زنون

زنون، ₅₄Xe
	لوله پر از زنون درحال درخشش نور آبی کمرنگ
زنون
تلفظ	‎/ˈzɛnɒn/‎; (ZEN-on); ‎/ˈziːnɒn/‎; (ZEE-non);
ظاهر	colorless gas, exhibiting a blue glow when placed in an electric field
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)	۱۳۱٫۲۹۳(۶)
زنون در جدول تناوبی
	ید ← زنون → سزیم
عدد اتمی (Z)	54
گروه	گروه ۱۸ (گاز نجیب)
دوره	دوره 5
بلوک	بلوک-p
دسته	گاز نجیب
آرایش الکترونی	[Kr] 4d10 5s2 5p6
لایه الکترونی	2, 8, 18, 18, 8
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STP	گاز
نقطه ذوب	161.40 K (−111.75 °C, −169.15 °F)
نقطه جوش	165.051 K (−108.099 °C, −162.578 °F)
چگالی (در STP)	5.894 g/L
در حالت مایع (در نقطه جوش)	2.942 g/cm3
نقطه سه‌گانه	161.405 K, 81.77 kPa
نقطه بحرانی	289.733 K, 5.842 MPa
حرارت همجوشی	2.27 kJ/mol
آنتالپی تبخیر	12.64 kJ/mol
ظرفیت حرارتی مولی	21.01 J/(mol·K)
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش	0, +1, +2, +4, +6, +8 (rarely more than 0; a weakly اسیدی اکسید)
الکترونگاتیوی	مقیاس پائولینگ: 2.6
انرژی یونش	;
شعاع کووالانسی	pm 140±9
شعاع واندروالسی	216 pm
	خط طیف نوری زنون
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوری	(fcc)
سرعت صوت	gas: 178 m·s−1; liquid: 1090 m/s
رسانندگی گرمایی	5.65×10−3 W/(m·K)
رسانش مغناطیسی	دیامغناطیس
پذیرفتاری مغناطیسی	−43.9·10−6 cm3/mol (298 K)
شماره ثبت سی‌ای‌اس	7440-63-3
تاریخچه
کشف عناصر شیمیایی and first isolation	ویلیام رمزی and موریس تراورز (1898)
ایزوتوپ‌های زنون
	نمایش; بحث; ویرایش; \| منابع

زنون یا گزنون (به انگلیسی: Xenon) عنصر شمارهٔ ۵۴ در جدول تناوبی عناصر است. این گاز برخلاف گازهای نجیب دوره‌های قبلی خود می‌تواند با فلوئور و اکسیژن ترکیبات شیمیایی با عدد اُکسایش‌های گوناگون ایجاد کند و رنگ آبی کدر به خود اختصاص داده‌است.

تاریخچه

کشف هلیم و آرگون این اندیشه را به وجود آورد که احتمال دارد عناصر دیگری از گروه گازهای بی اثر وجود داشته باشد رامسی و تراورس به جستجوی این عناصر پرداختند و به سال ۱۸۹۸ سه گاز جدید در باقی‌مانده هوای مایع کشف کردند. آنها این سه گاز را زنون، نئون و کریپتون نامیدند این گاز در سال ۱۸۹۸ در انگلستان توسط William Ramsay (ویلیام رامسای) و Morris Travers (موریس تراورز) بعد از کشف کریپتون و نئون از هوای مایع کشف شد.

نام زنون (xenon) صورت خنثی از واژه یونانی xenos به معنی غریب است و می‌توان آن را به غریبه ترجمه کرد.

مشخصات

زنون عنصری با عدد اتمی ۵۴؛ در گروه گازهای بی‌اثر یا نجیب و در دوره پنجم جدول تناوبی جای دارد. جرم اتمی ۱۳۱٫۳۰؛ ظرفیت‌ها ۲٬۴٬۶و ۸. دارای نه ایزوتوپ پایدار است.

خواص

گاز یا مایع بیرنگ، بی‌بو. گاز دارای چگالی۵٫۸۶۷۱ گرم بر لیتر (هوا=۱٫۲۹) و ثابت دی الکتریک برابر ۱٫۰۰۱۲ مایع آن دارای نقطهٔ جوش -۱۰۸٫۱۲ درجه سلسیوس نقطه ذوب -۱۰۶٫۹ درجه سلسیوس غیرقابل سوختن؛ غیر سمی. از نظر شیمیایی غیرفعال است، اما کاملاً بی اثر نیست. ترکیب‌های زنون عبارت‌اند از: فلوروید زنون(II)، هگزا فلوروید زنون، فلورید زنون(I)، اکسید زنون(VI) پرگزنات سدیم.

