Kenya

Kenya
	Republic of Kenya (en)
	Bandeira Brasón
Himno	Ee Mungu Nguvu Yetu
Lema	«Harambee»
Epónimo	Monte Kenya
Localización
	0°06′N 38°00′L / 0.1, 38
Capital	Nairobi
Contén a división administrativa	Costa (pt) ; Nordeste (pt) ; Nyanza (pt) ; Província Ocidental (pt) ; Província Oriental (pt) ; Província de Nairobi (pt) ; Província do Vale do Rift (pt)
Poboación
Poboación	48.468.138 (2017) (83,38 hab./km²)
Lingua oficial	Lingua suahili ; lingua inglesa
Xeografía
Parte de	África oriental
Superficie	581.309 km²
Punto máis alto	Monte Kenya (5.199 m)
Punto máis baixo	Océano Índico (0 m)
Comparte fronteira con	Etiopía ; Sudán do Sur ; Sudán ; Liga Árabe ; Uganda ; Somalia ; Tanzania ; Lago Vitoria
Datos históricos
Precedido por	Kenya (1963–1964) (en)
Creación	1963
12 de decembro de 1963	Evento clave
12 de decembro de 1963	Independencia de Kenya
Organización política
Órgano executivo	Government of Kenya (en)
• Presidente	William Ruto (2022–)
Órgano lexislativo	Parlamento do Quénia (pt) ,
Membro de	Operación Híbrida da Unión Africana e as Nacións Unidas en Darfur ; Grupo de Estados de África, Caribe e Pacífico ; Organización Mundial da Saúde ../... 21+
PIB nominal	109.703.659.313 $ (2021)
Moeda	Xilin kenyano
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+03:00; Africa/Nairobi (en)
Dominio de primeiro nivel	.ke
Prefixo telefónico	+254
Teléfono de emerxencia	112 e 999
Código de país	KE
Outro
Irmandado con	Cheltenham (pt)
Páxina web	president.go.ke

Kenya^[1] oficialmente República de Kenya, é un país da África oriental e membro fundador da Comunidade Africana Oriental (CAO). A súa capital e meirande cidade é Nairobi. O territorio de Kenya atópase no ecuador e superponse ó Rift de África Oriental cubrindo un extenso e diverso terreo que abrangue dende o lago Vitoria até o lago Turkana (antigamente chamado lago Rudolph) e cara ao sueste co océano Índico. Ten fronteira con Tanzania polo sur, con Uganda polo oeste, co Sudán do Sur polo noroeste, con Etiopía polo norte e con Somalia polo nordés. Kenya abrangue 581 309 km², e no 2014 tiña unha poboación aproximada de 45 millóns de persoas.^[2]

Kenya ten un clima cálido, húmido e tropical na liña costeira do océano Índico. O clima é máis frío nas sabanas arredor da capital, Nairobi, e especialmente preto do monte Kenya, que ten neve de forma permanente no seu cumio. Máis no interior, na provincia de Nyanza, hai un clima quente e seco que se converte en húmido arredor do Lago Vitoria, o meirande lago tropical de auga doce do mundo. O lago dá paso ás zonas montañosas temperadas e boscosas da veciña rexión occidental. As rexións do nordés na fronteira con Somalia e Etiopía son áreas áridas e semiáridas case desérticas. Kenya é tradicionalmente famoso polos seus safaris, o clima e a xeografía diversos e polas súas grandes reservas e parques nacionais, como Parque Nacional de Tsavo Leste e Oeste, o Maasai Mara, o lago Nakuru e o Parque Nacional de Aberdare. Kenya ten varios lugares Patrimonio da Humanidade como a cidade de Lamu e varias praias famosas como Diani, Bamburi e Kilifi, onde se celebran cada ano competicións internacionais de vela.

A rexión dos Grandes Lagos Africanos, da cal forma parte Kenya, foi habitada polo ser humano dende o Paleolítico inferior. Arredor do primeiro milenio da nosa era, a expansión bantú chegou até a zona dende África Occidental e Central. As fronteiras do estado moderno comprenden a encrucillada das áreas níxer-congo, nilo-saharianas e afroasiáticas do continente, representando a maioría de grupos etnolingüísticos que hai en África. As poboacións bantú e nilóticos constitúen xuntas arredor do 97% dos habitantes do país.^[3] A presenza árabe e europea en Mombasa data de comezos da Idade Moderna, e a exploración europea do interior de África comezou no século XIX. O Imperio Británico estabeleceu o protectorado da África Oriental Británica en 1895, que en 1920 deu paso á Colonia de Kenya. Kenya obtivo a independencia en decembro de 1963. Segundo o referendo de agosto de 2010 e a adopción dunha nova constitución, Kenya está dividida en 47 condados semi-autónomos gobernados por gobernadores electos.

