماه و ۴ هفته)
موقعیت
اوکراین، روسیه و دریای سیاه (گسترش به رومانی، لهستان، مولداوی و بلاروس)[۳][۴][۵]
نتایج

در جریان

تغییرات
قلمرو
  • الحاق کریمه به روسیه و بخش‌هایی از چهار استان جنوب شرقی اوکراین به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۲۲
  • اشغال بیش از ۱۸ درصد از خاک اوکراین توسط روسیه تا مارس ۲۰۲۴
    • طرف‌های درگیر

     روسیه

    اوکراین اوکراین[۱]
    پشتیبانی توسط:

     ناتو[۲]
    فرماندهان و رهبران
    روسیه ولادیمیر پوتین
    روسیه سرگئی شویگو
    روسیه والری گراسیموف
    یوگنی پریگوژین
    (۲۰۱۴–۲۰۲۳)
    جمهوری خلق دونتسک الکساندر زاخارچنکو
    (۲۰۱۴–۲۰۱۸)
    جمهوری خلق دونتسک دنیس پوشیلین
    (۲۰۱۸–اکنون)
    جمهوری خلق دونتسک پاول گوبارف
    (۲۰۱۴)
    جمهوری خلق دونتسک ایگور گیرکین
    (۲۰۱۴)
    جمهوری خلق لوهانسک لئونید پاسچنیک
    (۲۰۱۷–اکنون)
    جمهوری خلق لوهانسک ایگور پلوتنیتسکی
    (۲۰۱۴–۲۰۱۷)
    جمهوری خلق لوهانسک والری بولوتوف
    (۲۰۱۴)    		 اوکراین ولودیمیر زلنسکی
    (۲۰۱۹–اکنون)
    اوکراین پترو پروشنکو
    (۲۰۱۴–۲۰۱۹)
    اوکراین اولکساندر تورچینوف
    (۲۰۱۴؛ موقت)
    اوکراین آندری زاگورودنیوک
    (۲۰۱۹–۲۰۲۰)
    اوکراین استپن پولتوراک
    (۲۰۱۴–۲۰۱۹)
    اوکراین والری هلتی
    (۲۰۱۴)
    اوکراین اینور تنیوخ
    (۲۰۱۴)
    اوکراین الکساندر سیرسکی
    (۲۰۲۴–اکنون)
    اوکراین والری زالوژنی
    (۲۰۲۱–۲۰۲۴)
    اوکراین روسلان خمچاک
    (۲۰۱۹–۲۰۲۱)
    اوکراین آرسن آواکوف
    (۲۰۱۴–۲۰۲۱)
    واحدهای درگیر
    نیروهای مسلح روسیه نیروهای مسلح اوکراین
    قوا

    نیروهای مسلح روسیه:
    بیش از ۱٫۰۰۰٫۰۰۰ نفر

    نیروی نظامی کریمه:
    ۲۵٬۰۰۰–۳۰٬۰۰۰[۲۳][۲۴]
    ناوگان دریای سیاه:
    ۱۱٬۰۰۰ (شامل نیروی دریایی)
    ۳۰ + کشتی جنگی
    (شامل زیردریایی بی-۸۷۱)
    ۴ اسکادران هواپیمای جنگی
    (هرکدام ۱۸ هواپیما)
    نیروی پشتیبانی: ۱۶٬۰۰۰[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]–۴۲٬۰۰۰[۲۹]
    در دنباس:
    ۷٬۵۰۰+ پیاده‌نظام روس
    [۳۰][۳۱][۳۲]    		 نیروهای مسلح اوکراین: بیش از ۲۳۲٬۰۰۰
    تلفات و خسارات
    ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ نظامی روس بر اساس وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا)[۳۳]
    ۱۲ نفر اسیر شده[۳۴]
    تعداد نامشخصی از جدایی‌طلبان دنباس و ۱ نفر از نیروهای اوکراینی طرفدار روسیه کشته شدند.[۳۵]    		 بیش از ۱۰٫۰۰۰ کشته[۳۶]
    ۶٬۸۲۰ زخمی،[۳۷]
    ۳۷۸ مفقودالاثر،[۳۸]
    ۲٬۷۶۸ اسیر شده[۳۹][۴۰][۴۱]
    بیش از ۲۸۰۰۰ کشته از هر دو طرف[۴۲]
    (شامل ۳۰۴ غیرنظامی خارجی)[۴۳][۴۴][۴۵][۴۶]

    جنگ روسیه و اوکراین پس از انقلاب ۲۰۱۴ میلادی اوکراین و برکناری رئیس‌جمهور، ویکتور یانوکویچ آغاز شد. این پیشروی روسیه ابتدا در شبه‌جزیره کریمه در جنوب شرقی اوکراین واقع در کناره دریای سیاه و سپس در مناطق شرقی اوکراین رخ داد.

