Saltar ao contido

Mar Adriático

Editar as ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Revisión feita o 3 de outubro de 2024 ás 09:41 por Breogan2008 (conversa | contribucións)
(dif) ← Revisión máis antiga | Revisión actual (dif) | Revisión máis nova → (dif)
Modelo:Xeografía físicaMar Adriático
(it) Mare Adriatico
(la) Mare Adriaticum Editar o valor en Wikidata
Imaxe
Tipomar
conca fluvial Editar o valor en Wikidata
EpónimoAdria Editar o valor en Wikidata
Parte deMediterráneo oriental Editar o valor en Wikidata
Localización
País da cuncaItalia, Eslovenia, Croacia, Bosnia e Hercegovina, Montenegro e Albania Editar o valor en Wikidata
Editar o valor en Wikidata Mapa
 42°46′33″N 15°25′34″L / 42.77583, 15.42611
Comparte fronteira conItalia, oeste
Balcáns, leste Editar o valor en Wikidata
Conca hidrográficaconca do Adriático Editar o valor en Wikidata
Características
Altitude0 m Editar o valor en Wikidata
Profundidade1.233 m Editar o valor en Wikidata
Dimensións200 (ancho) km
Superficie138.595 km²
132.000 km² Editar o valor en Wikidata

O mar Adriático é unha parte do mar Mediterráneo, un golfo moi alongado pechado ao norte. Baña ao norte e ao oeste as costas de Italia e o leste as da península balcánica. Ten unha superficie de 160.000 km², cunha profundidade máxima de 1.460 m e unha profundidade media de 240 m.

Os estados bañados polo mar Adriático son Italia, Eslovenia, Croacia, Bosnia e Hercegovina, Montenegro, Albania e Grecia. O mar Adriático posúe diversos portos importantes, salientando Venecia (Mestre) e Trieste, que foi por moito tempo a saída marítima do Imperio Austrohúngaro para o mar Mediterráneo.

Nome e etimoloxía

[editar | editar a fonte]

Para os romanos era o Mare Superum; en latín medieval era Mare Hadriaticum ou Mare Adriaticum. O nome provén da colonia etrusca de Adria (ou Hadria) e designaba orixinariamente só a parte norte do mar (como se ve en Heródoto e Eurípides) mais foise estendendo gradualmente segundo adquirían importancia as colonias de Siracusa.

Mesmo se o Adriático, no seu sentido máis estrito, só se estendía até o monte Gargano, a porción exterior chamábase mar Xónico. O nome, porén, designaba ás veces con pouca precisión o golfo de Tarento, o mar de Sicilia, o golfo de Corinto e mesmo o mar entre Creta e Malta.

Xeografía

[editar | editar a fonte]

O mar Adriático é un mar semi-pechado,[1] confinado no suroeste pola península italiana ou dos Apeninos, no noroeste polas rexións italianas do Véneto e Friúl-Venecia Xulia, e no nordé por Eslovenia, Croacia, Bosnia e Hercegovina, Montenegro e Albania, a península dos Balcáns. No sueste, o Mar Adriático conéctase ao Mar Xónico nos 72 km do Estreito de Otranto. [2] A Organización Hidrográfica Internacional (IHO) define a fronteira entre o Mar Adriático e o Xónico como unha liña que vai desde a boca do río Butrinto (latitude 39° 44'N) en Albania ao Cabo de Karagol en Corfú, a través desta illa cara ao cabo de Kephali (estes dous cabos atópanse na latitude 39° 45'N) e ao Cabo de Santa Maria di Leuca (latitude 39°48'N).[3] Esténdese 800 km. do noroeste ao sueste e ten 200 km de ancho. Cobre 138.600 km² e ten un volume de 35.000 km3. O Adriático esténdese ao noroeste desde os 40° aos 45°47' do paralelo norte, que representa a porción máis setentrional do Mediterráneo.[4] O mar está dividido geográficamente no norte do Adriático, o Adriático Central (ou Medio) e o Adriático do Sur. [5] O mar Adriático comprende 235.000 km², obtendo un cociente terrestre-mariño de 1,8. A elevación media da cunca de drenaxe é de 782 m. por riba do nivel do mar, cunha baixada media de 12,1°.[6] Os principais ríos que desembocan no Adriático inclúen o Po, Soča, Krka, Neretva, Drin, Bojana e Vjosë.[7][8] A finais do século XIX, Austria -Hungría estableceu unha rede xeodésica cunha medición de Metros sobre o Adriático usando o nivel medio do Mar Adriático no peirao de Sartorio en Trieste, Italia. O referente foi posteriormente retido por Austria, adoptado pola Iugoslavia, e retenido polos estados que xurdiron despois da disolución de Iugoslavia.[9][10] En 2016, Eslovenia adoptou un novo punto de referencia de elevación en referencia á estación mellorada do mareógrafo na cidade costeira de Koper.[11]