A capital, Nairobi, é o centro rexional do comercio. A economía de Kenya é a maior de África Oriental e Central.^[4]^[5] A agricultura é a principal actividade económica, e o país exporta tradicionalmente té e café, e máis recentemente, flores frescas cara a Europa. O sector terciario tamén é un importante aspecto da súa economía.

Etimoloxía

A palabra Kenya procede do nome kamba para o Monte Kenya, Kiinyaa. As prehistóricas erupcións volcánicas do Monte Kenya (hoxe extinto) puideron ser a orixe da súa asociación cunha divindade e co mito da creación entre grupos étnicos kikuyu, que son os habitantes nativos da área agrícola arredor do Monte Kenya.

No século XIX, o explorador alemán Johann Ludwig Krapf estivo co pobo kamba cando viu por vez primeira o monte. Cando preguntou polo nome da montaña, respondéronlle "Kĩ-Nyaa" ou "Kĩĩma- Kĩĩnyaa" probablemente porque a visión da rocha negra coroada de branco pola neve lles lembraba ás plumas dun avestruz.^[6] Os agikuyu, que habitan á beira do monte Kenya, Kĩrĩma Kĩrĩnyaga en Kikuyu, que é bastante semellante ó nome kamba.

Ludwig Krapf rexistrou os dous nomes, Kenia e Kegnia (considerado como unha corrupción da versión kamba).^[7]^[8]^[9] Malia a controversia sobre o significado da palabra Kenya, está amplamente aceptado que foi o nome da montaña o que lle deu o nome ó país.

Historia

Xeografía

Artigo principal: Xeografía de Kenya.

Kenya atópase situada no leste de África, nas costas do Índico. Limita ao norte con Sudán e Etiopía, ao nordeste con Somalia, ao oeste con Uganda, ao sur con Tanzania e ao leste co océano Índico.

A superficie total de Kenya é de 582.650 km², e conta con 536 km de costa no océano Índico. O clima varía do tropical na zona costeira ao árido no interior.

O Monte Kenya, que dá nome ao país, encóntrase no centro do territorio, ao norte de Nairobi, é o cume máis alto do estado e o segundo de África, tralo Kilimanjaro. Este último está tamén parcialmente en Kenya, mais a súa cima máis elevada emprázase na súa totalidade o territorio de Tanzania.

Economía

Artigo principal: Economía de Kenya.

Notas

↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para kenyano.
↑ Central Intelligence Agency (2012). The World Factbook, ed. "Kenya". Arquivado dende o orixinal o 31 de agosto de 2020. Consultado o 28 de maio de 2013.
↑ Asongu, J. J. and Marr, Marvee (2007). Greenview Publishing Co., ed. Doing Business Abroad: A Handbook for Expatriates. pp. 12 & 112. ISBN 0979797632.
↑ Ethiopia GDP purchasing power 2010: 86 billion. Imf.org. 14 de setembro de 2006.
↑ Kenya GDP purchasing power 2010: 66 B llion. Imf.org. 14 de setembro de 2006.
↑ Sullivan, Paul (2006). Mkuki na Nyota Publishers, ed. Kikuyu Districts. Dar es Salaam, Tanzania.
↑ Krapf, Johann Ludwig (1860). Frank Cass & Co. Ltd, ed. Travels, Researches, and Missionary Labours in Eastern Africa. Londres.
↑ Krapf, Johann Ludwig (13 de maio de 1850). "Extract from Krapf's diary". Church Missionary Intelligencer i: 452.
↑ Foottit, Claire (2006). Bradt Travel Guides Ltd, ed. Kenya. ISBN 1-84162-066-1.

Véxase tamén

Ligazóns externas

K B C (Kenya Broadcasting Corporation) radio do país, en inglés

Este artigo sobre xeografía é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

[RAG-1] Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para kenyano.

[cia-2] Central Intelligence Agency (2012). The World Factbook, ed. "Kenya". Arquivado dende o orixinal o 31 de agosto de 2020. Consultado o 28 de maio de 2013.

[Asongumarr-3] Asongu, J. J. and Marr, Marvee (2007). Greenview Publishing Co., ed. Doing Business Abroad: A Handbook for Expatriates. pp. 12 & 112. ISBN 0979797632.

[4] Ethiopia GDP purchasing power 2010: 86 billion. Imf.org. 14 de setembro de 2006.

[5] Kenya GDP purchasing power 2010: 66 B llion. Imf.org. 14 de setembro de 2006.

[sullivan-6] Sullivan, Paul (2006). Mkuki na Nyota Publishers, ed. Kikuyu Districts. Dar es Salaam, Tanzania.

[Krapf-7] Krapf, Johann Ludwig (1860). Frank Cass & Co. Ltd, ed. Travels, Researches, and Missionary Labours in Eastern Africa. Londres.

[krapf_452-8] Krapf, Johann Ludwig (13 de maio de 1850). "Extract from Krapf's diary". Church Missionary Intelligencer i: 452.

[foottit-9] Foottit, Claire (2006). Bradt Travel Guides Ltd, ed. Kenya. ISBN 1-84162-066-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]