طرز تهیه

زنون به صورت تجاری به‌عنوان یک محصول جانبی از جداسازی هوا به اکسیژن و نیتروژن به دست می‌آید.^[۱۲] پس از این جداسازی، که عموماً با تقطیر جزء به جزء در یک کارخانه دو ستونه انجام می‌شود، اکسیژن مایع تولید شده حاوی مقادیر کمی کریپتون و زنون خواهد بود. با تقطیر جزء به جزء اضافی، اکسیژن مایع ممکن است غنی شود تا حاوی ۰٫۱–۰٫۲٪ مخلوط کریپتون/زنون باشد که از طریق جذب بر روی ژل سیلیکا یا با تقطیر استخراج می‌شود. در نهایت، مخلوط کریپتون/زنون ممکن است با تقطیر بیشتر به کریپتون و زنون جدا شود.^[۱۳]^[۱۴]

کاربرد

لوله‌های لومینسانس
لامپ‌های فلاش زن در عکاسی
لیزر
مطالعات ردیابی
فلوئوریتمری

لامپ‌های ماشین (HID)

نگارخانه

طیف لامپ تخلیه پر شده توسط گاز نجیب گزنون

منابع

کتاب فرهنگ عناصر نوشته روح الله نظری)(مشهد) http://en.wikipedia.org/wiki/Xenon

↑ Simpson, J. A.; Weiner, E. S. C., eds. (1989). "Xenon". Oxford English Dictionary. Vol. 20 (2nd ed.). Clarendon Press. ISBN 0-19-861232-X.
↑ "Xenon". Dictionary.com Unabridged. 2010. Retrieved 2010-05-06.
↑ Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
↑ "Xenon". Gas Encyclopedia. ایر لیکوئید. 2009.
↑ ^۵٫۰ ^۵٫۱ Haynes, William M., ed. (2011). CRC Handbook of Chemistry and Physics (92nd ed.). Boca Raton, FL: CRC Press. p. 4.123. ISBN 1439855110.
↑ Hwang, Shuen-Cheng; Weltmer, William R. (2000). "Helium Group Gases". Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology. Wiley. pp. 343–383. doi:10.1002/0471238961.0701190508230114.a01. ISBN 0-471-23896-1.
↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Lide, D. R., ed. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
↑ "Observation of two-neutrino double electron capture in ¹²⁴Xe with XENON1T". Nature. 568 (7753): 532–535. 2019. doi:10.1038/s41586-019-1124-4.
↑ Albert, J. B.; Auger, M.; Auty, D. J.; Barbeau, P. S.; Beauchamp, E.; Beck, D.; Belov, V.; Benitez-Medina, C.; Bonatt, J.; Breidenbach, M.; Brunner, T.; Burenkov, A.; Cao, G. F.; Chambers, C.; Chaves, J.; Cleveland, B.; Cook, S.; Craycraft, A.; Daniels, T.; Danilov, M.; Daugherty, S. J.; Davis, C. G.; Davis, J.; Devoe, R.; Delaquis, S.; Dobi, A.; Dolgolenko, A.; Dolinski, M. J.; Dunford, M.; et al. (2014). "Improved measurement of the 2νββ half-life of ¹³⁶Xe with the EXO-200 detector". Physical Review C. 89. arXiv:1306.6106. Bibcode:2014PhRvC..89a5502A. doi:10.1103/PhysRevC.89.015502.
↑ Redshaw, M.; Wingfield, E.; McDaniel, J.; Myers, E. (2007). "Mass and Double-Beta-Decay Q Value of ¹³⁶Xe". Physical Review Letters. 98 (5): 53003. Bibcode:2007PhRvL..98e3003R. doi:10.1103/PhysRevLett.98.053003.
↑ Lebedev, P. K.; Pryanichnikov, V. I. (1993-03-20). "Present and future production of xenon and krypton in the former USSR region and some physical properties of these gases". Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section A: Accelerators, Spectrometers, Detectors and Associated Equipment (به انگلیسی). 327 (1): 222–226. doi:10.1016/0168-9002(93)91447-U. ISSN 0168-9002.
↑ Gas Separation and Purification by Frank G. Kerry (2007).
↑ CFC StarTec LLC (۲۰۲۰-۰۶-۱۲). «Xenon - Xe». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۲۰.

[1] Simpson, J. A.; Weiner, E. S. C., eds. (1989). "Xenon". Oxford English Dictionary. Vol. 20 (2nd ed.). Clarendon Press. ISBN 0-19-861232-X.