Looping river
Baía de Kotor, unha ría no sur do Adriático
Canon Gjipe no sur de Albania onde o mar Adriático se atopa co mar Xónico.
Lonxitude en quilómetros de costa do Adriático[12][13]
País Continente Illas Total Fronte litorala
Croacia 1,777.3 4,058 5,835.3 526
Italia 1,249 23b 1,272 926
Albania 396 10 406 265
Montenegro 249 11 260 92
Eslovenia 46.6 0 46.6 17
Bosnia–Hercegovina 21.2 0 21.2 10.5
Total 3,739.1 4,102 7,841.1 1,836.5
Notas: a A distancia entre os puntos extremos das costas de cada estado, b Non inclúen as illas nas lagoas costeiras[14]
1.000 mi = 1.609 km; 1.000 km = 0.621 mi

O Mar Adriático contén Lista de illas do Adriático, máis de 1.300 illas e illotes, a maior parte na costa oriental do Adriático, especialmente en Croacia, con 1.246 contadas.[15] O número inclúe illas, illotes e rochas de todos os tamaños, incluídas as que só aparecen na ebb tide.[16] As illas croatas inclúen as máis grandes, Cres e Krk, cada unha cubrindo aproximadamente a mesma superficie de 405´78 km², e a máis alta, Brač, cuxa altitude alcanza 780 m. por riba do nivel do mar. As illas de Cres e a veciña Lošinj están separadas só por unha estreita canle navegable cavada no tempo da Antigüidade clásica,[17] a única illa orixinal era coñecida polos gregos como Apsyrtides.[18] As illas croatas inclúen 47 habitadas permanentemente, as máis poboadas entre elas son Krk, Korčula e Brač.[19] As illas ao longo da costa occidental (italiana) do Adriático son máis pequenas e menos numerosas que as que se atopan ao longo da costa oposta. As máis coñecidas son as 117 illas onde está construída a cidade de Venecia.[20] A costa norte da illa grega de Corfú tamén se atopa no mar Adriático segundo o definido pola OHI.[21] O límite da OHI sitúa as Illas Diapondia (noroeste de Corfú) no mar Adriático.[3][22]

Illas do adriático na costa de Croacia

Illas do adriático na costa de Croacia


Batimetría

[editar | editar a fonte]
Profundidade do Mar Adriático

A profundidade media do Mar Adriático é de 259´5 m., e a súa profundidade máxima é de 1.233 m.. Con todo, a conca do norte do Adriático raramente supera unha profundidade de 100 m..[12] A conca do norte do Adriático, que se estende entre Venecia e Trieste cara a unha liña que conecta Ancona e Zadar, só ten 15 m. de profundidade no extremo noroeste e afonda gradualmente cara ao sueste. É a maior plataforma mediterránea e é unha conca de dilución simultánea e un sitio de formación de auga de fondo. A conca do Adriático medio atópase ao sur da liña Ancona-Zadar, con 270 m. de profundidade media (tamén chamado Depresión Pomo ou o Pozo Jabuka). Os 170 m. da plataforma Palagruža atópase ao sur do Pozo Adriático Medio, separándoa do profundo pozo do Adriático sur de 1.200 m. e a conca do Adriático medio desde a conca do Adriático sur. Máis ao sur, o fondo do mar chéga a 780 m. para formar a plataforma de Otranto no límite do mar Xónico. A conca sur da ribeira adriática é semellante en moitos aspectos ao mar do norte do mar Xónico, á que está conectada.[8] Transversalmente, o mar Adriático tamén é asimétrico: a costa peninsular dos Apeninos é relativamente lisa con moi poucas illas e os promontorios de Monte Conero e Gargano como as únicas protuberancias significativas no mar; en contraste, a costa peninsular balcánica é accidentada con numerosas illas, especialmente en Croacia. A robusted da costa está exacerbada pola proximidade á costa dos Alpes Dináricos, fronte á costa oposta (italiana) onde as montañas dos Apeninos están máis afastadas da costa.[23]