    مداخله در کریمه

    مقاله‌های اصلی: اشغال کریمه توسط روسیه، همه‌پرسی کریمه (۲۰۱۴)، و الحاق کریمه به فدراسیون روسیه

    نیروهای روسی در آغاز به شکل سربازان نقابدار و مسلح، ساختمان‌های دولتی و پایگاه‌های نظامی فرودگاههای این شبه‌جزیره را تصرف کردند. سپس ۷ هزار نیروی نظامی وارد این شبه‌جزیره شده و عملاً کنترل آن منطقه را به‌دست گرفتند. فردای آن روز، تعداد نیروهای روسی به ۱۵ هزار نفر افزایش یافت. مقامات روسی دلیل این مداخله نظامی را، حفظ حقوق شهروندان روس‌تبار و روس‌زبان شرق اوکراین، بیان کردند. سرانجام در ۱۶ مارس ۲۰۱۴ همه‌پرسی وضعیت کریمه توسط دولت شبه‌جزیره کریمه از مردم کریمه برای پیوستن به روسیه برگزار شد. ۸۱ درصد واجدان شرایط در این انتخابات شرکت کردند و ۹۶٫۷۷٪ به پیوستن این شبه‌جزیره به روسیه رأی مثبت دادند.[۴۷] ولادیمیر پوتین، در روز ۱۸ مارس ۲۰۱۴ رسماً سند الحاق کریمه به روسیه را امضا کرد[۴۸] و کریمه را جزء جدایی ناپذیر روسیه خواند.[۴۹]

    برخی از کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا، این واقعه را اشغال کریمه توسط روسیه نامیدند.[۵۰]

    مداخله در شرق اوکراین

    مقالهٔ اصلی: جنگ در دونباس

    آغاز

    پس از برکناری ویکتور یانکوویچ از ریاست جمهوری اوکراین در فوریه ۲۰۱۴ و فرادستی نیروهای هوادار غرب در دولت کی‌یف، اهالی روس‌تبار بخش‌هایی از شرق اوکراین مبتنی بر بدبینی تاریخی‌شان به جهت‌گیری‌های سیاسی در غرب اوکراین و نیروهایی که در کی‌یف قدرت را به دست گرفته‌اند و نیز بر بستر برخی اشتباهات دولت جدید، با آن از در ستیز و مخالفت درآمدند.[۵۱]

    در این میان روسیه که تنش‌های سیاسی در اوکراین را تلاشی دیگر برای تشدید محاصره خود و حضور سیاسی و نظامی غرب در پشت مرزهای خود تلقی می‌کرد با حمایت از مخالفت‌ها در شرق اوکراین و تشدید ستیز میان اهالی منطقه و دولت کی‌یف درصدد حفظ منافع ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک خود تا حد ممکن است. این رویکرد روسیه در همان روزهای اول پس از برکناری یانکوویچ و با تصرف بحث‌انگیز شبه‌جزیره کریمه نمودی بارز یافت.

    گرچه نیروهای حاکم در کی‌یف قول‌هایی مبنی بر تغییر قانون اساسی و اعطای اختیارات بیشتر به مناطق، به ویژه شرق کشور را داده بودند، ولی این قول نه برای جدایی‌طلبان و نه برای روسیه حامی آنها کافی نبود. به خصوص که دولت مرکزی، شبه‌نظامیان مسلح در شرق اوکراین را «تروریست» می‌خواند، خواست‌های آنها و دولت روسیه را «باج‌گیری» دانسته و حل مسئله را از طریق نظامی دنبال می‌کرد.[۵۱]

    در کنار مقابله نظامی با شبه‌نظامیان شرق روسیه، در کی‌یف این امید وجود داشته که تحریم‌های اعمال‌شده از سوی کشورهای غربی علیه روسیه، اثر کند و کرملین با قطع حمایت از شبه‌نظامیان طرح‌ها و قول‌های دولت مرکزی اوکراین را بپذیرد.