[2] "Xenon". Dictionary.com Unabridged. 2010. Retrieved 2010-05-06.

[CIAAW2016-3] Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.

[4] "Xenon". Gas Encyclopedia. ایر لیکوئید. 2009.

[b92-5] ۵٫۰ ^۵٫۱ Haynes, William M., ed. (2011). CRC Handbook of Chemistry and Physics (92nd ed.). Boca Raton, FL: CRC Press. p. 4.123. ISBN 1439855110.

[6] Hwang, Shuen-Cheng; Weltmer, William R. (2000). "Helium Group Gases". Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology. Wiley. pp. 343–383. doi:10.1002/0471238961.0701190508230114.a01. ISBN 0-471-23896-1.

[7] Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Lide, D. R., ed. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.

[8] Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.

[xenon1T-9] "Observation of two-neutrino double electron capture in ¹²⁴Xe with XENON1T". Nature. 568 (7753): 532–535. 2019. doi:10.1038/s41586-019-1124-4.

[Albert2013-10] Albert, J. B.; Auger, M.; Auty, D. J.; Barbeau, P. S.; Beauchamp, E.; Beck, D.; Belov, V.; Benitez-Medina, C.; Bonatt, J.; Breidenbach, M.; Brunner, T.; Burenkov, A.; Cao, G. F.; Chambers, C.; Chaves, J.; Cleveland, B.; Cook, S.; Craycraft, A.; Daniels, T.; Danilov, M.; Daugherty, S. J.; Davis, C. G.; Davis, J.; Devoe, R.; Delaquis, S.; Dobi, A.; Dolgolenko, A.; Dolinski, M. J.; Dunford, M.; et al. (2014). "Improved measurement of the 2νββ half-life of ¹³⁶Xe with the EXO-200 detector". Physical Review C. 89. arXiv:1306.6106. Bibcode:2014PhRvC..89a5502A. doi:10.1103/PhysRevC.89.015502.

[11] Redshaw, M.; Wingfield, E.; McDaniel, J.; Myers, E. (2007). "Mass and Double-Beta-Decay Q Value of ¹³⁶Xe". Physical Review Letters. 98 (5): 53003. Bibcode:2007PhRvL..98e3003R. doi:10.1103/PhysRevLett.98.053003.

[12] Lebedev, P. K.; Pryanichnikov, V. I. (1993-03-20). "Present and future production of xenon and krypton in the former USSR region and some physical properties of these gases". Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section A: Accelerators, Spectrometers, Detectors and Associated Equipment (به انگلیسی). 327 (1): 222–226. doi:10.1016/0168-9002(93)91447-U. ISSN 0168-9002.

[13] Gas Separation and Purification by Frank G. Kerry (2007).

[14] CFC StarTec LLC (۲۰۲۰-۰۶-۱۲). «Xenon - Xe». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۲۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