Temperatura e salinidade

[editar | editar a fonte]

A temperatura da superficie do Adriático xeralmente varía de 22º a 30 °C no verán, aos 12º a 14 °C no inverno, salvo ao longo da parte norte do litoral do Adriático occidental, onde cae a 9 °C no inverno. As distintas variacións de temperatura estacionais, cun gradiente lonxitudinal no gradiente norte e transversal no Adriático medio e sur,[24] atribúense ás características continentais do mar Adriático: é máis superficial e está máis preto da terra que os océanos..[25] Durante os invernos particularmente fríos, pode aparecer xeo no mar nas zonas costeiras do mar Adriático, especialmente na Lagoa de Venecia, pero tamén en fervenzas illadas tan ao sur como Tisno (sur de Zadar).[26][27] O Adriático Meridional está preto dos 8º a 10 °C máis quente durante o inverno que nas rexións máis ao norte.[28] A variación de salinidade do Adriático ao longo do ano tamén é distinta:[25] varía entre 38 e 39 PSUs.[24] O Adriático meridional está sometido a auga máis salgada da Conca Levantin.[28]

Clima

[editar | editar a fonte]
Como se ve no mapa, a maior parte da masa terrestre que rodea o mar Adriático está clasificada como "Cfa", coa rexión sur (preto do mar xónico) sendo "Csa".

Segundo a clasificación climática de Köppen, a metade superior do Adriático está clasificada como clima subtropical húmido (Cfa), con veráns máis húmidos e invernos máis secos e máis fríos, e o sur do Adriático clasifícase como Clima mediterráneo.[29][30] A temperatura do aire pode fluctuar en aproximadamente 20 °C durante unha tempada.[24]

Os ventos de inverno predominantes son o bora e siroco (chamado "jugo" ao longo da costa oriental). A bora está significativamente condicionado polos ventos que veñen dos Alpes Dináricos que traen aire continental frío e seco, alcanza velocidades máximas nas áreas de Trieste, Senj e Split, con refachos de ata 180 km/h. O siroco trae un aire húmido e cálido, moitas veces cargando de area do Sáhara causando choiva de po.[31]

Características climáticas dalgunhas grandes cidades do Adriático
Cidade Temperatura media (máxima diaria) Precipitación total media
xaneiro xullo xaneiro xullo
°C °F °C °F mm en días mm en días
Bari 12,1 53,8 28,4 83,1 50,8 2,00 7.3 27,0 1,06 2.6
Dubrovnik 12,2 54,0 28,3 82,9 95,2 3,75 11.2 24,1 0,95 4.4
Rijeka 8,7 47,7 27,7 81,9 134,9 5,31 11.0 82,0 3,23 9.1
Split 10,2 50,4 29,8 85,6 77,9 3,07 11.1 27,6 1,09 5.6
Venecia 5,8 42,4 27,5 81,5 58,1 2,29 6.7 63,1 2,48 5.7
Fonte: World Meteorological Organization[32]

Poboación

[editar | editar a fonte]
Áreas urbanas máis poboadas na costa do Adriático

Bari
Bari
Venecia
Venice
Durrës
Durrës

 Ranq Cidade País Rexión / condado Poboación (urbana)