    با به‌دست آمدن برخی موفقیت‌های نظامی دولت در شرق، عرصه بر شبه‌نظامیان شرق اوکراین روز به روز تنگ‌تر شد، اما هیچ‌یک از دو طرف، اراده‌ای برای برای پایان درگیری‌ها نشان ندادند. محاسبه شبه‌نظامیان در ادامه درگیری عمدتاً بر این مبنا استوار بود که زمان به ضرر دولت مرکزی اوکراین عمل می‌کند. وضع اقتصادی شبه ورشکسته این دولت و اختلافات درونی آن، تلفات بالای ارتش ناآماده و کم‌تجهیزات، خستگی ناشی از ادامه جنگ در میان اهالی بخش‌های دیگر اوکراین که در مناطق مختلف کشور، با تظاهرات، اعتراض خود به ادامه جنگ را نشان می‌دهند از جمله فاکتورهای محاسبه شبه‌نظامیان و روسیه بودند. امید به مداخله مستقیم نظامی روسیه نیز در بدترین حالت نیز در این محاسبه نقش بازی کرد اما این موضوع به دلیل هزینه بسیار سنگین نظامی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن بسیار دور از ذهن بود.[۵۱]

    تأثیر منفی این عوامل بر اقتصاد و وضعیت اجتماعی اوکراین مشهود بود. اما در نتیجه کمک‌ها و حمایت‌های غرب، شتاب و شدت این تأثیرها آن گونه نبود که شبه‌نظامیان و روسیه امید داشتند و وضعیت خود این شبه‌نظامیان در قیاس با قوای دولت مرکزی نامساعدتر شد. هر چند که اعزام نیرو و تجهیزات از سوی روسیه و امید به دخالت مستقیم این کشور تا حدودی، قدرت محدود ادامه درگیری‌ها و عدم تسلیم کامل تا اطلاع ثانوی را به آنها می‌داد.

    برخلاف دخالت نظامی در کریمه، اکثریت مردم روسیه در نظرسنجی‌ها دخالت نظامی در اوکراین را نفی کردند. تأثیر تجربه جنگ شوروی در افغانستان و آمریکا در عراق بر افکار عمومی باعث پرهیز از با تکرار تجربه‌ای مشابه در اوکراین شده بود. رسانه‌ها و محافل رسمی روسیه وضعیت اوکراین را ناشی از «دخالت غرب در این کشور» و حمایت از «نیروهای ملی‌گرا افراطی و فاشیستی» و «سرنگونی توأم با خشونت دولت قانونی» این کشور معرفی می‌کردند. اما دخالت نظامی روسیه در اوکراین، خود این کسور را بیش از پیش در مظان اتهام می‌نشاند و این گونه مانورهای تبلیغاتی را بی‌اثر می‌کند.[۵۱]

    صرف‌نظر از این که این گونه اشغال‌گری بدون واکنش کشورهای غربی حامی دولت مرکزی اوکراین باقی نمی‌ماند، از لحاظ اقتصادی هم در توان روسیه نیست که وضعیت زندگی مردم نواحی اشغال‌شده را به سرعت بهبود ببخشد و روند مشابه‌ای از خدمات رسانی به آنها را مثل کریمه به اجرا بگذارد. این نیز هست که مناطق شرقی اوکراین بر خلاف کریمه، همگنی جمعیتی ندارند و لزوماً ساکنان همه بخش‌های مجاور، روس‌تبار نیستند. همه روس‌تبارها هم لزوماً خواهان جدایی از اوکراین نیستند. امری که مسئله استقرار نیروی روسیه در این نواحی را دشوار می‌کند و حتی می‌تواند وضعیتی شبه جنگ داخلی در همان مناطق شرقی ایجاد کند.

    فضای ضد روسی در بخش‌های غیرشرقی اوکراین به شدت بالاست. اقدام نظامی مستقیم روسیه در اوکراین بر این آتش خواهد افزود که می‌تواند تنش و تشنجی مداوم در مرزهای جدید روسیه با اوکراین را در پی داشته باشد.[۵۱]

    گرایش به راه‌حل سیاسی

    افزایش تلاش‌های دیپلماتیک در اروپا برای حل بحران و افزایش تماس‌ها و دیدارها میان مقام‌های روسیه و اوکراین نشانگر آن است که هر دو طرف پیروزی واقعی و کاملی برای خود در این بحران متصور نیستند و بیش از همه یافتن راه‌حل سیاسی که مبتنی برخاست‌های متعادل‌شده طرفین باشد مد نظر است.