ن ب و اکسید‌ها
چند حالت اکسایش	سروانتیت (Sb₂O₄) اکسید کبالت (II، III) (Co₃O₄) اکسید آهن (II، III) (Fe₃O₄) تتراکسید سرب (Pb₃O₄) منگنز (II، III) اکسید (Mn₃O₄) اکسید نقره (I، III) (Ag O)
حالت اکسایش +۱	اکسید مس (I) (Cu₂O) دی کربن منوکسید (C₂O) دی‌کلرین مونوکسید (Cl₂O) لیتیم اکسید (Li₂O) پتاسیم اکسید (K₂O) روبیدیوم اکسید (Rb₂O) نقره(I) اکسید (Ag₂O) اکسید تالیوم (I) (Tl₂O) سدیم اکسید (Na₂O) Water (hydrogen oxide) (H₂O)
حالت اکسایش +۲	اکسید آلومینیوم (II) (Al O) اکسید باریم (Ba O) اکسید برلیوم (Be O) کادمیم اکسید (Cd O) آهک (Ca O) کربن مونوکسید (C O) اکسید کروم (II) (Cr O) اکسید کبالت (II) (Co O) مس (II) اکسید (Cu O) اکسید آهن (II) (Fe O) اکسید سرب (II) (Pb O) اکسید منیزیم (Mg O) جیوه (II) اکسید (جیوه O) اکسید نیکل (II) (Ni O) نیتریک اکسید (N O) اکسید پالادیم (II) (Pd O) اکسید استرانسیم (Sr O) مونواکسید گوگرد (S O) Disulfur dioxide (S₂O₂) اکسید قلع (II) (Sn O) اکسید تیتانیوم (II) (Ti O) اکسید وانادیم (II) (V O) اکسید روی (Zn O)
حالت اکسایش +۳	آلومینیوم اکسید (Al₂O₃) سنارمونتیت (Sb₂O₃) آرسنیک تری‌اکسید (As₂O₃) اکسید بیسموت (III) (Bi₂O₃) بور تری‌اکسید (B₂O₃) اکسید کروم (III) (Cr₂O₃) دی‌نیتروژن تری‌اکسید (N₂O₃) اکسید اربیم (Er₂O₃) گادولینیم اکسید (Gd₂O₃) اکسید گالیم (III) (Ga₂O₃) اکسید هولمیم (III) (Ho₂O₃) اکسید ایندیم (III) (In₂O₃) اکسید آهن (III) (Fe₂O₃) اکسید لانتان (La₂O₃) اکسید لوتتیم (III) (Lu₂O₃) نیکل (III) اکسید (Ni₂O₃) فسفر تری‌اکسید (P₄O₆) پرومتیوم اکسید (Pm₂O₃) اکسید رودیم (III) (Rh₂O₃) اکسید ساماریوم (III) (Sm₂O₃) اسکاندیوم اکسید (Sc₂O₃) تربیوم (III) اکسید (Tb₂O₃) اکسید تالیوم (III) (Tl₂O₃) اکسید تولیوم (III) (Tm₂O₃) اکسید تیتانیم (III) (Ti₂O₃) Tungsten(III) oxide (W₂O₃) اکسید وانادیوم (III) (V₂O₃) اکسید ایتربیم (III) (Yb₂O₃) اکسید ایتریم (III) (Y₂O₃)
حالت اکسایش +۴	کربن دی‌اکسید (C O₂) کربن تری‌اکسید (C O₃) اکسید سریم (IV) (Ce O₂) دی‌اکسید کلر (Cl O₂) اکسید کروم (IV) (Cr O₂) دی‌نیتروژن تترااکسید (N₂O₄) ژرمانیم دی‌اکسید (Ge O₂) اکسید هافنیم (IV) (Hf O₂) دی‌اکسید سرب (Pb O₂) منگنز دی‌اکسید (Mn O₂) نیتروژن دی‌اکسید (N O₂) پلوتونیوم (IV) اکسید (Pu O₂) اکسید رودیم (IV) (Rh O₂) اکسید روتنیوم (IV) (Ru O₂) سلنیوم دی‌اکسید (Se O₂) سیلیسیم دی‌اکسید (Si O₂) گوگرد دی‌اکسید (S O₂) دی‌اکسید تلوریم (Te O₂) دی‌اکسید توریم (توریم O₂) دی‌اکسید قلع (Sn O₂) تیتانیوم دی اکسید (Ti O₂) اکسید تنگستن (IV) (W O₂) اورانیوم دی‌اکسید (U O₂) اکسید وانادیم (IV) (V O₂) دی‌اکسید زیرکونیوم (Zr O₂)
حالت اکسایش +۵	پنتاکسید آنتیموان (Sb₂O₅) پناکسید آرسنیک (As₂O₅) دی‌نیتروژن پنتاکسید (N₂O₅) پنتاکسید نیوبیم (Nb₂O₅) فسفروس پنتوکسید (P₂O₅) پنتاکسید تانتال (Ta₂O₅) اکسید وانادیم (V) (V₂O₅)
حالت اکسایش +۶	تری‌اکسید کروم (Cr O₃) تری‌اکسید مولیبدن (Mo O₃) رنیوم تری‌اکسید (Re O₃) تری‌اکسید سلنیوم (Se O₃) تری اکسید سولفور (S O₃) تری‌اکسید تلوریم (Te O₃) تنگستن تری‌اکسید (W O₃) تری‌اکسید اورانیم (U O₃) زنون تری‌اکسید (Xe O₃)
حالت اکسایش +۷	دی‌کلرین هپتواکسید (Cl₂O₇) منگنز هپتوکسید (Mn₂O₇) اکسید رنیوم (VII) (Re₂O₇) اکسید تکنسیم (VII) (Tc₂O₇)
حالت اکسایش +۸	اسمیم تتراکسید (Os O₄) تتراکسید روتنیم (Ru O₄) زنون تتراکسید (Xe O₄) Iridium tetroxide (Ir O₄) Hassium tetroxide (Hs O₄)
مرتبط	اکسید کربن ساب‌اکسید اکسی‌آنیون Ozonide
اکسیدها براساس عدد اکسایش مرتب شده اند. رده:اکسیدها