Trieste
Trieste

1 Bari Italia Puglia 320.475
2 Venecia Italia Véneto 270.884
3 Trieste Italia Friúl-Venecia Xulia 205.535
4 Durrës Albania Durrës 199.073[33]
5 Split Croacia Split-Dalmacia 178.102
6 Rimini Italia Emilia-Romaña 150.009
7 Rijeka Croacia Primorje-Gorski Kotar 128.384
8 Pescara Italia Abruzos 123.103
9 Ancona Italia As Marcas 101.210
10 Pesaro Italia As Marcas 95.800
Fontes: Censo de Croacia de 2011,[34] Instituto nacional de estatísticas de Italia (2011),[35] Censo de albania de 2011[36]

Nas costas e illas do mar Adriático, hai numerosos pequenos asentamentos e varias grandes cidades. Entre as máis grandes están Bari, Venecia, Trieste e Rimini en Italia, Split, Rijeka e Zadar en Croacia, Durrës e Vlorë en Albania e Koper en Eslovenia. En total, máis de 3,5 millóns de persoas viven nas costas do Adriático.[37] Hai tamén algunhas cidades máis grandes que están situadas moi preto da costa, como as cidades italianas de Rávena e Lecce.

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Moranta et al. 2008, p. 3.
  2. ↑ Cushman-Roisin, Gačić & Poulain 2001, pp. 1-2.
  3. ↑ 3,0 3,1 "Limits of Oceans and Seas" (PDF) (3 ed.). International Hydrographic Organization. 1953. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 08 de outubro de 2011. Consultado o 7 de febreiro de 2010. 
  4. ↑ Cushman-Roisin, Gačić & Poulain 2001, pp. 1–2.
  5. ↑ Lipej & Dulčić 2004, p. 291.
  6. ↑ Ludwig, Wolfgang; Dumont, Egon; Meybeck, Michel; Heussnera, Serge (2009). "River discharges of water and nutrients to the Mediterranean and Black Sea: Major drivers for ecosystem changes during past and future decades?". Progress in Oceanography 80 (3–4): 199. Bibcode:2009PrOce..80..199L. doi:10.1016/j.pocean.2009.02.001. 
  7. ↑ "Drainage Basin of the Mediterranean Sea" (PDF). United Nations Economic Commission for Europe. Consultado o 27 de xaneiro de 2012. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Bombace 1992, pp. 379–382.
  9. ↑ Koler 2006, pp. 224–225.
  10. ↑ Tutić, Dražen; Lapaine, Miljenko (2011). "Cartography in Croatia 2007–2011 – National Report to the ICA" (PDF). International Cartographic Association. Consultado o 5 de febreiro de 2012. 
  11. ↑ "S pomočjo mareografske postaje v Kopru do novega geodetskega izhodišča za Slovenijo" [With the Help of a Tide Gauge Station in Koper to A New Geodetic Origin Point for Slovenia] (en Slovene). Slovenian Environment Agency. 23 de novembro de 2016. 
  12. ↑ 12,0 12,1 Blake, Topalović & Schofield 1996, pp. 1–5.
  13. ↑ Statistical Office of the Republic of Slovenia. "Territory and climate". Statistical Yearbook of the Republic of Slovenia 2011 (PDF). p. 38 ("Length of the state border"). ISSN 1318-5403. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 15 de maio de 2013. Consultado o 2 de febreiro de 2012. 
  14. ↑ "Isole Tremiti" [Tremiti Islands] (en Italian). Consultado o 30 de marzo de 2012. 
  15. ↑ Duplančić Leder, Tea; Ujević, Tin; Čala, Mendi (xuño de 2004). "Coastline lengths and areas of islands in the Croatian part of the Adriatic Sea determined from the topographic maps at the scale of 1 : 25 000" (PDF). Geoadria (Zadar) 9 (1): 5–32. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 04 de agosto de 2016. Consultado o 21 de xaneiro de 2011. 
  16. ↑ Faričić, Josip; Graovac, Vera; Čuka, Anica (xuño de 2010). "Croatian small islands – residential and/or leisure area". Geoadria (University of Zadar) 15 (1): 145–185. Consultado o 28 de xaneiro de 2012. 
