तरसाद

तरसाद

तरसाद एक पुर्विल्लें परंपरीक शस्त्र. धनुर्वेदांत शस्त्रांचें जें विभाजन केलां, तातूंत तरसाद ही अमुक्त म्हळ्यार हातांत धरुन झुजपाच्या, शस्त्रांत पडटा. आदल्या काळांत सैनीक व्दंव्दं झुजाखातीर तरसादीचो वापर करताले. दुस्मनाचे तरसादिचे वार स्वताचे तरसादीचेर घेवन वा ते वार चुकोवन स्वताची राखण करपाची चाल आशिल्ली, पातें आनी आकार कणेरीच्या पानांभाशेन आशिल्ल्यान पात्याक पान अशेंय म्हण्टले. सादारणपणान पात्यावयल्यानूच तरसादीचें वर्गीकरण करतात. मुठीचेय जायते प्रकार दिसतात. पात्याच्या आकारावयल्यान झुजांत तरसाद कशेतरेन वापरांत येताली हें कळटा.

अश्ययुगांतल्या धारेच्या फातरी आयुधां पसून तरसादीचो उगम जालो. महाभारताच्या शांतिपर्वांत बह्यान याग केलो, तेन्ना अशना ह्या कमळासारके उल्केंतल्यान तरसादीचो जल्म जालो. अशें भीष्म सांगता. गदा, कुराड, गोफिण, धोणू, भालो असो शस्त्रांचो विकास जायत गेलो आनी तातूंतल्यान तरसाद प्रचारांत आयली अशें म्हण्टात.

सुमेर, भारत, पॅलॅस्टान ह्या वाठारांत क्रिस्त तीन हजार वर्सां आदीं वा ताचे पयलीं 40 सेंमी. लांबायेच्यो मोटव्यो तरसादी वापरताले. तांबें, कांशें हांच्यो पाती आनी हाडाच्यो वा धातूच्यो मुठी बसोवन तरसादी करताले. हर्डोइ, बिठूर, हैदराबादाच्या उत्खननांत हडप्पा संस्कृतायेंतल्यो तरसादी मेळळ्यात. फोर्ट मनरोंत इ. स. आदी 1,200 काळांतली तरसाद मेळ्ळ्या. वैदीक आनी हेर वाड्. मयांनी तरसादीक करवाल, असि, निस्त्रिंश, चंद्रहास, खडग, मंडलाग्र. असियष्टि अशीं नांवां मेळटात.

आर्विल्ल्या काळांत वाठार वा खाशेल्या मनशावयल्यान तरसादी वळखतात. भरतहुताच्या शिल्पकामांत शुंग काळांतल्यो तरसादी पळोवंक मेळटात. कुशाणकाळांत अशीर, सरळ, आनी त्रिकोण तोंकाच्यो तशेंच कणेरीच्या पानांवरी पात्याच्यो तरसादी आशिल्ल्यो गुप्तकाळांत खंडा तरसादी चलणुकेंत आयल्यो. मदल्या युगांतल्यो अशीर समांतर पूण सरळ आनी दुधारी पात्याच्यो साद्यो मुठी आशिल्ल्यो तरसादी आदिचनल्लूर, अमरावती, नागार्जुन कोंडा, अजिंठा, वेरुळ, भुवनेश्वर, बादामी ह्या सुवातींवयल्या शिल्पांनी आनि चित्रांनी दिश्टी पडटात.

वाकाटक काळांतल्यो रुंद पात्याच्यो तशेंच खुरपी पात्याच्यो तरसादी अजिंठा-वेरुळच्या शिल्पांनी दिश्टी पडटात. मुठये कडेन अशीर आनी तोंका कडेन रुंद पातें आशिल्ले कोपीस तरसादीचो नमुनो जावा-सुमात्राच्यां देवळाच्या शिल्पांनी आसा.

तेराव्या आनी चवदाव्या शेंकडयां सावन भारतांत इराणी आनी तुर्की तरसादी येवंक लागल्यो. आईन-ई-अकबरी हातूंत ह्या तरसादींचीं वर्णनां दिल्यात, स्पेन, इटली. जर्मनींत तयार जाल्ली पातीं घेवन मराठ्यांनी तांकां हिंदू पद्दतींच्यो लवंगी, डेरेदार आनी खोपडा ह्यो मुठी बसयल्यो. पट्टा, सकेला वा धूप आनी किरच ह्यो मराठ्यांनी तयार केल्ल्यो तरसादी.

सुरवातेक ते दमास्कानी आनी इराणी आनी उपरांत हिंदुस्थानी पद्दतीन पातें करुंक लागले, हेर तरसादीं परस ह्या प्रकाराक चड खाशेलपण आसा. शिवाजीच्या संदर्भांत आयिल्ली भवानी तरसाद ही पट्टा हेच पद्दतीन आसूंक जाय अशें अस्तंतेंतल्या जाणकारंचें मत आसा. कर्नाटकांत आद्य-कट्टी नांवाची कोयतेसारकेंपातें आशिल्ली तरसाद दिश्टी पडटा. टिपू सुलतानाचे सैनीक आद्य-कट्टी ही तरसाद वापरताले. नेपाळांत खंडा. कोश आनी कुकरी ह्यो तरसादी चलणुकेंत आसात. नागा आनी आसामी लोक तरसादीक डाव म्हण्टात. भारतांत तरसादीचें पातें आनी मूठ हांचेर कलाकुसर आनी नक्षीकाम करताले. तेचपरी पात्याचेर कुराणांतलीं वचनां, दोळे, कमळां आदी चित्रां कोरांतताले.

जपानांत तरसादीक डाईशी म्हण्टात. तिचे वाकिझाशी आनी कटाना आसात. जर्मनी, स्पेन, आनी इटालींत वायकिंग व्हेनिशियन सेबर, रेपियर प्रकारांच्यो तरसादी करताले. तरसादी दवरपाक धातूचें वा चामडयाचें म्यान आसता हें म्यान कमरा पट्टो आसता. हिंदू ह्या सारक्या शस्त्रांची पूजा करपाची सगळ्या धर्मांनी आनी समाजांनी तरसादीक अजुनूय संस्कृतीक म्हत्व दितात.

आर्मां, तुबकां, पिस्तुलां आदी चलणुकेंत आयिल्ल्यान तरसादीचो लागलो. पयल्या म्हाजझुजांत फक्त जपानांतूच तरसादीचो वापर केल्लो. सखातीर तशेंच लश्करी आनी पुलीस संचलना खातीर राश्ट्रीय कार्यावळीं वेळार अधिकार तरसादी वापरतात. लश्करी आनी प्रबोधिनी शिक्षणांत उंचेलो विद्यार्थीक सन्मान तलवार दिवपाची चाल आसा, इतिहासीक नाटकांनी. धार तलवारींचो वापर करतात.