    گزینه روسیه برای تحقق این امر ایجاد یک حکومت فدرال در این کشور است؛ زیرا در یک اوکراین فدرال دولت مرکزی نسبتاً ضعیف در جهت‌گیری‌های خارجی‌اش به نظر موافق مناطق فدرال (از جمله مردم نواحی شرق کشور) وابسته است و روسیه را راضی کند که پیوند تنگاتنگ میان کی‌یف و غرب (به خصوص از دید نظامی) عملی نشود. این راه‌حل شاید اوکراین را در پیوندهای مستقیم سیاسی و اقتصادی با غرب قرار دهد، اما در عین حال به پیوندهای تاریخی، فرهنگی و اقتصادی شرق اوکراین با روسیه هم توجه می‌کند و به لحاظ نظامی، مانند آنچه برای فنلاند پس از جنگ جهانی دوم ترسیم شد، موقعیتی خنثی و حائل را برای اوکراین رقم خواهد زد.[۵۱]

    اما روسیه به هیچ‌یک از این راه حل‌ها توجهی نکرده و بدون در نظر گرفتن عواقب بعدی، به افزایش درگیری‌ها در شرق اوکراین دامن زد. از زمان شروع درگیری‌ها در آوریل ۲۰۱۴ تا ماه اوت، بین ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ داوطلب روس به همراه جدایی طلبان شرق اوکراین پیوستند. یکی از روش‌های دیگر روسیه در جهت همسو کردن مردم، استفاده از حافظه تاریخی آنها و دادن لقب‌هایی چون فاشیست و نازی به مبارزه با مخالفانش از جمله رهبران امروز اوکراین است.[۵۲] تا اوت ۲۰۱۴ این جنگ باعث آوارگی یک میلیون، بی خانمانی ۲۶۰ هزار و مرگ ۲۶۰۰ نفر شد.[۵۳] در ادامه، ناتو یک نیروی واکنش سریع چند هزار نفری را برای حمایت از اعضای آن در اروپای شرقی تشکیل داد.[۵۴]

    گرایش به ناتو

    با ادامه یافتن این وضعیت در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۴ پارلمان اوکراین رای به پیوستن این کشور به ناتو داد.[۵۵]

    تبادل زندانی

    در اواخر دسامبر ۲۰۱۷، بزرگ‌ترین تبادل زندانیان میان دولت و شورشیان در پست بازرسی مایورسک واقع در منطقه دونتسک انجام شد. این تبادل با میانجی‌گری ولادیمیر پوتین و رئیس کلیسای ارتدکس روسی انجام شد. در این تبادل، بیش از ۲۶۰ نفر را به مناطق تحت کنترل شورشیان داده و در عوض ۷۴ زندانی از سوی شورشیان مناطق دونتسک و لوهانسک به دولت تحویل داده شدند. هیچ‌یک از شهروندان روسیه زندانی در اوکراین و هیچ‌یک از شهروندان اوکراینی زندانی در روسیه هستند جزء افراد مبادله شده نبودند.[۵۶]

    آثار اقتصادی

    این مداخله نظامی آثار اقتصادی معنی‌داری در دنیا داشته است، به‌طور مشخص در روسیه در هفته‌های نخست باعث افت شدید روبل در مقابل دلار شد و پس از آن این افت به سرعت جبران شد و به وضعیت اول برگشت. این آثار در روسیه عمدتاً تحت تأثیر تحریم‌های اقتصادی که اتحادیه اروپا علیه روسیه وضع کرده است رخ می‌دهد.[۵۷]

    واکنش دیگر کشورها

    نقض حقوق بشر

    یهود ستیزی

    از آغاز درگیری‌ها در شرق اوکراین، احساسات ضدیهودی در شرق این کشور بالا گرفته است. گفته می‌شود به این نگرش با پخش اعلامیه‌هایی از طرف جمهوری خلق دونتسک (وابسته به دولت روسیه) دامن زده می‌شود.[۵۹]