  17. ↑ "Pravilnik za luku Osor" [Port of Osor ordinance] (en Croatian). Lošinj Port Authority. 23 de decembro de 2005. Arquivado dende o orixinal o 12 de febreiro de 2012. Consultado o 25 de marzo de 2012. 
  18. ↑ Regan, Krešimir; Nadilo, Branko (2010). "Stare crkve na Cresu i Lošinju te okolnim otocima" [Old churches on Cres and Lošin and nearby islands] (PDF). Građevinar (en Croatian) (Croatian association of civil engineers) 62 (2). ISSN 0350-2465. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 15 de xullo de 2012. Consultado o 25 de marzo de 2012. 
  19. ↑ Modelo:Croatia Yearbook 2015
  20. ↑ Garwood 2009, p. 481.
  21. ↑ Hughes et al. 2010, p. 58.
  22. ↑ Google (29 de xaneiro de 2012). "Cape Kephali, Corfu, Greece – the southernmost point of the Adriatic Sea" (Mapa). Google Maps. Google. Consultado o 29 de xaneiro de 2012. 
  23. ↑ Cushman-Roisin, Gačić & Poulain 2001, pp. 2–6.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Artegiani, A; Paschini, E; Russo, A; Bregant, D; Raicich, F; Pinardi, N (1997). "The Adriatic Sea General Circulation. Part I: Air–Sea Interactions and Water Mass Structure" (PDF). Journal of Physical Oceanography (American Meteorological Society) 27 (8): 1492–1514. Bibcode:1997JPO....27.1492A. ISSN 0022-3670. doi:10.1175/1520-0485(1997)027<1492:TASGCP>2.0.CO;2. 
  25. ↑ 25,0 25,1 Zore-Armanda 1979, p. 43.
  26. ↑ Loinello, Malanotte-Rizzoli & Boscolo 2006, pp. 47–53.
  27. ↑ "Led okovao svjetionik, u Tisnom smrznulo more" [Ice covers a lighthouse, sea freezes at Tisno]. RTL Televizija (en Croatian). 16 de decembro de 2010. Arquivado dende o orixinal o 31 de xullo de 2013. Consultado o 2 de febreiro de 2012. 
  28. ↑ 28,0 28,1 Lipej & Dulčić 2004, p. 293.
  29. ↑ Lionello, Piero. "Mediterranean climate: Background information" (PDF). University of Salento. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 30 de xullo de 2013. Consultado o 27 de xaneiro de 2012. 
  30. ↑ Šegota, Tomislav; Filipčić, Anita (xuño de 2003). "Köppenova podjela klima i hrvatsko nazivlje" [Köppen climate classification and Croatian terminology]. Geoadria (en Croatian) (University of Zadar) 8 (1): 17–37. Consultado o 27 de xaneiro de 2012. 
  31. ↑ Cushman-Roisin, Gačić & Poulain 2001, pp. 6–8.
  32. ↑ "World Weather Information Service". World Meteorological Organization. Consultado o 27 de xaneiro de 2012. 
  33. ↑ Albania 2011 census page17
  34. ↑ Modelo:Croatian Census 2011
  35. ↑ "Vista per singola area" [Individual area review] (en Italian). National Institute of Statistics (Italy). 2011. Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2011. Consultado o 30 de xaneiro de 2012. 
  36. ↑ "Population and Housing Census in Albania" (PDF). Institute of Statistics of Albania. 2011. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 12 de xaneiro de 2012. Consultado o 21 de xuño de 2012. 
  37. ↑ Sekulić, Bogdan; Sondi, Ivan (decembro 1997). "Koliko je Jadran doista opterećen antropogenim i prirodnim unosom tvari?" [To What Extent is the Adriatic Sea Actually Burdened with Man-induced and Natural Inflow of Substances]. Hrvatski geografski glasnik (en Croatian) (Croatian Geographic Society) 59 (1). ISSN 1331-5854. Consultado o 27 dexaneiro de 2012. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mar_Adriático&oldid=6851480»