    گزارش سازمان ملل

    در سپتامبر ۲۰۱۷، سازمان ملل متحد در گزارشی، روسیه را به نقض حقوق بشر در کریمه متهم کرد. از جمله این موارد بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه، مفقود شدن‌های اجباری، بدرفتاری و حداقل یک مورد اعدام فراقضایی در این منطقه هستند. از دیگر موارد، جابجایی غیرقانونی صدها زندانی از کریمه به زندان‌های روسیه، اجبار کارمندان دولتی کریمه به انتخاب بین حفظ شغل یا شهروندی اوکراین، جایگزین‌سازی قوانین اوکراین با قوانین روسیه، حذف تقریباً کامل زبان اوکراینی از نظام آموزشی روسیه، و آزار تاتارهای کریمه (۱۲ درصد جمعیت کریمه) هستند.[۶۰]

    حمله ۲۰۲۲

    مقاله‌های اصلی: حمله روسیه به اوکراین و الحاق جنوب و شرق اوکراین به روسیه

    در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، به دستور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، حملات هوایی و تهاجم زمینی روسیه علیه اوکراین، در جبهه شمالی از بلاروس به سمت کی‌یف، از جبهه شمال شرقی به سمت خارکف، از جبهه جنوبی از کریمه و از جبهه جنوب شرقی از دونتسک و لوهانسک، آغاز شد.[۶۱]مدتی بعد، روسیه الحاق قانونی چهار استان نیمه اشغالی را اعلام کرد.

    جستارهای وابسته

    منابع

    1. ↑ Network writers, agencies (27 February 2014). "Russian troop invasion encircles Crimea's capital as Ukraine PM declares the nation to be on 'brink of disaster'". News.com.au. Archived from the original on 2 March 2014. Retrieved 3 March 2014.
    2. ↑ http://www.bbc.com/news/world-europe-29198497
    3. ↑ Russian Military Forces Come Into Chonhar Village, Kherson Region. Ukrainian News, 8 March 2014
    4. ↑ "US: Photos show Russia fired into Ukraine – Videos – CBS News". cbsnews.com. 28 July 2014. Retrieved 14 September 2014.
    5. ↑ "Eight border guards rescued, two missing after shelling in Sea of Azov". Kiev Post. 1 September 2014. Archived from the original on 1 September 2014. Retrieved 29 December 2014.
    6. ↑ "Putin admits Russian forces were deployed to Crimea", Reuters, 17 April 2014, archived from the original on 19 April 2014, We had to take unavoidable steps so that events did not develop as they are currently developing in southeast Ukraine. … Of course our troops stood behind Crimea's self-defence forces.
    7. ↑ Alison Smale (3 March 2014). "Ukraine puts troops on high alert, threatening war". The New York Times. Reuters. Retrieved 11 January 2015.
    8. ↑ Willis Raburu (17 April 2014). "Putin admits unmarked soldiers in Ukraine were Russian; optimistic about Geneva talks". PBS. Retrieved 30 December 2014.
    9. ↑ Дороги в Крым перекрыли блокпостами, которые охраняет Беркут и вооруженные люди в камуфляже [Roads in Crimea are blocked by checkpoints protecting Berkut and armed men in camouflage]. Gazeta.ua (به روسی). 27 February 2014. Retrieved 14 October 2014.
    10. ↑ Paul Sonne (28 February 2014). "Crimea Checkpoints Raise Secession Fears". The Wall Street Journal. Retrieved 17 April 2014.
    11. ↑ Chonhar Peninsula fully under Ukraine's control, Interfax-Ukraine (27 December 2014)
      (اوکراینی) Ukrainian military released Chonhar in Kherson oblast, korrespondent.net (26 December 2014)
    12. ↑ "Vladimir Putin cools Ukraine tensions as U.S. talks sanctions". CBC News. CBC. 4 March 2014. Retrieved 30 December 2014.
    13. ↑ Steven Lee Myers; Alison Smale (13 March 2014). "Russian Troops Mass at Border With Ukraine". The New York Times. Retrieved 14 March 2014.
    14. ↑ Tim Shipman (20 March 2014). "Ukraine to hold joint military exercises with U.S. and Britain after announcing troop withdrawal from Crimea". London: Dailymail.co.uk. Retrieved 20 April 2014.
    15. ↑ Juergen Baetz; John-Thor Dahlburg (16 April 2014). "NATO increases military moves to counter Russia". The Star (Canada). Brussels. Associated Press. Archived from the original on 2014-04-16. Retrieved 19 April 2014.
    16. ↑ Office of the Spokesperson (13 April 2014). "Evidence of Russian Support for Destabilization of Ukraine". Washington, D.C.: U.S. Department of State. Retrieved 14 April 2014.
    17. ↑ Nicolas Miletitch; Dmitry Zaks (15 April 2014). "Ukraine pushes tanks toward flashpoint separatist city". The Daily Star (Lebanon). Agence France-Presse. Retrieved 15 April 2014.
    18. ↑ "Ukraine crisis: 'Russia has launched a great war'". BBC. London. 2 September 2014. Retrieved 11 January 2015.
    19. ↑ Linda Kinstler (16 December 2014). "Russian Ruble Collapses, Performs Worse Than Ukraine's Hryvnia in 2014". New Republic. Archived from the original on 2014-12-16. Retrieved 17 December 2014.
    20. ↑ Zahra Hankir; Natasha Doff (15 December 2014). "Russia Takes Ukraine's Spot in Currency Abyss: Chart of the Day". Bloomberg. Retrieved 17 December 2014.
    21. ↑ "Russian ruble falls to historic lows, while pressure increases on Putin". Fox News. Associated Press. 16 December 2014. Archived from the original on 2014-12-16. Retrieved 17 December 2014.
    22. ↑ Irakli Metreveli (1 January 2015). "Ex-Soviet republics hit by Russian economic crisis". The China Post. AFP. Archived from the original on 4 December 2020. Retrieved 1 January 2015.
    23. ↑ Greg Botelho; Diana Magnay; Phil Black (5 March 2014). "Ukraine looks for 'sign of hope' from Russia over Crimea". CNN. Retrieved 11 January 2015.
    24. ↑ В Криму перебувають вже 30 тисяч російских військових - прикордонники [Already 30 thousand Russian military personnel in Crimea in the capacity of border guards]. Ukrayinska Pravda (به اوکراینی). 7 March 2014. Retrieved 11 January 2015.
    25. ↑ Michael Weiss (3 January 2014). "Russia Stages a Coup in Crimea". The Daily Beast. Retrieved 11 January 2015.
    26. ↑ "An eerie mood on the ground in Crimea". CNN. Retrieved 30 December 2014.
    27. ↑ Lizzie Dearden (1 March 2014). "Ukraine crisis: Putin asks Russian parliament's permission for military invasion in Crimea". The Independent. London. Retrieved 11 January 2015.
    28. ↑ Россия незаконно увеличила численность своих войск в Украине до 16 тыс. – и. о. министра обороны [Russia illegally increased the number of its troops in Ukraine up to 16 thousand - Acting Minister of Defence] (به روسی). Interfax.ua. 3 March 2014. Retrieved 11 January 2015.
    29. ↑ "Insider's view: Moscow is in control of Crimea in Ukraine". Daily News. New York. 3 March 2014. Archived from the original on 6 March 2014. Retrieved 6 March 2014.
    30. ↑ "Russia has '7500 troops in Ukraine'". NewsCom.au. 23 November 2014. Archived from the original on 15 February 2015. Retrieved 15 February 2015.
    31. ↑ "Putin: You better not come after a nuclear-armed Russia". CNN. 29 August 2014. Retrieved 25 September 2014.
    32. ↑ "Russian forces breach Ukrainian border". The Globe and Mail. Toronto. 26 September 2012. Archived from the original on 3 September 2014. Retrieved 25 September 2014.
    33. ↑ "Nuland Claims 400-500 Russian Soldiers Killed in Eastern Ukraine". Sputnik News. 10 March 2015. Retrieved 10 March 2015.
    34. ↑ Alec Luhn (19 May 2015). "'Russian soldiers' captured in Ukraine to face trial on terrorism charges". the Guardian.
    35. ↑ Heather Saul; Kim Sengupta (19 March 2014). "Ukraine crisis: Pro-Russian troops storm naval base as Clinton warns of 'aggression' from Putin". London. The Independent. Retrieved 11 January 2015.
    36. ↑ 2,370 killed (18 M2023– 17 June 2015),Книга пам'яті полеглих за Україну [Memorial Book for those who have fallen for Ukraine] (به اوکراینی). 53 killed (20 June – 15 July),[۱][۲] total of 2,423 reported killed
    37. ↑ Olena Goncharova (17 July 2015). "At least 2,233 soldiers killed in Russia's war against Ukraine". KyivPost. Retrieved 17 July 2015.
    38. ↑ "Report on the human rights situation in Ukraine 16 February to 15 May 2015" (PDF). reliefweb.int. 15 May 2015. Retrieved 1 June 2015.
    39. ↑ "Militants held in captivity 180 Ukrainian servicemen". Archived from the original on 2 April 2015. Retrieved 16 March 2015.
    40. ↑ Isaac Webb (22 April 2015). "An Eye for an Eye: Ukraine's POW Problem - Opinion". The Moscow Times. Retrieved 25 April 2015.
    41. ↑ "Donbas rebels still hold 300 Ukraine army servicemen and civilians prisoners". zik.ua. 2 May 2015. Archived from the original on 26 November 2020. Retrieved 28 December 2017.
    42. ↑ "Ukraine says could suspend arms withdrawals from east after rebel attacks". Yahoo! News. Reuters. 4 November 2015. Retrieved 4 November 2015.
    43. ↑ Stanglin, Doug; Strauss, Gary (17 July 2014). "298 killed after Malaysian airliner shot down in Ukraine". USA Today.
    44. ↑ Demirjian, Karoun (13 July 2014). "Russia warns Ukraine of 'irreversible consequences' after cross-border shelling". The Washington Post. Retrieved 14 July 2014.
    45. ↑ "Ukraine crisis: Lithuania envoy killed in Luhansk". BBC News. Retrieved 14 October 2014.
    46. ↑ "House Speaker: Moscow to Consider Kiev Accomplice to Stenin Murder if It Protected Killer". RIA Novosti. Retrieved 14 October 2014.
    47. ↑ Crimea declares independence, seeks UN recognition RT
    48. ↑ «پوتین سند الحاق کریمه به روسیه را امضاء کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۷ اسفند ۱۳۹۲.
    49. ↑ «پوتین: کریمه جزء جدایی ناپذیر روسیه شده است». فرارو. ۲۷ اسفند ۱۳۹۲.
    50. ↑ «آمریکا: روسیه بهای اشغال نظامی کریمه را خواهد پرداخت». مردمی‌ها. ۲۶ اسفند ۱۳۹۲.[پیوند مرده]
    51. ↑ ۵۱٫۰ ۵۱٫۱ ۵۱٫۲ ۵۱٫۳ ۵۱٫۴ ۵۱٫۵ حبیب حسینی فرد-کارشناس مسائل بین‌الملل (۳۰ مرداد ۱۳۹۳). «بحران اوکراین و گزینه‌های روسیه». بی‌بی‌سی فارسی.
    52. ↑ علی عطار (۱۱ شهرویور ۱۳۹۳). «آرزوهای کرملین از رؤیا تا واقعیت». بی‌بی‌سی فارسی. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
    53. ↑ «روسیه خواستار آتش‌بس فوری در شرق اوکراین شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۰ شهریور ۱۳۹۳.
    54. ↑ «روسیه در واکنش به تصمیم ناتو 'در دکترین نظامی خود تجدید نظر می‌کند'». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ شهریور ۱۳۹۳.
    55. ↑ پارلمان اوکراین بی‌طرفی این کشور را لغو کرد بی‌بی‌سی فارسی، ۲ دی ۱۳۹۳
    56. ↑ «آغاز مبادله زندانیان میان شورشیان و دولت اوکراین». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۷ دسامبر ۲۰۱۷.
    57. ↑ مرکز صادرات و واردات. «اقتصاد روسیه بعد از تحریم غربی‌ها و آمریکایی‌ها». مرکز مشاوره صادرات و واردات.
    58. ↑ لیتوانی به دلیل 'نگرانی‌های امنیتی'، خدمت وظیفه را اجباری می‌کند بی‌بی‌سی فارسی، ۵ اسفند ۱۳۹۳
    59. ↑ تبلیغات ضدیهودی در اوکراین و بازگشت نگرانی‌های قدیمی بی‌بی‌سی فارسی، ۷ اردیبهشت ۱۳۹۳
    60. ↑ «روسیه به نقض حقوق بشر در کریمه متهم نشد». بی‌بی‌سی فارسی. ۳ مهر ۱۳۹۶.
    61. ↑ Lister, Tim; Kesa, Julia (24 February 2022). "Ukraine says it was attacked through Russian, Belarus and Crimea borders". سی‌ان‌ان. Archived from the original on 24 February 2022. Retrieved 24 February 2022.
    برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=جنگ_روسیه_و_اوکراین&oldid=40615130»